فارس از حوزه های بسیار مهم جغرافیایی و فرهنگی در مطالعات باستانشناختی و تاریخی ایران است. وجود مرزبندی های جغرافیایی اقلیمی و فرهنگی فارس در ابعاد مختلف اهمیت بسیاری در روند مطالعات باستانشناختی دارد و این روند در شاخه های مختلف، مطالعه و تحلیل داده های فرهنگی به صورت بارز قابل مشاهده است. حوزه ی سرزمین فارس با توجه به ظرفیت های وسیع منابع زیستی، خاستگاه ظهور دوره های فرهنگی مهمی بوده است و این نقش را به عنوان سرزمین مادری دو دولت بزرگ هخامنشی و ساسانی ایفا کرده است. این نقش در قرون اولیه ی اسلامی جلوه ی تازهای می یابد و فارس به عنوان یکی از حوزه های بزرگ فرهنگی و تمدنی سرزمین های اسلامی مطرح می شود. وجود محوطه های وسیعی چون بیشاپور، سرمشهد، شهر گور، دارابگرد و استخر، امکان و ظرفیت لازم برای درک این نقش بزرگ را فراهم می کند. در این تحقیق به مطالعه ی همه جانبهی سفال به عنوان یکی از اصلی ترین مواد فرهنگی برای تحلیل باستان شناختی این محوطه های کلیدی پرداخته می شود. این پژوهش تلاش می کند ضمن شناسایی شاخصه های فنی، گونهشناختی این کار با انجام مطالعات کتابخانه ای، میدانی و آزمایشگاهی، به ارائه ی الگوی قابل اعتماد از چگونگی تولید سفال و نقش محوطه های کلیدی طرح شده در این تحقیق با هدف شناسایی بهتر سفال ساسانی و نیز نحوه ی گذار تولید سفال از این دوره به سده های اولیه اسلامی، بپردازد. تحلیل نظام تولید سفال در فارس، عوامل و متغیرهای تأثیرگذار در روند تولید آن، از اهداف اصلی این تحقیق است.

چکیده در این پایان نامه سعی برآن است تا ارتباطات فرهنگی وروابط تجاری دردوران آغاز نگارش درمنطقه جنوب شرق ایران با مرکزیت تپه یحیی بررسی وتاثیرات متقابل از حوزه فرهنگی جنوب غرب(شوش) که به نوعی گهواره شکل گیری این دوران می باشد،مورد مطالعه قرار گیرد. ازاین رو درابتدا پس از توضیح وتشریح مفهوم آغاز نگارش، به مطالعه شاخص های آن می پردازیم ونوع گسترش وشیوه بکارگیری این ادوات وشواهد باستانی را مورد پژوهش قرار می دهیم. آنچه مسلم است آغاز نگارش یک پدیده آنی نبوده وطی دوران شهرنشینی به تکامل رسیده درمیانه هزاره چهارم پ.م به اوج خود رسیده. شواهد رشد ونمو این پدیده ابتدا در حوزه فرهنگی جنوب غربی پیگیری که درابتدا بی شک درتعامل با میان رودان نیز می باشد وسپس به دیگر نقاط فلات ایران راه می یابد. ونهایتاً اواخر هزاره چهارم- اوایل هزاره سوم پ.م تحت عنوان دوره فرهنگی آغاز ایلامی با مرکزیت تل ملیان درارتفاعات زاگرس به اوج شکوفایی رسیده است. کلمات کلیدی:آغاز نگارش، شهرنشینی، میان رودان. ?

علیرغم مطالعات، کاوش ها و بررسی های فراگیر باستان شناسی در فارس، تاریخچه ی شهرستان اقلید همچنان در پرده ای از ابهام قرار دارد. کمبود بررسی های منظم باستان شناسی موجب شده است تا هیچگونه اطلاعاتی از استقرار و سکونت گاه های ادوار مختلف فرهنگی و ساختار های اقتصادی، سیاسی، مذهبی و اجتماعی این منطقه در اختیار نداشته باشیم. شهرستان اقلید منطقه ای کوهستانی و سردسیر با وسعت 7172 کیلومتر مربع در شمال استان فارس واقع شده است و محوطه باستانی تل گردو ها که در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته، با طول جغرافیایی052°49.440e وعرض جغرافیایی 30°45.397n و ارتفاع 2726 متری از سطح دریا واقع شده و در بخش مرکزی، فاصله حدودا 20 کیلومتری جنوب شرق شهر اقلید، در منطقه بصیران قرار دارد. بررسی روشمند تل گردو ها با توجه به موقعیت جغرافیایی و تاریخی، برای پاسخ به سوالاتی که در این زمینه وجود داشت انجام گرفت. منطقه مورد مطالعه چند دوره ی فرهنگی را در شامل می گردد؟ یکی دیگر از مواردمورد بررسی، ارتباط این منطقه با مناطق همجوار بود. بررسی و شناسایی تل گردوها از این نظر که تا کنون هیچ گونه مطالعات علمی باستان شناختی در این منطقه صورت نگرفته است ضروری می نمود، زیرا تل گردوها به علت حفاری های غیر مجاز بشدت درحال تخریب است. بنابراین انجام یک پژوهش میدانی در جهت بررسی روشمند تل گردوها برای مطالعه بر روی سفال-های آن انجام شد. از لحاظ گونه شناسی و طبقه بندی داده های سطح تپه که به کسب کردن اطلاعات بیشتری و مقایسه با دیگر محوطه های همزمان در استان فارس منجر می شود،حایز اهمیت است. پس از تهیه نقشه توپوگرافی از تل گردوها مربعات 5*5 شبکه بندی و داده های فرهنگی از تمام مربعات جمع آوری و مطالعه شد. پس از آن محیط اطراف و راه های ارتباطی منطقه شناسایی شد.کشف شواهدی از وجود استقرار دوران متاخر هخامنشی، فراهخامنشی، ساسانی و اوایل اسلام از نتایج این بررسی است.