چکیده امام محمّد غزالی متفکّر بنام نیمه دوم قرن پنجم هجری، یکی از بزرگترین نظریه پردازان نظام اخلاقی ـ عرفانی، پایه گذار فلسفه اخلاق عملی و نظری که پای بندی به شریعت و مبانی دین اسلام، یکی از بارزترین ویژگی های وی است و جلال الدین محمّد مولوی عارف وارسته قرن هفتم هجری، که شهرت عرفانی وی بر دیگر جنبه های شخصیتی و علمی او برتری دارد، از بسیاری جهات و دیدگاه ها دارای افقی یکسان و مشابه هستند و درکنار این همسویی در برخی اصول اخلاقی و همچنین فلسفه اخلاق دارای تفاوت هایی نیز هستند. در مجموع عمده اصول و پایه های فلسفه اخلاق اسلامی همراه با اخلاق عملی و نظری را می توان در ساختار نظام اخلاقی این دو متفکّر بزرگ اخلاق اسلامی به وضوح دید. روش هایی که غزالی در نظام اخلاقی خود ذکر می کند، با توجه به انواع «خود» متفاوتند در بحث اخلاق غزالی دو نوع «خود»، یکی «خود حیوانی» و دیگری «خودملکوتی» را مطرح کرده، برای هریک روش های خاصی بیان می کند. او پایه و محور تربیت اخلاقی را رسیدن به «خودملکوتی» می داند. اما در دیدگاه مولانا، پایه و اساس تربیت اخلاقی معرفت و عشق است به عقیده وی با عشق می توان ره صدساله را یک شبه پیمود. این دو شخصیت بزرگ پیامبر اکرم(ص) را اسوه و الگوی تمام عیار اخلاق اسلامی می دانند.

چکیده زمان در گذر است و این اجتماع است که با تغییرات تکنولوژی، چهره ای جدید به خود می گیرد. در عصر سعدی مقام ها و منصب هایی وجود داشته است که امروزه به دست فراموشی سپرده شده است و حتـّی ممکن است اسامی آنها نیز برای شنوندگان امروزی غیرقابل فهم و دشوار باشد. امروزه از چاپارخانه و جمّاز خبری نیست و تکنولوژی هایی چون پست و فکس و ایمیل جای آن را گرفته است. بالاترین مقام در عصر سعدی پادشاه است و پس از آن وزرا هستند که به رتق و فتق امور می پردازند. امیران لشکر نیز مسئولان حفظ حدود شهر بوده و شرطه و محتسب را به کار می بستند. مسئول درآمد و خزانه مستوفی بوده است و وظیفه ی نظم دهات و روستاها با کدخدا بوده است. رونق کسب و کار و تجارت در دوره ی سعدی با بازرگانان بوده است. گاه کاسبان دوره گرد که در سطحی کوچک تر این امر را رواج می داده اند و حتـّی برات و چک رواج داشته است و متصدّیانی در امور حکومتی دخل و خرج مملکت را بر عهده داشته اند. چاپارها نیز وظیفه ی حمل و نقل مرسولات اداری آن روز را انجام می داده اند و با مشقّت زیاد این امر مهم را اداره می کردند. مدارس نیز در عصر سعدی جایگاه ویژه ای داشته است که اوّلین مدرسه به شکل امروزی، نظامیّه ی بغداد است که سعدی خود در آن تحصیل کرده است. هنرها بیشتر در حیطه ی دربار بوده است چون نوازندگی، نقّاشی و تمثالگری. امّا در این میان، دو هنر موذ ّنی و قرآن خوانی هنری عمومی و در خدمت جامعه ی بشری محسوب می گردیده است. کلمات کلیدی: سعدی، مناصب، مشاغل، حکومت، مدارس.

تاریخ پرافتخار زبان و ادبیات فارسی سرشار را از نام کسانی است که نام ایران را با اثار خود جاودانه کرده اند در این میان بودند شاعرانی که نقش مثبتی در شکل گیری این تاریخ ادبیات داشته اند ولی انچنان که لایقش بودند شناخته شده نشوند همای شیرازی شاعری است که خود در سددگمنامی خویش بوده و حتی سروده های خویش را نزد خویش نگاه نمی داشته . او صاحب طبعی روان است و از هر مقوله شعری می گوید با خواندن غزلیات وی به شباهت سروده هایش با اشعار حافظ پی میبریم .اشعار مدحی او که از جان و دلش نشات می گیرد اهنگی بسیار دلنشین دارد که چون ازدل براید بردل نشییند پژوهش حاضر پلی است به دیوان غزلیات این شاعر قلندر وش وعارف که در ان کوشش می شود ابتدا به زندگی نامه وشرح احوال وی سپس به مفاهیم غزل های او پرداخته شود ،همچنین در فصل بعد سبک شناسی اشعار وی و درادامه ارایه های لفظی و معنوی اورده شده است.

ابوالمکارم رکن الدین علاء الدوله احمد بن محمد بن احمد بیابانکی یکی از بزرگترین مشایخ صوفیه و از شاعران و نویسندگان اواخر قرن هم و اوایل قرن هشتم هجری است. زندگی شیخ در یکی از جنگ ها تغییر کرد که علّت آن جذبه ای بود که بوی رسید و متنبه شد و زندگی وی به در مرحله تقسیم شد: مرحله اول از تولد تا بیست و چهار سالگی و مرحله دوم از بیست و چهارسالگی تا زمان وفات اوست. شیخ در تصوّف پیرو اعتدال بود و از فرقه «کبراویّه» پیروی می کرد. پیر و مرشد وی شیخ نورالدّین عبدالرحمن اسفراینی کشرقی بود. در سال 697 اجازه ارشاد یافت. چراغ زندگی وی در شب بیست و دوم رجب(736 ه. ق) پس از هفتاد و هفت سال در برج احرار صوفی آباد خاموش شد. از نتایج طبع فیاض وی کتاب مکاشفات مشهور است و آثار متنوع و ارزنده ای به زبان های فارسی و عربی تألیف و تصنیف کرد. از جمله چهل مجلس از ملفوظات شیخ بود و سرگذشتی عبرت آمیز، و سیمایی صادق به عرفان و تصوّف، و جامع شریعت و طریقت است. این رساله نه تنها سرگذشت و آراء و قضاوت های سیاسی و اجتماعی و صوفیانه ی پیر سمنانی است، بلکه ازجهتی می توان آن از کتاب های رجالی صوفیّه به شمار آورد. در واقع مطالبی که باید در یک مجلس مذکور شده، در حلقه و اجتماع مدیران ابراز نشده، بلکه در هرمقامی و در هر وقتی که مناسب می دیده، فواید برای ارشاد سالکان بیان می کرد که به نوعی مقامه گویی است و طریق مقامات و احوال را بیان داشته است. ابواسماعیل عبدالله بن منصور الانصاری الهروی معرو ب پیر هرات و پیر انصار ملّقب به شیخ الاسلام از دانشمندان و عارفان قرن پنجم(هـ. . ق) است وی از اعقاب ابوایوّب انصاری است. آثار خواجه را بیش از بیست و چهار اثر دانسته اند که مهمّ ترین آن ها رساله صد میدان که یکی از دقیق ترین آثار عرفانی است. این کتاب در واق فقه اللغه میادین و منازل سکوک است که از هر منزل، منزل دیگر را به وجود می آورد، و مراحل سیر و سلوک را از توبه شروع و به بقا ختم می کند. مقامات را بار اوّل در صد میدان یکجا و برای هر مرتبت آن هر مقام، به ده درجه می رسد،همه هزار مقام می شود. خواجه عبدالله در سال (481 هـ . ق) در سن هشتاد و پنج سالگی دذشت و در گازرگاه (ده کیلومتری هرات ) به خاک سپرده شد.

زیب النّساءبیگم متخلّص به"مخفی"که در دهم شوّال سال 1048 هجری در هند به دنیا آمد .مادرش دلرس بانو ،دختر شاهنواز خان صفوی است که به سبب این پیوستگی، اوخودش را ایرانی می داند .پدرش اورنگ زیب از پادشاهان بزرگ گورکانیّه هنداست.این شاعر گرانقدردر سرودن غزل تمایل بیشتری نشان داده ولی سروده هایی در قالب های دیگر نیز دارد.وی شاعر سبک هندی است وظرافت های سبک هندی بخوبی در اشعارش نمایان است.مضامین شعری او بیشتر عرفانی است ولی مضامین عاشقانه، اخلاقی و مذهبی نیز در اشعارش وجود دارد.وی در اشعارش از آرایه های بدیعی نیز بهره برده است که در بین آنها آرایه های تلمیح وتشبیه بیشترین بسامد را داشته است. نگارنده در این پژوهش ضمن بررسی شرح حال شاعربه تحقیق در مورد سبک شعری واوزان عروضی بکار رفته در دیوان وی پرداخته است.ونیز سعی کرده است تا به بررسی زیبایی های لفظی ومعنوی ونیز شرح اصطلاحات عرفانی، موسیقی ،طبّی و نجوم بکار رفته در دیوان شاعربه شرح کلّی ابیات بپردازد. مهمترین نتیجه ای که از این پژوهش حاصل می شود این است که زیب النّساء شاعری بسیار توانمند بوده که می توان هر کدام از بخش های ذکر شده را به عنوان یک موضوع مجزّا مورد تحلیل وبررسی قرار داد.

چکیده ندارد.