استفاده از رنگهای گیاهی بر پایداری کاغذ مرمتی در زمینه همرنگ سازی ، در مرمت نسخ خطی حائز اهمیت می باشند . در این پروژه پس از تهیه کاغذهای تی شوی ژاپنی و رنگرزی آنها با رنگهای گیاهی برگ حنا ، پوست گردو و برگ چای سیاه ، تست کهنه سازی مصنوعی برروی نمونه ها انجام گردید . به منظور بررسی تاثیر هریک از عوامل رنگزا بر خواص مقاومتی کاغذهای رنگرزی شده ، آزمونهای مکانیکی مقاومت به تاخوردگی ، کشش و پاره شدن برروی نمونه ها قبل و بعد از کهنه سازی انجام پذیرفت . در بررسی نتایج آزمون مقاومت به تاخوردگی شاهد تاثیر معنادار رنگ از نظر آماری می باشیم که نمونه چای در مقایسه با کاغذ شاهد با میانگین 39.9 به 69.5 کاهش چشمگیر مقاومت به تاشدن را نشان می دهد . این مساله یعنی کاهش مقاومت به تاشدن درمورد رنگ چای و همچنین رنگ حنا بعد از کهنه سازی نیز مشاهده می گردد . در آزمونهای مکانیکی مقاومت کششی و پاره شدن ، تاثیرات از نظر آماری معنادار نمی باشند ؛ بعبارت دیگر رنگرزی تاثیری بر افزایش یا کاهش میزان مقاومتها نداشته است . تصاویر میکروسکوپ الکترونی نمونه های شاهد و رنگرزی شده ، تاثیر عوامل رنگ و کهنه سازی را بخوبی نشان می دهد . در آزمون ph سنجی نمونه رنگرزی شده با حنا دارای ph کاملاً اسیدی می باشد که بدلیل ساختار شیمیایی گیاه حنا می باشد . در آزمونهای تعیین گرماژ و ضخامت کاغذ ، کاغذهای رنگرزی شده دارای گرماژ و ضخامتهای بالاتری نسبت به نمونه شاهد می باشند . در بررسی نتایج آزمون روشنی همه نمونه ها بعد از کهنه سازی میزان روشنی و زردی شان کاهش داشته و میزان قرمزی نمونه ها افزایش داشته است . همچنین در بررسی نتایج کشت قارچ برروی نمونه شاهد هیچ گونه قارچی دیده نشد ، در حالیکه در سایر نمونه ها رشد قارچ و باکتری مشاهده شده است .

چکیده: آثار کاغذی که یکی از ظریف ترین و حساس ترین آثار به شمار می رود که به شدت در معرض آسیب های شیمیایی و بیولوژیکی قرار دارند. لذا حفاظت از این آثار ارزشمند تاریخی یکی از مهم ترین دغدغه های فکری مرمت گران می باشد. در این پایان نامه تلاش گردیده تا با استفاده از فن آوری نانو اقدامات مفید و مناسب در جهت حفاظت از آثار کاغذی انجام گیرد. نانوساختار های دی اکسید تیتانیوم به دلیل خواص منحصر به فردشان مانند خواص ضد ماوراءبنفش، ضد باکتری و قارچ، حذف آلاینده های هوا دفع آب، تجزیه لکه ها و آلودگی ها و... جهت حفاظت چند جانبه از آثار کاغذی انتخاب شدند بدین ترتیب که دی اکسیدتیتانیوم به صورت نانوذرات و همچنین به فرم نانو کامپوزیت لایه ای از یک پلیمر سلولزی بر روی سطح کاغذ نشانده شد. در این راستا از روش های آنالیز دستگاهی، طیف سنجی مادون قرمز، طیف سنجی مرئی- ماورأبنفش و تصاویر میکروسکوپ الکترونی و همچنین پیر سازی تسریع شده حرارتی، نوری و بیولوژیکی و سنجش مقاومت کششی کاغذ در جهت بررسی هر چه دقیق تر نتایج استفاده گردید. نتایج نشان دادند که نمونه های تهیه شده با استفاده از نانوکامپوزیت دی اکسیدتیتانیوم با پلیمرسلولزی اثر حفاظتی بسیار خوبی بر روی کاغذ داشته و حتی بعد از پیرسازی حرارتی و نوری نیز، کاغذ استحکام خود را حفظ کرده و میزان اکسیداسیون سلولز به حداقل می رسد. همچنین در کاغذ های رنگی(رنگ شده با روناس) نیز درصد رنگ پریدگی در نمونه پوشش داده شده با نانو کامپوزیت بسیار کاهش یافته است. به علاوه عمل پوشش دهی این نانوساختارها با روش غوطه وری و اسپری نیز آزمایش شد و نتایج نشان دادند که روش اسپری پراکندگی بهتر و درصد بیشتری از دی اکسید تیتانیوم را بر روی سطح کاغذ قرار می دهد همچنین تأثیر این لایه محافظ در برابر قارچ ها نیز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مقاومت بسیار خوب این کاغذ ها را در برابر حمله قارچ ها نشان دادند. تست مقاومت در برابر نفوذ آب بر روی این کاغذ ها بررسی شد. از موارد مهم دیگر در حفاظت و مرمت آثار تاریخی مسأله برگشت پذیری است. تست برگشت پذیری انجام شده بر روی نمونه کامپوزیتی برگشت پذیری صد درصد این روش را نشان می دهد در انتها بهترین روش بدست آمده بر روی یک برگ کتاب خطی منصوب به دوره قاجار اجرا گردید و نتایج آن مورد بررسی قرار گرفت. واژگان کلیدی: حفاظت و مرمت، آثار کاغذی، دی اکسیدتیتانیوم، نانوکامپوزیت، فوتوکاتالیست، پوشش دهی

هنر ظریف و زیبای نگارگری در گستره ی تاریخ کتاب آرایی از جایگاه رفیعی برخوردار می باشد. نگاره های مغولی هند که بدان هند و ایرانی هم خطاب می گردد یکی از پر دامنه ترین و غنی ترین سبک های نقاشی اسلامی است و شاید در سراسر جهان اسلام از لحاظ تعداد آثار بر جای مانده بی نظیر باشد. وجود تعداد زیادی از آثار نفیس نگارگری در موزه ها، کتابخانه ها و مجموعه های خصوصی و نیز آسیب پذیری شدید آنها در رویارویی با عوامل محیطی موجب می شود تا حفاظت، مرمت و نگهداری آنها از الویت ویژه ای برخوردار باشد. در این راستا مجموعه ای شامل حدود 30 اثر مینیاتور منسوب به مکتب هند و ایرانی متعلق به قرن 11 هجری وجود دارد که هم اکنون در موزه هنرهای تزئینی اصفهان نگهداری می شوند. با کمال تأسف به دلیل عدم وجود فضای نمایشگاهی کافی و موضوع برخی از نگاره ها، امکان نمایش این آثار وجود نداشته و از این رو در مخزن موزه و در شرایط نامساعدی از آنها حفاظت می گردد. در میان این 30 اثر، 8 مرقع دو رویه وجود دارد که در طی گذر زمان و همچنین شرایط مورد نگهداری دچار آسیب هایی از جمله سایش، ریختگی رنگ ها، اسیدی شدن لایه تکیه گاه و آسیب های بیولوژیکی شده اند. به همین سبب بر آن شدیم که ضمن فن شناسی نگارگری این مکتب، به علل آسیب پذیری این آثار پرداخته و در نهایت راهکارها و اقدامات لازم را جهت حفاظت از آنها انجام دهیم. روش تحقیق بر اساس مطالعات کتابخانه ای، اینترنتی و تکیه بر مستندات و ابزار آزمایشگاهی می باشد.

اسناد و مدارک تاریخی هر کشوری از هویت فرهنگی آن کشور هستند. به طور کلی با توجه به این که هر کدام از این آثار در مقطع یا مقاطع خاصی از تاریخ آن سرزمین نگاشته شده اند، نه تنها نشان دهنده نوع تفکر و اعتقادات مردم آن سرزمین است، بلکه نمایانگر سبک ها و تکنیک های به کار رفته در آن اثر هنری در مقطع زمانی خلق آنها تلقی می شود. هدف از این رساله، دست یابی به تاریخ حفاظت و مرمّت آثار کاغذی و صحّافی در ایران بوده تا از این رهگذر، ضمن بررسی روند آموزش و پژوهش در این حوزه، به معرفی کارگاه های فعّال کاغذ و استادان مربوطه، اعم از سنتی و غیرسنتی به همراه ارائه روش های موجود در مرمّت کاغذ و همچنین معرفی مرمّت آثار شاخص در این حیطه در کشور پرداخته شود. در نهایت این رساله راهکاری را جهت پیشبرد برنامه های پژوهشی و اجرایی در حوزه حفاظت و مرمّت آثار کاغذی ارائه خواهد داد. در این رساله از روش مطالعه کتابخانه ای شامل بررسی مستندات، کتاب ها، مدارک و اسناد و منابع جهانی و نیز از روش مطالعه میدانی شامل شناسایی آثار شاخص کاغذی و مصاحبه با اساتید، بازدید از کارگاه های فعال مرمّت کاغذ، تهیه آمارهای مربوط به گزارش های پژوهشی و... استفاده شده است.

با نگاهی دقیق به سیر تحول قلمدان سازی ایران می توان گفت تا قبل از دوره زندیه قلمدان ها را از چوب یا فلز می ساختند و برای تزیین آن ها از مفتول های طلا و نقره استفاده می کردند. اما با همه زیبایی و ظرافتی که داشتند به علت سنگینی جنس آن ها، در اثر افتادن، سر قلم ها شکسته شده و مشکلاتی را برای صاحبان خود به همراه داشته است. همین دلیل مهمی بود تا هنرمندان به فکر بهره گیری از مواد اولیه کم وزن تر افتادند و به این ترتیب ساخت قلمدان هایی از جنس مقوا (خمیر کاغذ) معروف به قلمدان های روغنی «لاکی» یا «پاپیه ماشه» آغاز، و مورد استقبال مردم واقع شد. پاپیه ماشه نوعی هنر نقاشی روغنی است که در بیشتر کتاب ها، مقالات و ... با عناوین لاکی یا نقاشی زیر لاکی از آن نام برده می شود و این در حالی است که بخشی از ساختار این نوع اشیاء با اشیاء لاکی کاملاً متفاوت است. حال با عنایت به ارزش تاریخی- فرهنگی و هنری این گونه اشیاء از آن جایی که به منظور دست یابی به مناسب ترین راهکارهای حفاظتی و مرمتی، انتقال ارزش های آن ها به نسل آینده (که هم جنبه هنری داشته و هم جنبه کاربردی) و افزایش سطح آگاهی حفاظت گران و مرمت گران، تاکنون اقدام جامع و علمی انجام نپذیرفته است و بخش عمده ای از این اشیاء به دلیل عدم آگاهی در خصوص ساختارشناسی آن ها و شرایط نامناسب نگه داری شان در موزه ها و بخش دیگر به دلیل عدم دسترسی به اطلاعات و تجربیات افراد صاحب نظر در حوزه حفاظت و مرمت قلمدان های پاپیه ماشه (که هم اکنون در گوشه و کنار کشور به مرمت این گونه اشیاء به صورت موردی می پردازند) دچار آسیب دیدگی و تخریب جدی شده اند، ما را بر آن داشت تا در پژوهش حاضر13 قطعه قلمدان پاپیه ماشه به نمایش گذاشته شده در ویترین اتاق نشیمن موزه مقدم را که همگی فاقد شناسنامه اطلاعاتی هستند و به دلیل آسیب دیدگی شدید در وضعیت نامناسبی قرار دارند را به عنوان نمونه-های مورد مطالعه انتخاب نماییم. «موزه مقدم دانشگاه تهران» و در حقیقت خانه مقدم از جمله خانه های مجلل دوران قاجار- متعلق به یکی از درباریان آن زمان به نام احتساب الملک- بوده است، که در آبان ماه سال 1351 هـ. ش زنده یاد دکتر محسن مقدم با توجه به علاقه وافرش به علم، تاریخ و هنر و با هدف بهره برداری پژوهشی، خانه پدری خود را به همراه آثار نفیس گردآوری شده وقف دانشگاه تهران نمود. در این پژوهش بعد از مطرح شدن کلیات طرح در فصل اول، به معرفی تاریخچه، سبک ها و مکاتب هنری در هنر روغنی، صنعت قلمدان سازی در سایر کشورها و مطالعات تطبیقی بین اشیاء روغنی ایرانی و اشیاء لاکی ژاپنی در فصل دوم پرداخته شد. در فصل سوم و چهارم ضمن مطالعه و شناسایی مهارت و تکنیک ساخت، ویژگی های فنی، مواد و ترکیبات موجود در ساختار، نقوش و ...، آسیب ها و علل ایجاد آن ها، به بررسی و تحلیل یافته ها در خصوص قلمدان های مورد مطالعه پرداخته شد. در فصل پنجم نیز پس از مطرح نمودن الزامات مرمتی و حفاظتی، نسبت به ارائه طرح مناسب در این زمینه اقدام گردید.

امروزه مهم ترین اصل جهت دست یابی به حاصل خیزی خاک و تغذیه مناسب گیاهی در کشاورزی ارگانیک، استفاده از نهاده های آلی و زیستی به جای کودهای شیمیایی می باشد. کاربرد این نهاده ها، علاوه بر تأمین سلامتی گیاهان دارویی، موجب حفظ سلامت محیط زیست نیز می گردد. این پژوهش، به منظور ارزیابی کاربرد ورمی کمپوست و اسیدهیومیک بر خصوصیات مورفولوژیک، عملکرد، درصد و ترکیبات اسانس در کشت گیاه دارویی زنیان انجام شد. برای بررسی اثر تیمارهای ورمی کمپوست (در سه سطح صفر، 5 و 10 تن در هکتار) و اسید هیومیک (در سه سطح صفر، 5/0 و 1 درصد) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه کردستان به اجرا در آمد. این تیمارها با یک تیمار کود شیمیایی (نیتروژن: 60 و فسفر: 40 کیلوگرم در هکتار) به عنوان تیمار شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد بیشترین ارتفاع بوته، تعداد پنجه، تعداد چترک در چتر، وزن هزاردانه، نیتروژن و فسفر دانه از کاربرد سطح سوم ورمی کمپوست حاصل گردید. سطح سوم اسید هیومیک نیز موجب افزایش معنی دار صفات ارتفاع بوته، تعداد چترک در چتر و میزان عناصر نیتروژن و فسفر دانه گردید. بر اساس اثرات هم افزایی بین ورمی کمپوست و اسیدهیومیک، بیشترین تعداد چتر در بوته، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، درصد اسانس، عملکرد اسانس و ترکیبات اسانس از کاربرد توأم سطح سوم ورمی کمپوست و سطح سوم اسیدهیومیک بدست آمد. یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد که صفات کیفی در صد اسانس و عملکرد اسانس تحت تأثیر تیمار حاصل از برهم کنش سطح سوم ورمی کمپوست و سطح سوم اسیدهیومیک افزایش معنی داری در مقایسه با تیمار کود شیمیایی داشتند. بنابراین می توان کودهای آلی را به عنوان جایگزینی مناسب برای کودهای شیمیایی جهت حصول شرایط مطلوب برای بهبود عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی زنیان در نظر گرفت. وازگان کلیدی: درصد اسانس، اسید هیومیک،زنیان،کشت ارگانیک، گیاه دارویی، ورمی کمپوست

فصل اول شامل بیان مسئله، روش ها، اهداف و سوالات مربوط به مسئله ی تحقیق است. فصل دوم با مقدمه ای از بناهای قاجاری تهران آغاز شده وبا مطالعه بر روی بنای دیگری که نمونه کتیبه ی مورد مطالعه، در آن قرار دارد ادامه می یابد و در ادامه پیشینه ای از مجموعه ی مسعودیه آورده شده است. در فصل سوم به بحث فن شناسی آثار کاغذی و به خصوص کتیبه کاغذی عمارت دیوان خانه مسعودیه پرداخته شد.کتیبه ی مدنظر نمونه ای کم نظیر از کتیبه های کاغذی در بنایی قاجاری است که پس از خطاطی توسط میخ روی گچ دیوار نصب شده است و روی آن با شیشه پوشیده شده است، قاب این کتیبه به وسیله ی آینه کاری پوشیده شده است. فصل چهارم را آسیب شناسی کتیبه نام برده دربرمی گیرد، به این صورت که آزمایش های شیمی تر و دستگاهی انجام شده را بیشتر از فصل پیشین مورد مطالعه قرار داده ودر درک بهتر علت آسیب ها کمک کردند. در فصل پنجم با توجه به مجموعه اطلاعات به دست آمده در فصول پیشین، به ارائه ی راه کار حفاظتی پرداخته و در پایان به نتیجه گیری اجمالی انجامید و در انتها چند پیوست آمده که سعی شددر تکمیل رساله موثر باشند. این رساله نیزدر جای خود با موانعی روبه رو شد از جمله ی آن ها عدم وجود منابعی مدون از بناهای قاجاری تهران، عدم وجود گزارش های مختلف مرمت در کاخ گلستان، در دسترس نبودن کتیبه ی مورد مطالعه و در ارتفاع بودن آن و نمونه هایی شبیه به این که سعی شد تا حد ممکن وجود آن ها مانع پیشرفت صحیح این تحقیق نشود.

چکیده رنگدانه زرین یکی از متداولترین رنگدانه های مورد استفاده در تزیینات نسخ خطی ایران است و در رسالات متعدد کتاب آرایی مطالب زیادی در مورد تهیه رنگ طلایی و انواع تزیینات آن، وجود دارد .شناسایی رنگدانه های زرین که در نسخ خطی از تنوع زمینه رنگی برخوردارند به لحاظ احتمال وجود ناخالصی های گوناگون از دیدگاه آسیب شناسی دارای اهمیت بوده است و مارا بر این داشت که این رنگدانه ها را با آزمایشهای مختلف بررسی وشناسایی کنیم. در پروژه حاضر ضمن شناخت ماهیت رنگدانه های زرین بکار رفته در نسخه خطی روند تخریب ارزیابی وآسیب شناسی گردید وهمچنین لازم به ذکر است ،تا کنون از منظر مطالعات پژوهشی پیش بینی شده برروی رنگدانه های زرین تحقیقات خاصی انجام نشده است واین پژوهش می تواند مرجع مناسبی در این زمینه باشد . واژگان کلیدی : رنگدانه های زرین ، آسیب شناسی ، تذهیب و مینیاتور ، نسخ خطی