کنترل تغییرات و تعادل بخشی به سیستم های محیطی در مقیاس های جهانی، منطقه ای و ناحیه ای از مهمترین اهداف جغرافیای کاربردی است. اساس تحلیل های ژئومورفولوژی کارکردی بر مبنای دیدگاه سیستمی صورت می گیرد. ژئومورفولوژی سیستمی به شناسایی فرم و فرآیندهای ژئومورفیک و روابط بین آنها استوار است. در این پژوهش سعی بر آن است که هیدروژئومورفولوژی دیرینه اردبیل بررسی و دریاچه قدیمی آن بازشناسی شود. و نیز ساختار و نحوه تحول این دریاچه در کواترنر و همچنین ارتباط آن با سیر تحول کانون های مدنی موجود در این دشت از دیدگاه سیستمی بررسی شود. با توجه به تغییر ساختار اداری اردبیل از شهرستان به استان بدیهی است که نرخ توسعه در این ناحیه به شدت افزایش داشته است. لذا مطالعات مبنائی در این منطقه می تواند در تصمیم گیری مدیران و برنامه ریزان منطقه تأثیر فراوان داشته باشد. بدون تردید هر چشم انداز محیطی دارای یک الگو و فرایندی از مکانیسم ها را شامل می شود که شناخت شناسی این عوامل می تواند در تبیین و شناسائی هویت تاریخ طبیعی و پایداری محیطی و آمایش دشت اردبیل نقش اساسی و عمده ای را ایفا نماید. از جمله نکات برجسته در تبیین فرایندهای محیطی بازخوانی تاریخ طبیعی مناطق است. زیرا آنچه به عنوان یک واحد بزرگ طبیعی امروزه صحنه برنامه ریزی ماست، دارای تاریخی است که بیانگر فرایندهای بوجودآورنده آن خواهد بود. شهر فعلی اردبیل بقایای دریاچه ای بوسعت حدود 400 کیلومترمربع است که بیشتر تحت تاثیر اقلیم و تحولات ارضی منطقه حیات خود را از دست داده ولی همواره هویت زمین بوم شناختی خود را بروز می دهد و این هویت است که ظرفیت توسعه پذیری، منابع آبی، الگو ها و ساختار فیزیکی کالبد شهر و ساختار شبکه های خدماتی شهری را تبلور می بخشد و بدیهی است هرگونه برنامه ریزی بدون چنین ملاحظاتی عقیم و مشکل آفرین خواهد بود. در این پژوهش با اتکا به عملیات صحرایی و برداشت های زمینی سعی بر آن است تا رابطه بین منابع آبی جوی و سطحی و سفره های آب زیرزمینی دشت اردبیل را براساس یک نظریه تاریخی تبیین نماید و برای دست یابی به چنین هدفی روش های مختلفی را بکار برده است مانند ارزیابی سطوح ارضی با استفاده از سیستم های رقومی و روش کوک(cooke)، برآورد حجم منابع آبی موجود و میزان ذخیره سازی فصلی آب با استفاده از رابطه بیلان آبی. نتایج نشان می دهد که شهر اردبیل بستر دریاچه ای طبیعی است که بواسطه یک رخداد تکتونیکی در اواخر دوره کواترنری در آن پارگی ایجاد و آب آن از بخش شمال غربی تخلیه شده است. این منطقه در گذشته بسیار نزدیک، جولانگاه سیستم های یخ آبی خاصی بوده که تغذیه کننده اصلی آب دریاچه اردبیل محسوب می شده است. وجود یک پدیده فرسایش قهقرائی در منطقه شرقی دشت هویت و موجودیت این دشت را شدیداً متاثر ساخته و چنانچه سرعت فرسایش قهقرائی افزایش یابد بدون تردید وقوع یک اسارت رودخانه ای در دامنه شرقی حتمی خواهد بود که وقوع چنین رخدادی شبکه فعلی زهکش ها و سیستم آبی این دشت را بطورکلی دگرگون خواهد ساخت.

چکیده ندارد.