???امروزه مها جرت بی رویه به شهرها به صورت معضلی گریبا ن گیر کشورهای در حال توسعه از جمله ایران شده است، مسئله مهاجرت بی رویه به شهرها باعث افزایش سریع جمعیت شهرنشین و به تبع آن گسترش و توسعه فیزیکی بی نظم در شهرها از جمله شهر یاسوج بوده است. بنابراین در این تحقیق سعی شده است؛ اول روندها، ویژگی ها و علت مهاجرت از یک طرف و بررسی تأثیرات مهاجرت بر توسعه کالبدی- فضایی شهر یاسوج و مسائل و مشکلات آن و سپس تجزیه و تحلیل این دو مقوله با هم در بستر شهر و در نهایت ارائه راه حلهای مناسب جهت تعدیل مسا ئل و مشکلات و ارائه یک الگوی مناسب جهت استقرار مهاجرین در شهر انجام می گیرد. بر این اساس نرخ رشد مهاجرت و توسعه کالبدی شهر یاسوج طی دهه های مختلف و همچنین نابرابری در برخورداری از امکانات در بین مناطق مختلف استان و و تأثیرآن در مهاجرت به شهر یاسوج و مسائل و مشکلات بوجود آمده در شهر یاسوج مورد بررسی قرار گرفت. روش تحقیق در این پژوهش روش ((ترکیبی)) و با نگرش سیستمی، روش توصیفی و تحلیلی است. در پایان این نتایج حاصل گردید که مهاجرت عامل اصلی توسعه کالبدی و فضایی شهر یاسوج طی دهه های 1345 تا 1385 بوده است. عامل اصلی در مهاجرت بی رویه به شهر یاسوج نابرابری در توزیع امکانات در بین مناطق مختلف استان از یک طرف و شهر یاسوج از طرف دیگر بوده و همچنین مهاجران وارد شده عامل اصلی افزایش حاشیه نشینی، مشاغل کاذب، بیکاری، کمبود تجهیزات و تأسیسات و... در شهر یاسوج بوده است. برای کاستن از این معضلات کم کردن فاصله برخورداری از امکانات بین مناطق مختلف استان و همچنین دادن امکانات لازم به روستاها می تواند در کاهش مهاجرت به شهر یاسوج موثر افتد.

این رساله به بررسی سیر تحولات جمعیتی شهر دزفول بین سالهای 1335 تا 1365، پرداخته و به اهمیت نقش عوامل سیاسی و اجتماعی و فرهنگی در رویدادهای جمعیتی نیز اشاراتی می نماید تا چراغ راهی در شناسایی و چگونگی مسائل جمعیتی شهر دزفول در بیست سال آینده باشد. بطور کلی این رساله در چهار بخش و هشت فصل تهیه گردیده است : فصل اول، به موقعیت جغرافیائی شهر دزفول در سطح کشور و منطقه، مطالعات زمین شناسی، توپوگرافی، اقلیمی، منابع طبیعی و انسانی و بطور کلی مطالعات پایه ای صورت گرفته است . فصل دوم، توصی شکل ظاهری و سابقه تاریخی، علل وجودی و عوامل که از زمانهای دور تاکنون در پیدایش و توسعه و یا عدم گسترش شهر نقشی داشته اند مورد بررسی قرار گرفته است . فصل سوم، ساختمان جمعیت ، نسبت جنسی و سنی، وضعیت جوانی جمعیت و مقایسه آن با دیگر نقاط و تحولات هرم سنی شهر دزفول در دوره های مختلف سرشماری عمومی و توزیع جغرافیائی و تراکم آن مورد بررسی قرار گرفته است همچنین حرکات زایشی و مکانی جمعیت که شامل با روری و موالید، مرگ و میر، ازدواج و طلاق و اثرات آنها در سالهای 65 - 1335 بر جمعیت شهر دزفول و مقایسه آن با دیگر نقاط کشور و مسئله مهاجرت و کم و کیف آن و میزان مهاجرپذیری و مهاجرفرستی و بخصوص میزان مهاجرت در گروههای سنی، و اثرات آن بر رشد جمعیت شهر دزفول به تفصیل بیان شده است . فصل چهارم، تصویر روشنی از میزان با سوادان شهر دزفول و توزیع آن به نسبت جنس به دست می دهد. در این فصل گزارشی درباره میزان جمعیت با سواد بر حسب مدارک تحصیلی و به تفکیک جنس داده شده، و وضعیت جمعیت مدرسه رو و لازم التعلیم و توزیع آن بر حسب مقاطع تحصیلی و میزان رشد در هر مقطع تحصیلی و کمبودهای فضای آموزشی، معلم و میزان افت تحصیلی و راههای مبارزه با این مشکلات به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است . در فصل پنجم، مطالعه جمعیت فعال و میزان آن در بخشهای مختلف اقتصادی با آمارهای مفصل و مقایسه آن با کشور و محاسبه شاخصهای جمعیت فعال و غیرفعال در سالهای 65 - 1335 پرداخته شده است . در فصل شش ، به بررسی وضعیت بهداشتی شهر دزفول و بیماریهای مختلف و میزان امکانات موجود و کمبودهای تاسیسات و تسهیلات درمانی و بهداشتی و نیروی انسانی پرداخته شده است . در فصل هفتم، به وضعیت کلی مسکن و مقایسه شاخصهای کمی مسکن دزفول با کشور بوسیله آمار مورد بررسی قرار گرفته، و میزان خانوارهای دارای مسکن و کمبودها و اثرات جنگ تحمیلی بر روند خانه سازی و راههای رهایی از مشکل کمبود مسکن سخن گفته شده است . در فصل هشتم، به بررسی میزان نیازهای شهر دزفول با توجه به رشد جمعیت شهر که براساس چهار فرض تا سال 1385 محاسبه گردیده و شامل آینده نگری تعداد دانش آموزان فضای آموزشی و معلمین براساس رشد فعلی تا سال 1375 در مقاطع مختلف تحصیلی و همچنین تا سال 1385 براساس آینده نگری کل جمعیت شهر دزفول محاسبه گردیده است . در آینده نگری بخش بهداشت و درمان به بررسی میزان نیازهای آینده با توجه به رشد جمعیت براساس فروض چهارگانه در زمینه تعداد تخت بیمارستانی، پزشک ، متخصص علوم آزمایشگاهی، داروساز، رادیولوژیست و پرستار و ماما مورد بررسی قرار گرفته، در زمینه مسکن و تعداد اتاق مورد نیاز جمعیت آینده تا سال 1385 به تفصیل با ذکر ارقام و آمار آینده نگری شده است .

دزفول شهری از استان خوزستان است که قدمت تاریخی داشته و همواره از موقعیتهای ویژه ای برخوردار بوده است . دراین شهر در طی دوره های مختلف تحولات زیادی یافته و از نظر جمعیت نیز در هردوره پیشرفت و توسعه داشته است . جنگ ایران و عراق اثرات زیادی در بافت جمعیت و جنوب غربی ایران به ویژه خوزستان و لاجرم بر دزفول گذاشته است . که به عنوان مثال می توان از پدیده مهاجرت یاد نمود. با توجه به اهمیت خاص دزفول ازنظر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مطالعات جامعی دراین زمینه وازجمله جمعیت بعمل نیامده آن است . لذا به منظور ابزاری برای برنامه ریزیهای اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی منطقه نیاز به مطالعات جمعیت این شهر احساس گردیدکه دراین رساله طی فصول مختلف ابتدا به معرفی ویژگیهای جغرافیائی استان خوزستان و شهر دزفول و سپس به پارامترهای مختلف جمعیت شهر پرداخته شد و ضمن طرح مسائل و مشکلات جمعیتی موجود سعی گردید راه حلهای منطقی جهت دستیابی به رفع مشکلات ارائه گردد و در نهایت آینده نگری جمعیت به منظور جلوگیری از ایجاد مشکلات جدید بعمل آمد.