مفهوم معنویت در گفتمان اسلامی دارای ظرفیت بسیار بالایی است که می تواند در اغلب حوزه های حیات علمی و عملی کنونی بشر، تغییرات بنیادین ایجاد کند. محدود کردن معنویت به امری صرفاً فردی و درونی ما را از کاربردهای فراوان و موثر آن در عرصه اجتماع و سیاست محروم کرده است. بیگانگی قدرت با معنویت، سیاست را به عرصه تنازع در دنیاطلبی آن هم با ادعای اخلاق مداری مبدل ساخته است. در بحث از قدرت به عنوان مهمترین مقوله علم سیاست، در حال حاضر گفتمان قدرت نرم در ساحت نظر و عمل تفوق یافته است. سوال اصلی این پژوهش چیستی «قدرت معنوی در قرآن کریم» است که در وهله دوم سوال از منابع، انواع، ویژگی ها و کاربرد های آن مطرح می شود. مفهوم قدرت معنوی که از انواع سخت و نرم قدرت متمایز یوده و ماهیتی متفاوت دارد از آموز ها و معارف قرآن کریم قابل دریافت است. اگر معنویت به عنوان منبع قدرت معنوی از امری صرفاً فردی و درونی، به امری اجتماعی مبدل شود بگونه ای که فرد، جامعه و دولت به وصف معنوی درآیند قدرت معنوی تولید می شود. معنویت جریان و حرکت در مسیر تالّه (الاهی و نورانی) شدن است بدین معنا که فرد، جامعه و حتی دولت با تمام نهادهایش می توانند رنگ خدایی(صبغه الله) گرفته و خداگونه شوند. قدرت معنوی در قرآن کریم با توجه به ماهیت، منابع، گونه ها و کاربردهایش دارای چنان قابلیت و ظرفیتی است که می تواند اثر همه انواع قدرت اعم از سخت و نرم را کمرنگ کرده و خود به گفتمان غالب بدل شود؛ چرا که با توجه به گرایش اغلب جوامع غربی و شرقی به سمت معنویت گرایی، آینده جهان در دست کسانی خواهد بود که بتوانند اندیشه های معنویت گرایانه خویش را در فرهنگ عمومی، سیاست و حتی اقتصاد تثبیت کنند و چنین فرصتی برای گفتمان اسلامی در علوم اجتماعی بویژه سیاست مهیاست.

پیامبر برای حل منازعات سیاسی عمدتا از روش های اقناعی و غیر خشونت آمیز استفاده می کرده اند.استفاده از این روش های نرم، اقناعی و غیر خشونت آمیز توسط پیامبر اسلام ریشه در نوع هدف آن بزرگوار و نیز خصوصیات ذاتی آن روش ها دارد. در تمام طول این تحقیق سعی بر این است که به این سوال پاسخ داده شود.

در این پژوهش ما قصد داریم به یکی از مفاهیم پر ابهام در عرصه علوم اجتماعی در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران بپردازیم. امنیت بنیادی ترین نیاز هر جامعه و مهم ترین عامل تداوم زندگی اجتماعی به شمار می رود و زندگی امن نخستین تمنای بشر بوده است. مقوله امنیت قدمتی به وسعت تاریخ بشر دارد و از نظر تبارشناسی این مفهوم دارای قدمتی طولانی تر از مفهوم اجتماع و جامعه است که نخستین مباحث فلسفی و سیاسی را می توان در آثار افلاطون و ارسطو یافت. با توجه به اهمیت روز افزون امنیت ما در این پژوهش با توجه با مفهومی دیگری یعنی پایداری قصد تحلیل امنیت در جمهوری اسلامی ایران داریم. مهم ترین سوالی که در این باره مطرح می شود این است که امنیت در جمهوری اسلامی ایران چگونه پایدار می شود؟ یا الگوی امنیت پایدار در جمهوری اسلامی ایران چیست؟ در این مسیر ما معتقد به الگوی بومی در ارتباط با امنیت می باشیم و در این نگاه بومی که همان نگاه اسلامی– ایرانی می باشد، بررسی مبانی امنیت را ضروری می دانیم. در شرایط کنونی کشور موضوع امنیت و ارتقاء و پایداری آن در راستای اهداف نظام، همچون قانون اساسی و سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران از طریق طراحی و تدوین این الگوی بومی امکان پذیر خواهد بود، الگویی که با در نظر گرفتن مقتضیات فرهنگی، دینی و هویتی شکل گرفته باشد و زمینه ساز دست یابی به همه ارزش ها و آرمان های دینی و اهداف ملی و انقلابی باشد. برای دست یابی و شناسایی این الگو این تحقیق با روش توصیفی– تحلیلی در پنج فصل سازماندهی شده است که در نهایت در جواب سوال اصلی، الگوی امنیت پایدار در جمهوری اسلامی ایران را الگوی تعادل محور می داند که گزاره های اصلی آن از مکتب امنیتی اسلام به عنوان ایدئولوژی اصلی در جمهوری اسلامی گرفته شده است که ایمان به توحید در کانون این الگو قرار دارد و تربیت دینی راهبرد اصلی آن می باشد.

گرایش به ارتباط موثر با ملت ها از مجاری غیررسمی و با شیوه های فرهنگی برای اثرگذاری بر آن ها جهت همراهی با اهداف و منافع ملی کشور به کارگیرنده که عصاره دیپلماسی عمومی به شمار می رود، در کارنامه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نیز مشاهده می شود؛ با این حال مبانی نظری و ابعاد عملی این دیپلماسی، تا اندازه زیادی از نگرش غربی به دیپلماسی عمومی متفاوت است. زیرا ایدئولوژی اسلامی که مهم ترین مولفه سیاست خارجی جمهوری اسلامی است تأثیر فراوانی نیز بر جنبه های نظری و عملی دیپلماسی عمومی آن می گذارد. مبانی نظری دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران برآمده از متن آموزه ها و ارزش های دینی است. در چارچوب نگرش اسلامی، عقلانیت ابزاری در همه عرصه ها و از جمله عرصه سیاسی تحت الشعاع عقلانیت هدف قرار می گیرد، امر فرهنگی بر امور سیاسی و اقتصادی اولویت می یابد و هرگونه تبلیغات باید همراه با صداقت نظری و عملی باشد. آنچه در روابط خارجی اصالت دارد نیز رابطه با ملت ها با هدف دعوت آن ها به آموزه ها و ارزش های اسلامی است. این بنیادهای نظری عناصر اصلی دیپلماسی معنوی و مردم محور جمهوری اسلامی را به مثابه معادلی برای دیپلماسی عمومی به مفهوم غربی آن شکل می دهند. در عرصه عمل، دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران در چارچوب دو دکترین صدور انقلاب و دولت سرمشق نمود یافته که مخاطب اصلی و اولی در هر دوی آن ها، جهان اسلام و ملت های مسلمان است. در چارچوب رهیافت سازه انگاری، منافع ملی و سیاست خارجی ایران نیز مانند دیگر بازیگران، از هنجارها، هویت و نقش آن سرچشمه می گیرد. بر این اساس، تعیین کننده ترین عامل در سیاست خارجی و دیپلماسی، نقشی است که ایران به عنوان ام القرا یا رهبر جهان اسلام برای خود تعریف نموده است. در نظر گرفتن این نقش بر اساس هنجارها و هویت کشور ایران از یک سو و جایگاه آن در جهان اسلام، به ویژه منطقه آسیای مرکزی و خاورمیانه از سوی دیگر بوده است. دیپلماسی عمومی ایران در جهان اسلام به طور خاص در امتداد دو محور خاورمیانه و آسیای مرکزی بسط یافته و مهم ترین دستاورد آن در این دو بخش، گسترش بیداری اسلامی و افزایش عمق راهبردی جمهوری اسلامی است. شیعه هراسی و ایران هراسی نیز از بزرگ ترین چالش های پیش روی دیپلماسی عمومی ایران در جهان اسلام به شمار می رود که توسط دیپلماسی عمومی آمریکا هدایت و تشدید می شود.

جنگ 33 روزه میان حزب الله لبنان و رژیم صهیونیستی درتابستان سال 1385 دارای پیامدهای سیاسی- امنیتی گسترده ای در منطقه خاورمیانه بود. مهم ترین این پیامد ها را می توان در سه حوزه کلی مورد بررسی قرار داد: 1. عرصه امور سیاسی درون لبنان 2. منازعه فلسطین- رژیم صهیونیستی 3. عرصه سیاسی- امنیتی منطقه خاورمیانه. جنگ 33 روزه در حوزه داخلی لبنان موجب تثبیت و افزایش قدرت و جایگاه حزب الله در امور سیاسی درون لبنان شد. این جنگ در حوزه منازعه فلسطین- رژیم صهیونیستی از سویی موجب افزایش جایگاه جریان های مقاومت فلسطین نظیر حماس و جهاد اسلامی گردید و از سویی موجب بی اعتمادی شهروندان رژیم صهیونیستی نسبت به مسئولین این رژیم و در نتیجه افزایش فشار افکار عمومی و استعفای پی در پی مسئولین دخیل در جنگ شد. جنگ 33 روزه در حووزه منازعات و معادلات سیاسی- امنیتی در سطح منطقه خاورمیانه موجب تقویت بیش از پیش محور مقاومت علیه اسرائیل متشکل از جمهوری اسلامی ایران، سوریه، حزب الله و نیروهای مقاومت فلسطین شد و در طرف مقابل موجب کاهش نقش و نفوذ عناصر محور سازش به خصوص کشورهایی نظیر عربستان، مصر و اردن گردید.

مفهوم سرمایه اجتماعی که به تازگی در ادبیات مربوط به علوم اجتماعی وارد شده ، مفهومی پیچیده ، چند وجهی و بین رشته ای است که علی رغم تازگی و پیچیدگی ، توجه بسیاری از صاحبنظران حوزه های مذکور را به خود جلب کرده و توانسته است از ابهامات و کاستی های نظری بحث های اقتصادی - اجتماعی تا حد زیادی بکاهد . اهمیت سرمایه اجتماعی به حدی ست که در کنار سایر اشکال سرمایه به عنوان یکی از شروط لازم برای پیشرفت و توسعه جوامع به حساب میآید. در این پژوهش براساس تعاریف منابع و نتایج سرمایه اجتماعی تعریف جدیدی ارائه شد .که بر این اساس سرمایه ی اجتماعی عبارت است از : سرمایه ای نامحسوس در یک اجتماع که در طول زمان و براساس عقلانیت و نیکخواهی شکل می گیرد و منشاء آن آگاهی ، هنجار ، اعتماد در ارتباط متقابل انسانی و دین و سنت های اجتماعی است و سبب تقویت مشارکت ، مسئولیت و انسجام و همبستگی می گردد. از آنجایی که سرمایه اجتماعی عمدتا مبتنی بر عوامل فرهنگی و اجتماعی است بنابراین این مفهوم نیازمند بومی شدن بر اساس انگاره های فرهنگی و اجتماعی همان جامعه است. از این رو اندیشه و سیره امام خمینی به عنوان منبعی غنی برای بومی نمودن مفهوم سرمایه اجتماعی حائز اهمیت است . بر این اساس پایان نامه حاضر نیز در پی پاسخگویی به این سوال است که جایگاه سرمایه اجتماعی در اندیشه و سیره امام خمینی چیست ؟ و منابع و شیوه های تقویت سرمایه اجتماعی در اندیشه امام خمینی (ره) کدامند ؟ دستگاه تفکر سیاسی امام خمینی را می توان در سه سطح فلسفه سیاسی نظریه سیاسی و الگوی سیاسی مورد بررسی قرار داد که در هریک از این سطوح منابع و نتایج و شیوه هایی برای تقویت سرمایه اجتماعی در سیره و اندیشه حضرت امام خمینی (ره) می توان یافت که با تقویت و توسعه هریک می توان به تولید و تقویت بیشتر سرمایه اجتماعی در جامعه ایران دست یافت.

پژوهش حاضر با موضوع «قدرت نرم از نگاه قرآن کریم» به دنبال آن است که نظریه ای اسلامی پیرامون قدرت نرم، مبتنی بر آیات قرآن کریم ارائه نماید، زیرا بر اساس نظر نگارنده- و البته با تکیه بر دلیل و برهان- نظریه «قدرت نرم از نگاه غربی» دارای نقایص و نیز تعارض هایی با آموزه های اسلامی است و استفاده از آن منوط به اصلاح و بازتعریف آن می باشد. بر همین اساس در این تحقیق از یک سو، با استناد به متون غربی، نظریه قدرت نرم از نگاه نظریه پردازان و متفکران غربی تبیین گردیده و نقایص و اشکالات آن با توجه به نگاه قرآنی بیان شده است. روش به کار گرفته شده در این قسمت روش اسنادی می باشد. از سوی دیگر با مراجعه به آیات قرآن کریم و مبنا قراردادن آنها، نظریه قرآنی قدرت نرم ارائه و تبیین گردیده و منابع و آفات آن معرفی شده است. روش به کار گرفته شده در این قسمت، همان روشی است که در تفسیر موضوعی قرآن کریم مورد استفاده پژوهشگران می باشد. در این روش ابتدا موضوع پژوهش- که در اینجا همان نظریه قدرت نرم است- به آیات عرضه شده و سعی گردیده آیات مربوطه احصا شود. در مرحله بعد با برداشت از آیات و کنار هم قراردادن آنها، نظریه قدرت نرم طراحی شده است. در مرحله آخر نیز با مراجعه با تفاسیر معتبر اهل خاصه و عامه، نظریه ارائه شده، اعتبارسنجی گردیده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش آن است که نظریه قدرت نرم در نگاه غربی اولاً تک بعدی است زیرا صفت نرم و سخت را تنها برای توصیف منابع قدرت در نظر می گیرد و ثانیاً به دلیل ابتنایش بر نگاه مادی، قائل به تفکیک بین قدرت و اخلاق بوده و از درک و استفاده از برخی منابع غیرمادی قدرت عاجز می باشد. این در حالی است که در نگاه قرآنی، نظریه قدرت نرم، یک نظریه چهاربعدی است که در آن علاوه بر منابع، استحکام، مدیریت و خاستگاه قدرت نیز قابل تقسیم به نرم و سخت می باشد. همچنین در این نظریه، تفکیکی بین قدرت و اخلاق وجود نداشته و برخی منابع غیرمادی جدید برای قدرت نرم معرفی شده است.

شکاف ها در جوامع مختلف بر حسب عوامل گوناگون متفاوت بوده و می توانند تأثیرهای متفاوتی بر جای گذارند. شکاف های جامعه اسرائیل پدیده ای خاص، متفاوت و قابل توجه هستند.رژیم صهیونیستی به شصت و سومین سال حیات خود رسیده است ولی نارسایی های داخلی برای اسرائیلی ها به همان اندازه ترس های اولیه آن ها از همسایگان عرب خود،دردسر آفرین واختلاف برانگیزند. طی دو دهه ی آینده اسرائیل احتمالاً درحل مسائل داخلی و خارجی مهم خود، کار آمدتراز نیم قرن اول حیات خود نخواهد بود.شکاف های جامعه اسرائیل عمیق و ژرف است.شکاف بین چپ و راست بر سر چگونگی برخورد با اعراب، به لحاظ سیاسی اسرائیل را دچار تنش می سازد. شکاف بین اشکنازی و سفاردیم عمیق است اگر چه شکاف عظیم بین ارتدکس و سکولارها عمیق تر به نظر می رسد. از این رویکرد، عدم فائق شدن رژیم صهیونیستی بر شکاف های اجتماعی درونی خود و وجود شکاف های اجتماعی زنده و فعال در درون این جامعه باعث شده امنیت در سطح خرد و امنیت ملی آن در سطح کلان در معرض تهدید قرار داشته باشد بدین سان پرسش این پایان نامه آن است که: شکاف هادر جامعه اسرائیل کدامند و چه تأثیری بر امنیت ملی اسرائیل دارند؟ از این حیث فرضیه پایان نامه آن است که: شکاف های جامعه اسرائیل در سه حوزه اجتماعی، مذهبی وسیاسی قابل دسته بندی است. ومجموعه این شکاف ها از طریق تضعیف هویت ملی، تهدیدی اساسی برای امنیت ملی اسرائیل محسوب می شود. برای آزمون فرضیه و یافتن پاسخ احتمالی برای پرسش مذکور، ابتدا از منظر تئوریک به نسبت شکاف هابا امنیت ملی خواهیم پرداخت وسپس بابیان ادوار مهاجرت ها ،به بررسی آثارامنیتی شکاف های جامعه اسرائیل درسه حوزه ی شکاف های سیاسی،مذهبی،اجتماعی خواهیم پرداخت.روش تحقیق دراین رساله براساس روش تحلیلی- توصیفی می باشد. لازم به ذکر است هیچ اثر قابل اتکایی که به تأثیرگذاری شکاف هادرجامعه اسرائیل بر امنیت ملی این رژیم پرداخته باشد وجود ندارد. کلیدواژها: امنیت ملی، اسرائیل، هویت ملی، شکاف اجتماعی، قومیت

امنیت ملی و اطاعت از ولایت فقیه دو مقوله ای هستند که شاید در ابتدای امر، فارغ از یکدیگر به نظر رسد در صورتی که ارتباط فقه سیاسی و علوم سیاسی به قدری نزدیک است که می توان در این میان بین اطاعت از ولایت مطلقه فقیه و امنیت ملی، یک ارتباط منطقی ایجاد کرد؛ به طوری که نتیجه منطقی آن، برقراری امنیت در همه سطوح فروملی، فراملی و بین المللی در صورت اطاعت از ولایت فقیه می باشد. این تحقیق از نوع بنیادی است و روش آن توصیفی– تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات آن کتابخانه ای است. به عقیده فقهای متقدم و متأخر ولایتِ ولی فقیه، مطلقه است و نیز اطاعت از اوامر او از اوجب واجبات است؛ از سویی دیگر، با توجه به بیان ابعاد مختلف امنیت ملی، و با نظر به گفتمان ها و مکاتب امنیت ملی، رویکردی که در جمهوری اسلامی ایران وجود دارد، گفتمان ایجابی است. هرگاه ولایت مطلقه فقیه که در جایگاه حاکم اسلامی است، به انحاء مختلف، اقشار امت، به ویژه خواص و نخبگان را مخاطب قرار دهد و اوامری صادر نماید، اطاعت از ولی فقیه برای فرد فرد امت از خواص و نخبگان گرفته تا اقشار مختلف جامعه، واجب است. برخلاف تصور برخی که سطح رهنمودهای ولی فقیه را تا حد توصیه پایین می آورند، کلیه اوامر امام خامنه ای در حکم، احکام ولایی است. با توجه به ویژگی های ممتاز علمی و شخصیتی و اخلاقی ولایت فقیه، در صورت بی تفاوت بودن نسبت به صدور احکام ولایی از جانب ولی و یا صرفا توصیه انگاشتن آن اوامر و در نتیجه عدم به کار بستن آن ها، امنیت کشور تهدید می شود و این عدم توازن در مناسبات داخلی است که، زمینه بروز ناامنی ملی را فراهم می آورد. اگر مردم و به ویژه خواص و نخبگانِ مشغول در مناصب مختلف حکومتی، پی گیری فرامین ولی امر را سرلوحه تکالیف خویش قرار ندهند و نسبت به اوامر ایشان، الزامی نداشته باشند، منجربه ناامنی در ابعاد سیاسی، نظامی، فرهنگی، اجتماعی، و... می شود و زمینه دخالت دشمن در مناسبات داخلی و خارجی را فراهم می نمایند؛ پس اطاعت از ولی امر و امامت امت، مهم ترین عامل امنیت سازی است که بی توجهی به آن سبب امنیت سوزی می شود.

رساله حاضر تحت عنوان جریان های فکری- سیاسی ایران معاصر و عدالت در مقام پاسخ به این سوال که «نقطه کانونی گفتار عدالت طلبی در دو سطح نظری و عملی، نزد جریان های سیاسی ایران معاصر چه بوده است؟» به بررسی سه جریان فکری-سیاسی ایران معاصر و نگاه آن ها به عدالت از زمان انقلاب مشروطه تا حال حاضر پرداخته و در چهار بخش شامل کلیات،مفهوم عدالت در اندیشه مکاتب سیاسی، سیر تطور جریان ها در ایران ، نگاه متفکرین و جریان های فکری- سیاسی به عدالت با توجه به دو فرضیه ارایه می شود. 1. نقطه کانونی گفتار عدالت طلبی در ایران معاصر در سطح نظری نزد لیبرالیست ها «قانون گرایی»، نزد سوسیالیست ها «مساوات» و نزد اسلام گرایان «تعدیل» بوده است. 2. نقطه کانونی گفتار عدالت طلبی در ایران معاصر در سطح عملی نزد لیبرالیست ها «دفاع شهروندی»، نزد سوسیالیست ها «دفاع از کارگران و دهقانان» و نزد اسلام گرایان «دفاع از مستضعفین و مبارزه با فقر» بوده است. محقق برای بررسی فراز و فرود اندیشه عدالت طلبی در جریان های سیاسی ایران معاصر با بهره گیری از رهیافت هرمنوتیک و روشی که اسکینر برای بررسی و فهم نظریه سیاسی به کار گرفته، بعد از بیان کلیاتی در مورد پژوهش به مفاهیم عدالت دراندیشه متفکرین مکاتب سیاسی مورد نظر پرداخته و در ادامه با توجه به تاکید اسکینر در بررسی چرایی حاکمیت یک تفکر تحت تاثیر فضای حاکم بر جوامع، روند شکل گیری تحرکات جریان های سیاسی در ایران را از زمان مشروطه مورد بررسی قرار داده است. در بخش پایانی بعد از بیان مقایسه تطبیقی اندیشه دو نفر از متفکرین هر کدام از جریان های سیاسی، براساس الگوی پژوهش به چگونگی و چرایی اندیشه عدالت طلبی در جریان های سیاسی ایران، در سه محور رهبران فکری،ایدئولوژی و طبقات حامی پرداخته است. نتایج حاصل از بررسی های انجام شده حاکی از آن است که عدالت طلبی در مقاطع زمانی مختلف و با توجه به سیر تحولات و شرایط حاکم بر ایران از فراز و فرود متفاوتی برخوردار بوده است. تمرکز لیبرالیسم بر اساس اندیشه های بیرونی بر روی آزادی خواهی قرار داشته و از این رو عدالت در هیچ مقطع زمانی دغدغه آن نبود. لیبرال ها حفظ حقوق اساسی فردی را عین عدالت دانسته و بیشتر نگرش های منفعت طلبی را دنبال می کنند. از نظر آن ها عدالت جنبه وصفی داشته و آن را فراتر از طبیعی بودن مطرح نموده و معتقدند این موضوع چندان ربطی به عرصه عمومی و نهادهای سیاسی و اجتماعی ندارد. عدالت در اندیشه سوسیالیستی مبتنی بر شعار مساوات و برابری در برخی مقاطع زمانی به عنوان تفکر غالب در ایران موفق به یار گیری شد، اما به لحاظ اینکه به دور از فهم عموم و مبتنی بر اندیشه مارکسیستی سخن می گفت توفیقی در این را به دست نیاورد. از نظر سوسیالیسم مفهوم عدالت بیشتر با تأکید بر موضوع اقتصادی به توزیع عادلانه ثروت مبتنی بر نیاز افراد و نفی مالکیت خصوصی است و آزادی های انسانی را نفی می کنند. جریان اسلام-گرایی مبتنی بر آموزه های شیعه تمرکز خود را در اجرای عدالت به لحاظ نظری بر اعتدال و در جنبه عملی در دفاع از محرومین ومبارزه با فقر قرار داد، اما این جریان نیز قبل از انقلاب اسلامی به دنبال حاکمیت اسلام، عدالت و آزادی را در درجه دوم قرار داد. بعد از انقلاب اسلامی با وجود سرمایه گذاری های ارزشمند، در این حوزه،در پی بروز اختلافات فکری در چگونگی اجرای آن، توفیق چندانی دراین راه به دست نیاورد. نتایج نهایی پژوهش حاکی از آن است که هر چهار جریان به دلیل آشفتگی های زبان شناختی و ناسازه-های گفتاری و رفتاری در نظر وعمل موفق به خروج از این آشفتگی و ارائه الگویی برای عدالت نشدند و سه محور اصلی در اندیشه عدالت طلبی یعنی برابری در فرصت ها، برابری در واگذاری امکانات و برابری در استفاده از منابع، همچنان به عنوان چالش اصلی هر کدام از جریان های فکری- سیاسی ایران باقی مانده که امید است این مهم در نظام ج.ا.ا از طریق توجه به مفاد مطروحه در قانون اساسی و پذیرش نخبگان به قواعد بازی دموکراسی مبتنی بر قانون اساسی و مبانی ارزشی نظام ج.ا.ا،چشم انداز مناسبی را برای رسیدن به عدالت فراهم نماید. کلیدواژه: لیبرالیسم، سوسیالیسم، اسلام گرایی، جریان های فکری- سیاسی، عدالت.

چکیده امنیت یکی از اهداف عالیه برپایی حکومت اسلامی از منظر امام علی علیه السام در نهج البلاغه است. از ویژگی های اساسی «امنیت»، ارتباط آن با مقوله «قدرت» است. بررسی این رابطه از منظر نهج البلاغه در سطح حکومت اسلامی، هدف نگارنده در این تحقیق است. در واقع نگارنده به دنبال پاسخگویی به این سوال اساسی است که «نقش مولفه های قدرت در امنیت حکومت اسلامی از منظر نهج البلاغه چیست؟» برای پاسخگویی به این پرسش، تحقیق پیرامون چیستی مولفه های قدرت و ابعاد امنیت حکومت اسلامی در نهج البلاغه ضروری است. روش اصلی نگارنده تمرکز بر مباحث نهج البلاغه و دقت در سخنان امام علی علیه السلام در این کتاب شریف بوده است. نگارنده با در نظر داشتن دیدگاه های موجود در زمینه دو مفهوم «قدرت» و «امنیت» تلاش نموده است تا با بررسی آراء و اندیشه های امام علی علیه السلام در نهج البلاغه، الگوی ویژه ای را از رابطه میان این دو مفهوم در سطح حکومت اسلامی ارائه نماید. برای این منظور و در پاسخ به سوال اصلی تحقیق، علاوه بر طرح کلیات، سه محور «مولفه های قدرت حکومت اسلامی»، «جایگاه امنیت حکومت اسلامی» و «نقش مولفه های قدرت در امنیت حکومت اسلامی» از منظر نهج البلاغه مورد دقت قرار گرفته است. در فصل های اول و دوم، ضمن طرح مفاهیم «قدرت» و «امنیت»، به جایگاه آن ها در گفتمان اسلامی پرداخته شده است. در فصل سوم «مولفه های قدرت حکومت اسلامی در نهج البلاغه» بر مبنای الگوی مولفه های «سخت» و«نرم» قدرت، در چهار بعد قدرت نظامی، قدرت سیاسی، قدرت اقتصادی و قدرت فرهنگی ـ اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت. در فصل چهارم نیز ابعاد امنیت حکومت اسلامی از منظر نهج البلاغه پیرو طرح مباحث فصل سوم، در چهار بعد امنیت نظامی، امنیت اقتصادی، امنیت سیاسی و امنیت فرهنگی ـ اجتماعی مورد کاوش قرار گرفت. در فصل پنجم ارتباط موجود میان دو متغیر «قدرت» و «امنیت»، از طریق چگونگی اثربخشی قدرت بر امنیت حکومت اسلامی مورد بررسی قرار گرفت؛ در واقع با بنیان های ایجاد شده در فصل های سوم و چهارم، مباحث فصل پنجم به دنبال پاسخگویی به سوال اصلی مطروحه در این تحقیق بوده است. در نهایت در فصل نتیجه گیری ضمن طرح خلاصه ای از مباحث اصلی تحقیق، با استمداد از الگوی « سلبی » و «ایجابی» امنیت، گونه بندی دقیقی از چگونگی اثرگذاری مولفه های قدرت بر امنیت حکومت اسلامی از منظر نهج البلاغه ارائه گردیده است.

چکیده: مفهوم قدرت نرم که توسط جوزف نای مطرح گردیده است، قابلیت طرح و بررسی در زمینه ها و گفتمان های مختلف را دارا می باشد. البته برای این منظور لازم است از منظری بومی به آن پرداخته شود. به همین دلیل محقق در این پایان نامه به بررسی قدرت نرم در ادبیات سیاسی ایرانی- اسلامی پرداخته است. یکی از منابع مهم در ادبیات سیاسی، اندیشه های سیاسی- الهی امام خمینی(ره) می باشد. سوال اصلی این تحقیق این است که قدرت نرم از دیدگاه امام خمینی(ره) چیست؟ برای پاسخ به این سوال به چند سوال دیگر پاسخ داده ایم که عبارتند از: منابع قدرت نرم در اندیشه امام خمینی(ره) چیست؟ ابزار -های قدرت نرم در اندیشه امام خمینی(ره) چیست؟ آسیب های قدرت نرم در اندیشه امام خمینی(ره) چیست؟ در این تحقیق ابتدا به بررسی مفهوم قدرت نرم در ادبیات رایج سیاسی پرداخته ایم. این قسمت از بحث عمدتا برگرفته از آثار جوزف نای می باشد. سپس با بررسی آثار و سخنان امام خمینی(ره) به بررسی منابع، ابزارها و آسیب های قدرت نرم در اندیشه امام خمینی(ره) پرداخته ایم. در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) اسلام دارای مرکزیت است و همه چیز بر گرد اسلام و احکام آن می-گردد.آنچه موجب اقتدار و افزایش قدرت نرم می شود در نظر ایشان اسلام سیاسی است که برنامه جامع عملی زندگی انسان از گهواره تا گور است. در نگاه ایشان منابع قدرت نرم عبارتند از: اسلام، قدرت روحانیت، حکومت اسلامی، روحیه جهاد و شهادت، تکلیف محوری، ظلم ستیزی، بیدارسازی، خود-باوری، مردم، وحدت و استقلال. برای رسیدن به قدرت نرم از ابزار هایی مانند اخلاق حسنه اسلامی، تبلیغ پیام های الهی، راهپیمایی های دینی و مذهبی، رسانه های جمعی، خدمت به مردم و دیپلماسی عمومی استفاده می شود. همچنین قدرت نرم را آسیب هایی مانند اختلاف، عدم توجه و رسیدگی به مردم، قدرت طلبی، استبداد و خودرایی، حب دنیا و عدم تهذیب نفس تهدید می کند. در مجموع باید گفت که در نگاه امام خمینی(ره) تکیه بر قدرت نرم و نفوذ در دل مردم است که می تواند تولید قدرت ماندگار داشته باشد. واژگان کلیدی: قدرت، قدرت نرم، امام خمینی(ره)، اسلام، ایران.

بعد از انتخابات ریاست جمهوری دهم در سال 1388 برخی حرکتهای اعتراضی در جامعه شکل گرفت که می توان گفت مبنای آنها الگوها و سبک های زندگی غیر بومی بوده است.پژوهش حاضر تأثیر سبک های زندگیرا در ارتباط متقابل با قدرت و اِعمال آن در چارچوب سیاستهای فرهنگی دولت بر خواست دگرگونی سیاسی در سال 1388مد نظر قرار داده است. سئوال اصلی تحقیق این بوده که خواست دگرگونی سیاسی در سال 1388 تا چه اندازه از تغییر در سبک زندگی متأثر بوده است؟ بر اساس مباحث مفهومی و نظری و چارچوب نظری ارائه شده در این پژوهش، فرضیه اصلی این بوده است که عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر تغییرات سبک زندگی(نظیر سیاست های فرهنگی دولت، رسانه های جهانی و...) منجر به خواست دگرگونی سیاسی در حوادث پس از انتخابات سال 1388 شده است. مهمترین روش استفاده شده، روش مصاحبه کیفی نیمه ساختارمند بوده است که با 46نفر از پاسخ گویان( دو گروه حاضر در حوادث پس از انتخابات 1388) و بهره گیری از نظریه میدانی و تحلیل استقرایی از سبک های زندگی موجود پاسخ گویان سنخ شناسی دوگانه ای ارائه شد. در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته در اختیار 360 نفر از پاسخ گویان20 تا 60 ساله شهر تهران قرار داده شد و اطلاعات آن استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش کیفی نشان داده است کهعلت عطفی شروط سبک زندگی و سیاست فرهنگی شرط لازم و کافی برای خواست دگرگونی سیاسی است. در واقع سیاسی شدن سبک زندگی منجر به هم خواست دگرگونی سیاسی و هم خواست ثبات سیاسی شده است. در بخش کمی، نیمی از پاسخ گویان مقوله اعتراض به کلیت نظام سیاسی را به میزان زیاد و خیلی زیاد واجد ارزش دانسته اند. این میزان برای خواست تغییر بنیادی پایین تر است. در مورد خواست دگرگونی سیاسی، نتایج نشان داد که هنجار ذهنی خواست دگرگونی سیاسی در سبک های زندگی متعارف و غیر بومی بیشتر بوده است. می توان نتیجه گرفت که شکل گیری و تثبیت تدریجی سبک زندگی غیر بومی بعد از جنگ تحمیلی در ایران، از طریق مکانیسم رویت پذیری و مطالبه رسمیتمنجر به خواست دگرگونی سیاسی در سال 1388 شده است.

صورت بندی نظریه قدرت برای حل تعارض قدرت تعدیل شده با کارآمدی نظام سیاسی مسأله ای است که آیت الله خامنه ای با مبنای تبدیل دوگانه حکومت- مردم به یکپارچگی نظام سیاسی پاسخ داده اند. با مبنای جامعه شناسی ایشان، جامعه یک کل یکپارچه است که دولت جزء آن است نه مقابل آن لذا دولت، مردمی است. مردم یا جامعه دینی قدرت ندارند بلکه از جانب خدا ماموریت اقامه امر الهی را دارند لذا قدرت که صرفاً قدرت مردم است به ماموریت تعبیر می شود. جامعه اسلامی یا مردم از آنجا که مومنند و فطرت الهی را زمینه این ایمان قرار داده اند اولاً امر الهی را درک میکند و ثانیاً در اقامه آن تلاش می کند طبیعتاً یا ذاتاً در مسیر حق قراردارد و لذا هدایت او به معنای هدایت از بالا صحیح نیست و هدایت خودجوش درونی مبتنی بر بصیرت است. لازمه این امر مقابله با سلطه خارجی که مفهوم مخالف قدرت است می باشد. در جامعه اسلامی خاصتاً ساختار جامعه عبارت است از مجموعه روابطی که عبارتند از رابطه ولایت. این مطلب اگر چه در مورد جامعه شیعی اسلامی درجه کمال نسبی را دارد اما در مورد دیگر جوامع نیز صادق است. اگر قدرت یعنی توانایی دست یابی به هدف پس سه رکن "فهم حقیقت خواسته" با توجه به دین و فطرت، "خواستار" که نه حکومت که جامعه اسلامی است و "اراده و کنش خواستن" در این دیدگاه به کمال رسیده و مادامی که جامعه از سلطه رها باشد قدرت او به همین معنا روزافزون است. لذا بازی های قدرت در بین الملل هم تدوین معادلات هم افزایی است. و مقابله با سلطه طلبی. لذا منابع قدرت نه تبلیغات و رسانه و .. که منابع سرمایه اجتماعی دینیِ معطوف به بصیرت افزایی، می باشد

موضوع نحوه ساماندهی مجموعه مسلمانان از جمله مسائل با اهمیت جوامع و متفکرین مسلمان بوده است به طوری که آراء و نظرات مختلفی در ارتباط با این موضوع از سوی اندیشمندان مطرح گردیده است. نگارنده در راستای پاسخ به این مسئله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی مفهوم ام-القری، به عنوان سامان گر دول و جوامع مسلمان، از منظر اندیشمندان اهل سنت و شیعه پرداخته است. سوال اصلی رساله عبارت است از: نظرات متفکران مسلمان درباره ام القری چیست و نقدهای وارده به آن ها کدامند؟ نگارنده در پاسخ به سوال اصلی در ابتدا به بررسی خاستگاه و سیر تحول تاریخی مفهوم ام القری از صدر اسلام تا دوران معاصر پرداخته است و ام القری را در شاکله های حکومتی دو مکتب خلافت و امامت بررسی نموده است و پس از آن به نظرات سیاسی اندیشمندان مسلمان پرداخته است. سید جمال الدین اسدآبادی، عبدالرحمن کواکبی، محمد رشیدرضا، علی عبدالرازق، عبدالرزاق سنهوری و محمد ضیاءالدین الریس از جمله اندیشمندانی هستند که در قلمروی اهل سنت نظریه-پردازی نموده اند. محمدباقر صدر، محمدحسین فضل الله، محمد منتظری، محمدجواد لاریجانی و امام خمینی(ره) نیز متفکران شیعی ام القری را تشکیل می دهند که در قلمروی شیعه نظریه پردازی نموده اند. پس از بررسی نظرات متفکرین سنی و شیعه به بررسی نقاط اشتراک و افتراق دو مکتب نظری و نقد نظرات پرداخته شده است. تبیین خاستگاه نظریه ام القری و بررسی، تطبیق و نقد آراء و نظرات اندیشمندان شیعه و اهل سنت در حوزه ام القری از جمله دستاوردهای این رساله می باشد.

چکیده مطالعات نوسازی، به عنوان برجسته ترین قالب نظریات توسعه در فضای لیبرالیستی اهمیت آشکاری در برنامه ها و سیاست های توسعه ی کشورهای جهان سوم داشته و دارد. نظریات نوسازی هرچند بعد از گذشت چند دهه دستخوش اصلاحاتی گردید، اما اصول و هنجارهای بنیادین لیبرالی خود را در حوزه های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی حفظ نمود. ایران نیز پس از انقلاب اسلامی در مسیری تازه خلاف اقتضائات پذیرفته شده ی جهانی قرار گرفت و سعی نمود پس از قرن ها دین را بر مسند اداره ی اجتماعی بنشاند. چگونگی مواجهه و نحوه ی ارتباط جمهوری اسلامی ایران و اندیشه ی نوسازی در بحث از توسعه یافتگی نمی تواند در ظواهر و در سطح مورد بررسی قرار گیرد؛ چرا که با توجه به مبانی است که تجلیات و ظواهر معنا می یابد. بررسی مفروضات بنیادین مکتب نوسازی از همین جهت با اهمیت خواهد بود. چرا که ما را نسبت به الزامات، ماهیت و غایت نظریات این مکتب آگاه نموده و زمینه را برای مواجهه ای عقلایی و منطقی هموار می سازد. در این پایان نامه سعی بر آن است که با اتخاذ روشی توصیفی-تحلیلی و مقایسه ی بنیادهای دو چارچوب فکری بیان شده، این پرسش اصلی مورد بررسی قرار گیرد که «مفروضات مکتب نوسازی تا چه میزان با الزامات فکری- فرهنگی انقلاب اسلامی همخوانی دارد؟» به نظر می رسد با توجه به مقومات مفهومی و بنیادهای نظری مکتب نوسازی (تکامل گرایی و کارکردگرایی ساختاری)، این مکتب در سه ساحت «روش تحلیل تاریخ»، «روش تفسیر عالم» و «روش تحلیل اجتماع»، در تضاد با ویژگی های تاریخی- فرهنگی انقلاب اسلامی قرار دارد. واژگان کلیدی: مکتب نوسازی، لیبرالیسم، توسعه، جمهوری اسلامی ایران، فرهنگ ایرانی، تاریخ ایران.

تامین امنیت ملی هر کشور بدون داشتن الگویی راهبردی در منابع حقوق اساسی آن امکان پذیر نیست. از همین رو با بررسی نظریات مختلف امنیت ملی در اندیشه غربی و اسلامی و توجه به اقسام الگوهای راهبردی، منابع حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور کشف و توصیف الگوی راهبردی اتخاذ شده در آن به روش کتابخانه ای مورد مطالعه قرار گرفته است. بر این اساس چنین به نظر می رسد در سه دوره مختلف تاریخی بعد از استقرار جمهوری اسلامی ایران باتوجه به شرایط زمانی الگوهای راهبردی مختلفی به منظور دفاع از امنیت سخت، تثبیت امنیت ملی و تعالی امنیت بین المللی جمهوری اسلامی ایران در منابع حقوق اساسی آن مورد توجه بوده است؛ از همین رو مفهوم امنیت ملی در منابع حقوق اساسی در یک فرآیند تاریخی متناسب با نوع تهدیدات علیه جمهوری اسلامی متعالی گشته و از گفتمان سنتی امنیت به گفتمان مدرن و از گفتمان مدرن به سمت مفهوم امنیت در اسلام تغییر ماهیت داده است. این تغییر ماهیت باعث گردیده تا نوع الگوی راهبردی نیز متناسب با آن از الگوهای یک جانبه به الگوهای جامع تبَدُل یابد. بی شک تحقق کامل امنیت برای جمهوری اسلامی ایران متناسب با مبانی اندیشه-ای آن نیازمند استقرار کامل الگوی راهبردی جامع است. لازم به ذکر است رویکرد این مطالعه اکتشافی است و توجه به دستاورد آن می تواند زمینه ساز مطالعات توصیفی بعدی از سوی پژوهشگران این حوزه در راستای تدوین الگوی راهبردی مناسب جهت تامین امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران باشد.

نیروهای اجتماعی به عنوان یکی از عمده موضوعات رشته جامعه شناسی سیاسی، برگرفته از برخی تفاوت ها یا به اصطلاح «شکاف های اجتماعی» هستند که به صورت تعمیق یافته در جامعه درآمده اند؛ شکاف هایی نظیر جنسیت، قومیت، ایدئولوژی و ... می توانند تشکیل نیروهای اجتماعی دهند و این نیروها، قابلیت ایفای نقش موثری در ارتباط با قدرت سیاسی دارند. اهمیت موضوع نیروهای اجتماعی از یک سو و اهمیت تجربه دوران حکومت امام علی(علیه السلام) به عنوان یکی از منابع حجیت آور در اندیشه اسلامی از سویی دیگر، نگارنده این پایان نامه را بر آن داشت تا مطالعه ای میان رشته ای را در ارتباط جامعه شناسی سیاسی و تاریخ اسلام آغاز کند. لازم به ذکر است با توجه به پیشینه مطالعاتی که در حکومت امام علی(ع) وجود دارد، خلأ محسوسی در دوران تأسیس حکومت ایشان احساس گردید. مهمترین و اصلی ترین سوال پژوهش حاضر، این است که: «نیروهای اجتماعی موثر و نقش آفرین در جریان شکل گیری و تأسیس حکومت علوی کدام بوده اند؟» همچنین، فرضیه پژوهش حاضر نیز این است که «حضرت در مواجه با گروه ها و نیروهای اجتماعی موثر در تأسیس حکومت، تمام تلاش خود را کردند که بیعت آنان، جنبه عقلانی داشته و صرفا از روی عواطف و احساس نباشد.» در این پژوهش، ضمن بررسی انواع شکاف های اجتماعی در دوره پس از رحلت رسول اکرم(ص) تا دوران تأسیس حکومت امام علی(علیه السلام) و بیان نوع رابطه این شکاف ها با هم(متقاطع، متراکم یا متوازی)، تعیین یک شکاف به عنوان شکاف پایه و میزان فعالیت هر یک از این شکاف ها در سه ساخت اجتماعی و آگاهی و سیاسی؛ صورت بندی نیروهای اجتماعی ناشی از این شکاف ها بیان شده و تأثیر هر یک از این نیروهای اجتماعی تبیین گردیده است. با این نگاه به دوره تأسیس حکومت حضرت، با توجه به سه نوع شکاف موقعیتی، رفتاری و ایدئولوژیک، هشت نیروی اجتماعی شناسایی شده که اسامی آن ها عبارتند از: مصریان، کوفیان، بصریان، مهاجرین و انصار از اصحاب، ناکثین(جریان های موقعیتی)، شیعیان اعتقادی، بنی هاشم و طبقه قرّاء(جریان های ایدئولوژیک). لازم به ذکر است طبق تعریف جریان های رفتاری، به سبب تعصبات خاصی که در صدر اسلام وجود داشته است، می توان تک تک این نیروهای اجتماعی را در زمره جریان های رفتاری نیز دانست. همچنین نوع اثرگذاری هر یک از این نیروهای اجتماعی در تأسیس حکومت امام علی(علیه السلام) و نوع مواجهه حضرت با هریک از آنان در این پژوهش ذکر گردیده است. داده های این پژوهش به صورت اسنادی گردآوری شده است و روش تحقیق در پایان نامه حاضر، توصیفی- تحلیلی می باشد.

مردم سالاری دینی به عنوان نظریه ابتکاری انقلاب اسلامی با مبانی درون دینی از چنان قوتی برخوردار است که می تواند به عنوان الگوی جدید حاکمیت عدالت محور و جایگزینی برای نظریه-های لیبرال دموکراسی و سوسیالیستی در سطح جهان، خاصه به مثابه الگوی انقلاب اسلامی در کشورهایی که با بیداری اسلامی مواجه شده اند، مطرح شود. اگرچه این نظریه دارای ابعاد و مسائل فراوانی در حوزه علم «کلام»، «حقوق عمومی»، «علوم اجتماعی»، «فرهنگ» و «سیاست» است که می تواند مورد واکاوی اندیشمندان این علوم قرار گیرد، لیکن بنیادی ترین مسئله در این نظریه تبیین بایدها و نبایدهای فقهی به عنوان مبادی مشارکت دهی عمومی در حکومت اسلامی است. لذا تبیین جایگاه مردم در حاکمیت دینی مبتنی بر مبانی فقهی و مبادی تصدیقیه علم فقه، امری بس ضروری در پیشبرد این نظریه است. از آنجا که آیت الله نائینی و آیت الله صدر، حسب شرایط زمانی در ارتباط ملموس¬تری با چالش¬ها و مسائل حکومت دینی قرار داشتند، رجوع به اندیشه و نظرات فقهی آن¬ها در تبیین جایگاه مردم در حکومت اسلامی بس ضروری می¬نماید. روشی که در این رساله پیگیری می¬شود مبتنی بر مبادی و مبانی اولیه فقهی در اتکاء به آراء عمومی است که در منظومه فکری این دو فقیه مورد واکاوی قرار می¬گیرد.

قابلیت ها و امکانات فضای سایبر سبب شده است تا در قرن بیست و یکم بسیاری از کشورها برای تسهیل اداره امور جوامع خود استقبال زیادی به منظور بهره گیری از این فضا از خود نشان دهند. با این وجود وابستگی کشورهای دنیا به این فضا همواره نمی تواند به عنوان یک فرصت در نظر گرفته شود و تهدیداتی که علیه فضای سایبری یک کشور صورت می گیرد می تواند خطرات جبران ناپذیری را برای دولت ها بوجود آورد. فضای سایبری جمهوری اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در چند سال اخیر از سوی آمریکا شاهد دو موج از حملات سایبری بوده است. این حملات در شرایطی است که ایالات متحده آمریکا با درک ضرورت تأمین امنیت فضای سایبر، یکی از نهادهای امنیتی خود موسوم به «آژانس امنیت ملی آمریکا» را موظف کرده است تا امنیت فضای سایبری این کشور را تأمین نماید. دستاورد تحقیق نشان می دهد که آژانس امنیت ملی آمریکا به عنوان یکی از مهمترین نهادهای 16 گانه امنیتی آمریکا دو وظیفه عمده را عهده دار است: 1. تأمین امنیت فضای سایبر آمریکا 2. جاسوسی و رصد اطلاعات و فعالیتهای کاربران فضای سایبر در اقصی نقاط دنیا. از این رو به باور نویسنده، جمهوری اسلامی ایران در سال های آینده با گسترده شدن حملات اینچنینی در حوزه فضای سایبر روبرو خواهد بود. لذا جمهوری اسلامی ایران که در حال تبدیل شدن به یک «جامعه شبکه ای» است، لازم است خود را برای مقابله با تهدیدات احتمالی این حوزه آماده نماید.