این پایان نامه مشتمل بر پنج فصل می باشد که فصل اول آن مربوط به کلیات است و در فصل دوم به واژه شناسی انفاق قرآنی پرداخته و نخست واژه انفاق از لحاظ لغت، عرف و اصطلاح قرآنی مورد بررسی قرار گرفته است و دیدگاههای مختلفی را در پیرامون این واژه بررسی نموده و با استفاده از آیات و روایات به این نتیجه رسیده است که این واژه از نظر قرآن دارای معنا و مفهوم گسترده ای بوده و شامل امور معنوی مانند انفاق علم و جان و جاه و قدرت، نیز می گردد چنانچه در ادبیات و اشعار عرب نیز این واژه در چنین معنای وسیع و گسترده ای به کار رفته است و سپس واژه ها و تعبیرات دیگری که قرآن در حوزه معنایی انفاق به کار برده است مانند صدقه، زکات، احسان، بر، اعطا، ایتاء، اطعام، قرض الحسنه، را بررسی نموده و چگونگی ارتباط این واژه ها با واژه انفاق مطرح کرده است و در نهایت به بیان سر استفاده از تعابیر مختلف برای انفاق قرآنی پرداخته است. در فصل سوم به بیان مراتب انفاق پرداخته و بعد از آن انواع انفاق از لحاظ حکم که عبارت است از انفاق واجب، انفاق مستحب، انفاق حرام، انفاق مکروه مطرح شده است و به دنبال آن انواع انفاق از لحاظ اموارد مانند انفاق جان، انفاق جاه بررسی شده است و همچنین به انواع دیگر انفاق از لحاظ زمان و حالتها، انواع انفاق از لحاظ انفاق کنندگان و انواع انفاق از لحاظ گیرندگان آن پرداخته است. و در فصل چهارم با استفاده از آیات و روایات اموری مانند مبارزه با فقر، تعدیل ثروت و تزکیه و تطهیر نفوس و پرورش کمالات روحانی در نفس انسان را به عنوان فلسفه تشریع انفاق مطرح کرده است. در فصل پنجم به بررسی شرایط انفاق و آفتهای آن پرداخته و رعایت اخلاص، رعایت جنبه های معنوی، رعایت اعتدال حکمت صدقه و همچنین حلال بودن مال مورد انفاق و مرغوب و با ارزش بودن آن را به عنوان شرایط انفاق و اموری مانند منت، ریا و اذیت و آزار را به عنوان آفتهای آن مطرح نموده است.

این تحقیق دارای یک مقدمه و هفت فصل می باشد. در فصل اول کلیات و مفاهیم شامل بیان مساله پژوهش، سوالات اصلی و فرعی پژوهش، اهمیت پژوهش، اهداف پژوهش، فرضیه های پژوهش و تعریف و جایگاه توزیع و نظریه و اختلاف نظرهای مکاتب اقتصادی درباره توزیع مطرح شده است. در فصل دوم اهمیت کار و تولید از دیدگاه اسلام شامل تعریف تولید و تشویق به آن، تولید در پرتو وحی، اهداف و انگیزه های تولید و اقسام تولید بررسی شده است. در فصل سوم مبانی و توزیع ثروت و درآمد در اسلام، شامل اصالت فرد و جامعه، حدود مالکیت و اقسام آن، دیدگاه اسلام راجع به مال و ثروت، دیدگاه اسلام راجع به عدالت اجتماعی و اقتصادی، ارائه گردیده و در فصل چهارم راهکارهای توزیع قبل از تولید شامل منابع طبیعی، مالکیت انفال، مشترکات و مباحات اولیه، در اقتصاد اسلامی بیان شده و در فصل پنجم راهکارهای توزیع پس از تولید شامل عوامل تولید، قراردادهای عوامل تولید و سهم و حقوق عوامل تولید مورد بررسی قرار گرفته و در فصل ششم راهکارهای توزیع مجدد، شامل مالیاتهای شرعی همچون زکات و خمس و جزیه، مالیاتهای حکومتی و وجوهات مردمی مانند انفاقات، صدقات و موقوفات مورد بحث قرار گرفته و بالاخره در فصل هفتم جمع بندی نهایی و نتیجه گیری پژوهش ارائه می گردد.

"ربا" که به معنای اضافه گرفتن در مقابل اصل مال است، دارای دو نوع معاملی و قرضی می باشد، و هر دو از گناهان کبیره به شمار می رود. البته مواردی از آن به عنوان استثنا در فقه اسلامی ذکر شده، که از جمله می توان به ربای میان پدر و فرزند، زن و شوهر، مالک و عبد، و مسلمان و کافر اشاره کرد. اما در مجموع، ربا فعل حرامی تلقی می شود که فلسفه تحریم آن نیز ریشه کنی فقر از جامعه، مشارکت در فعالیت های اقتصادی، و اعتلای ارزش های اخلاقی در جامعه می باشد. گاهی در میان مسلمانان برای فرار از ربا، راه کارهایی مانند بیع همراه ضمیمه، توسیط کالای غیر هم جنس، هبه طرفینی، هبه زیادی، قرض و ابراء ذمه و مبادله پول با دو نام مختلف در معاملات، صورت می گیرد؛ همچنین راه کارهای دیگری مثل بیع نقد و نسیه، بیع شرط، خرید و فروش اسکناس، زیادی به سبب تغیر مکان در پرداخت قرض، زیادی دادن برای تشویق به قرض، فروش سفته، زیادی برای بیمه و دریافت کارمزد توسط بانک در قرض ارایه شده است. البته مشهور فقها با تمسک به عمومات و اطلاقات ادله معاملات و روایات خاصه، این راه کارها را جایز می شمارند، ولی برخی دیگر با استدلال به منافات این راه کارها با علت و حکمت تحریم ربا، و نبودن قصد جدی در این نوع معاملات، آن ها را حیله و حرام می دانند. بعضی دیگر نیز بین حیله های عقلانی و غیرعقلانی تفصیل قایل شده اند. دین در کنار تحریم ربا، راه های مجاز کسب سود و درآمد را بیان کرده، که می توان به تجارت در قالب بیع، اجاره، جعاله، صلح، شرکت، مضاربه، مزارعه، مساقات و قرض الحسنه اشاره کرد. همچنین می توان از معاملات بانکی، خرید و فروش اوراق بهادار، سرمایه گذاری، خرید و فروش ارز و سکه، حفظ امانات، اعطای تسهیلات بانکی در قالب قرض الحسنه، مضاربه، مشارکت مدنی، مشارکت حقوقی، فروش اقساطی، معاملات سلف، اجاره به شرط تملیک، مزارعه، مساقات، جعاله و خرید دین، نام برد.

یکی از قراردادهای مجاز در فقه اسلامی ورایج در میان مردم، قرارداد ودیعه است، شناخت احکام وویژگی های این قرارداد ومصادیق آن، اهمیت زیادی دارد به ویژه اینکه برخی معاملات به اسم ودیعه معروف شده است در حالی که خصوصیات آن را ندارد. این پایان نامه تحت عنوان ودیعه با رویکرد ودیعه بانکی، مشتمل بر کلیات وچهار فصل است. در کلیات، ، بعد از ذکر یک مقدمه به بیان تعریف موضوع، ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، پیشینه تحقیق و.... پرداخته شده است. فصل اول به ودیعه فقهی اختصاص داده شده است ودر آن، بعد از بررسی معانی لغوی واصطلاحی ودیعه، مستندات ودلایل مشروعیت آن از ادله اربعه بیان شده است بعد از آن، ویژگی های ودیعه فقهی در قالب هشت ویژگی بیان گردیده است سپس به بیان فرقهای ودیعه با عقود مشابه دیگر پرداخته شده است. در فصل دوم ابتدا انواع ودیعه وسپرده های بانکی در بانکداری متعارف وربوی مورد بحث قرار گرفته است سپس ویژگیهای هریک ازاین سپرده ها بیان شده است آنگاه احتمالات فقهی این سپرده ها ونقض وابرامهای این احتمالات تبیین گردیده واحتمال راجح وصحیح ترمشخص گردیده ودر آخر، جمع بندی شرعی این سپرده ها بیان گردیده است. در فصل سوم، ودیعه های بانکی در بانکداری بدون ربا بحث شده است به این ترتیب که بعد ازذکر یک مقدمه وبحث در مورد حقیقت بهره وفرق آن با سود وطرح مطالبی در مورد الگوی بانکداری بدون ربای ایران، ودیعه ها وسپرده های بانکی در بانکداری بدون ربای ایران مورد بحث وبررسی قرار گرفته آنگاه به تبیین ماهیت این سپرده ها پرداخته شده و جمع بندی شرعی این سپرده ها بیان شده است، سپس بعد از ذکر توضیحی در موردالگوی بانک اسلامی اردن، به بررسی سپرده های بانکی در این بانک وماهیت فقهی آنها پرداخته شده است ودر آخر نیزالگوی بانک اسلامی پیشنهادی شهید صدر و ماهیت فقهی سپرده های بانکی در آن، مورد بحث وبررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم، بعد ازجمع بندی مطالب، پیشنهاد هایی در خصوص موضوع رساله ارائه گردیده است.

چکیده : امروزه اوراق بهادار ، یکی از ابزارهای کار آمد در جهت تامین مالی طرح ها و پروژه های مختلف و نیز اهرم پر قدرت در جهت اعمال سیاست های اقتصادی چه در عرصه خرد و چه در عرصه کلان می باشد . اگرچه انواع ربوی این اوراق که اصلی ترین مصداق آنرا می توان در اوراق قرضه یافت رواج گسترده ای دارد ، لکن دانشمندان مسلمان ، با اتکاء به عقود متنوع اسلامی ، اقدام به ابداع اوراقی نموده اند که از هر جهت منطبق با موازین فقهی و شرعی باشد. این اوراق که با عنوان صکوک اسلامی شهرت یافته اند از تنوع بسیاری برخوردارند و برای مثال می توان اوراق اجاره ، اوراق مرابحه ، اوراق استصناع ، اوراق مضاربه و ... را نام برد. یکی از انواع این اوراق ، که البته به واسطه نوظهور بودن ، علیرغم کارایی فراوان ، کمتر مورد بررسی قرار گرفته ، اوراق جعاله می باشد. این اوراق که از نوع ابزارهای مالی انتفاعی با بازدهی معین است به گونه ای طراحی شده است که که در عین رعایت ضابطه های شرعی از قابلیت بالای عملیاتی و توجیه اقتصادی برخوردار است.این اوراق در سه مدل « اوراق جعاله برای تعمیرات اساسی » ، « اوراق جعاله برای احداث و واگذاری » و اوراق جعاله برای احداث و تبدیل به سهام » به تصویب شورای فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار رسیده است. این نوشتار در پی آن است تا ضمن تشریح سازوکار اجرایی موجود در اوراق جعاله ،تحلیل دقیقی از ماهیت و آثار حقوقی و فقهی این اوراق ارائه نماید.بر اساس یافته های این تحقیق روابط حقوقی ، فیمابین اطراف مختلف اوراق جعاله ، اعم از بانی ، نهاد واسط و دارندگان اوراق متشکل از عقود متعددی است که بر مبنای ضوابط شرعی قابل توجیه بوده و فرآیند در کلیت خود و نیز در اجزای خود از صحت فقهی و حقوقی برخوردار است. واژگان کلیدی : اوراق بهادار ، صکوک ، جعاله ، اوراق جعاله ، بانی ، واسط ، دارنده

چکیده: تامین مالی خرد را می توان به عنوان سازوکار عرضه خدمات مالی گوناگون به گروه های با درآمد پایین تعریف نمود. این افراد معمولا به دلیل اینکه جایگاه اعتباری پایینی دارند، مورد توجه بانک ها و سایر موسسات مالی متعارف، قرار نمی گیرند. از طرفی یکی از ماموریت های اصلی بانک های اسلامی تامین تسهیلات خرد برای اقشار آسیب پذیر جامعه است و این در حالی است که بانک ها به طور معمول ترجیح می دهند منابع خود را در اختیار فعالیت های کلان قرار دهند و از ارائه تسهیلات خرد طفره رفته و اهمیت لازم را به این بخش نمی دهند. هدف این پژوهش آسیب شناسی این رفتار بانک ها وتلاش جهت ارائه راهکارهایی برای رفع این آسیب ها می باشد. یافته های این تحقیق که با استفاده از روش تحلیل میدانی و استفاده از پرسش نامه و نیز روش تحلیلی- توصیفی بدست آمده است حاکی از آن است که، مخاطرات اخلاقی، هزینه بالای نظارت، نبود وثیقه مناسب، انحراف اعتبارت، نکول استراتژیک، بازدهی پایین و کمبود منابع، مهمترین آسیب های تامین مالی خرد در بانک های ایران می باشند. و در مقام ارائه راهکار به رویکرد مرحله ای در رابطه با استفاده از عقود مشارکتی و واگذاری اعتبارت خرد مصرفی به موسسات تامین مالی خرد، برای حل برخی از آسیب ها تاکید می کند. واژگان کلیدی: تامین مالی خرد، تامین مالی خرد اسلامی، آسیب شناسی تامین مالی خرد، موسسات تامین مالی خرد، الگوی مرحله ای، مشارکت کاهنده

کارت های اعتباری با هدف تأمین وجوه نقد و سهولت حمل و انتقال امن آن به وجود آمد اما این کارت ها مخصوصاً در بانکداری متعارف و غربی در مواردی کارکردهای ربوی داشته و دارند. با رشد روزافزون استفاده از کارت اعتباری در جوامع اسلامی و از جمله در جمهوری اسلامی ایران، بررسی ابعاد فقهی - حقوقی این کارت ها و ارائه مدل مناسبی مطابق با موازین فقهی امامیه ضرورتی اجتناب ناپذیر خواهد بود. بررسی نظرات و مدلهای مختلف عملیاتی و غیر عملیاتی مرتبط با عملکرد کارتهای اعتباری نشان میدهد که گرچه از نقطه نظر واقعیت های بیرونی، عقد حواله بر بسیاری از مراحل عملیات کارت های اعتباری قابل تطبیق است اما به دلیل عدم سودآوری، این کارتها قابلیت گسترش کمی و کیفی نخواهند داشت. در عین حال صدور و استفاده از کارتهای اعتباری در مدل "بیع مرابحه" با رخورداری از سه امتیاز مشروعیت، جامعیت و کارآیی در جوامع مسلمان میتواند مورد پذیرش قرار گیرد.

هر فعالیت تجاری، به مثابه منافعی که برای افراد ایجاد می کند، با خطراتی نیز مواجه است. صنعت بانکداری نیز با ریسک های متداولی مواجه است که از بین این ریسک ها، ریسک اعتباری که بیانگر عدم ایفای تعهد اعتبارگیرنده در عمل به تعهداتش می باشد، از اهمیت بسیاری برخوردار است. برای مدیریت ریسک اعتباری ابزارهایی وجود دارد که یکی از پرکاربردترین و موثرترین ابزارهایی که صنعت بانکداری می تواند برای این منظور بکار برد، سوآپ نکول اعتباری است. هدف این پژوهش، بررسی امکان استفاده از سوآپ نکول اعتباری در بازار مالی ایران می باشد. روش تحقیق این پژوهش توصیفی از نوع مقایسه ایی می باشد و از حیث هدف کاربردی است، ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش، مطالعه کتب و مقالات تخصصی و پرسشنامه می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل تمام کارشناسان پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی و نیز صاحب نظران، مدیران و کارشناسان ارشد بازار سرمایه که با این ابزار و کاربرد آن در مدیریت ریسک اعتباری آشنایی دارند، می باشد. نمونه انتخابی، از بین جامعه آماری، به روش سرشماری انتخاب شده اند. داده های گردآوری شده توسط پرسشنامه ها را با استفاده از دو نرم افزار expert choice و spss را تحلیل کردیم و نتایج به دست آمده در این پژوهش، نشان می دهد که امکان استفاده از سوآپ نکول اعتباری در بازار پولی ایران، در قالب قرارداد جدیدی از عقد ضمان همراه با اجرت و نیز در قالب قرارداد بیمه، وجود دارد ولی برای استفاده از این ابزار در بازار سرمایه، نیازمند اصلاحاتی در قوانین و مقررات بازار سرمایه هستیم. واژگان کلیدی: ریسک اعتباری، مدیریت ریسک اعتباری، مشتقات اعتباری، سوآپ نکول اعتباری.

یکی از قراردادهای مجاز در فقه اسلامی ورایج در میان مردم، قرارداد ودیعه است، شناخت احکام وویژگی های این قرارداد ومصادیق آن، اهمیت زیادی دارد به ویژه اینکه برخی معاملات به اسم ودیعه معروف شده است در حالی که خصوصیات آن را ندارد. این پایان نامه تحت عنوان ودیعه با رویکرد ودیعه بانکی، مشتمل بر کلیات وچهار فصل است. در کلیات، ، بعد از ذکر یک مقدمه به بیان تعریف موضوع، ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، پیشینه تحقیق و.... پرداخته شده است. فصل اول به ودیعه فقهی اختصاص داده شده است ودر آن، بعد از بررسی معانی لغوی واصطلاحی ودیعه، مستندات ودلایل مشروعیت آن از ادله اربعه بیان شده است بعد از آن، ویژگی های ودیعه فقهی در قالب هشت ویژگی بیان گردیده است سپس به بیان فرقهای ودیعه با عقود مشابه دیگر پرداخته شده است. در فصل دوم ابتدا انواع ودیعه وسپرده های بانکی در بانکداری متعارف وربوی مورد بحث قرار گرفته است سپس ویژگیهای هریک ازاین سپرده ها بیان شده است آنگاه احتمالات فقهی این سپرده ها ونقض وابرامهای این احتمالات تبیین گردیده واحتمال راجح وصحیح ترمشخص گردیده ودر آخر، جمع بندی شرعی این سپرده ها بیان گردیده است. در فصل سوم، ودیعه های بانکی در بانکداری بدون ربا بحث شده است به این ترتیب که بعد ازذکر یک مقدمه وبحث در مورد حقیقت بهره وفرق آن با سود وطرح مطالبی در مورد الگوی بانکداری بدون ربای ایران، ودیعه ها وسپرده های بانکی در بانکداری بدون ربای ایران مورد بحث وبررسی قرار گرفته آنگاه به تبیین ماهیت این سپرده ها پرداخته شده و جمع بندی شرعی این سپرده ها بیان شده است، سپس بعد از ذکر توضیحی در موردالگوی بانک اسلامی اردن، به بررسی سپرده های بانکی در این بانک وماهیت فقهی آنها پرداخته شده است ودر آخر نیزالگوی بانک اسلامی پیشنهادی شهید صدر و ماهیت فقهی سپرده های بانکی در آن، مورد بحث وبررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم، بعد ازجمع بندی مطالب، پیشنهاد هایی در خصوص موضوع رساله ارائه گردیده است.