نوشته ی پیش رو، پژوهشی است در خصوص منهج حدیثی علامه سید عبد الله شبر به طور عام و بررسی مبانی و روش های فقه الحدیثی او به طور خاص. از مهم ترین آثار این محدث پرکار امامی، کتاب مصابیح الانوار فی حل مشکلات الاخبار است که به جرأت می توان آن را اولین تألیف جدی و مستقل شیعه در حل مشکلات احادیث برشمرد. در این تحقیق که در چهار فصل و یک خاتمه تنظیم گشته؛ دیدگاههای حدیثی و مبانی فقه الحدیثی این دانشمند بزرگ معرفی و شیوه هایی که وی به منظور فهم احادیث به کار بسته، به تصویر کشیده شده است. مهم ترین دیدگاههای حدیثی او را بدعت دانستن علم درایه و البته لزوم آگاهی از آن در حد اختصار، معتبر شمردن روایات اکثر کتب روایی و در مقابل، ضرورت استفاده از علم رجال در مقام رفع تعارض اخبار، ظنی الصدور و ظنی الدلاله دانستن روایات و بالاخره نسبت دادن منشأ عمده اختلاف اخبار به تقیه، تشکیل می دهند که هماهنگی او با اخباریان در پاره ای از موارد مذکور مشهود است. از اهم مبانی شبر در فهم حدیث می توان به مواردی همچون: عنایت به فهم عرفی زبان روایات، پذیرش نقل به معنا در روایات، محدودیت دخالت عقل در شرع، حجیت اصول عملیه، مجموعه نگری در احادیث اهل بیت(ع)، پذیرش جعل و وضع در روایات، لزوم تأویل موافق با اصول و از طرفی پرهیز از تأویلات افراطی و تکلف آمیز، شناخت حدیث در پرتو قرآن همراه با تأکید بر حجیت ظواهر قرآن اشاره نمود که نشان از رویکرد اصولی او دارد. اثبات متن حدیث از طریق کشف آسیب های متنی، راه یابی به مقصود حدیث از طریق تمسک به قرائن و بطون روایات و بالاخره شبهه زدایی از احادیث در قالب های گوناگون نیز از شیوه هایی است که شبر در فهم اخبار از آنها بهره برده است. وی با وجود آشنایی با معارف عقلی حتی الامکان از بکارگیری اینگونه معارف در فهم حدیث خودداری نموده و سعی دارد تا با گردآوری احادیث هم خانواده به فهمی از حدیث دست یابد و یا گره ای از اشکال حدیث بگشاید و البته در کار خود نیز ناموفق نبوده است. در خاتمه پایانی "رویکرد شبر در تعامل با اخبار" به عنوان نتیجه و دستاوردی از پژوهش، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

از آن‏جا که زن به عنوان مظهر و جلوه‏ای از نوع انسانی، دستخوش حوادث فراوان و تلخ و شیرین در طول تاریخ بوده است، و در داستان حیات او ظلم‏ها و ستم‏ها، پوچ انگاری‏ها و ذلت‏ها، و یا سالاری و سلطنت، هر یک فصلی برای خود گشوده و از زن چهره‏ای متضاد ساخته است، چنانچه گاه زن با لطافت و زیبایی‏اش انگیزه و مصدر اشعار شاعرانه‏ای است که دیوان‏ها و غزل‏ها از او پرداخته می‏شود و گاه کالایی است که با یک گاو آهن مبادله می‏شود تا زمین بایر پدر یا رئیس قبیله شخم زده شود، و گاه بر سر قدرت و سروری قبیله‏ای نشسته و حکومت می‏کند و زمانی به جرم زن بودن محکوم به زنده به گور شدن می‏گردد، و گاه نوازش دست او و عطوفت مادرانه‏اش تقدیس می‏شود و گاه از او به عنوان شیطان یاد می‏شود که فریبنده و فتنه‏انگیز است؛ گاه.....

یکی از روشهای معصومان? در راستای استفاده از قرآن و تبیین مفاهیم بلند آن، بیان روایات تفسیری است که یک قسم از آنها، روایات استنادی است. منظور از روایات استنادی، آن دسته روایاتی است که معصومان? در حین بیان مطلب یا در ضمن مناظره و بحث یا در پاسخ به سوال از مسائل مختلف؛ به قرآن استناد نموده و شاهد و دلیلی بر مطلب خود، از قرآن آورده اند. برای شناخت روش استناد ائمه? به قرآن ابتدا می بایست روایات استنادی را جمع آوری و گونه شناسی نمود تا در ضمن شناخت گونه های این روایات به روش استناد به قرآن دست یابیم. روایات معصومان از جهت نحو? بیان استناد، به گونه هایی چون استناد ابتدایی، استناد در پاسخ به سوال و استناد در بحث و مناظره قابل تقسیم است و از جهت توجه به آنچه در بیانات آنان مستند شده؛ به استناد قول، استناد فعل، استناد حکم و استناد در بیان اقسام قابل تقسیم است. روش معصومان? در استناد به قرآن به شیوه هایی چون استناد به ظاهر و باطن و استناد به تعمیم و تخصیص قرآن و استناد به مجموع آیات در یک موضوع قابل تقسیم است که در بخش استناد به ظاهر به مواردی چون استناد به نهی قرآن، استناد به مفهوم قرآن، استناد به وصف قرآن، استناد به استثنای قرآن، می توان اشاره نمود. شرایط استناد به قرآن، از دیدگاه معصومان?، عبارتند از: علم به شأن نزول و محکم و متشابه و ناسخ و منسوخ قرآن و توجه به تفسیر اهل بیت در استناد به قرآن.

پژوهش حاضر با عنوان تحلیل و بررسی روایات نحوه ی حاکمیت امام زمان علیه السلام می باشد. که در آن به چگونگی شکل گیری و آغاز حکومت مهدوی پرداخته شده است. هدف از انجام این پژوهش رسیدن به پاسخی متقن در مورد اقدامات حضرت ولی عصر علیه السلام پس از ظهور و نوع برخورد ایشان با مشکلات موجود در آن عصرمی باشد. منابع استفاده شده در این پایان نامه کتب روائی دست اول شیعه و اهل سنت می باشد. در مورد نحوه ی به حکومت رسیدن حضرت ولی عصر علیه السلام دو نظر عمده وجود دارد که در مورد هر یک نقدهائی نیز وارد می باشد. نظر اول، حاکمیت ایشان از طریق جنگ و کشتار بی حد و حصر می باشد تا جائی که خون در زمین جاری شده و رنگ آب رودخانه ها (مثلاً رود فرات) تغییر می کند. نظر دوم، حاکمیت ایشان را بدون هیچ گونه جنگ و خون ریزی بیان می کند به نحوی که این حکومت به آرامی و حتی ریخته نشدن مقدار کمی خون (به اندازه حجامت) تشکیل می شود. در این میان یک دیدگاه اعتدالی نیز وجود دارد و ما در این پژوهش آن را پیشنهاد می کنیم؛ این دیدگاه و چنین است. حکومت مهدوی برای رسیدن به اهدافی والا تشکیل می شود که مهم ترین آن برقراری دین مقدس اسلام و فرهنگ ناب اسلامی در سراسر جهان است. امام زمان علیه السلام برای پیشبرد این هدف بزرگ ابتدا به فراخوان عمومی پرداخته و پس از اتمام حجت، ناگزیر باید اخلال گران و ستمگران را نابود کنند، ایشان این مهم را به بهترین نحو و در کمترین زمان ممکن انجام می دهند و علاوه بر نابودی ظلم و بیداد از چهره جهان، با انتقام از ظالمان و مفسدان، باعث شادی محرومان و مظلومان می شوند. در واقع امام زمان علیه السلام ابتدا از روش فرهنگی و بیان خطبه، در برخورد با جهانیان استفاده می کنند و همگان را به سوی خدا و دین اسلام دعوت می کنند و با معرفی خود به عنوان بقیهالله و جانشین همه پیغمبران، حجت را بر مردم تمام می کنند. پس از آن دوستان و یاران، در کنار حضرت و در رکاب ایشان قرار می گیرند و دشمنان و مستکبران رو به روی امام صف می کشند و حضرت نیز در مرحله بعد وارد عملیات نظامی شده و ظلم و بی عدالتی را در مدت زمان هشت ماه از بین می بردند و جهان پر از عدل و داد می نمایند. حضرت بقیه الله الاعظم علیه السلام علاوه بر استفاده از نیروهای نظامی قدرتمند، از امدادهای غیبی نیز در این مسیر بهره می جویند که از جمله این امدادهای الهی رعب و ترس است که به عنوان سلاح امام و در دل دشمنان کارگر می شود و علاوه بر آن این فرشتگان الهی هستند که بخشی از سپاهیان امام را تشکیل می دهند. البته بعضی کرامات و معجزات نیز مانند بر روی آب راه رفتن در سپاه امام دیده می شود که به همراه موارد بالا عواملی هستند که باعث تسخیر قسمتی از کشورهای جهان بدون نزاع و جنگ می شوند. کلید واژه:

محمد ناصر الدین البانی یکی از پرکارترین و تأثیرگذارترین محدّثین معاصر اهل سنت و منتسب به مکتب سلفی است. ابتدا به زندگینامه ی علمی و آثار البانی اعم از چاپی و مخطوط و ویژگی های این آثار پرداخته شده، سپس مبانی عمومی البانی در مواجهه با حدیث بحث شده است استقلال سنت در تشریع و عدم تاویل نصوص دینی و حجیت اخبار آحاد در عقاید و عدم التزام به یک مذهب خاصّ از ارکان مبانی وی در امر حدیث پژوهیست، سپس مبانی البانی در تضعیف احادیث نقد و بررسی شده است. البانی آراء عجلی و ابن حبان و ترمذی را کم اهمیت دانسته و ایشان را متساهل در توثیق می داند، این امر نقل و رد شده است. سپس مبانی البانی در تصحیح، انواع حدیث صحیح و ترقی احادیث به وسیله ی شاهد و متابع بررسی شده و چند قاعده در تصحیح نیز توضیح و بعضاً نقد گردیده است. البانی علاوه بر نقد سندی در نقد متنی احادیث نیز وارد شده و ملاک هایی از قبیل مخالفت روایات با قرآن، مخالفت با حس، مخالفت با صحیحین و چند ملاک دیگر را در این مورد به کار بسته است. البانی مبانی خود را در آراء ویژه ی خویش به کار بسته که در این نوشته برخی از این آراء نقل و نقد شده است. آراء البانی در مورد روایات عرض، روایات عقل، روایات کافی و ارزش احادیث صحیحین، نقد و بررسی شده است. در پایان آسیب شناسی مبانی و آراء انجام پذیرفته و در ذیل آن تناقضات البانی در مورد تصحیح و تضعیف احادیث و یا توثیق و تضعیف روات، فهرست شده است. واژگان کلیدی: البانی، نقد سندی و متنی، روایات عرض، روایات عقل، نقد صحیحین.

چکیده شیخ صدوق یکی از شخصیت های تأثیرگذار در عرصه ی دین، علم و فرهنگ در قرن چهارم هجری است. عوامل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و علمی متعددی در شکل گیری شخصیت شیخ صدوق موثر بودند. ارتباط شیخ صدوق با حاکمان و سیاست مداران عصر خود به ویژه حاکمان آل بویه و وزیران ایشان و شرایط مهم اجتماعی چون حیرت مردم در عصر غیبت امام و رشد و پراکندگی جمعیتی شیعه از زمینه ها و عامل های تأثیرگذار بر شیخ بوده است. ادیان رایج در قرن چهارم و گفتگوی جاری در میان آنها، علوم رایج در آن عصر و ارتباط صدوق با آن، مسافرت های علمی، کتاب خانه ها و مراکز مهم علمی، مکان های تدریس و تحصیل، خاندان های اهل دانش و خاندان بابویه و نیز وضعیت نگارش های دینی در آن زمان از عوامل فرهنگی ای بود که در سامان دادن شخصیت علمی و فرهنگی شیخ صدوق موثر بوده است. شرایط و عوامل علمی ای که بیشترین نقش را در تکامل شخصیتی شیخ صدوق به عنوان یک عالم دینی داشتند، عبارت است از استادان صدوق، کتاب های مورد مطالعه، اقوال و نظرات عالمان، مکتب های علمی، ونظرات خاص صدوق. در این میان بیشترین سهم از آن استادان مکتب قم است که شیخ صدوق بیشترین بهره را از آنها برده، سپس عالمانی که صدوق محضر آنها را درک کرده، کتاب های ایشان را مطالعه کرده و مخالفت های علمی آنان و نظرات عالمان مکتب های مقابل را پاسخ گفته است.

بررسی قاعده عشرت به معروف زوجین ، که عنوان این پایان نامه را به خود اختصاص می دهد در مقام بیان اصول و رفتارهایی است که آرامش و حمایت دو جانبه و تفاهم میان زن و شوهر را تامین نموده و موجب تحقق سکون و آرامشی است که خداوند متعال در قرآن کریم، خانواده را بر مبنای آن شکل داده است. قرآن کریم در آیه 19 سوره نساء، معیار و ملاک رفتار زوجین با یکدیگر را، معاشرت به معروف دانسته و در این راستا حقوق و تکالیفی را برای هر یک از آنان، در مقابل دیگری تعیین می نماید. این پایان نامه که با روش کتابخانه ای و تحقیق و تفحص در منابع فقهی و حقوقی صورت گرفته است با تقسیم به سه فصل کلی، پس از بیان طرح پژوهش در فصل اول ، در فصل دوم به بیان مفهوم و مبنای عشرت به معروف در منابع فقهی پرداخته و با تعیین برخی از مصادیق آن، ضمانت اجرای هر یک را در پایان بحث یاد آور می شود. در فصل سوم نیز به بیان موارد انعکاس این قاعده در قوانین موضوعه و کارکردهای آن پرداخته و با برشمردن مصادیقی از عشرت به معروف در قانون کنونی، با توضیح مختصری در خصوص هر یک از آنها، ضمانت اجرای آن را در صورت نقض، بیان داشته و نهایتا به بررسی برخی از خلاهای موجود در این زمینه می پردازد. نگارنده در این تحقیق، سعی دارد تا جایگاه و مفهوم این قاعده را که - با وجود اهمیت بسیار آن در زندگی اجتماعی و لزوم انعکاس آن در کلیه ابعاد و جهات قانونی- بسیار مهجور مانده و کمتر توجهی در راستای تصویب قوانین و مقررات قانونی به آن شده است را روشن نموده و بتواند گام مهمی در راستای اصلاح مقررات کنونی، و حل مشکلات در این زمینه بردارد.

روش تفسیر روایی قرآن، یکی از رایج ترین و استوار ترین روشهای تفسیری است که در بین روش های تفسیری جایگاه ویژه ای داشته و همواره مورد توجه مفسران بوده است. پژوهش حاضر با استناد به روایات تفسیری و منبع قرار دادن آنها، آیات یکم الی بیست و دوم سوره اسراء را در متنی سلیس، روان و مستند ارائه می کند. تفسیر قمی، عیاشی، صافی، البرهان فی تفسیر القرآن از تفاسیر روایی شیعه و روایات نبوی الدرالمنثور از منابع اهل سنت، مستند پژوهش پیش رو می باشد. آیات یکم الی بیست ودوم به موضوع چالش برانگیز معراج، و موضوعاتی مانند بازگشت عمل انسان به خود و بیان سرگذشت قوم یهود، رستگاری در سایه عمل به قرآن، اصول مهم اسلام در رسیدگی به اعمال انسانها، فسق و فجور مایه زوال امم گذشته و خطوط زندگی طالبان دنیا و آخرت پرداخته است.در این مجموعه 151 روایت در ذیل آیات آمده است که 89 روایت آن درباره معراج است بنابراین مهم ترین موضوع روایات، امر معراج است که جزئیات آن را جز از طریق روایت نمی توان به دست آورد. مطابق تفسیر اهل سنت معراج امری روحانی و بنابر دیدگاه شیعه دست کم تا مسجد الاقصی امری جسمانی بوده و حرکت از مسجد الاقصی تا آسمان در نزد برخی روایات امری روحانی و در نزد برخی دیگر امری روحانی و جسمانی است. در سایر موضوعات، تبیین جزئییات مهم ترین شاخصه روایات تفسیری این مجموعه می باشد. در این پژوهش آسیب شناسی روایات مجموعه نیز با دقت به انجام رسیده است که مهم ترین آسیبهای آن، دوگانگی میان روایات تفسیری و روایات متواتر، نقل بمعنا و نقد تاریخی آن است. مفاهیم کلیدی: روایات تفسیری، آسیب شناسی، گونه شناسی، معراج، سرگذشت قوم یهود، رستگاری در سایه عمل به قرآن.

این رساله در قالب سه بخش ، در پی پاسخگویی به سه سوال اصلی در زمینه ی اعتبار و قلمرو قاعده عدالت است . طرح عدالت به مثابه قاعده ای که برای اثبات حکم شرعی توسط فقیه به کار آید در دوره معاصر بر پایه عدالت در تشریع صورت پذیرفته است و سابقه قابل توجهی از آن در کتب فقهی یافت نمی شود. عدالت در تشریع به این معنا است که تشریعات خداوند اعم از احکام و حقوق بر مبنای عدالت است و هیچکدام ظالمانه نیست. عدالت در تشریع و قانون گذاری از شاخه های عدل خداوند درکنار عدل او در عالم تکوین و نیز مقام حساب و جزا در روز قیامت است. اولین سوال اصلی رساله آن بوده که ادله این قاعده در کتاب و سنت چیست ؟ در پاسخ به این سوال تمامی ادله قرآنی و روایی این قاعده جمع آوری و بررسی شده است که در تحقیقات گذشته انجام نشده است. علاوه بر آیاتی که مثبت عدالت تشریعی است به آیاتی که ظلم را از ساحت تشریع الهی نفی کرده است استناد شده است چراکه می تواند مثبت جنبه سلبی قاعده عدالت یعنی نفی ظلم باشد . همچنین تبیین شده حسب آیات و روایات، معیار و میزان تشریع در امت پیامبر خاتم بر خلاف امم گذشته ، بر سهولت و آسانی استوار است و این شاخصه پایین تر از معیار عدل است. بخش دوم رساله پاسخ بدین سوال است که مفهوم عدالت چیست و مرجع تشخیص مصادیق آن کدام است؟ در این بخش اثبات شده که اولا عدالت مفهومی واقعی است نه اعتباری و ثانیا مفهومی غیر شرعی است یعنی مقصود شارع از عدالت معنای خاص و ویژه ای جز آنچه بشر فهم می کند نبوده است. وجوه متعددی برای شرعی نبودن مفهوم عدالت بیان شده است . همچنین تبیین شده که شناخت مصادیق عدالت از طریق عرف ، عقل و بناء عقلاء بر طبق شرایط و قیودی ممکن است. و نیز به جهت عدم امکان دسترسی به علم و یقین، و نیز فقدان راه علمی در دستیابی به مصادیق عدل و ظلم، مطلق ظنون در چارچوب ضوابط و معیارهای تشخیصی از جانب عرف، عقل و بناء عقلاء معتبر است. در بخش سوم و پایانی رساله تحت عنوان قلمرو قاعده عدالت ، تلاش شده است تا به این سوال پاسخ داده شود که قلمرو قاعده عدالت کجاست ؟ اثبات کرده ایم قواعد مشهوری چون لا ضرر ، غرور ، عدل و انصاف و قرعه از مصادیق قاعده عدالت اند که سابقه ای دیرینه در فقه دارد . همچنین در زمینه محدوده ی جریان این قاعده اثبات شده است که این قاعده در ما لا نص فیه کاربرد حداکثری دارد. اما در موارد منصوص و در صورت تعارض آن با ادله این احکام اگر تعارض با اطلاق و عموم یک حکم رخ دهد قاعده عدالت به جهت حکومت آن بر ادله احکام مقدم می شود و اگر تعارض با اصل یک حکم باشد در احکام عبادی به جهت عدم درک مصالح و مفاسد آن از سوی عرف و عقل، ادله ی این احکام بر قاعده عدالت مقدم می شود و در معاملات بعد از تشخیص عدل و ظلم توسط مراجع معتبر تشخیصی ، قاعده عدالت مقدم خواهد بود.

این رساله پژوهشی است درباره «قاعده جب» که در قالب سه بخش تنظیم شده و هر بخش، دارای سه فصل جداگانه؛ در بخش اول: معنا و ماهیت قاعده جب بیان شده و آمده است که معنای آن، قطع گذشته ی ناصواب و وصل نکردن آن به پس از مسلمان شدن است و ماهیت آن، امتنانی و تشویقی بوده و به موجب آن، غیر مسلمانان به پذیرش دین اسلام، فراخوانده می شوند. آنگاه مدارک و اسناد اعتبار آن با توجه به آیات و روایات و سیره پیامبر (ص) بررسی شده و آمده است که از ناحیه سیره، فقیهان درباره ی این قاعده به تسالم رسیده اند. در بخش دوم، قلمرو و کاربرد قاعده جب، بررسی شده است. در بخش سوم، قاعده جب، با قواعد فقهی و حقوقی دیگر سنجیده و درباره ی نسبت آن با قاعده «التوبه تجب ماقبلها» آمده که این قاعده، در واقع مرحله ای دیگر از قاعده جب است. همچنین نسبت قاعده جب و قاعده حقوقی «عطف نشدن قانون به گذشته» عموم و خصوص من وجه بیان گردیده است. سپس قاعده جب با قواعد فقهی نظیر «الاشتراک» «لاحرج» و «الاتلاف» مقایسه شده و نسبت هر یک با آن، بیان گردیده است. در آخر، نتیجه گیری شده، هدف و غایت قاعده جب، علاوه بر کاربرد فقهی آن، به صورت روشن، تشویق تمام غیر مسلمانان و منحرفان مسلمان دانسته شده، تا به دین اسلام، رو آورند و به سعادت دنیا و آخرت برسند.

با نیم نگاهی به سخنان گهربار احدیت در می یابیم که به اکثریت توهینهای بسیاری شده است. آنچه در نگاه نخست از این آیه های الهی نتیجه می شود این است که ناظر به مسائل دقیق اعتقادی، غیبی، ماورای طبیعی است؛ نه مسائل سیاسی و اجتماعی. اما پژوهش حاضر نتیجه ای کاملا برعکس می گیرد: نه تنها دین مبین اسلام بلکه تمامی ادیان آسمانی برای تحقق هدفی واحد آمده اند: افشای چهره دل آزار سیاست شیطانی و معرفی چهره دل آرای سیاست رحمانی. بنابراین پیام آیه های اکثریت نیز کاملا سیاسی است: اکثریت، در درازای تاریخ و پهنای جغرافی، سیاستمداران شیطان صفت را رحمان صفت تصور کرده، می کند، خواهد کرد؛ از این روست که هیچ گاه از راهنماییهای آسمان "بی نیاز" نبوده، نیست، نخواهد بود. شمار فصلهای رساله چهار است؛ نظیر فصول چهارگانه سال خورشیدی: دو فصل نخست آن از نظر بحث و گفت و گوی علمی سرمای دو فصل نخست سال تحصیلی را به یاد می آورد؛ اما دربردارنده اطلاعاتی است جامع و مانع در مورد "رای" و "اکثریت". در فصل سوم بهار رساله فرا می رسد و گرمایی در آن می دمد که در اواخر فصل چهارم به اوج خود می رسد.

روش تفسیر روایی، یکی از رایج ترین و استوارترین روش های تفسیری قرآن است که جایگاه ویژه ای در بین روش های تفسیری داشته و همواره مورد توجه مفسران بوده است. پژوهش حاضر با استناد به روایات تفسیری و منبع قرار دادن آن ها، به تبیین آیات 66 تا 111 سوره إسرا می پردازد. تفسیر قمی، عیاشی، صافی و البرهان، از تفاسیر روایی شیعه و روایات نبوی درالمنثور از منابع اهل سنت، مستند پژوهش پیش رو می باشد. در این آیات به موضوعاتی مانند توجه فطری به خداوند در گرفتاری ها، قدرت خدا بر خلق مجدد بشر هنگام برپایی قیامت، یکتایی خداوند، انعام الهی به بندگان و کفران نعمت از جانب ایشان، برتری آدمیان بر مخلوقات، هدایت و ضلالت بشر، مباحثی مربوط به نماز و نماز شب، ویژگی های قرآن، بیان بهانه ها و توطئه های مشرکان، بیان برخی احوال بنی اسرائیل و معجزات نه گانه موسی? پرداخته شده است. هر چند یافته های این پژوهش نشان می دهد، روایات ذکر شده در تفاسیر مورد نظر، پاسخگوی تبیین و تفسیر کلیه آیات وارده نیست. برای رسیدن به مفهوم صحیح آیه نیاز است که به واژه شناسی برخی مفردات آیه پرداخته شود. به همین منظور، در پژوهش حاضر، 60 واژه از میان آیات، برگزیده و بررسی شده اند. در این مجموعه 280 روایت در ذیل آیات بیان شده است که حدود 60 روایت از آن ها، مربوط به اقامه نمازهای پنج گانه و نماز شب، می باشد. شاید بتوان گفت، مهم ترین موضوع روایات در این پژوهش، مسئله نماز است، که جزئیات آن را جز از طریق روایات نمی توان به دست آورد. در سایر موضوعات نیز، تبیین جزئیات مربوط به آیه، مهم ترین شاخصه روایات تفسیری این مجموعه می باشد. در تحلیل روایات این پژوهش، به گونه شناسی و آسیب شناسی احادیث و استخراج پیام آن ها پرداخته شده. بیشترین روایات از گونه "ایضاح مفهومی" و "بیان مصداق" می باشند. مهم ترین آسیب های ذکر شده، ارسال سند، تعارض روایت با آیات قرآن کریم یا با زمان نزول آیه یا نقل به معنا بوده است. به علاوه، 115 پیام هدایتی نیز از این مجموعه روایات تفسیری، استخراج شده است. مفاهیم کلیدی: تفسیر قرآن کریم، سوره إسرا (آیات 66 تا 111)، تفسیر روایی، آسیب شناسی روایات، گونه شناسی روایات.

روش تفسیر روایی، یکی از رایج ترین و استوارترین روش های تفسیری قرآن است که جایگاه ویژه ای در بین روش های تفسیری داشته و همواره مورد توجه مفسران بوده است. پژوهش حاضر با استناد به روایات تفسیری و منبع قرار دادن آن ها، به تبیین آیات 66 تا 111 سوره إسرا می پردازد. تفسیر قمی، عیاشی، صافی و البرهان، از تفاسیر روایی شیعه و روایات نبوی درالمنثور از منابع اهل سنت، مستند پژوهش پیش رو می باشد. در این آیات به موضوعاتی مانند توجه فطری به خداوند در گرفتاری ها، قدرت خدا بر خلق مجدد بشر هنگام برپایی قیامت، یکتایی خداوند، انعام الهی به بندگان و کفران نعمت از جانب ایشان، برتری آدمیان بر مخلوقات، هدایت و ضلالت بشر، مباحثی مربوط به نماز و نماز شب، ویژگی های قرآن، بیان بهانه ها و توطئه های مشرکان، بیان برخی احوال بنی اسرائیل و معجزات نه گانه موسی? پرداخته شده است. هر چند یافته های این پژوهش نشان می دهد، روایات ذکر شده در تفاسیر مورد نظر، پاسخگوی تبیین و تفسیر کلیه آیات وارده نیست. برای رسیدن به مفهوم صحیح آیه نیاز است که به واژه شناسی برخی مفردات آیه پرداخته شود. به همین منظور، در پژوهش حاضر، 60 واژه از میان آیات، برگزیده و بررسی شده اند. در این مجموعه 280 روایت در ذیل آیات بیان شده است که حدود 60 روایت از آن ها، مربوط به اقامه نمازهای پنج گانه و نماز شب، می باشد. شاید بتوان گفت، مهم ترین موضوع روایات در این پژوهش، مسئله نماز است، که جزئیات آن را جز از طریق روایات نمی توان به دست آورد. در سایر موضوعات نیز، تبیین جزئیات مربوط به آیه، مهم ترین شاخصه روایات تفسیری این مجموعه می باشد. در تحلیل روایات این پژوهش، به گونه شناسی و آسیب شناسی احادیث و استخراج پیام آن ها پرداخته شده. بیشترین روایات از گونه "ایضاح مفهومی" و "بیان مصداق" می باشند. مهم ترین آسیب های ذکر شده، ارسال سند، تعارض روایت با آیات قرآن کریم یا با زمان نزول آیه یا نقل به معنا بوده است. به علاوه، 115 پیام هدایتی نیز از این مجموعه روایات تفسیری، استخراج شده است. مفاهیم کلیدی: تفسیر قرآن کریم، سوره إسرا (آیات 66 تا 111)، تفسیر روایی، آسیب شناسی روایات، گونه شناسی روایات.

پژوهش پیش رو با تکیه بر روایات تفسیری و منبع قرار دادن آنها، به تبیین و تفسیر آیات 75 تا 129 سوره توبه می پردازد . تفسیر قمی، عیاشی، صافی و برهان، از تفاسیر شیعه و الدرالمنثور از منابع اهل سنت، منابع اصلی این پژوهش هستند . در این طایفه از آیات شریفه قرآن کریم ، از منافقان و سرنوشت آنان سخن به میان آمده است و با برشماری نشانه های نفاق به ابتلا به این بیماری بزرگ شدیدا هشدار داده شده است . در بخش دیگری از این سوره اهمیت جهاد در راه خدا مورد توجه قرار گرفته و به تناسب بحثهای مربوط به جهاد، مسلمانان به اتحاد و فشردگی صفوف دعوت شده اند و باز ماندگان از همدلی و وحدت کلمه و کسانی که به بهانه‏های مختلف از پذیرش وظیفه جهاد شانه خالی کرده اند شدیدا سرزنش و ملامت شده و در مقابل، از مهاجرین نخستین و سایر مومنان راستین مدح و ستایش شده است . و از آنجا که جامعه اسلامی آن روز با تاسیس حکومتی عدالت محور و نوپا ، برپایی مدنیت اسلامی را هدف گرفته بود ، در این آیات مدنی امور مهمی همچون پرداخت زکات، و پرهیز از تراکم ثروت، و لزوم تحصیل علم ، و وجوب تعلیم و تعلم را یاد آور می‏شود. از این رو در این مجموعه که نزدیک 500 روایت در ذیل آیات جمع آوری شده است حدود 90 روایت، مربوط به زکات و آداب و احکام آن است که شاید بتوان گفت گسترده ترین موضوع روایات در این پژوهش است . برای رسیدن بهتر به مفاهیم آیات به برخی از مفردات آن پرداخته شده است . از این رو ، در پژوهش حاضر، 60 واژه از آیات قرآن برگزیده و با استفاده از منابع لغوی کهن و جدید بررسی شده اند. در بخش تحلیل روایات، به گونه شناسی روایات ، آسیب شناسی آنها و استخراج پیام ها و آموزه های هدایتی آیات پرداخته شده است . بیشترین روایات از گونه " ایضاح مفهومی " است . مهم ترین آسیب های به دست آمده ، ارسال در سند و نقل به معنا بوده است. به علاوه 204 پیام هدایتی نیز از این مجموعه روایات تفسیری، استخراج شده است.

پایان نامه حاضر به تشریح پیداییِ علم اصول فقه، روش های اصولی و مکتب های اصول فقه شیعه و اهل سنت می پردازد و روند شکل گیری مباحث و اصطلاحات اصولی را تبیین می کند. نویسنده در سه باب تاریخ علم اصول فقه و فراز و نشیب های آن را تا در آمدن آن به شکل کنونی بررسی کرده است. در باب اول مباحث مقدماتی علم اصول فقه، مانند تعریف علم اصول فقه، ویژگی های مسأله اصولی، تفاوت میان قاعده اصولی با قاعده فقهی، مباحث علم اصول فقه، جایگاه علم اصول فقه در اندیشه و علوم اسلامی، تعامل و ارتباط علم اصول فقه با سایر علوم اسلامی همچون: تفسیر قرآن، روایات، فقه و قواعد فقهی، علم لغت و علم نحو و علم کلام و منطق مطرح گردیده و منابع استنباط در اصول فقه و معنای اخباری و اصولی (فرق میان اخباریان و اصولیان) تبیین شده است. در باب دوم از این تحقیق، تاریخچه علم اصول فقه و چگونگی پیدایی این علم، اسباب و علل پیدایی آن، دیدگاه های متفاوت علمای مسلمان درباره این علم، تدوین مباحث علم اصول فقه، تطوّر آن، روش ائمه مذاهب اربعه اهل سنت در علم اصول فقه و استفاده از آن در فقه و استدلال فقهی، روش زیدیه و امامیه در کاربرد مسایل علم اصول فقه، تعداد اصول به کار گرفته شده استنباطی در علم اصول فقه و دیدگاه های شیعه و اهل سنت درباره این علم و تدوین آن تبیین می گردد. آن گاه اسباب و انگیزه های مربوط به پیدایی و شکل گیری و تدوین این علم از لحاظ تاریخی بیان گردیده و عواملی همچون: دور شدن از عصر نص، دخالت سیاست در تفسیر از دین، ظهور مکتب های فقهی جدید در مدینه و عراق، عوامل اجتماعی و فرهنگی تدوین علم اصول فقه، موضع گیری ائمه معصومین از شکل گیری آن و حرکت فلسفی و کلامی و نهضت ترجمه، منعکس شده است. در باب سوم تدوین کتاب های اصولی در پنج قرن نخست هجری ـ از نخستین تألیفات ساده اصولی تا کتاب های پیچیده تر اصولی ـ بیان شده و آثار نگاشته شده در ادوار مختلف توسط مذهب شافعی، حنفیه و امامیه و ظهور نخستین اصطلاحات اصولی، تجزیه و تحلیل تاریخی می شود.

چکیده اگر به تاریخ حدیث به عنوان شاخه ای از علوم حدیث بنگریم مطالع? تاریخی رخدادهای حدیثی در این میان، جایگاه استواری خواهد داشت. در این پژوهش، بحرین تاریخی به عنوان یک ظرف مکانی از جهت فعالیت های حدیثی مورد توجه قرار گرفته است. در جغرافیای تاریخی، «بحرین» بر تمامی سرزمین های واقع در سواحل غرب و جنوب خلیج فارس (حد فاصل بصره و عمان)، اطلاق می شود. نام ده ها نفر از مردمان بحرین اعم از ساکنان بومی و قبایل و به خصوص قبیل? عبد القیس ـ که مهمترین و تأثیرگذارترین آنها است ـ در میان صحاب? پیامبر اکرم? دیده می شود. همچنین بحرینی ها ارتباط محکمی با تشیع به صورت عموم و حدیث شیعه به خصوص داشته اند. وجود حدود هفتاد راوی در عصر ائمه? و بیش از 130 محدث بعد از عصر ائمه تا پایان قرن دهم، تدوین آثار حدیثیِ در خور توجه، شکل گیریِ اندیشه های تأثیرگذار، وجود حلقه های درسی، ارتباط راویان و محدثان این حوزه با دیگر حوزه ها و مراکز حدیثی و... ـ که همه از شرایط و لوازم صدق عنوان «مرکز حدیثی» اند ـ در ناحی? بحرین، این منطقه را به یکی از پایگاه های مهم حدیث شیعه در دور? مورد بحث تبدیل کرده است. این همه باعث می شود تا بحرین یک مرکز حدیثی مهم و نیازمند مطالعه در تاریخ حدیث شیعه، ارزیابی گردد. کلیدواژه: تاریخ حدیث بحرین، مکتب حدیثی بحرین، محدثان بحرین، مراکز حدیثی، مکاتب حدیثی.

هدف این پژوهش، تبیین نقش زن در حفظ و تعادل خانواده و جامعه از منظر قرآن و روایات است. زنان در جایگاه همسری و مادری در خانواده نقش دارند. آنان در جامعه نیز با حفظ معیارهای دینی و اخلاقی چون عدم تبرج، داشتن حیا، عفاف و پوشش می توانند تأثیرگذار و نقش موثری باشند. زن و مرد در انسان بودن هیچ تفاوت و تمایز باهم ندارد اما آن دو در تکوین متفاوتند. هرکدام برای هدف خاص و ویژه ای آفریده شده اند. خداوند بنا به نقش های جنسیتی زن، عواطف و احساسات را در او غالب و ویژه قرار داده است تا در نقش همسری، به لحاظ انسی و عاطفی آرام بخش شوهر باشد و با انجام وظایفش، در یک سطح طولی تابع دستورات الهی و بعد مطیع و تابع شوهر باشد. زن در نقش مادری به عنوان انسانی پاک و مظهری از جمال الهی تداوم دهنده نسل انسانی و تربیت کننده فرزندان نیکو، شایسته و مفید برای آینده اجتماع بشری است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

موسی بن جعفر الکاظم. که در نیمه دوم قرن دوم هجری قمری رهبری شیعیان را بر عهده داشت هفتمین امام شیعیان به شمار می رود.. از آن حضرت به مانند دیگر امامان شیعی و به نسبت روایات فراوانی درباره تعالیم اسلامی نقل شده است. برخی از این روایات در زمینه های مرتبط با قرآن همچون تفسیر، تاویل، جایگاه قرآن و روش استنباط از آن و... است. بررسی مسائل تاریخی این دوره از خلافت مسلمانان آشکار می سازد که حاکمان عباسی پس از تاسیس خلافت خود و از میان برداشتن رقیبان تنها با یک رقیب ،عموزادگان علوی، که به نام آنها خلافت را از دست امویان ربوده بودند مواجه شدند.از این رو با قدرت تمام به سرکوب شیعیانی پرداختند که در سالهای آخر حیات امام صادق علیه السلام بدل به یک گروه فکری اجتماعی سازمان یافته از لحاظ اعتقا.....

تفسیر قرآن کریم در قرن چهاردهم هجری وارد مرحله نوینی گردید. سید جمال الدین اسدآبادی، فریاد بازگشت به قرآن را در این قرن، برای اعاده عزت مسلمانان بلند ساخت و دو شاگرد وی: شیخ محمد عبده و سید محمد رشید رضا با پدید آوردن تفسیر المنار، تحولی شگرف در تاریخ تفسیر به وجود آوردند. عبده بر حاکمیت عقل در دین و زندگی اصرار می ورزید. عموم تفاسیری که پس از المنار نگاشته شده‎اند، به نحوی متأثر از این تفسیرند و بسیاری از این تفاسیر بیش از آن که توجه خود را به سند روایات معطوف سازند، به نقد محتوایی روایات توجه کرده‎اند. بر این اساس، تفاسیر قرن چهاردهم و پانزدهم هجری را به دو دسته: عقل گرا و نص گرا تقسیم کرده‎ایم. از میان تفاسیر موجود،هفت تفسیر: المنار، المیزان، التحریر و التنویر، من وحی القرآن، التفسیر الحدیث، الفرقان و تفسیر اثنی عشری انتخاب گردید که از میان آنها تفسیر اثنی عشری به عنوان تفسیری نص گرا و بقیه عقلگرا شناخته شده‎اند. در میان تفاسیر عقل گرا، المنار، المیزان، من وحی القرآن و الفرقان، قائل به عدم حجیت روایات تفسیری اند؛ در حالی که التحریر و التنویر و التفسیر الحدیث به حجیت روایت در تفسیر قرآن قائلند. تفسیر اثنی عشری نیز روایت را در تفسیر حجت می داند. تفاسیر عقل گرا با عرضه روایات بر قرآن، احادیث یقین آور، عقل و تاریخ صحیح به نقد محتوایی روایات پرداخته اند. از جمله نشانه های عقل گرایی این تفاسیر، رد اسرائیلیات، عدم نقل بسیاری از روایات ضعیف، توجه به فقه الحدیث، بی اعتمادی به روایات اسباب نزول و عدم جمود بر ظواهر روایات است

واژه مسجد ، اسم مکان از فعل سجد ، یسجد به معنای جایگاه سجده و محل عبادتست. و در اهمیت آن همین بس که پیامبر اکرم(ص) آن را در ردیف قرآن و عترت بیان فرموده است.در قرآن کریم از مسجد تحت عنوان بیت الله و خانه خدا نام برده شده است و در احادیث و روایات اسلامی ، نیز مساجد به عنوان خانه های خدا در روی زمین ذکر شده اند. مساجد مسلمین دارای متعلقاتی نظیر محراب ، منیر، ماذنه ، گنبد می باشد که هنرمندان مسلمان آن را در قالب معماری اسلامی ، با شکوه تمام به نمایش می گذارند.اولین مسجد رسمی مسلمانان، مسجد قبا بود که بدست آنان در مدینه ساخته شد.پیش از ظهور اسلام،بر روی زمین دو مسجد مهم و با عظمت مسجدالحرام و مسجدالاقصی وجود داشته است. همزمان با ظهور اسلام ، اقوام و ملل گوناگون جهان آن روز بر حسب دیانتهایی که داشته اند ، دارای معابد و پرستشگاههایی بودند که هیچکدام از آنها نه از نظر شکل و ساختمان ظاهری و نه از نظر عملکرد ، مشابهتی با مساجد مسلمین نداشته اند.در صدر اسلام ، مسجد هم محل خواندن نماز جماعت و دعا و طلب استغفار بود و هم مدرسه تعلیم و تربیت و خودسازی . هم مرکز قضاوت و دادگستری بود و هم دانشگاه نظامی و محل فراگرفتن درس جهاد و شهادت طلبی در راه پیشرفت اسلام. امروزه نیز باید کارکردهای مختلفی را که مسجد در صدر اسلام در جامعه اسلامی داشته ، دوباره احیا کنیم و نقش همه جانبه مسجد را در جامعه اسلامی بیش از پیش پرفروغ گردانیم.