در این پژوهش، از متدولوژی سطح پاسخ و طرح مرکب مرکزی صاف به منظور بررسی تاثیر غلظت بنتونیت، دما، ph، غلظت ژلاتین و زمان بر رنگ، کدورت، درجه خلوص اصلاح شده، خاکستر و قند انورت شربت خام تصفیه شده با بنتونیت و ژلاتین به منظور تولید مستقیم قند مایع انورته و بهینه سازی عملیاتی فرآیند تصفیه شربت بهره گرفته شد. برای این منظور آزمایش ها درقالب دو طرح جداگانه و در دو مرحله انجام پذیرفت. در مرحله اول، طرح با سه فاکتور غلظت بنتونیت ( 5-1 گرم در لیتر)، ph (6-5/3) و دما (°c 95- 35) اجرا شد. نتایج حاصل از مرحله اول نشان داد که کارایی تصفیه شربت خام با بنتونیت عمدتا تحت تاثیر دما و ph و تا حد کمتری غلظت بنتونیت قرار دارد. شرایط اپتیمم تصفیه شربت خام چغندر با استفاده از بنتونیت جهت به حداقل رساندن میزان رنگ، کدورت و خاکستر و هم چنین به حداکثر رساندن میزان قند انورت و درجه خلوص اصلاح شده برای پارامترهای مستقل شامل غلظت بنتونیت، ph و دما به ترتیب gr/li7/1، 5/4 و?c 75 به دست آمد. در مرحله دوم با ثابت در نظر گرفتن دما و ph بهینه حاصل از مرحله اول، اثر غلظت ژلاتین (08/0-02/0 گرم بر لیتر) و زمان (80-30 دقیقه) نیز بر پارامترهای موثر بر تصفیه مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده زمان واکنش بر فرآیند تصفیه تاثیر گذار بود، در حالی که غلظت ژلاتین در حد کمتری آن را تحت تاثیر قرار داد. در شرایط بهینه جهت تصفیه شربت خام با استفاده از بنتونیت و ژلاتین در مرحله دوم، غلظت بنتونیت و ژلاتین به ترتیب برابر 55/1 و 04/0 گرم بر لیتر و زمان 6/68 دقیقه بود. شربت تصفیه شده با این شرایط دارای حداقل مقدار رنگ یعنی 1973 (icu)، کدورت 06/1 (ntu) و خاکستر 54/0 درصد با حداکثر مقدار درجه خلوص اصلاح شده معادل 4/91 درصد و قند انورت 95/1 درصد بود. سپس پارامترهای تصفیه حاصل از نقطه بهینه به دست آمده با استفاده از بنتونیت-ژلاتین با روش تصفیه کلاسیک مورد مقایسه قرار گرفت. واژگان کلیدی: بنتونیت، تصفیه شربت خام، ژلاتین، قند مایع انورته، متدولوژی سطح پاسخ

مرکبات از مهمترین محصولات باغی است و در عین حال از با صرفه ترین میوه ها برای تولیدکنندگان آن می باشد. مرکبات امروزه در جهان جنبه صنعتی بسیار مهمی پیدا نموده، و به عنوان منبع پردرآمدی برای کشورهای تولیدکننده محسوب می شود. در میان مرکبات لیموترش دارای اهمیت اقتصادی و صنعتی قابل توجه ای است. در این پژوهش برخی خصوصیات کیفی لیموترش با استفاده از روش های رایج مخرب و همچنین روش غیر مخرب طیف سنجی مرئی/مادون قرمز نزدیک تعیین گردید. طول بزرگ، متوسط و کوچک لیموترش به ترتیب از 47/26 تا 37/46 میلی متر، 45/24 تا 27/40 میلی متر و 56/25 تا 16/39 متغیر بود. میانگین سفتی، سختی، چسبندگی، نیروی چسبندگی و کل سطح مثبت به ترتیب 5/1583 گرم، 12/1691 گرم، 7/157- گرم در ثانیه، 25/85- گرم و 14729 گرم در ثانیه در آزمون سوراخ کردن بدست آمد. همچنین در آزمون فشاری میانگین سختی، نیروی شکست، قدرت شکست، تغییر شکل در نقطه شکست و نسبت تغییر شکل به ترتیب 57/11225 گرم، 8780 گرم، 57/12 گرم بر میلی متر مربع، 81/11 میلی متر و 41/0 میلی متر بر میلی متر بدست آمد. طیف انعکاسی لیموترش در محدوده 400 تا 1000 نانومتر بدست آمد و تاثیر روش های پیش پردازش و اصلاح طیف از جمله تبدیل متغیر نرمال استاندارد، تصحیح پخش افزاینده، فیلتر میانه و ساویتزکی گولی، مشتق گیری و میانگین مرکزی بر روی داده های طیفی بدست آمده مورد بررسی قرار گرفت. ضریب تعیین و ریشه مربعات خطای پیشگویی برای مدل های پیش بینی ماده خشک محلول و اسیدیته به ترتیب 994/0، 105/0 درجه بریکس و 909/0، 118/0 بدست آمد. نتایج حاصله بیانگر توانایی روش طیف سنجی نورمرئی/مادون قرمز نزدیک و اهمیت روش های کمومتریکس در تبیین مدلی با صحت بالا برای پیش بینی خصوصیات کیفی درونی لیموترش می باشد.