نام پژوهشگر: محمدمهدی جعفری

جلوه هایی از هنر تصویرآفرینی در نهج البلاغه
thesis سایر - دانشکده علوم حدیث 1388
  مریم حاجی قاضی استرآبادی   محمدمهدی جعفری

امام علی (علیه السلام) پیشوای سخنوران و امیر ادیبان و خطیبان است، که گوی سبقت را از تمامی آنان ربوده و تمامی شاعران و نویسندگان را مسحور کلام زیبای خویش نموده است. کلام ایشان بی تکلف، سلیس و روان و سرشار از آفرینش های هنر معانی و بیان و بدیع است که تصویرآفرینی یکی از جلوه های آن به شمار می رود. راز گفتار زیبای ایشان را می توان در کلام وحی و روایات پیامبر گرامی اسلام جست و به بیانی دیگر، گفتار شیوای ایشان رنگی از علم خدا دارد و بویی از گفتار مصطفی(ص). تصویر آفرینی در قرآن کریم دارای دو رکن اساسی است که عبارتند از: الف) تخییل حسی و ب) تجسم هنری. در شیو? نخست، معانی و مفاهیم در قالب پدیده هایی محسوس تجلی یافته تا مخاطب مقصود آن را بهتر درک کند و در شیوه دوم مجردات و معنویات پس از پندارسازی در خیال مخاطب، به صورت تصاویری در پیش چشمان وی مجسم و شخصیت پردازی می شود. علاوه بر این قرآن کریم، از عناصر ادبی همچون مجاز ، تشبیه ، استعاره و کنایه نیز سرشار بوده که تمامی این عناصر، نقش به سزایی در تصویرآفرینی آیات این کتاب مقدس ایفا می کنند. سایر روش هایی که خداوند متعال در قرآن کریم از آن بهره گرفته؛ شیوه داستانی, رویارویی صحنه ها و مقایسه مفاهیم متضاد با یکدیگر, تشخیص و شخصیت دادن به اشیاء و پدیده های بی جان و یا معانی و مفاهیم که تجسم نامیده می شود که هر یک به سهم خود موجب آفرینش تصاویری بدیع و جذاب در ذهن مخاطب گشته است. گفتار رسول گرامی اسلام نیز که متأثر از کلام وحی است از این شیوه ها بی بهره نیست و آن حضرت نیز به فراخور شرایط و مقتضای کلام و حال مخاطب از این روش ها استفاده نموده اند. علاوه بر آنکه ایشان گاهی برای درک بهتر مخاطب, از اشیاء نیز استفاده کرده و گاهی اقدام به رسم اشکالی برای ایجاد درک بهتر از مقصود خویش نموده و یا از حرکات دست و انگشتان استفاده می کردند. حضرت علی (علیه السلام) نیز که در دامان آن بزرگوار پرورش یافته و روح کلام وحی با جسم و جان ایشان عجین گردیده , در کلام گهربار خود به وفور از این روش ها بهره برده و چنان ماهرانه از صنایع ادبی و شیوه های تصویر آفرینی استفاده کرده اند که الفاظ و کلمات به صورت تابلوهایی پویا و جاندار در پیش چشم مخاطب حاضر شده، گویا مخاطب از نزدیک نظاره گر ماجراست. شیوه های تصویر آفرینی ایشان عبارتند از: رویارویی صحنه ها با یکدیگر, محاوره و گفتگو، استفاده از حرکات دست و انگشتان، استفاده از رنگ ها، توصیف پدیده ها و جانبخشی به اشیاء(تشخیص). در شیوه نخست( رویارویی صحنه ها) امیرمومنان (علیه السلام) با کنار هم قرار دادن دو صحنه متضاد مخاطب را به داوری درباره آن ها می نشانند تا خود با مقایسه آن دو با یکدیگر آموزه های اخلاقی ایشان را با قدرت عقل و منطق پذیرفته و راه صحیح را انتخاب کند. در روش بعد (محاوره) که در مواردی انگشت شمار در نهج البلاغه دیده می شود ایشان از طریق گفتگو به تفهیم مطلب برای مخاطب پرداخته اند. شیوه بعدی استفاده از حرکات دست و انگشتان است که در مواردی اندک در نهج البلاغه مشاهده می شود. حضرت همچنین با نهایت ظرافت و با استفاده از رنگ ها موجب آفرینش تابلو هایی زیبا در ذهن مخاطب گشته اند. اما دو روش آخر( وصف و تشخیص) بیشترین نقش را در تصویرآفرینی کلام ایشان ایفا می کنند و سراسر نهج البلاغه، مملو از توصیفات زیبایی است که در عمق جان مخاطب نفوذ کرده و تأثیر می گذارد. در این شیوه ها حضرت جهت درک هرچه بیشتر مخاطب از موضوع مورد بحث، معانی و مفاهیم را به اشکال گوناگون به تصویر کشیده اند. ایشان گاهی با بهره گیری از طبیعت، به این امر مبادرت ورزیده و معانی را به زیباترین صورت ممکن در ذهن مخاطب مجسم می سازند. حیوانات, ابزار و وسایل زندگی و جنگ, مکان ها, پوشیدنی ها, نوشیدنی هاوحالات مختلف انسان و.... از جمله موارد دیگری هستند که برقامت الفاظ و کلمات ایشان جامه ای زیبا از جنس محسوسات پوشانیده و موجب آفرینش تابلوهایی زیبا در نظر مخاطب گردیده اند تا مخاطب را با مفهوم حق و حقیقت آشنا ساخته و او را به راه سعادت و هدایت رهنمون گردند.

حقوق بشر و بشر دوستانه در نهج البلاغه
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه پیام نور - دانشگاه پیام نور استان تهران - دانشکده علوم انسانی 1393
  ولی الله شجاع پوریان   محمدمهدی جعفری

انسان به رغم تاریخ طولانی تمدن خود و ظهور و سقوط نظام های تمدنی گوناگون، کوتاه زمانی است که حقوق بشر را به رسمیت شناخته است. حقوق بشر ابتدایی ترین و اساسی ترین حقوقی است که هر فرد به لحاظ ذاتی، فطری و به صرف انسان بودن از آن بهره مند است. این بیان ساده، آثار و بازتاب های اجتماعی و سیاسی مهمی برای مردم و حکومت ها به دنبال دارد. مطابق اعلامیه جهانی حقوق بشر و سایر اسناد بین المللی این حقوق ویژگی هایی همچون جهان شمولی، سلب ناشدنی، انتقال ناپذیری، تفکیک ناپذیری، عدم تبعیض، برابری طلبی، به هم پیوستگی و درهم تنیدگی را دارا است. تبیین و بررسی دیدگاه امام علی بن ابی طالب(ع) نسبت به حقوق بشر و بشردوستانه که قرن ها پیش از ظهور در اندیشه سیاسی غرب، در سیره نظری و عملی ایشان نمود خارجی داشته است، با بررسی نظامی که در طول حکمرانی حضرت شکل گرفت و واکاوی سیره ایشان، پیش از دوران حکومتش، ارزش این تفکر را در اندیشه سیاسی اسلام بیان می دارد. در این راستا مطالعه مفاد و شروح نهج البلاغه موید این برداشت از کردار و گفتار امام (ع) است. حق حیات که در اندیشه معاصر، حیات آدمی را از هر تهدیدی مصون می داند، در سیره امیرالمومنین(ع) ظهور یافت و در رفتار ایشان با ابن ملجم به اوج ظهور رسید. در منظرامام تنها ملاک برخورداری از حقوق شهروندی، انسان بودن است. در این نوشته تلاش شده تا موضوع حقوق بشر و حقوق بشردوستانه از نگاه نهج البلاغه مورد مداقه قرار گیرد. از این رو به بررسی برخی مفاهیم و مبانی مربوط به حقوق بشر و حقوق بشردوستانه در نهج البلاغه و سیره عملی امیرالمومنین (ع) پرداخته ایم و در این خصوص ضمن برسی متون حقوقی و بین المللی در باب حقوق بشر و بشردوستانه و تطبیق آن ها با مفاهیم مطرح در نهج البلاغه و آنچه در سیره امام (ع) به روشنی قابل برداشت و ملاحظه است، این فرضیه مورد تأیید و تأکید قرار گرفته که آنچه در اندیشه و بیان حضرت دیده می شود، بر مفاهیم جدید تقدم زمانی دارد. حقوق بشر و حقوق بشردوستانه، دو شاخه پراهمیت حقوق بشمار می روند و امروزه در کانون توجه جهانی قرار دارند. با مراجعه به منابع اسلامی، می توان به روشنی به این حقیقت پی برد که اسلام، قرن ها پیش از شکل گیری و تدوین مفاهیم حقوق بشری، در قالب اصول و قواعد دینی خود، از جمله کرامت انسانی، آزادی، مساوات، برخورداری از امنیت و احترام به مالکیت فردی و... در این حوزه پیشتاز بوده است. اگرچه مبانی حقوق بشری و حقوق بشردوستانه، پیشتر و بیشتر در قرآن کریم واکاوی گردیده، اما این موضوعات در نهج البلاغه، کتاب دوم مسلمانان پس از قرآن، کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. این رساله درپی بازشناسی دیدگاه نهج البلاغه در زمینه حقوق بشر و حقوق بشردوستانه است. در این پژوهش که از روش توصیفی – تحلیلی پیروی کرده، کوشیده شده با ارائه نمونه هایی از نهج البلاغه و همچنین مراجعه به سیره عملی امام علی(ع)، رویکرد نظری و پایبندی عینی امام(ع) به ارزش های حقوق بشری تبیین گردد. این تحقیق شامل چهار فصل می باشد که شامل: فصل اول، پیشینه حقوق بشر و حقوق بشردوستانه در اسناد بین المللی؛ فصل دوم، حقوق بشر و بشردوستنه در اسلام؛ فصل سوم حقوق بشر در نهج البلاغه، فصل چهارم حقوق بشردوستانه در نهج البلاغه می باشد.

مجاز در اشعار پیشاهنگان شعر فارسی (شهید بلخی، رودکی، ابوشکور بلخی، کسایی مروزی، منجیک ترمذی و فردوسی)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1385
  حسین بحتویی   محمدمهدی جعفری

چکیده ندارد.

نقد و بررسی ترجمه های حکمت های نهج البلاغه (بیست ترجمه از دویست حکمت اول)
thesis سایر - دانشکده علوم حدیث - دانشکده الهیات 1387
  محسن ولی زاده   محمدمهدی جعفری

چکیده ندارد.

پژوهشی در گویش دشتستان
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز 1380
  محمود شجاعی   محمدمهدی جعفری

دراین رساله ، در فصل اول، به تاریخ و جغرافیای دشتستان ، معرفی گویش دشتستان، پیشینه کار و شیوه تحقیق می پردازد. در فصل دوم جدول نشانه های آوانگاری و صرف فعل در زمانهای مختلف را بررسی می کند. در فصل سوم که بخش اصلی پایان نامه است واژه نامه گویش دشتستان آورده شده است . در پایان نیز نتیجه گیری و منابع و ماخذ ذکر شده است .

سیمای قرآن در نهج البلاغه
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تهران 1370
  ولی شجاعپوریان   محمدمهدی جعفری

این رساله در دوازده فصل با این عناوین تنظیم گردیده است : خصوصیات قرآن ا دیدگاه نهج البلاغه - ترغیبات نهج البلاغه پیرامون قرآن - توصیه های امیرالمومنین جهت استفاده از قرآن و شیوه استفاده از آن - مفسران حقیقی قرآن از دیدگاه نهج البلاغه - تفسیر به رای و مهجور بودن قرآن از دیدگاه نهج البلاغه - آیات قرآنی در خطبه های نهج البلاغه - آیات قرآن در نامه های نهج البلاغه - آیات قرآنی در کلمات قصار نهج البلاغه - آیاتی که مستقیما در نهج البلاغه تفسیر شده اند - برخ از آیات که امیرالمومنین بطور ضمنی تفسیر کرده اند - آیاتی که امیرالمومنین ا مفاد آنها در سخنان خود استفاده کرده اند - آیات مکرر و تغییر یافته در نهج البلاغه .

بررسی تطبیقی ضرب المثل ها، تمثیلات و کنایات کهگیلویه و بویراحمد با امثال و حکم فارسی(در سه جلد)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز 1382
  حسین آذرشب   محمدمهدی جعفری

تاکنون در استان کهگیلویه و بویراحمد تنها یک کتاب مختصر توسط آقای فریدون امیریان نوشته شده است تحت عنوان ضرب المثل های کهگیلویه و بویراحمد. دراین کتاب فقط حدود هزار ضرب المثل آمده است که با توجه به پایان نامه پژوهشگر تنها بخشی از آنها قابل پذیرش هستند زیرا پژوهشگر ضرب المثلهایی را که در فارسی و لری یکسان هستند حذف کرده است در حالی که در آن کتاب نه تنها این نمونه ها به انبوه دیده می شوند بلکه اشعار زیادی از شاعران فارسی زبان که حکم مثل دارند بدان راه یافته است. این کتاب طبق اصول علمی نگارش نیافته است. در اواخر کتاب تاریخ و جغرافیایی کهگیلویه و بویر احمد از آقای نورمحمد مجیدی نیز تعداد هفتاد و چهار ضرب المثل آمده است. در زمینه کنایات نیز تاکنون هیچ اثری نوشته نشده است. البته چون رقم چشمگیری از کنایات به عنوان ضرب المثل در کتابهای ضرب المثل فارسی راه یافته است چند تایی نیز در این کتاب مشهود است که تعمدی در آن نبوده است. بنابراین پایان نامه پژوهشگر از جهت کنایات کهگیلویه و بویراحمد کاملا بکر است.