مقدمه: یکی از مهمترین جنبه های علم آنتوژنی، مطالعه فرآیند تولید مثل است، که در آن تناوب نسل یک موجود زنده امکان پذیر می گردد. تولیدمثل به دو نوع جنسی که در آن موجود تازه از سلول های جنسی ناشی از نر و ماده به عرصه ظهور میرسد و غیر جنسی که در آن تنها یک اصل زاینده نقش دارد ، تقسیم بندی می گردد. با توجه به این که زالوی طبی از گونه های با ارزش خانواده ی زالوها به شمار می آید و به دنبال کاربرد فراوان این حیوان در پزشکی و صنعت دارو، بررسی سیکل های تولید مثلی زالو و مطالعات بافت شناختی اندام های تناسلی آن می تواند کمک شایانی به پرورش این حیوان نماید. لذا بدین منظور، ساختار تخمدان و ارتباط آن با اندازه و وزن بدن زالوی طبی مورد بررسی قرار گرفت. روش کار: جمعیت هایی از زالوی طبی hirudo orientalis از روستای ایمر ملاساری شهرستان گنبد از توابع استان گرگان واقع در شمال ایران طی ماههای اردیبهشت، تیر و آبان جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل گردید. پس از تشریح و تثبیت کردن نمونه ها و انجام مراحل آبگیری و قالب گیری به کمک روشهای استاندارد بافتی و تهیه ی برش های 5 میکرونی، بررسی های بافت شناسی به کمک رنگ آمیزی های هماتوکسیلین- ائوزین و آبی تولییدین روی آنها صورت گرفت و در نهایت به کمک میکروسکوپ نوری شاخص های بلوغ جنسی در ماههای مختلف مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه: مطالعات ریخت سنجی روی نمونه های اردیبهشت ماه در مقایسه با نمونه های جمع آوری شده از ماههای تیر و آبان، میانگین وزنی و طولی پایین تری را نشان می دادند. میانگین وزنی و طولی برای نمونه های اردیبهشت ماه به ترتیب 67/0 گرم و 29/6 سانتیمتر، تیر ماه به ترتیب 81/1گرم و 13/9 سانتیمتر و نیز آبان ماه به ترتیب 68/1گرم و 75/8 سانتیمتر برآورد شد. مشخص شد نمونه هایی که مربوط به تیر ماه بوده و وزن آنها بالای 3گرم است، مراحل نهایی اووژنز تخمدانی را به خوبی نشان می دهند. حضور اووسیت های تکوین یافته همراه با هسته هایی که در موقعیت مرکزی اووسیت قرارگرفته اند و به طور آزادانه در لومن تخمدان شناور هستند و نیز ارتباط خود را با پلهای سیتوپلاسمی (سیتوفور) از دست داده اند گواه بر این ادعا است. تعدادی از نمونه های جمع آوری شده در تیر ماه به مدت 120 روز گرسنه باقی ماندند. مطالعات ریخت سنجی و بافت شناسی بر روی این نمونه ها بعد از این مدت زمانی، کاهش حدود 50 درصدی وزن و طول را نشان داد. بررسی ساختار تخمدان این نمونه ها نیز مشخص نمود که طناب تخمدانی تقریبا" به طور کامل به تحلیل رفته است و تنها اووسیت های آزاد در لومن مشاهده شدند. بحث وتفسیر: مطابق با این داده ها، این فرض که ارتباطی بین ساختار تخمدان با اندازه و وزن زالوی طبی وجود دارد، مورد تایید قرار می گیرد و تغذیه از طریق خون خواری با افزودن وزن، این ارتباط را تحت تاثیر قرار می دهد و مشاهدات اولیه نشان می دهد که افزایش وزن در زالوی طبی به شدت تحت تاثیر تغذیه از طریق خون خواری است و کاهش وزن نمونه های اردیبهشت ماه نسبت به نمونه های تیر و آبان ماه، احتمالا" می تواند به دلیل دوره ی زمستان خوابی و عدم تغذیه ی آنها در این مدت باشد و یا اینکه نمونه ها، زاده های تازه متولد شده ی همین ماه می باشند. ضمن اینکه با تغییرات فصلی، تغییرات در بافت شناسی تخمدان به وضوح مشاهده می گردد و شاخص های بلوغ تخمدانی در طول تابستان نسبت به بقیه ی فصول بخوبی خود را نشان می دهند.