رساله حاضر به تحلیل سیستم فعلی گویش تار پرداخته است . تار گویش قریه تار از توابع شهرستان نطنز است . در این گویش افعال به دو دسته پیشونددار و بدون پیشوند تقسیم می شوند. پیشوند در صرف افعال این گویش نقش موثری دارد.

رساله حاضر واژه های ایرانی موجود در زبان ارمنی را بررسی نموده است . در این پژوهش پس از بررسی مختصر روابط ایران و ارمنستان در زمان قدیم، تحول واجها در کلمات قرضی ایرانی مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شده است که پاره ای از واجهای پهلوی در ارمنی متحول شده اند. در بخش دوم این رساله 1405 واژه ایرانی (فارسی باستان، پهلوی، اوستا، فارسی نو) که وارد زبان ارمنی شده به انضمام 713 واژه اصیل ارمنی بررسی شده اند. روش کار بدین طریق بوده است که ابتدا واژگان مذکور به ترتیب حروف الفبای ارمنی نوشته شده و سپس آوانویسی شده اند. مشتقات و اصطلاحات مربوط به آن واژه، معادل های فارسی باستان، پهلوی، فارسی نو و سایر گویش های ایرانی همراه با تعیین ریشه، پیشوند و پسوند در این بخش ارائه گشته است . چنانچه واژه معادلهایی در زبانهای هند و اروپایی داشته و یا قابل قیاس با واژه های پهلوی با معادل هایشان در فرهنگ پهلوی مقایسه شده و هر یک از آنها بصورت زیرنویس در آخر بحث مربوط به آن واژه ذکر شده اند. معادل سعدی واژه ها نیز حتی المقدور در زیرنویسی قید شده است . بعد از بحث کامل چنانچه واژه در گویشهای مختلف زبان ارمنی وارد شده باشد صورت گویشی واژه نیر مورد بحث قرار گرفته است . این بررسی نشان داده است که زبان ارمنی به شدت تحت تاثیر زبانهای ایرانی بوده است .

بررسی گویش یهودیان همدان موضوع رساله حاضر است . این گویش مانند سایر گویش های یهودی (غیر از کردی و گویش یهودیان رضائیه) بوده و مانند آنها از زبانهای راجی محسوب می شود. بخاطر حفظ اصالت بیشتر و رعایت ریزه کاریهای فونتیکی، لهجه یهودیان همدانی ساکن تهران که به همان صورت 30-40 سال پیش باقی مانده ملاک عمل قرار گرفته است . اصولا در مورد کلیه واج های این گویش این اصل کلی صادق است که گویشوران این لهجه تحت تاثیر موقعیت ها و عقاید اجتماعی خود، هنگام صحبت دهان خود را زیاد باز نمی کنند، بهمین دلیل اصوات و بخصوص واکه ها در این گویش در مقایسه با گویش فارسی تهران بسته ترند.

رساله حاضر گویش آمره از توابع بخش خلجستان شهرستان تفرش در استان مرکزی را بررسی نموده است . این گویش صورتهای مربوط به حدود قرن پنجم را حفظ کرده است . نمونه آن لفظ "اندر" و "ی" استمراری پایان فعل می باشد.

رساله حاضر گویش دزفول را مورد بررسی قرار داده است . بررسی آوایی این گویش نشان داده است که در آن 20 واکه و 27 همخوان وجود دارد.

رساله حاضر به بررسی گویش بلوچی پرداخته است . ابتدا فهرستی الفبایی از واژه های فارسی همراه با معادل بلوچی آنها بدست داده شده و سپس موارد اختلاف و تشابه آنها و نیز فرآیندهای آوایی این گویش مورد پژوهش قرار گرفته است .