تعیین و توزیع تراکم ساختمانی یکی از موضوعات راهبردی در تهیه طرح های شهری محسوب می شود. تلاش برنامه ریزان شهری بر این است تا بتوانند با تعیین و توزیع مطلوب تراکم های ساختمانی، زمینه رشد و توسعه موزون شهرها را فراهم نمایند. تأثیر عوامل مختلف از یک طرف و توجه به اهداف توسعه پایدار شهرها از سوی دیگر، موضوع تعیین تراکم های ساختمانی را به امر پیچیده ای مبدل ساخته است. کثرت عوامل ذیمدخل در تحولات شهری و توانائی مدل های کاربردی در ساده کردن پیچیدگی ها و تقلیل عوامل با توجه به اهداف برنامه ریزان و میزان دقت در آینده نگری ها، موجب شدت استفاده از این مدل ها گردیده است. این تحقیق کوشیده است با بهره گیری از تلفیق روش ها و مدل های کاربردی و استفاده از نرم افزارهایی که قابلیت تلفیق متغیرهای تاثیر گذار بر روند توزیع تراکم ساختمانی و پیش بینی را دارا باشند ، توزیع تراکم ساختمانی را در سطح شهر مشهد مبتنی بر مبانی نظری به انجام رساند. از این رو پس از شناسایی متغیر های تاثیر گذار بر روند توزیع تراکم ساختمانی در سطح شهر مشهد , متغیر های کیفی با استفاده از روش و مدل های کاربردی به متغیر کمی تبدیل شده و سپس وجود رابطه علی و معلولی میان متغیر های مستقل و نحوه توزیع تراکم ساختمانی مورد بررسی قرار گرفته است. سپس با استفاده از روش ahp و نرم افزار expert choiceبه کلیه زیر مجموعه های عوامل تاثیر گذار بر تراکم ساختمانی ، ارزش گذاری و وزن دهی ، منطبق بر اصول مبانی نظری ، صورت پذیرفته و نقشه های رستری بر مبنای وزن های داده شده تهیه گردید. بعد از این مرحله و پس از شناسایی میزان اثر گذاری هر یک از متغیر ها بر نحوه روند توزیع تراکم ساختمانی (به تفکیک تراکم کم ، متوسط و زیاد ) ، روند مذکور به عنوان روند موجود و روند مورد تقاضا ، ملاک عمل جهت وزن دهی به متغیر ها و اعمال آن بر روی تقشه رستری قرار گفته است. از این رو ضریب exp(b) آنالیز رگرسیون به عنوان وزن هر یک از متغیر ها ، بر روی آن متغیر اعمال شده است. این عمل با استفاده از نرم افزار gis وتحلیل فضایی و دستور raster calculate ، انجام و در نهایت نقشه نهایی تولید شده است. نقشه نهایی نشان دهنده وجود پتانسیل افزایش تراکم ساختمانی در بخش های غربی و شمال شرقی شهر نسبت به پیشنهادات طرح جامع شهر می باشد.

موقعیت کنونی، عوامل پدیداری، مسایل، ظرفیت ها و شرایط خاص پهنه های بافت فرسوده موجب شکل گیری گونه های متفاوت بافت های فرسوده شهری گردیده است. برخورد با هرگونه بافت فرسوده شیوه ای خاص می طلبد که متناسب با ویژگی های خاص پهنه مورد نظر باشد و به عبارتی بایستی مجموعه اقدامات و الگوهای مداخله به گونه ای صورت گیرد که حداکثرانطباق را با شرایط خاص هر محدوده مورد مطالعه داشته باشد؛ تا نه تنها موجب اصلاح وضعیت موجود از نظر کالبدی و فعالیتی و بهبود و ارتقاء کیفیت زیست انسان و محیط و ایجاد ارزش افزوده اجتماعی و اقتصادی در سطح شهر گردد؛ بلکه بتواند متضمن مشارکت گروه های ذی نفع اجتماعی نیز باشد. با توجه به بیان پیش آمده سوال اصلی تحقیق عبارت است از: برای احیاء گونه های بافت های فرسوده شهرمشهد از چه الگوهای مشارکتی می توان استفاده نمود؟ طبقه بندی تحقیق، کاربردی بر مبنای هدف بوده و روش انجام مطالعه مراجعه مستقیم به محله های هدف، برداشت اطلاعات، ارزیابی شیوه های طراحی شده بر اساس فرآیند برنامه ریزی مشارکتی و تحلیل نهایی داده ها خواهد بود. این تحقیق بارویکرد سیستمی و با نگاهی استراتژیک و فرایند گرا، با توجه به نیازها و مسایل موجود بافت های فرسوده ، اهداف طرح را تبیین و براین مبنا، راهبردها و نحوه های مداخله و مکانیزم اجرایی را ارایه می دهد. با توجه به اهداف تحقیق و گوناگونی تیپولوژی و مسایل بافت های فرسوده بایستی تمام پهنه ها مورد آزمون قرار گیرد؛ اما نمونه مطالعاتی در هر پهنه بر اساس روش نمونه گیری قضاوتی یا نظری انتخاب می گردد. چرا که بایستی محدوده نمونه قابلیت آزمون تحقیق را دارا باشد. به عبارت دیگر این محدوده بیشترین سنخیت کالبدی، عملکردی، اجتماعی و اقتصادی را با کلیت ویژگی های پهنه فرسوده داراست و اجرای طرح می تواند موجب تأثیر در محدوده گردد تا بتوان بازتاب ها را اندازه گرفت.

تعیین تراکم شهری بهینه از موضوعات جالب توجه در تحقیقات برنامه ریزی شهری است. اعمال سلیقه و دیدگاه های غیر علمی در تعیین تراکم پیشنهادی وعدم تناسب ضوابط با حجم تقاضای ساخت وساز را می توان از دلایلی دانست که مانع از تحقق پذیری مقادیر پیشنهادی تراکم می شوند. این پژوهش می کوشد بابررسی و تعیین شاخص های اثرگذار بر تراکم ساختمانی، روشی کاربردی در تعیین تراکم ساختمانی بر اساس توان کالبدی-خدماتی در محدوده های شهری ارائه دهد. این روش با درنظر گرفتن عامل های اثرگذار بر تعیین تراکم ساختمانی بهینه در محلات شهری در سه فاز و در سه مقیاس مختلف می پردازد که فاز سوم آن بدلیل محدودیت زمانی در این پژوهش حذف گردیده است. در فاز اول، بر اساس ویژگی های قطعات، حد نهایی تراکم ساختمانی در این مقیاس تعیین می گردد. در فاز دوم جمعیت پذیری تراکم پیشنهادی محاسبه و با حداکثر تراکم جمعیتی بدست آمده بر اساس محدودیت های خدماتی در مقیاس محله مقایسه می شود؛ در فاز سوم، بر اساس ظرفیت شریانی های اصلی و فرعی و با نگاه به سازمان فضایی پیشنهادی شهر تحقق پذیری تراکم تعیین شده در مراحل قبل مورد ارزیابی قرار می گیرد. این مدل در محلات گلدشت معالی آباد و ولی عصر قصردشت در شهر شیراز مورد بررسی قرار گرفت و نتایج زیر حاصل گردید. 1- در طرح های توسعه شهری ارتباطی بین جمعیت پذیری تراکم ساختمانی پیشنهادی و تراکم جمعیتی پیشنهادی وجود ندارد 2- عامل های تراکم ساختمانی، سطح اشغال و تعداد طبقات می تواند مقادیر متفاوتی داشته باشند. در نتیجه می توان گفت ضوابط پیشنهادی طرح های توسعه شهری در حوزه تراکمی از پشتوانه علمی کافی برخوردار نمی باشند.

شهرها می توانند به موتورهای توسعه اقتصادی کشور مبدل شوند لیکن روند شهرنشینی و توسعه شهری شتابان نه تنها این مراکز را به مصرف کننده مبدل ساخته، بلکه باعث ایجاد مشکلات پایه ای در سطح اداره شهرها و اجرای برنامه های توسعه شهری شده است. برای برخورد با مشکلات شهرنشینی و بهره گیری از ظرفیتهای بالقوه شهرها، دیدگاه جدید مدیریت شهری برآن است تا از طریق سیاستگذاری های هماهنگ و یکپارچه به بسترسازی و بهره گیری از ابزارهای مناسب بپردازد. یکی از این ابزارها، مدیریت منابع مالی و استفاده درست از منابع مالی محدود شهرداریها برای جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی و هدایت آن در طرحهای توسعه شهری است. اصلاح ساختار تخصیص اعتبارات در وظیفه عمران شهری در قالب برنامه های پنجساله می تواند درآمد شهرداری را، ابزاری برای تشویق و جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی در اجرای برنامه های توسعه شهری و پویایی اقتصاد شهرها تبدیل نماید. این امر مستلزم اصلاح هزینه های شهرداریها و معرفی طرحهای جدید در برنامه های مختلف است. به عنوان مثال برنامه توسعه شهری که مهمترین برنامه وظیفه عمران شهریست، تنها به دو طرح "تهیه طرحهای توسعه شهری" و "تملک اراضی" اختصاص یافته است. هدف از مقاله حاضر معرفی بسترهای جدیدی در این برنامه می باشد تا با تخصیص مناسب اعتبارات، بتوان برای بسترسازی و بسیج منابع مالی شهری در اجرای طرحها بهره گرفت. روش تحقیق بصورت توصیفی، تحلیلی و مقایسه ای است و بر بهبود روشها تأکید دارد. ابتدا برنامه توسعه شهری با برنامه ایجاد تأسیسات درآمدزا مقایسه و سپس بر مبنای انطباق محورهای طرحهای توسعه شهری (طرحهای جامع و تفصیلی) با طرحهای توسعه شهری (برنامه های پنجساله) خلاء های موجود شناسایی و در قالب طرحهای جدید برطرف گردند. بررسی های انجام گرفته نشان می دهد طرحهایی مانند، مدیریت زمین، تجمیع و آماده سازی زمین و تهیه و اجرای طرحهای نیازسنجی و زیرساختی پاسخی در راستای موضوع تحقیق قرار گیرد.

پژوهش حاضر به ضرورت بکارگیری چارچوب های آینده نگری و نگرش نوین در برنامه ریزی بخش مسکن می پردازد. تلاش این بوده که با بررسی سیاست های اتخاذ شده در یک دوره 30 ساله در بخش مسکن و ارزیابی آن با استفاده از اصول و اهداف آمایش سرزمین ، نگرش موجود در برنامه ریزی بخش مسکن که همانا نگرشی پوزیتیویستی (اثباتی ) و در جهت حل مشکلات عموما کمی مسکن است را به چالش کشیده و با بهره گیری از در (normative) تجارب کشورهای پیشرو در زمینه آمایش سرزمین تفکر و رویکرد هنجارگرایانه برنامه ریزی این بخش را به نظام برنامه ریزی کشور پیشنهاد نماید. برای ارزیابی سیاستهای اتخاذ شده در دوره مورد مطالعه ، منطقه ساحلی شمال شامل استانهای گیلان ، مازندران و گلستان بعنوان مطالعه موردی بررسی و مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت و نتیجه بررسی سیاستهای اعمال شده در این دوران ، فرضیه تحقیق یعنی پاسخگویی اکثر سیاستها به مشکلات صرفا کمی و اقتصادی بخش مسکن را تا حدود زیادی به اثبات رساند و مشخص شد که سیاستهای اتخاذ شده عمدتا فاقد آرمانگرایی و تفکرات پیش بینی کننده ، پیشگیری کننده و تولیدکننده شرایط مناسب سکونتگاه های انسانی بوده است .

در اجلاس سالیانه سران کشورها در سال 2000 میلادی، مهمترین اهداف هزاره جدید، افزایش عدالت اجتماعی و کاهش فقر عنوان گردید که بیانگر میزان توجه جامعه جهانی به مسأله فقر و اقشار کم درآمد می-باشد. از آنجا که جمعیت شهری جهان در سالهای اخیر به سرعت رو به افزایش بوده و معضلات شهری به-گونه های جدیدی پدیدار شده اند، مدیریت شهری با تأکید بر ضرورت کاهش تصدی گری دولت در امور شهرها و پرداختن به سیاستگذاری در حیطه های مختلف، سعی در کاهش و از بین بردن مشکلات اقشار مختلف جوامع شهری داشته است. اما نکته قابل تأمل در این رابطه وجود ارتباط و اثرگذاری بسیار، بین حیطه های سیاستگذاری در شهرها و جوانب مختلف زندگی مردم می باشد که به منظور کاهش اثرات نامطلوب و کاراتر نمودن سیستم های شهری، ارزیابی سیاست ها، یکی از مهمترین راهکارها عنوان گردیده است. امروزه توانمندسازی، مهمترین راهکار مبارزه با فقر عنوان گردیده که بر افزایش دسترسی اقشار کم درآمد به منابع و فرصتهای شهری و نیز افزایش حضور و مشارکت آنها در حوزه های مختلف شهری تأکید دارد و زمین به عنوان مهمترین منبع شهری، جایگاه بسیار مهمی در اتخاذ تصمیم و ایجاد زیرساختهای توانمندسازی در جامعه پیدا نموده است. لذا ارزیابی سیاستهای زمین، به دلیل اثرگذاری بر سایر محورهای استراتژیک و داشتن نقشی کلیدی در دستیابی به سرپناه و توسعه اقتصادی، یکی از عوامل مهم در اتخاذ تصمیمات صحیح در فرآیند حرکت به سوی عدالت اجتماعی و توسعه پایدار در شهرها می باشد. در این راستا پس از بیان اصول توانمندسازی، به سیاستها و تفکیک دوره های سیاستگذاری زمین شهری در ایران پس از انقلاب اسلامی پرداخته می شود و پس از بررسی شرایط هر دوره، کوشش می گردد تا با معرفی چند شاخص و بررسی تغییرات این شاخصها در دوره های مختلف، درکی صحیح از میزان اثرگذاری سیاستهای زمین بر زندگی اقشار آسیب-پذیر جامعه در هر دوره ایجاد گردد.

بدنبال افزایش روزافزون جمعیت شهرنشین و به تبع آن رشد و گسترش شهرها، نیاز به مسکن و خدمات را دچار مشکلات حادی در تامین زمین کافی به منظور پاسخگویی به این نیازها در زمان و مکان مناسب نموده است. بطوریکه اغلب این خدمات نمی توانند در مکان هایی قرار گیرند که عملکردشان را بطور صحیح ایفا کنند، که این امر مشکلات عدیده ای را موجب گردیده است؛ تداوم این امر از طرفی بحرانی شدن مسائل شهری را دامن زده و از طرف دیگر به شکست تلاشهای برنامه ریزان شهری و عدم موفقیت برنامه ها در قالب طرحهای توسعه شهری بمنظور حل مشکلات شهرنشینی انجامیده است. لذا برای تحقق این موضوع شهرداری و سازمانهای خدماتی ذیربط بعنوان اصلی ترین مجری طرحهای توسعه شهری می بایست بتوانند در جهت بهینه کردن کارایی و عملکرد خدمات شهری پیشنهاد شده در طرحها، زمین مورد نیاز آنها را تملک و در نهایت اجرا کنند. لیکن بخش مهمی از تحقق پذیری طرح های توسعه شهری، امکان دسترسی شهرداریها و سازمانهای خدماتی به بازار زمین در شهرها می باشد. به همین دلیل روشها، ابزارها و سیاستهای مختلفی در دنیا طراحی و پیشنهاد شده است تا بتوانند این سازمانها زمین مورد نیاز خدمات و تسهیلات شهری را تأمین کنند. به همین جهت در این پژوهش ابتدا گذری کوتاه بر طرحهای توسعه شهری و علل عدم تحقق این طرحها داشته و سپس مسئله مدیریت زمین بعنوان مهمترین ابزار تحقق طرحها را مورد مداقه قرار می دهیم و در نهایت به بررسی روشهای نوین تأمین زمین در ایران و جهان می پردازیم؛ تا در بخش نهایی مطالعات، امکان پیشنهاد شیوه مناسب تأمین زمین فراهم گردد.

بحث از عدالت سابقه ای طولانی در جوامع بشری دارد. به اذعان بسیاری از محققین یکی از جوانب توسعه های پایدار، برقراری عدالت است. آنچه که در تحقیقات توسعه پایدار بیشتر به آن پرداخته شده است، رابطه انسان با محیط زیست است و محققین کم تری به بحث عدالت در ضرورت توسعه پایدار توجه داشته اند. از آنجا که هرگونه بی عدالتی در فضا جاری می شود لازم است عدالت را از ابعاد فضایی مورد بررسی قرار داد. بحث از عدالت فضایی بر دسترسی یکسان افراد بدون در نظر گرفتن قومیت، رنگ پوست و ... تاکید دارد. در این بین آنچه که در تحقیقات توسعه پایدار در باب عدالت ضرورت آن بیان شده است، لزوم توجه به گروه های غیر برخوردار در برنامه ریزی هاست. هدف تحقیق حاضر بررسی دو متغیر دسترسی و نیاز و همچنین نحوه ارتباط آن ها در بلوک های آماری در سطح شهر شیراز است. با توجه به اهمیت توسعه محله ای در توسعه پایدار 4 کاربری کودکستان، دبستان، پارک محله ای و مسجد به منظور بررسی دسترسی انتخاب شده اند. بدین منظور با استفاده از آنالیزهای شبکه و با توجه به مقاصد 4 کاربری منتخب، دسترسی مورد محاسبه قرار گرفته است. جهت تعیین نیاز از 10 متغیر عدم برخورداری/آسیب پذیری (به عنوان نیاز عمومی) و جمعیت گروه خاص سنی استفاده کننده از خدمات (نیاز ویژه) استفاده شده است. در نهایت وجود رابطه بین دو متغیر دسترسی و نیاز هم از بعد آماری و هم از بعد آمار فضایی مورد بررسی قرار گرفته است. از جمله نتایج این تحقیق قرارگیری گروه های اجتماعی غیربرخوردار/آسیب پذیر به صورت مجتمع در مناطق خاصی از شهر است. در مقایسه دو متغیر نیاز و دسترسی مناطق سهل آباد و شهرک سعدی در این شهر با نیاز بالا و همچنین دسترسی پایین تشخیص داده شده اند. در بررسی های همبستگی بین دو متغیر مذکور نیز وجود رابطه همبستگی تایید شده است که در این بین بیشترین همبستگی متغیر دسترسی با متغیر سالخوردگی است. نتایج تحقیق حاضر می تواند مبنای برنامه ریزی های آینده سازمان های مدیریت شهری قرار گیرد.

امروزه با توجه به گسترش جمعیت شهرنشین در کشورهای در حال توسعه ، تنزل محیط زیست، عدم توزیع متناسب خدمات در سطح شهر، کمبود فضاهای فراغتی و عمومی و...، نیاز به تعریف مجدد وظایف و الگوی سازمانی مدیریت شهری و ارتباط کارآمد نهادهای دخیل در اداره شهر می باشد. در پایان نامه حاضر با بررسی فرایند تحول مفهوم و شیوه مدیریت شهری در طی سده گذشته و عدم کارایی روشهای سنتی در مدیریت شهر ، لزوم رویکرد یکپارچه در مدیریت شهری و به طور خاص در خدمات شهری به عنوان پایه ای ترین آزمون مدیریت شهری مطرح گردیدو به مباحث زیر در فصول تحقیق پرداخته شد. بیان کلیات موضوع و ارایه مفاهیم مورد نظر به ویژه رفع ابهام از معانی واژه های کلیدی چون مدیریت شهری ، ? مدیریت یکپارچه شهری و خدمات شهری. پس از گذری بر تحولات شهر شیراز ، بررسی روابط عمودی و افقی نهادها و سازمان های مختلف مدیریت و ? خدمات رسانی شهری جهت شناسایی نقاط قوت و ضعف شرایط موجود. نهایتا در این پژوهش با توجه به شدت همپوشانی و تداخلات وظایف سازمان ها در خدمات رسانی به مردم شیراز ، مبحث یکپارچگی خدمات شهری در 9 محور ، با روش دلفی به عنوان روش برنامه ریزی گروهی و مشترک مورد نظر سنجی قرار گرفت . در این تحقیق تکنیک دلفی در دو راند بین 20 نفر از کارشناسان و مدیران شهری با هدف رسیدن به اجماع نظر طراحی و اجرا گردید. نظر به اجماع پاسخ گویان در لزوم اصلاح موارد قانونی و حقوقی و تنظیم روابط قدرت میان بازیگران عرصه شهری ، پیشنهادهایی جهت الگوی مطلوب مدیریت شهری با هدف یکپارچگی و بهبود چارچوب نهادی و قانونی داده شد.

امروزه می د انیم که شهرها مهم ترین مراکز تولیدی هستند. از طرفی دیگر می د انیم که شهرها به علت افزایش مهاجرت در معرض مسائل بزرگی هستند. باید استراتژی هایی یافت تا هم به روند توسعه کمک کند و هم تضمین کننده پایداری شهرها باشد. از مهم ترین رویکردها در برنامه ریزی شهری توجه به بافت های درونی شهرها و خصوصاً بازآفرینی مراکز تاریخی شهرها می باشد. در این تحقیق از روش تحلیلی و توصیفی برای بررسی مورد مطالعه (case study) استفاده شده است؛ و در ادامه با روش برنامه ریزی استراتژیک سعی شده که راهبردهای پیشنهادی برای تبدیل مرکز تاریخی شهر بوشهر به قطب نوآوری بدست آید. با بررسی وضع موجود شهر بوشهر و خصوصاً بخش مرکزی، با نظر به محورهای تحلیلی مدل قطب نوآوری و مقایسه با نمونه های موفق در جهان به نتیجه می رسیم که بخش مرکزی تاریخی بوشهر ظرفیت لازم برای پیاده سازی این مدل را دارد. با استفاده از روش تحلیل راهبردی و مصاحبه های تخصصی، نقاط ضعف و قوت و همچنین نقاط تهدید و فرصت را بدست آوردیم. ماتریس های عوامل داخلی و ماتریس عوامل خارجی را برای تحلیل راهبردی تشکیل دادیم. بر اساس نتایج بدست آمده و تشکیل ماتریس داخلی و خارجی، استراتژی ها و سیاست های لازم را تدوین کردیم که اولویت با راهبردهای مدیریتی و اتصالات می باشد.

تفکر برنامه ریزی خرد در شهرسازی از زمان هیپوداموس تا به امروز همواره به عنوان یکی از مهم ترین دیدگاه های مطرح در راستای پاسخگویی به مسائل شهری بوده است. اما پیچیدگی های شهر امروز و مسائل مربوط به آن، لزوم برنامه ریزی محله-مبنا را دوچندان کرده است. تا دهه 1960 نوعی نگاه تک بعدی اقتصادی بر مسائل موبوط به شهرها حاکم بود، اما با تعریف مفاهیم جدید در چارچوب پایداری در دهه 1970، انتقادهای گسترده ای علیه توسعه های تک بعدی اقتصادی و شاخص های کمی مربوط به آن صورت گرفت و اهمیت توجه به «بعد اجتماعی» به عنوان یکی از مولفه های سه گانه توسعه پایدار طرح گردید. این ها در شرایطی بود که مظاهر عصر جدید، ازهم گسیختگی سازمان فضایی محله های شهری و به دنبال آن از دست رفتن انسجام اجتماعی موجود در سلول های خرد شهری را برای شهرها به ارمغان آورده بود. بدین ترتیب، به نظر می رسد توجه همزمان به طرح ریزی کالبد (بعد فیزیکی) و محتوا (بعد اجتماعی) می تواند گامی مثبت در راستای شکل گیری مجدد سازمان اجتماعی ازدست رفته در محله های شهری باشد. در تحقیق حاضر، پس از بررسی نظریه های مرتبط با مفهوم محله (در دو بخش نظریات با تأکید بر بعد کالبدی و نظریات با تأکید بر بعد اجتماعی)، مولفه های کالبدی و اجتماعی را استخراج کرده و سپس به سنجش معنی داری ارتباط میان کالبد و محتوا پرداخته ایم. در این راستا، تعداد 300 پرسشنامه با تعداد 78 سوال در سه محله نمونه واقع در سه بافت متفاوت شهری (بافت قدیم، میانی و جدید) تکمیل و مورد بررسی قرار داده شد تا بدین وسیله معنی داری ارتباط شاخص های کالبدی مستخرج از بخش های قبل را با مولفه های پایداری اجتماعی مورد سنجش قرار گیرد. نتایج حاصل حاکی از آن است که رابطه معنی داری میان مولفه های کالبدی و شاخص های پایداری اجتماعی در محله های مورد مطالعه وجود دارد. در نهایت، با توجه به نتایج حاصل از این بخش و همچنین به کمک ضوابط و معیارهای داخلی و خارجی موجود، اصول و ضوابط طرح ریزی محله پایدار با رویکرد اجتماعی را ارائه کرده و در نهایت بخشی از الگوی پیشنهادی را به تصویر کشیده ایم.

ورود عرصه ی تکنولوژی در عصر حاضر، موجب تضعیف پیوندهای اجتماعی و دور شدن بشر از ذات واقعی اش شده و امروزه، مسائلی از قبیل بحران هویت خودنمایی می کند؛ به گونه ای که این مسأله موجب آشفتگی انسان معاصر شده است. در این راستا، پژوهش پیش رو در پاسخگویی به بحران های ذکر شده، با بهره گیری از اصول انسان مدارانه ی معیار اجتماعی- فرهنگی توسعه ی پایدار، در پی استخراج شاخص هایی از این معیار بوده تا بتوان از منظر خاص نمادها، در ایجاد ایجاد حس تعلق به مکان استفاده کرد. اسطوره ها به عنوان نمادی از ناخودآگاه جمعی، در بازنمودهای فرهنگی جامعه، از جمله معماری، بازتاب می یابند. تثبیت نمادهای اسطوره ای در اذهان جامعه از طریق حماسه ها صورت می گیرد. از این رو در این پژوهش، با استفاده از مفاهیمی از جمله: حس تعلق به مکان و ناخودآگاه جمعی، به تفسیر نمادهای اسطوره ای در شعر هفت خوان رستم پرداخته شده

کنفرانس جهانی گردشگری، گردشگری روستایی را شامل انواع گردشگری با برخورداری از تسهیلات و خدمات رفاهی در نواحی روستایی می داند، که امکان بهره مندی از منابع طبیعی و جاذبه های طبیعت را همراه با شرکت در زندگی روستایی و کار در مزرعه و کشاورزی، فراهم می آورد. گردشگری روستایی از جمله انواع گردشگری است که هر روز مشتاقان بیشتری می یابد و انتظار می رود نقاط روستایی در آینده به یکی از مهمترین مقاصد گردشگری تبدیل شوند. موضوعی که بسیاری از کشورها از این طریق توانسته اند وضعیت اقتصادی و اجتماعی خود را بهبود بخشند. هدف از این پژوهش بررسی قابلیت ها و پتانسیل های روستای آتشکده و تبدیل آنها به مکان های گردشگری بر اساس اصول معماری پایدار می باشد. فرضیه تحقیق بر این مبناست که روستای آتشکده به علت داشتن جاذبه های طبیعی، تاریخی و فرهنگی بدون شک می تواند جزوء جذاب ترین روستاهای شهرستان فیروزآباد باشد. که می توان با طراحی و برنامه ریزی صحیح زمینه را برای توسعه گردشگری روستایی و نیز بهره گیری پایدار از این بخش گردشگری در آینده فراهم ساخت. پژوهش از نوع کاربردی با استفاده از روش توصیفی_تحلیلی، به تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از منابع اسنادی، پیمایش میدانی و مصاحبه های صورت پذیرفته و تحلیل آنها با استفاده از تکنیک سوات، انجام شده است. نهایتاً با شناخت بستر طرح و بر اساس فعالیت گردشگران و افراد بومی، راهکارهایی جهت ساماندهی و طراحی فضاهای مورد نیاز در راستای توسعه گردشگری روستایی ارائه گردیده است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

بیش از چهار دهه از تجربه اولین طرح های توسعه شهری در ایران می گذرد و طی این سال ها هر چه به دوران اخیر نزدیکتر می شویم، عدم تحقق و به اجرا نرسیدن این طرح ها و معضلات و مشکلات ناشی از عدم اجرای آنها بیشتر خودنمایی می کند و راه حلها و سازوکارهای اجرای طرح های توسعه شهری چه به لحاظ مفاهیم و روش ها و مبانی در تهیه و چه به لحاظ ابزارها و مکانیزم ها در اجرا، مورد توجه قرار می گیرد. تجارب گذشته جهان و به تبع آن، ایران ضرورت تغییر رویکرد برخورد با مسائل شهری را مطرح می نماید. در این راستا به نظر می رسد نظام تهیه طرح های توسعه شهری به لحاظ رویکرد و محتوی نگرش و مفهوم، نیازمند تجدید نظر در تعاریف انواع طرح های توسعه شهری و سلسله مراتبی از آنها همراه با سطوحی از مداخله و اقدامات می باشد و در این راستا تغییر نگرش اساسی نسبت به ماهیت شهر و مسئله شناخت و موضوع آینده و برخورد با آن لازم است. در این راه با توجه به ماهیت شهر به عنوان سیستم زنده و مسئله آن به عنوان مسئله پیچیده سازمان یافته، تئوری مکان لولایی آشوب یا پیچیدگی به عنوان تئوری حاکم بر سیستم های زنده مورد مداقه قرار گرفته و سعی شده قیاس تطبیقی منجر به یافتن توصیه بهبود رویکرد با استفاده از اصول و معیارهای آن در برخورد با مسئله شهر صورت گیرد و اصول و معیارهای پیشنهادی در این راستا استخراج شود و در پی آن با استفاده از این معیارها در نمونه موردی متاخر (طرح بازنگری در طرح تفصیلی حوزه شمال شهر اصفهان) که در تهیه آن ضرورت اصلاح رویکرد درک شده وسعی در کاربرد شیوه نوینی دارد، به ارزیابی رویکرد آن بپردازیم. در آخر معیارهای رویکرد مطلوب تهیه طرح های توسعه شهری، حاصل این مطالعات ارائه شده است. البته بدیهی است که در راستای اصلاح نظام طرح ریزی کشور جهت اثر گذاری هر چه بیشتر مداخلات شهرسازانه در قالب طرح های شهری، مبحث اصلاح رویکردی موضوع این تحقیق، تنها بخشی از مجموعه اقدامات و اصلاحات مورد نیاز است و یقیناً تجدید نظر در مبانی و سازوکارهای قانونی و اجرایی و به طور کلی فراهم آوری بستر تحقق طرح های شهری، وابسته به نظامات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی همگام با این اصلاحات، ضروری و غیر قابل انکار است.

این تحقیق در خصوص برنامه ریزی توسعه فضایی-کالبدی مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان جهرم صورت گرفته است و در پی آن می باشد که بوسیله یک برنامه مدون و مناسب جهت توسعه فضایی-کالبدی و از راه توزیع بهینه فعالیت ، جمعیت و خدمات به این مهم دست یاید. پرسشهایی که ممکن است در این راستا مطرح شوند و باید مورد بررسی قرار گیرند: -1 استراتژی توسعه باید چه هدفی را دنبال نماید و مناسبترین استراتژی توسعه فضایی-کالبدی کدام است ؟ -2 انتخاب استراتژی توسعه چگونه صورت می گیرند و چه عواملی در این انتخاب دخالت دارند؟ -3 توزیع بهینه جمعیت ، فعالیت و خدمات بر چه اساس صورت می گیرد؟ روش تحقیق این پایان نامه دارای 3 مرحله اصلی می باشد: -1 شناخت وضع موجود و مطالعات پایه -2 تجزیه و تحلیل داده ها و سازمان فضایی -3 طرح پیشنهادی و ساختار فضایی-کالبدی منطقه در بخش مطالعات پایه، نظریات و استراتژیهای گوناگون مورد بررسی و نقد قرار گرفته و استراتژی برنامه ریزی روستاهای مرکزی مورد تاکید قرار گرفته است . این استراتژی دارای قابلیت های مناسبی بوده و قابلیت ایجاد سازمان فضایی مناسب را در توسعه فضایی-کالبدی منطقه دارا است . در انتهای این تحقیق ارزیابی استراتژی مورد بررسی قرار گرفته و بر اساس یافته های تحقیق و تجزیه و تحلیل آنها و هم چنین بازتاب نهایی برنامه توسعه مورد بررسی قرار گرفته است و فرضیه پایان نامه تائید شده است .

پژوهش حاضر، تحقیقی پیرامون برنامه ریزی توسعه فضایی - کالبدی مناطق روستایی بود. هدف اصلی این مطالعه، تهیه یک برنامه توسعه فضایی - کالبدی مناسب برای مناطق روستایی بخش حفر شهرستان جهرم از طریق توزیع بهینه فعالیت ، جمعیت و خدمات بود که به صورت سوالات زیر مورد بررسی قرار گرفت : -1 مناسب ترین استراتژی برای توسعه فضایی - کالبدی مناطق روستایی کدام است ؟ -2 با توجه به سطح توسعه یافتگی محدوده مورد مطالعه، نحوه توزیع بهینه فعالیت ، جمعیت و خدمات در سطوح مختلف کالبدی چگونه خواهد بود؟ برای دستیابی به اهداف تحقیق، روش تحقیق سه قالب زیر را طی نموده است : -1 قالب روش شناختی -2 قالب تئوریک طرح -3 قالب عملی پژوهش در بحث ابزار نظری و متدولوژیک ، استراتژیهای مختلف توسع روستایی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته و در نهایت استراتژی ساماندهی در جهت توسعه یکپارچه تحت عنوان "برنامه ریزی روستاهای مرکزی" مورد تاکید قرار گرفته است . ارزیابی استراتژی یاد شده در سطح بخش خفر از طریق شناخت جنبه های مختلف (اجتماعی - اقتصادی و کالبدی) آغاز و با تجزیه و تحلیل یافته ها و ترسیم چشم انداز توسعه فضایی - کالبدی ادامه یافته و در نهایت با ساماندهی اجتماعی، اقتصادی و کالبدی-فضایی بخش خفر به پایان رسیده است .

رشد شهرها در دوره معاصر یک پدیده جهانی می باشد که در کشورهای جهان سوم از جمله کشور ما ایران با ویژگیهای خاص خود از جمله رشد سریع شهرها و توضیع ناموزون آن خودنمایی می کند. این رشد خود متاثر از عواملی می باشد که نیاز به تامل و بررسی دارد. عمده ترین عوامل جذب کننده جمعیت عوامل اقتصادی می باشند. فعالیتهای مختلف بسته به نوع تولید و محدوده فروش تاثیرات متفاوتی بر رشد جمعیت شهری دارند. بر اساس نظریه پایه اقتصادی رشد شهرها در اثر آندسته از فعالیتهایی صورت می پذیرد که تولیدات آن به خارج از محدوده شهرها صادر می شود، به این نوع فعالیتها، فعالیتهای پایه گفته می شود. هدف از این تحقیق بررسی رابطه میان رشد شهر و فعالیتهای پایه است . در ابتدا لازم است سه موضوع 1 - شاخص اندازه گیری، 2 - محدوده مطالعاتی و 3 - روش اندازه گیری مشخص شود. در این تحقیق از شاخص اشتغال برای تعیین میزان فعالیتهای پایه استفاده شده و منطقه جنوب کشور به لحاظ همگنی قابل قبول بعنوان محدوده مطالعاتی انتخاب شده است . برای تشخیص فعالیتهای پایه از روش ضریب تمرکز مکانی location quotient و حداقل نیازها minimumrequirement استفاده و کاربرد آنها در شرایط ایران تست شده است . سنجش میزان فعالیتهای مختلف در رشد دیگر هدف این تحقق می باشد. تحقیق حاضر با استفاده از آمارها و اطلاعات 98 شهر 10 هزار نفر به بالای شش استان جنوبی کشور شامل استانهای فارس ، خوزستان، هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان انجام شده است . نتایج حاصله حاکی از آن است که: 1 - روش توسعه یافته الکساندرسون (بر اساس طبقات جمعیتی شهرها) همبستگی بیشتری با جمعیت نشان می دهد. 2 - با افزایش اندازه جمعیتی شهرها شاغلین فعالیتهای پایه آنان کمتر می شود و فعالیتهای شهری بیشتر متوجه برآورده نمودن نیازهای جمعیت ساکن می گردد. 3 - افزایش در فعالیتهای پایه رابط مستقیم با افزایش جمعیت دارد. 4 - خدمات عمومی و اجتماعی تاثیر قاطع و شدیدی بر رشد شهرها دارد. 5 - با افزایش اندازه جمعیتی شهرها تعداد فعالیتهایی که در رشد شهر تاثیر دارند بیشتر می شود. 6 - دیگر یافته ها نشان می دهد که علی رغم افزایش تعداد شهرهای کوچک سهم جمعیتی آنان در حال کاهش می باشد.

شهرک سعدی از جمله مناطقی از شهر شیراز است که در معرض ساخت و سازهای بی ضابطه قرار دارد و از بافت اجتماعی - کالبدی بسیار نامناسبی برخوردار است . ساخت و سازهای غیراصولی ، تراکم بالا ، بافت اجتماعی روستایی ، محیط شهری نامطلوب ، و کمبود خدمات شهری از جمله مسائل این شهرک می باشند. متاسفانه با توجه به موقعیت این شهرک و وجود محدوده های قابل توسعه ، انتظار می رود که این روند همچنان ادامه یابد که در صورت عدم مداخله موثر شهرداری و سازمانهای ذی ربط ، این منطقه از شهر که بواسطه مجاورت آن با آرامگاه سعدی که یکی از جاذبه های توریستی شهر می باشد و از حساسیت زیادی برخورداری است ، به مرکز تجمع انواع بزهکاری های اجتماعی مبدل گردد. کارشناسان امور شهری با اذعان به گسترش سکونتگاههای غیررسمی در شهرهای بزرگ طی سالهای آینده ، معتقدند که به منظور کاهش وضعیت نامطلوب این مناطق و ساماندهی آنها بایستی از مشارکت ساکنین شایسته است تا اولا با مکانیزم عملکرد بازار غیررسمی که عامل شکل گیری بافت های خودرو محسوب می شود آشنا شد و ثانیا سیاستهایی جهت توانبخشی ساکنین که زمینه مشارکت آنها ر ا فراهم می آورد ، مشخص و اجرا نمود. شناخت مکانیزم عملکرد بازار غیررسمی به برنامه ریزان کمک می کند تا با برداشتن موانع قانونی و عملکردی دامنه شمول بازار رسمی را افزایش دهند. در آنصورت می توان بر روند ساخت و سازها نظارت نمود و آنرا هدایت کرد. این مهم اگر با توانمند نمودن ساکنین همراه باشد زمینه اصلاح محیط و بهبود شرایط زیست محیطی را با کمترین هزینه اقتصادی و اجتماعی فراهم خواهد نمود.

این تحقیق در خصوص برنامه ریزی توسعه فضایی -کالبدی مناطق روستایی بخش درودزن شهرستان مرودشت صورت گرفته است و در پی آن می باشد که با ارائه یک برنامه مدون و مناسب برای توسعه فضایی-کالبدی زمینه های دستیابی به توسعه پایدار را در منطقه مورد مطالعه فراهم نماید.سوالاتی که در این راستا مطرح می شوند و مورد بررسی قرار می گیرند عبارتند از : 1-جایگاه سکونت گاههای منطقه در نظام سلسله مراتبی چگونه است؟ 2-چه نوع فعالیتهای اقتصادی متناسب با منابع موجود در منطقه بایستی مورد حمایت و توسعه قرار گیرند؟ 3-خدمات عمومی وزیربنایی متناسب با عملکرد و جمعیت منطقه کدام است؟ روش تحقیق این پایان نامه دارای 3 مرحله اصلی می باشد: شناخت وضع موجود و مطالعات پایه، تجزیه و تحلیل مسائل و سازمان فضایی منطقه، طرح پیشنهادی و ساختار فضایی-کالبدی منطقه. در بخش مطالعات پایه، نظریات و استراتژیهای گوناگون مورد بررسی و نقد قرار گرفته و استراتژی برنامه ریزی روستاهای مرکزی مورد تائید قرار گرفته است. این استراتژی دارای قابلیت های مناسبی بوده و قابلیت ایجاد سازمان فضایی مناسب را در توسعه فضایی-کالبدی منطقه داراست.

این تحقیق به دنبال یافتن مکانیزمهای اجرایی ایجاد مراکز محله در شهر شیراز می باشد. در نهایت منطقه چهار شهرداری شیراز به عنوان مطلوبترین منطقه برای ایجاد مراکز محله تشخیص داده شد که عبارتند از : بیست واحد تجاری ، مهدکودک ، دبستان ، فضاهای سبز و پارک ، فضای ورزشی ، فضای اداری و انتظامی ، مرکز فرهنگی، مرکز بهداشتی درمانی و تعدادی متناسب پارکینگ اتومبیل.

اغلب طرحهای جامع در کشورهای درحال توسعه ، در مرحله اجرا قادر به دستیابی به ضوابط پیشنهادی خود نمی باشند. شکست این طرحها یا بدلیل جاه طلبانه بودن این ضوابط است و یا بواسطه اینکه این ضوابط بر پایه عدم شناخت کافی و بی توجهی به واقعیت های محلی تهیه می شوند. طرح جامع شیراز که ابتدا در سال 1346 توسط دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه شیراز تهیه شد و سپس در سال 1368 توسط نقش جهان پارس ( یکی از مهندسان مشاور شهرساز) مورد بازنگری قرار گرفت، یکی از این طرحها می باشد. طرح جامع شیراز و بدنبال آن طرح تفصیلی ، تراکمهایی را برای کنترل ساخت و سازهای آینده شهر پیشنهاد نموده اند . لیکن علی رغم پایان یافتن دوره طرح ، دراغلب مناطق شهر این تراکمها تحقق نیافته است .یکی از این مناطق منطقه 2 در بخش جنوبی شهر می باشد. دراین تحقیق یکی از نواحی منطقه 2 ( ناحیه 3 که به شیخ علی چوپان معروف است ) به عنوان نمونه موردی انتخاب گردیده تا علت عدم تحقق اهداف طرح مورد بررسی قرار گیرد و در ضمن نشان دهد که تراکمهای شهری چگونه بایستی تعیین گردند. بر پایه این ایده که شرایط اقتصادی اجتماعی جامعه مهمترین عامل در تصمیم گیری افراد برای ساخت و ساز می باشد، این تحقیق توجه خود را معطوف مطالعه این عوامل در ناحیه منتخب نموده تا ارتباط متقابل میان شرایط اقتصادی اجتماعی ساکنین و ضوابط و مقررات شهرسازی را مورد مطالعه قرار دهد. در این تحقیق از روش مطالعه میدانی بوسیله تکمیل پرسشنامه و بررسی های محلی و همچنین روش مطالعه اسنادی بهره گرفته شده تا ویژگیهای اقتصادی اجتماعی ساکنین و برنامه آنها برای بازسازی واحد مسکونی خود مورد مطالعه قرار گیرد و همچنین نحوه استفاده از زمین و تراکمهای پیشنهادی نیز تعیین گردند. اطلاعات جمع آوری شده توسط نرم افزارهای ‏‎spss‎‏ و‏‎excel‎‏ مورد پردازش قرار گرفته است ، نقشه کاربری زمین نیز در برنامه ‏‎autocad‎‏بروز شده است. نتایج حاصله از این مطالعه نشان می دهد که نه تنها تراکمهای پیشنهادی مناسب و در ارتباط با ویژگیهای اقتصادی اجتماعی ساکنین نمی باشد بلکه این مطالعه کمک نمود تا ضوابط شهرسازی ناحیه اصلاح و نقشه جدیدی برای کاربری اراضی ناحیه تهیه گردد.

حفاظت و بهره برداری از منابع یکی از پایه های اساسی توسعه پایدار است. در این میان نقش منابع آب در توسعه پایدار شهرها از حساسیت زیادی برخوردار است. از اینرو مدیریت منابع آب یکی از محورهای استراتژیک در مدیریت شهری شهرهای بزرگ محسوب می شود. افزایش جمعیت و توسعه شهرها مردم را ناگزیر به سکونت در پهنه های سیلابی کرده است و گسترش اماکن و توسعه پوشش های غیرقابل نفوذ برسطح زمین هر روز احتمال سیل خیزی در مناطق مسکونی بویژه شهرهایی که در کنار رودخانه ها شکل گرفته و یا توسعه یافته اند افزایش می دهد و برای محافظت در برابر سیل باید راه کارهایی اندیشیده شود که در غیر اینصورت خسارات سیل، جان و مال مردم را به خطر انداخته و هر گونه توسعه ای را ناپایدار خواهد ساخت.سالیانه حدود 30 تا 40 میلیون متر مکعب از منابع آبی شهر شیراز از طریق رودخانه خشک بدون استفاده به هدر می رود و شهر شیراز همواره بویژه سالهای 64 و 65 مورد هجوم سیلاب واقع شده است. در این راستا سئوالاتی در مورد توسعه پایدار شهر شیراز از لحاظ خطر سیل و استفاده صحیح از منابع حیاتی آن مطرح می گردد. تحقیق حاضر با هدف بهبود مدیریت منابع آب رودخانه و ارائه چارچوبی برای مدیریت جامع سیلاب رودخانه خشک، به بررسی نقش این رودخانه در توسعه پایدار شیراز می پردازد. در این تحقیق با توجه به اهمیت مهار سیلاب های شهری به عنوان یکی از ارکان اصلی مدیریت منابع آب به بررسی نقش سوالاتی نظیر: توسعه پایدار شهر شیراز و تامین منابع آب لازم برای ایجاد فضای سبز، فضاهای باز تفریحی و متنوع شهری چگونه باید باشد بوده است و راهکارهای لازم شامل الگوی مدیریت جامع سیلاب، مکان یابی محل های ذخیره آب و دریاچه های مصنوعی و فضای باز و سبز شهری، راهنمای خدمات سازماندهی روخانه و نحوه هماهنگی سازمانهای ذیربط را ارائه نموده است.

این تحقیق با هدف تعیین استراتژی مناسب برای رسیدن به توسعه موزون و پایدار در استان فارس صورت گرفته است. در این مطالعه نظر کارشناسان ادارات و سازمانهای مختلف استان فارس و اساتید دانشگاه من جمله کارشناسان سازمان مدیریت و برنامه ریزی، استانداری، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان جهاد کشاورزی و سازمان مسکن و شهرسازی استان فارس در مورد روند توسعه استان و راه حلهای پیشنهادی ارائه شده گرفته شده است. بر اساس آمار و اطلاعات موجود روند توسعه استان فارس به سمت تمرکز در شهر شیراز و تک سری شهری و ناموزونی توسعه و عدم تعادل فضایی - بخشی حرکت می کند. لذا انجام تحقیقی در این زمینه به منظور تعیین مناسبترین استراتژی فضایی استان فارس لازم و ضروری به نظر رسید. هر چند که این مطالعه با کمبود امکانات، وقت و ... مواجه بوده است، اما می تواند نقطه آغازین و محرکی باشد تا مسئولان امر و کسانی که در امر برنامه ریزی استان فارس در سطح ملی و منطقه ای دخالت دارند به فکر چاره ای باشند تا علاج واقعه را قبل از وقوع کنند. این مطالعه پس از بررسی ساختار فضایی استان فارس و بررسی دیدگاههای نظری پیرامون موضوع و ضمن کسب نظر کارشناسان استان فارس مناسب ترین استراتژی فضایی استان را معین نموده است.