نام پژوهشگر: مژگان فتاحی

معرفت فطری از دیدگاه شیخ اشراق، آیت الله شاه آبادی (ره) و امام خمینی (ره)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه قم - دانشکده الهیات 1391
  مژگان فتاحی   مهدیه السادات مستقیمی

انسان از راه های گوناگون به شناخت حقایق نائل می آید. هر یک از شناخت ها ویژگی های خاصی دارد که آن را از شناخت های دیگر ممتاز می سازد. یکی از انواع شناخت، معرفت فطری است که موافقان و مخالفانی در میان اندیشمندان مختلف دارد. در این پژوهش به بررسی مفهوم و معنا، شاخصه ها، اثبات، مصادیق و جایگاه معرفت فطری از میان دیگر معرفت های بشری از دیدگاه شیخ اشراق، آیت الله شاه آبادی (ره) و امام خمینی (ره) می-پردازیم. اهمیت معرفت فطری و جایگاه مهم آن در معرفت شناسی فلسفی و با توجه به تأثیر تبیین این معرفت در گشودن برخی از گره های معرفتی و وجود خلأهای پژوهشی محسوس پیرامون این بحث، از جمله دلایل ضرورت پرداختن به این پژوهش است. از نظر شیخ اشراق معرفت فطری، معرفتی بدیهی، عمومی، یقینی و بی نیاز از استدلال است. از خصائص نظریه-ی معرفت فطری در مکتب اشراق، این است که معرفت به محسوسات نیز، معرفتی فطری قلمداد می شود. و تمامی معرفت های غیرفطری مبتنی بر معرفت فطری تلقی می شود. در دوران معاصر نظریه ی معرفت فطری آیت الله شاه آبادی (ره) که به فیلسوف فطرت اشتهار یافته اند نیز نقطه ی عطفی در نظریه پردازی پیرامون این مسئله محسوب می شود. برخی از شاخصه های مهم معرفت فطری از دیدگاه این اندیشمند عبارت است از: بدیهی بودن، عمومی بودن، تغییرناپذیری و خطاناپذیری. از جمله مصادیق معرفت فطری از نگاه ایشان: معرفت به خویشتن، معرفت به وجود خداوند و صفات او، معرفت به نبوت و ولایت و معرفت به معاد می باشد. آنچه که ایشان در این عرصه ارائه می نماید، نوآوری شگرفی است که نشان از توانمندی بالای این نوع معرفت و گستردگی مصادیق آن دارد. از نقاط برجستگی کار ایشان آن است که با بهره گیری از گرایشات فطری و قاعده های عقلی، فطری بودن برخی از معارف را اثبات نموده اند. امام خمینی (ره) که از شاگردان برجسته ی آیت الله شاه آبادی (ره) است، با بهره گیری از آموزه های استاد در باب معرفت فطری با ارائه ی همان شاخصه ها و مصادیق، بر غنای این نظریه افزوده و نوآوریی هایی هم در این باب داشته اند. از جمله نوآوری های ایشان: اثبات توحید خداوند و ولایت در مفهوم عرفانی آن است.