هر کشوری برای نیل به رشد و توسعه پایدار، نیازمند بهره گیری از داده های مکانی است. داده های مکانی یکی از مهم ترین و حساس ترین عوامل تصمیم گیری های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در زندگی امروزه می باشد. به منظور اعمال مدیریت موثر و بهینه داده های مکانی و ارائه خدمات بهتر به کاربران و همچنین دسترسی همه مردم به اطلاعات مورد نیاز و پرهیز از هر گونه دوباره کاری، ایجاد “زیر ساخت داده های مکانی (sdi) “، ضروری است. یکی از مشکل های اصلی در پیاده سازی زیرساخت ملی داده های مکانی (nsdi) برای کشور ایران، عدم توجه کافی به فناوری های ارتباطات و اطلاعات می باشد. در حالی که از حدود سال 1378 تحقیق های در این زمینه در کشور آغاز شده است، تا به امروز عمده توجه های در پیاده سازی nsdi فقط به دانش ژئوماتیک و مباحث نقشه برداری معطوف بوده است. این امر محقق را بر آن داشت تا در این تحقیق مشکل های فرا روی ایجاد nsdi و علل فنی عدم تحقق آن در ایران را با رویکرد و نگاهی ویژه از حوزه فناوری اطلاعات مورد بررسی دقیق قرار دهد و راهکارهای اجرایی در خصوص مرتفع ساختن این مشکل ها را ارایه نماید. مشکل ها در سه دسته: عوامل درونی(نقاط ضعف)، عوامل بیرونی(تهدیدات) و چالش های فرا روی ایجاد nsdi در ایران از منظر فناوری اطلاعات و ارتباطات مورد شناسایی قرار می گیرد. سپس راهکارهای اجرایی در رفع مشکل ها و موانع شناسایی شده ارایه می شود. هم چنین راهکاری برای معماری ایجاد مرکز هماهنگی داده های مکانی تعامل پذیر پیشنهاد گردید. در انتهای تحقیق نیز به ارزیابی و بررسی راهکارهای اجرایی در جامعه آماری متشکل از متخصصین و کارشناسان امر پرداخته شده و نتایج تحقیق و پیشنهادهای آتی ارایه گردیده اند.

تعیین مکان بهینه فعالیتی جهت انتخاب مکانی مناسب برای کاربردی خاص توسط معیارهای از پیش مشخص شده، می باشد. یکی از مسائل مطرح در زمینه مکان یابی، مسأله تعیین مکان بهینه پارک و فضای سبز شهری می باشد. فضاهای سبز شهری از جمله کاربری های مهم و اصلی شهرها به شمار می آیند که همواره به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع مطرح بوده و در عین حال معیاری برای ارتقای کیفیت فضای زندگی محسوب می شوند. مکان یابی نادرست پارک ها و فضاهای سبز شهری، در نهایت منجربه ایجاد ناهنجاری هایی از جمله استفاده کم کاربران از فضاهای سبز ایجاد شده، ایجاد محدودیت در ارائه طرح معماری مناسب، ایجاد محدودیت در انتخاب و چیدمان گیاهی مناسب، آشفتگی در سیمای شهر و کاهش امنیت روانی و اجتماعی خواهد گردید. در سال های اخیر استفاده از سیستم های اطلاعات مکانی (gis) به عنوان یک ابزار تحلیلی و مدیریتی داده های مکانی که می تواند پشتیبان مناسبی را برای تصمیم گیری و برنامه ریزی مسائل شهری از جمله تعیین مکان بهینه فراهم آورد، به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافته است. اما بسیاری از این سیستم ها بدون در نظر گرفتن اولویت های گروه های تصمیم گیرنده به تصمیم گیری می پردازند، درحالی که این تصمیم گیران می باشند که می بایست تصمیم نهایی را اتخاذ نمایند. در همین راستا، مدل های تصمیم گیری چند معیاره (mcdm) می توانند با تلفیق اولویت های تصمیم گیران بستری مناسب برای تحلیل تصمیمات ایجاد کرده و یک چارچوب اجرایی برای تصمیم گیری در دنیای واقعی فراهم آورند. مهم ترین هدف این تحقیق مکان یابی بهینه پارک و فضای سبز شهری و اولویت بندی گزینه های پیشنهادی برای این کاربری می باشد. با توجه به ماهیت نیمه ساختار یافته و مشارکتی و چند بعدی بودن مسأله مورد نظر، نیاز به توسعه روشی یکپارچه برای استفاده از معیارهای مکانی به همراه مدل های تصمیم گیری و توسعه آن در محیط اینترنت می باشد. به همین منظور، از یک سیستم پشتیبان تصمیم گیری چند معیاره مکانی تحت وب (webmc-sdss) که از ادغام gis و مدل های تصمیم گیری چند معیاره در محیط اینترنت توسعه می یابد، برای حل مسأله مورد نظر این تحقیق استفاده شده است. چرا که تصمیم گیری در این زمینه نیازمند در نظر گرفتن سناریوهای تصمیم گیران مختلف و انجام تحلیل های متعدد می باشد. لذا با استفاده از این روش، تصمیم گیران می توانند سناریوهای مختلف مورد نظر خود را تعریف و نتایج حاصل از آنها را مشاهده و بررسی نمایند. توسعه و پیاده سازی mc-sdss فوق بر روی اینترنت، جایگزینی را برای برنامه ریزی مکانی سنتی ارائه می دهد که بدین طریق با افزایش مشارکت عمومی و غلبه بر محدودیت دسترسی بهgis ، نیاز به حضور فیزیکی صاحب نظران و تصمیم گیرندگان در یک زمان و مکان خاص نمی باشد. مدل های تصمیم گیری چند معیاره به کار گرفته شده در این تحقیق ahp و topsis می باشند که ارزیابی نهایی، بیانگر سازگاری بسیار بالای نتایج حاصل از این دو مدل می باشد.

در چند سال اخیر رشد سریعی در گرایش به اطلاعات مکانی داوطلبانه(vgi*) در سیستم های مردم گستر بوجود آمده است. این اطلاعات توسط مردم تهیه و در وب گاه ها به اشتراک گذاشته می شود. انتشار این اطلاعات به کمک ابزارهای تهیه شده توسط web2.0 انجام می شود. اطلاعات جامعه محور بخش های گسترده و متنوعی را در بر می گیرد و می تواند در مقیاس های مختلف استفاده شود. از سوی دیگر با توجه به اینکه اطلاعات رسمی مربوط به املاک در اختیار سازمان ها و ادارات مختلف است، برای دسترسی جامع به کلیه اطلاعات مربوط به املاک احتیاج به پیاده سازی یک زیرساخت sdi* است که این اطلاعات را بصورت یکپارچه و یکجا در اختیار کاربر قرار دهد. این هدف نیز با پیاده سازی یک واسط web2.0 که در آن ارتباط بین سرویس های مختلف و کاربر از طریق این واسط و روش زنجیره سرویس ها(service chaning) یا ترکیب سرویس ها انجام می شود قابل دستیابی است. یکپارچه سازی و تلفیق vgi و sdi می تواند محدوده های گسترده و قابل اعتماد از اطلاعات را تهیه و در اختیار کاربران مختلف قرار دهد. استفاده از روش های داده کاوی مکانی یا درون یابی مکانی می تواند نقش تعیین کننده و موثری در تعیین و تخمین میزان مطلوبیت های محلی شاخص های مختلف موثر در قیمت گذاری املاک داشته باشد. در این تحقیق عوامل موثر در قیمت املاک به چهار دسته کلی عوامل اقتصادی و بازاری، عوامل فیزیکی و رفاهی، ویژگی های همسایگی و دسترسی و ویژگی های سازمانی تقسیم می شود. عوامل یا ویژگی های سازمانی بعنوان یک گروه موثر از شاخص ها در تعیین قیمت املاک به حساب می آید که اطلاعات آن از ادارات و سازمان های مربوطه جمع آوری می شود و می تواند کمک قابل توجهی به کاربران مختلف درگیر در بخش املاک شامل خریداران، فروشندگان، بنگاه های معاملات املاک و دولت در قیمت گذاری، بازاریابی و مدیریت املاک به حساب آید.

امروزه از تصاویر ماهواره ای بزرگ مقیاس و تصاویر اخذ شده با دوربین های عکس برداری هوایی به طور گسترده، برای تهیه اطلاعات مکانی استفاده می شود. به همین دلیل تهیه نقشه و اطلاعات مکانی با سرعت بالاتر و هزینه پایین تر امکان پذیر گردیده است. به طور کلی در سیستم های اطلاعات مکانی، قالب و ساختار داده های مکانی مورد استفاده از دو حالت خارج نیست، دادهها یا از نوع بُرداری و یا از نوع رستر می باشند، امروزه حجم وسیعی از اطلاعات برداری توسط تبدیل عکس های هوایی یا ماهواره ای به قالب بردار، تهیه و تولید می شود. قابلیت های ذاتی و ساختاری این دو قالب باعث شده است که هر کدام در انجام قسمتی از تحلیلها و پردازش های مکانی، نسبت به دیگری ترجیح داده شود به عنوان نمونه، در قالب بُرداری می توان به عوارض مکانی دید شی ءگرایی داشت و عملگرهایی که با اشیا سروکار دارند را به راحتی روی آن ها اعمال کرد. در مقابل آن، انجام برخی از تحلیلها در فضای رستری انعطاف پذیری بالاتری دارند؛ به عنوان مثال بررسی تغییرات، نمایش و تحلیل تغییرات پیوسته در مکان در قالب رستر کارایی بهتری دارد. آنچه در این تحقیق برای اولین بار ارائه خواهد شد ارائه مدلی جامع و کارا جهت کار بر روی اشیا موجود در تصویر به نحوی که بتوان اطلاعات توصیفی عوارض را در قالب جداول رابطه ای شی ءگرا در پایگاه داده مکانی نگهداری و مدیریت کرد، می باشد. این کار با تخصیص کدهای عددی به هر پیکسل که از آن با عنوان «رمزنگاری»، در این پایان نامه نام برده می شود، صورت می گیرد. کدهای عددی که به هر پیکسل اختصاص داده می شود، تعیین کننده ی شی ء مکانی و نوع آن می باشد و همچنین وظیفه ی برقرار کردن ارتباط بین عوارض مکانی و جداول اطلاعات توصیفی آن ها را به عهده دارند. حسن این روش علاوه اینست بر این که نیاز ما را از جابجا شدن در دو فضا برای اعمال عملگرهایی که نیاز به جابجایی بین دو فضای رستر و بردار دارند را مرتفع می سازد، هزینه های تبدیل قالب های داده به یکدیگر و استفاده از دو فناوری در کنار یکدیگر را نیز کاهش می دهد.