سرده campanula دارای حدود 43 گونه در ایران می باشد؛ از این تعداد 12 گونه و 1 زیرگونه در شمال کشور رویش دارند. در مطالعه حاضر به منظور تمایز گونه های شمال ایران، از صفات ریخت شناسی، صفات تشریحی برگ و صفات ریزریخت شناسی بذر استفاده شده است. به منظور تعیین روابط بین گونه ها از آنالیز عددی به روش euclidian/upgma با نرم افزار ntsys-pc (ver. 2.1) استفاده شد؛ ماتریس اطلاعات از 62 صفت ریخت شناسی، تشریحی و صفات درشت ریخت شناسی و ریزریخت شناسی بذر، شامل ارتفاع گیاه، شکل رویشی، ریخت شناسی برگ، برش عرضی برگ، تزئینات سطح بذر و... تشکیل شده که از این تعداد 44 صفت کمی و 18 صفت کیفی بودند. در مطالعه تشریحی برگ، صفاتی مانند نمای کلی سطح فوقانی رگبرگ اصلی، طول محور پشتی- شکمی رگبرگ اصلی، وجود یا عدم وجود کلانشیم در سطح فوقانی برگ، ضخامت پارانشیم فوقانی و تحتانی، طول محور پشتی- شکمی دسته آوند میانی، طول محور شکمی دسته آوند میانی، شکل دسته آوند میانی، ضخامت آوند آبکش در سمت فوقانی و ضخامت لایه های پارانشیم نردبانی و اسفنجی از جمله صفات مهم در جدایی گونه ها می باشند. بر اساس این مطالعه، صفات ریزریخت شناسی شواهد ارزشمندی را برای طبقه بندی تاکسون ها فراهم می کنند. دو تیپ اصلی و دو تیپ فرعی از تزئینات سطح بذر مشاهده شد. سطح بذر از مخطط در c. latifolia ، c. rapunculoides، c. ruprechtii ، c. saxifraga subsp. aucheri و c. trachelium تا مخطط نامشخص یا منقطع درc. lourica ، c. rapunculus subsp. lambertiana c. و مخطط - مشبک درc. glomerata subsp. hispida ، c. involucrata ، c. lactiflora ، c. patula ، stevenii subsp stevenii c. و c. stevenii subsp. beauverdiana متفاوت است. بر اساس نتایج این مطالعه شباهت بین گونه های c.rapunculoides و c. trachelium،c. saxifraga subsp. aucheri و c. ruprechtii و دو زیرگونه c. steveniiبا استفاده از صفات ریخت شناسی، تشریحی و ریزریخت شناسی بذر تأیید شد اما صفات افتراقی جهت تمایز آنها نیز وجود دارد.

چکیده ندارد.

سرده scrophularia در ایران شامل 60 گونه (از این میان 28 گونه، انحصاری ایران) می باشد. در تحقیق حاضر، پس از مطالعه تمامی نمونه های موجود در هرباریوم مرکزی دانشگاه تهران و موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور و نمونه های جمع آوری شده (شامل 37 گونه)، تنوع در ویژگی های ریخت شناسی و ریزریخت شناسی گونه ها بررسی شد. بررسی صفات ریزریخت شناسی با استفاده از میکروسکوپ الکترونی اسکنینگ، شامل تزئینات سطح بذر نشان داد که این صفت شواهد مناسبی را برای تفکیک گونه ها و گروه های طبیعی در درون سرده فراهم نمی کنند و تنها برای شناسائی گونه ها مفید می باشد. بررسی تزئینات سطح کپسول به دلیل کم بودن تعداد نمونه های مورد مطالعه، گرده شناسی و کرک شناسی به دلیل تفاوت بسیار نامحسوس در گونه های مورد بررسی ادامه داده نشد. در مطالعه سیستماتیک مولکولی، پس از استخراج dna، تقویت قطعه هسته ای its و قطعات بین ژنی کلروپلاستی trns-trng و trnl-trnf در 20 گونه از این سرده انجام شد، گونه هایی از سرده های verbascum، pedicularis و veronica نیز به عنوان برون گروه انتخاب شده اند. با استفاده از برنامه فیلوژنتیکی paup ver. 4b10، درخت های پارسیمونی، upgma و neighbor joining حاصل با هم مقایسه شدند. دندروگرام های حاصل از داده های its (که نسبت به trns-trng که سرعت تکاملی بالاتری دارد قابل اعتمادتر می باشند)، نیز گروه بندی های قدیمی توسط e. boissier وlall &.mill را تایید نمی کنند، همان گونه که درخت های حاصل از مطالعات trns-trng نیز نتایج مشابه را نشان می دهند. به منظور تعیین وضعیت صفات ریخت شناسی و مطالعه ی هموپلازی آنها، از 5 صفت مهم مورد استفاده در طبقه بندی های سابق درون سرده، ماتریس اطلاعاتی تهیه شده بر روی درخت پارسیمونی حاصل از داده های its ردیابی شدند. نتایج حاصل، چندین بار برگشت تکامل و گاهی تکامل موازی صفات ریخت شناسی در گونه ها را نشان می دهند و طبقه بندی های موجود را به طور قطعی تایید نمی کنند.