مطالعه حاضر به منظور ارزیابی تأثیر سطوح مختلف پروتئین خام و تریپتوفان بر عملکرد، خصوصیات لاشه و پاسخ های ایمنی در جوجه های گوشتی انجام پذیرفت. برای این منظور، از تعداد 240 قطعه جوجه گوشتی سویه راس 308 در سن 7 روزگی استفاده گردید و جوجه ها به صورت تصادفی به 4 تکرار (10 جوجه در هر تکرار) و 6 تیمارآزمایشی در قالب یک آزمایش فاکتوریل 2×3 بر پایه طرح کاملاً تصادفی اختصاص یافتند. تیمار های آزمایشی شامل 2 سطح پروتئین (100 و 90 درصد توصیه های راهنمای پرورشی سویه راس) و 3 سطح تریپتوفان (100، 110 و120 درصد توصیه های راهنمای پرورش سویه راس) بودند. جیره های آزمایشی در طی سه دوره مختلف آغازین( 12-1 روزگی)، رشد(24-13 روزگی) و پایانی(49-25 روزگی) در اختیار پرندگان قرار گرفت. میانگین افزایش وزن روزانه، مصرف خوراک روزانه و ضریب تبدیل به صورت دوره ای اندازه گیری شدند. در سن 14 روزگی، به همه پرنده ها واکسن نیوکاسل تزریق گردید. سپس در روز 20 و 26، دو پرنده از هر تکرار به صورت تصادفی انتخاب و نمونه های خون از طریق سیاهرگ بال آنها جمع آوری شده و تیتر آنتی بادی علیه ویروس نیوکاسل از طریق تست مهار هماگلوتیناسیون انجام پذیرفت. همچنین در روزهای 31 و 41 دوره پرورش، به دو پرنده از هر تکرار میزان 5/0 میلی لیتر سوسپانسیون 7 درصد گلبول قرمز گوسفندی برای بررسی پاسخ های ایمنی اولیه و ثانویه به عضله ران تزریق گردید. در سن 49 روزگی، دو پرنده از هر تکرار به طور تصادفی انتخاب و پس از کشتار، وزن لاشه، سینه، ران، پانکراس، قلب،کبد، و اندام های لنفی شامل تیموس، بورس فابریسیوس و طحال اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که در دوره پایانی، کاهش سطح پروتئین (90 درصد) منجر به افزایش معنی دار مصرف خوراک گردید. همچنین نتایج نشان داد که میانگین افزایش وزن روزانه در دوره پایانی و کل دوره آزمایش در سطح 90 درصد پروتئین نسبت به سطح 100 درصد، افزایش معنی داری (05/0p<) داشت. با کاهش سطح پروتئین ( 90 درصد پروتئین خام) در دوره پایانی، ضریب تبدیل خوراک بهبود یافت. همچنین استفاده از سطح 110 درصد تریپتوفان منجر به افزایش معنی دار میانگین افزایش وزن روزانه در دوره آغازین و بهبود ضریب تبدیل خوراک شد. البته اثرمتقابل سطوح مختلف پروتئین و تریپتوفان هیچ گونه اثر معنی داری بر ضریب تبدیل غذایی نداشت. نتایج نشان داد که راندمان لاشه در سطح 90 درصد پروتئین، افزایش معنی داری داشت، اما کاهش سطح پروتئین منجر به افزایش معنی دار وزن کبد، قلب و پانکراس نشد و در ارتباط با وزن اندام های لنفاوی نیز اثر معنی داری مشاهده نشد. افزایش سطوح تریپتوفان باعث افزایش عددی تیتر آنتی بادی علیه نیوکاسل شد، درحالیکه سطوح مختلف پروتئین اثر معنی داری بر تیتر آنتی بادی علیه این ویروس نداشت. در ارتباط با تیتر آنتی بادی علیه گلبول قرمز گوسفند (srbc) نتایج نشان داد که سطح 100 درصد پروتئین نسبت به 90 درصد منجر به افزایش تیتر در طی پاسخ اولیه شد اما سطوح مختلف تریپتوفان بر تیتر آنتی بادی علیه srbc تاثیر چندانی نداشت. در ارتباط با مولفه های خونی نیز نتایج نشان داد که در سن 21 روزگی در سطح 90 درصد پروتئین با افزایش سطح تریپتوفان به 120 درصد، میزان کلسترول به طور معنی داری(05/0p<) افزایش یافت اما در سن 49 روزگی، با افزایش درصد تریپتوفان میزان کلسترول کاهش یافت ولی سطوح مختلف تریپتوفان اثر معنی داری بر کلسترول نداشتند. در ارتباط با غلظت تری گلیسرید خون اختلاف معنی داری بین تیمار های آزمایشی مشاهده نشد، اما غلظت hdl در سطح 100 درصد پروتئین و 110 درصد تریپتوفان بیشترین میزان و در سطح 100 درصد پروتئین و 120 درصد تریپتوفان کمترین میزان را در سن 21 روزگی داشت. استفاده از سطح 90 درصد پروتئین و 120 درصد تریپتوفان در جیره به بیشترین تعداد لنفوسیت ها انجامید درحالیکه کمترین مقدار مربوط به سطح 100 درصد پروتئین و 100 درصد تریپتوفان بود. همچنین کاهش سطح پروتئین خام جیره به (90 درصد) منجر به افزایش میزان مونوسیت ها شد و سطوح بالای تریپتوفان (110 و 120 درصد)، نسبت هتروفیل به لنفوسیت را به طور معنی داری کاهش داد. بنابراین به نظر می رسد که افزودن سطح تریپتوفان بالاتر از سطح نیاز، و کاهش سطح پروتئین به میزان 10 درصد پایین تر از سطح نیاز در دوره های آغازین و پایانی نتایج رضایت بخشی را باعث شود.