برای رسیدن به التذاذ ادبی در شعر فارسی نیاز به بهتر دانستن و درک زیبایی های هنری، ادبی- بلاغی همیشه احساس می شده است که در همین راستا، این پایان نامه به بررسی آرایه ی پارادوکس در غزل شاعران قرن 8 ه.ق پرداخته است. به همین منظور نخست در فصل اول به تعریف مباحث کلی چون ادبیات ، شعر، غزل و سیر تحول صناعی و معنوی آن، بلاغت، بدیع و سیر تاریخی آن پرداخته شده و آرای اندیشمندان و صاحب نظران را درباره ی آن بیان می کند. در فصل دوم، ماهیت پارادوکس، عوامل پیدایش و گسترش مضامین پارادوکسی، پارادوکس در لغز و چیستان، پیشینه ی پارادوکس در ادب فارسی و ارزش ادبی و هنری آن، تعریف پارادوکس از منظر اندیشمندان و صاحب نظران بزرگ، اهمیت زبان پارادوکسی و شیوه ی درک آن، انواع پارادوکس و ساختمان آن، بررسی شده است. در فصل سوم، آرایه ی پارادوکس در غزل شاعران قرن 8 ه.ق مورد بررسی قرار گرفته و مختصری از احوال شاعران این قرن همراه با تحول فکر و اندیشه ی آنان و آثاری که از خود بر جای گذاشته اند، آمده است. در پایان هم نتیجه گیری به دست آمده همراه با مشخصات منابع و مآخذی که مورد استفاده قرار گرفته، ذکر شده است.

چکیده اهمیّت تحقیقات مربوط به زبان فارسی،این میراث گرانقدر ملّی و فرهنگی ایرانیان بر کسی پوشیده نیست.تاکنون پژوهش های فراوانی در این زمینه صورت گرفته، ولی هنوز مواردی می توان یافت که بررسی آن ها ضروری به نظر می رسد. ساختمان واژه یکی از این موارد است. مسئله ی واژه سازی وگزینش واژه های فارسی در برابر واژه های بیگانه، سال هاست که مورد توّجه ایرانیان قرار گرفته، و این امر در سازمان هایی از قبیل فرهنگستان وموسّسات تحقیقاتی به طورگروهی و یا توسّط نویسندگان ومترجمان به طور انفرادی صورت گرفته و همچنان ادامه دارد. ساختمان واژه را در بخشی از دستور زبان مطالعه و بررسی می کنند که صرف(ساختواژه) خوانده می شود.ساختمان واژه دارای دو لایه ی تصریفی و اشتقاقی است که مطالعه ی آن ها" صرف تصریفی"و "اشتقاقی" نامیده می شود. هدف اصلی در این رساله مطالعه و بررسی ساخت اشتقاقی واژه های فارسی در بهمن نامه است. در زبان، یکی از روش های واژه سازی، ترکیب تک واژهای آزاد با هم و یا ترکیب آن ها با وندهای اشتقاقی است. در این رساله به بررسی روش های واژه سازی در بهمن نامه ، سروده ی ایران شاه ابن ابی الخیر، پرداخته شده است ، به طوری که سعی شده، تکواژهای تمام ترکیب هایی که شاعر به کار برده است،شناسایی، و طبقه ی دستوری واژه ها نیز روشن گردد. بررسی ها نشان می دهد که شاعر کمتر به دنبال ساخت ترکیب های جدید بوده وبیشتر از ترکیب های موجود در آثار پیشینیان استفاده نموده است.به طوری که ترکیب هایی مانند"پند مند، تاریک ناک، خنده ناک وخویش خون"برجسته ترین نوگرایی در زمینه ی واژه سازی در بهمن نامه است.درمثنوی حماسی بهمن نامه ،پیشوند "بر" در گروه های فعلی "اسم+پیشوند+فعل"بسیار پرکار نشان می دهد،که اغلب این فعل ها مانند "دمار برآوردن،گرد برآوردن، صف بر شکستن "، کاربرد مناسبی دارند و بار حماسی بودن اثر را افزایش می دهند.در این کتاب، در زمینه فعل های مرکّب، کمتر ابتکار به چشم می خورد، و بیشتر از همان فعل های مرکّب حماسی پیشین شاهنامه و گرشاسب نامه بهره برده است ؛ در بهمن نامه ، تکواژ فعلی "کردن" در ساخت فعل مرکّب بیشترین بسامد دارد.

از دیر باز تاکنون تعاریف بسیار و متفاوتی در شاخه و حوزه های گوناگون از ادبیات شده است. در حوزه ی عرفان، حجم عظیمی از آثار ادبی، به نثر و به نظم، هم به زبان فارسی و هم به زبان عربی، در دست است که حتّی برشمردن نام آنها مشکل است. محتوای این آثار متنوّع است و از حکمت و فلسفه و تفسیر و تأویل قرآن و حدیث گرفته تا بیان نظری عقاید و اصطلاحات صوفیانه و بیان عشق و معرفت و بهشت و دوزخ را در بر می گیرد؛ بهشت و دوزخ این دو مکان نعمت و نقمت، سرای ابدی و مکان نهایی هر انسانی اند که در این جهان با اعمال و رفتار خود آن را مشخص می کنند، در توصیف این دو مکان تعاریف زیادی ارائه شده است. اما قبل از وارد شدن به آنها، عقبه ها و گردنه های زیادی وجود دارد که عبور از آنها ناگزیر است که اولین مکان پس از مرگ عالم برزخ(قبر) و سپس عالم حشر و صراط و در نهایت بهشت و دوزخ است که در مورد هر کدام در منابع و کتب دینی ما و همچنین در تمامی ادیان آسمانی بحث به میان آمده است؛ اما در این مورد عرفا سهم عمده ای به خود اختصاص داده اند. در این تحقیق ابتدا به مبحث ادبیات، خصوصا ادبیات عرفانی و مولفه های مطرح شده در آن و سپس به نقد و نظر عرفای بنام قرن هفتم پیرامون بهشت و دوزخ پرداخته شده است.این رساله در پنج فصل تدوین شده که در فصل اول در مورد کلیات تحقیق است. و شامل مواردی همچون (مقدمه، تعریف مساله وبیان سوال اصلی تحقیق است،سابقه و ضرورت انجام تحقیق، فرضیه ها، اهداف، چه گاربردهایی از این تحقیق متصور است، نوآوری طرح در چیست،روش انجام تحقیق، جامعه آماری وتعداد نمونه، ادبیات، ادبیات عرفانی،) می باشد. و در فصل دوم به مولفه های مشترک بین عرفای و شعرا(مرگ، عشق، عشق حقیقی و مجازی) و در فصل سوم بهشت و دوزخ(برزخ، قیامت، قیامت صغرا، قیامت کبری، محشر، اوصاف محشر، پل صراط، بهشت، ناهای بهشت، طبقات بهشت، نعمت های بهشتی، رویت پروردگار، درب های بهشت، دوزخ، طبقات دوزخ، آفرینش بهشت و دوزخ، بهشت و دوزخ ازدیدگاه قران و سنت) فصل چهارم دیدگاه عارفان نسبت به بهشت ودوزخ بطور کلّی یعنی قبل و بعد ازقرن هفتم کسانی همانند(حسن بصری، ابراهیم بن ادهم، رابعه عدویه، ذالنون مصری، بایزید بسطامی، ابو سلیمان دارایی، ابو تراب نخشبی، یحیی معاذ رازی، ابو علی دقاق، ابوالحسن خرقانی، شیخ علی رودباری، ابو سعید ابوالخیر، عین القضات همدانی، سنایی، گمال خجندی) و در فصل پنجم دیدگاه عرفای شاخص قرن هفتم(علاء الدوله سمنانی، عطار، بهاء ولد، ابن عربی، مولانا، سعدی، عراقی، سلطان ولد) نسبت به بهشت ودوزخ پرداخته شده است.

آثار ادبی بازتاب دهنده ی ویژگی های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی هر دوره ای است. در حقیقت با مطالعه ی دقیق آثار ادبی می توان بسیاری از مسائل ناشناخته دوره ی پدید آورنده ی یک اثر ادبی را شناخت و بسیاری از نقاط تاریک و مبهم آن دوره را برای خوانندگان روشن کرد. هدف ما در این پژوهش بر آن است تا با بررسی جامعه شناسانه دقیق دو اثر ادبی "بخارای من ایل من" و "اگر قره قاج نبود" محمد بهمن بیگی تصویری کلی از جامعه ی نویسنده به دست بیاوریم. هم چنین ارائه دادن تصویری دقیق درباره ی فرهنگ و آداب و رسوم و اقتصاد زندگی ایلی عشایری قشقایی از دیگر اهداف این پژوهش می باشد. این پژوهش در مورد دو اثر نویسنده و در شش فصل انجام گرفته است که فصل اول شامل کلیات، فصل دوم جامعه شناسی سیاسی و فصل سوم جامعه شناسی اجتماعی و فصل چهارم جامعه شناسی اقتصادی و فصل پنجم جامعه شناسی فرهنگ و فصل ششم مربوط به اعتقادات و باورهای عامه است.

بشر از آغاز زندگی بر روی زمین ، بنا به فطرت و برای ارضای حس پرستش ، پیوسته به دین و ماوراء الطبیعه گرایش داشته است . در پرتو این حقیقت الهی ، اموری خاص «تقدس» می یابند. امروزه همه ی اندیشمندان به نقش جدایی ناپذیر دین و مقدسات در زندگی انسان ها اتفاق نظر دارند،اما متأسفانه بسیاری از صاحبان ثروت و قدرت و جویندگان مال و مقام دنیایی، دین را ابزار رسیدن به خواسته ها و اهداف پوچ دنیایی قرار داده اند. از آنجا که شعر و ادبیات انعکاس دهنده ی اندیشه های حاکم بر جامعه و هم چنین بیانگر جهان-بینی شاعر است ، شاعران بزرگ فارسی به ستیز با آن نوع دین ورزی که از ریا و دروغ و فریب سرچشمه می-گیرد، پرداخته اند. در این تحقیق ، به بررسی نگاه چهار شاعر بزرگ معاصر ( سپهری ، شاملو ، اخوان ثالث و فرخزاد) نسبت به مقدسات پرداخته ایم . یاحقی، در کتاب جویبار لحظه ها، ادبیات معاصر ایران را به چهار دوره (دوره ی اول:1300تا 1320 ، دوره ی دوم : 1320تا 1332، دوره ی سوم : 1332 تا 1342، دوره ی چهارم 1342 تا 1357)تقسیم بندی کرده است.در پژوهش حاضر، مبنا بر این نوع تقسیم بندی قرار داده شده است. فصل اول سابقه و ضرورت ، اهداف ، سوال ها و فرضیه های تحقیق ، پیشینه ی تحقیق و تعریف دین ، رابطه ی دین با ادبیات، مقدسات و امور مقدس را در بر می گیرد. هر کدام از فصل های دیگر به بررسی یک دوره و مختصری از اوضاع سیاسی – اجتماعی و جریان های شعری آن دوره و همچنین بررسی نوع نگاه یک شاعر در طول زندگی اختصاص یافته و در پایان هم نتیجه گیری صورت گرفته است .

یکی از راههای رسیدن به استقلال و شکوفایی یک ملت، ایجاد خودباوری و اعتماد به نفس در افکار آن ملت می باشد. از آنجایی که در قرن 4 و 5 ایرانیان به فکر اعتلای فرهنگ خود و نجات از استیلای فرهنگ عرب بودند که با ورود اسلام و حکومت اعراب در کشور بر روح و جان ایرانیان سایه افکنده بود. شاعران از مهمترین پیشتازان ایجاد این انقلاب روحی و فکری بودند. در این میان فردوسی با سرودن شاهنامه و یادآوری گذشته پرافتخار مردم در ایجاد خودباوری نقش به سزایی را ایفا نمود. و اکنون با اینکه هزار سال از سرایش شاهنامه می گذرد اما مردم زبان شاهنامه را می فهمند و افتخارات پهلوانان آن را با غرور جزء افتخارات گذشته ی خود می دانند. در این پژوهش ابتدا به معرفی اجمالی فردوسی و شاهنامه و سپس بررسی نمودهای خودباوری در این گنجینه پر افتخار پرداخته شده است. پس از آن به معرفی مختصر برخی از شاعران قرن 4 و 5 پرداخته و شواهد مثالی را در باب خودباوری و فضایل انسانی از آنها استخراج نموده و در این پژوهش آورده شده است.