چکیده شاهنامه فردوسی به عنوان یکی از کتاب هایی که بیش از هر کتاب دیگری، در طول تاریخ هنر نقّاشی ایران، تصویرسازی شده است، از جایگاه ارزنده ای از نظر تعامل و ارتباط میان ادبیّات و نقّاشی برخوردار است. این اثر گرانقدر، نوعی رساله فرهنگی، هنری و ادبی است که با پاسداشت و انتقال مفاهیمی چون نیکی و داد و دهش؛ اخلاق و انسانیّت، آزادی و وطن دوستی را در خلال داستان ها و تصاویر بی بدیلش، به مخاطب عرضه می دارد و تصویرگری شاهنامه در طول تاریخ این سرزمین، جلوه ای از آرمان ها و آرزوهای نخبگان حاکم در ایران زمین برشمرده می شد. امری که حدّ و مرز نمی شناخت و حتّی در مورد فاتحان غیر ایرانی هم مصداق داشت. نمونه بارز این امر، سلسله های مغول و تیموری و حاکمان غارتگر آنهاست؛ سلسله هایی که پس از اندک زمانی، تحت تأثیر حکیم فرزانه ای چون فردوسی، دست به تولید و تصویر نسخه های متعدّدی از شاهنامه می زنند، به شکلی که حتّی آثار ایشان، در ردیف برترین و ارزشمند ترین نمونه های بر جای مانده از ادوار دور قرار می گیرد. بی شک عواملی چند، سبب توجّه بسیار به این اثر گرانقدر شده، امّا قطعا ًیکی از مهمترین این عوامل، تصویرپردازی استادانه و یا بهتر بگوییم؛ بیان تصویری فردوسی است، که در واقع مسأله اصلی این پژوهش را نیز می نماید. در حقیقت این مقال در پی بررسی و تبیین تصویرپردازی فردوسی در شاهنامه و نقد نمود آن در یکی از معتبر ترین نسخه های شاهنامه، که در تمام اعصار به عنوان نمونه ای بی نظیر بدان نگریسته شده، است. امّا در این میان سوالاتی مطرح است که سعی شده تا در طول تحقیق، با تحلیل تطبیقی شاهنامه فردوسی و شاهنامه بایسنقری، به آنها پاسخ داده شود. نخست اینکه آیا فردوسی به تطابق تصویری مفاهیم و مضامین داستان هایش می اندیشیده است؟ اگر این گونه بوده، بازتاب این امر در تصاویر وی چگونه است؟ و سپس اینکه چه هماهنگی ها و همگونی ها و یا تفاوت هایی میان تصاویر فردوسی و تصاویر شاهنامه بایسنقری وجود دارد؟ و آیا نگارگران شاهنامه بایسنقری، توانسته اند جان کلام فردوسی را دریابند و تصاویری متناسب با اندیشه ها و تصاویر وی، رقم زنند؟ در فرایند تحقیق و با بررسی تطبیقی تصویر پردازی در شاهنامه فردوسی و نگاره های شاهنامه بایسنقری، نتایجی بدین قرار حاصل آمد: نخست، از آنجا که تصویر جزوی از ساختمان شعری فردوسی دانسته شده و تنها گونه ای تزیین در اشعار وی نیست، و شاعر تصاویری دقیقاً به جا و به تناسب موقعیت آورده، می توان گفت که فردوسی به احتمال قریب به یقین، آگاهانه و از پیش دانسته، تصاویر شعری اش را رقم زده است. دوم این که تصویر پردازی فردوسی از لحظات و صحنه ها و اشخاص، بسیار دقیق و متناسب با حال و هوای موضوع و مضمون است. و سوم، نگاره های تصویر شده در شاهنامه بایسنقری، تا جایی که ویژگی های مکتب هرات و برخی محدودیت های احتمالی دیگر- که مانع آزادی نگارگر می شده- اجازه داده، توانسته اند در اغلب موارد، تصاویری متناسب با تصاویر شاهنامه فردوسی ارائه دهند.

ازجمله کتاب های مهم و تأثیر گذار در فرهنگ و هنر ایرانی کلیله ودمنه است. این کتاب که شامل حکایت هایی از زبان حیوانات است، سرشار از پند و اندرز و درس های اخلاقی بوده و همواره مورد استقبال قرار گرفته است و طبعاً در نسخه برداری های متعدد، تصویر گران در قرن های متمادی سعی بر تصویرگری این کتاب نفیس داشته اند. یکی از مهم ترین نسخه های مصوّر به جای مانده از قرن هشتم هجری قمری، نسخ? کلیله و دمن? شمار? 1422 کتابخا? دانشگاه استانبول است.تصاویر این نسخه، متعلق به دور? جلایری است. در این دور? تاریخی، کتاب های فراوانی در مکتب تبریز و بغداد تصویر سازی شده است. تصاویر این نسخه با چنان واقع گرایی کشیده شده است که در هیچ یک از نسخه های مصوّر قبلی آن مشاهده نمی شود، از این رو بعضی از عناصر تصویری آن برای تصویر سازی نسخه های کلیله ودمنه بعد از خود به صورت الگویی قرار گرفته است. موضوع این پژوهش، بررسی و نقد تصویر پردازی نسخه کلیله و دمن? شمار? 1422 وبررسی میزان ارتباط نگاره ها با متن کتاب است. این پژوهش با رویکرد بینا متنی انجام شده است و روش جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای بوده است. استفاده از حاشیه برای نشان دادن تصویر،مهم ترین مشخصّه ای است که نسخ? استانبول شمار? 1422 را از سایر نسخه های مصوّر هم عصرش جدا می کند.تلفیق نوشته های متن با تصاویر در این کتاب با ابتکارات بسیار انجام شده و ارتباط متن وتصویر در این نسخه به خوبی نشان داده شده واز این جهت حائز اهمیّت است. وجود عناصری از هنر چین همراه با نشانه هایی از مکتب هنری جلایریان نیز در تصاویر این نسخه دیده می شود.

بسیاری از نگارگریهای به دست آمده از دوران گذشته، به شاهنام? فردوسی و خمس? نظامی تعلق دارد ولی به ندرت می توان تصویری از مثنوی مولوی یافت. از آنجایی که این متن دارای زبان عرفانی است، هنرمندان کمتری به سراغ تصویرسازی آن رفته اند. ولی مسلم آن است که هنرمندان گذشته از قوانین سنتی پیروی می کردند و حتی اگر موضوع نیز عرفانی نبود، اثر هنری دارای اصالتی بود که موجب تذکار مخاطب می شد. ولی در میان نگارگری هایی که در دوران معاصر، تصاویری با موضوعات عرفانی و یا غیر آن می کشند، متأسفانه کمتر کسی قادر است که حق مطلب را ادا کند. به این دلیل که یا به کشیدن ظاهری ترین وجه? موضوع اکتفا می کنند و یا چندان غرق تکنیک می شوند که مضمون را به کلّی فراموش می کنند. به علاوه کمتر کسی برای قوانین سنتی اهمیت قایل است و بیشتر تصویرسازان بر احساسات خود تکیه می کنند. از این رو مسایلی که با آن مواجه هستیم، احیای اصول و قوانین سنتی برای تولید اثر هنری و چگونگی تصویرسازی و تبدیل کلام و زبان عرفانی به تصاویر عرفانی است و دیگر این که زبان عرفانی مذکور و عناصر رمزی که مولوی مطرح کرده است، باید در ابتدا به خوبی شناخته شود تا به درک انسان در آید. بر این اساس هدف از انجام این پژوهش آن است که در ابتدا دو تمثیل دریا و ماهی که به زبان عرفانی بیان شده است، رمزگشایی شود، سپس گردآوری و تحلیل قوانین سنتی در تصویرسازی است و در نهایت ارائ? الگویی برای چگونگی تبدیل کلام به تصویرِ با معنا و مفهوم است. روش انجام این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و رویکرد آن عرفانی است. در نتیج? این پژوهش، مشخص گردید که تمثیل دریا در مثنوی به دو معنای حق تعالی و غیر آن تقسیم می شود و تمثیل ماهی نیز در معنای اولیای خدا، انبیا و سالک عاشق به کار رفته است. هم چنین برای تولید اثر هنری اصیل، یا شخص هنرمند با طی مراتب سلوک باید به شهود برسد و به دیدار حقیقت آن موضوع در عالم مُثُل واقف شود، یا از آثار اساتید بزرگ تقلید کند و یا در نهایت با مشق خیالی، طرحی را مصور سازد. از این رو در انتهای کار طرحی پیشنهادی بنابر سومین راهکار، با رعایت اصول سنتی ارایه شده است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.