اختلافات مرزی ایران و عثمانی بر سر عراق عرب ، به زمان تاسیس سلسله صفوی در ایران و استقرار امپراطوری عثمانی در مجاورت با مرزهای ایران ، که عراق بخشی از آن بود باز می گردد . شاه اسماعیل اول در سال 914 هـ . ق / 1508 م . با پایان دادن به حاکمیت ترکمانان آق قویونلو در بغداد توانست ، این منطقه را ضمیمه خاک ایران نماید و در مجاورت با مرزهای عثمانی در جنوب غرب قرار گیرد ؛ از این رو کانون اصلی برخوردهای نظامی میان دو دولت را بین النهرین – عراق – تشکیل می داد . اقدامات مداخله آمیز دو دولت در امور داخلی یکدیگر در حالی مقدمات نخستین رویارویی نظامی ، را فراهم نمود که سلطان عثمانی ، سلیم با تصرف حرمین شریفین و اختصاص عنوان خادم الحرمین درصدد تصرف عتبات عالیات و بسط قدرتش بر جهان اسلام بود – احیای خلافت اسلامی – و دولت صفوی مانع از تحقق این هدف به شمار می آمد . علی رغم شکست ایران در چالدران ، دولت صفوی توانست حاکمیت خود را بر عراق عرب تا اوایل عصر شاه تهماسب حفظ نماید . با این حال خیانت عده ای از سران تکلو منجر به جدایی این منطقه از پیکره ایران گردید و با انعقاد عهدنامه آماسیه در سال 1555 م / 962 هـ . ق بر این جدایی مهر تائید زده شد. از زمان انعقاد عهدنامه آماسیه با وجود تعلق خاطر شاهان صفوی به عتبات عالیات تلاشی از جانب آنان برای تصرف عراق عرب صورت نگرفت و تنها در دوره شاه عباس اول آرزوی ایرانیان – دست یابی به عتبات عالیات - محقق گردید . عراق عرب که در این زمان هم چون گوی میان دو دولت صفوی – عثمانی دست به دست می شد و منطقه مورد مناقشه در روابط بین دو دولت محسوب می گردید ، سرانجام با امضای عهدنامه ذهاب برای همیشه ازایران جدا گردید و تا سال 1920 م . یعنی حدود سه قرن بعد ، قسمتی از امپراطوری عثمانی را تشکیل می داد . روش پژوهش با مطالعه پیرامون موضوع و شناخت و طبقه بندی منابع دسته اول و مقدمه شروع شده و در 5 فصل تنظیم شده و با نتیجه گیری در آخر فصل با ذکر منابع و ماخذ و پیوست ضمائم به اتمام رسیده است. نتایج نشان می دهد در دوران صفویه دو مسئله اساسی مورد توجه قرار گرفت. نخست حفظ تمامیت ارضی، استقلال کشور ایران و دور نگهداشتن ایران از خطر تسلط ترکان عثمانی، دوم به رسمیت شناختن مذهب تشیع و ایجاد وحدت سیاسی که در لوای آن، دولت سنی مذهب عثمانی را به بهانه تسلط بر عراق عرب سخت علیه ایران برانگیخت.

نهضت مشروطه ایران جنبشی بود ملّی و مردمی که در نتیجه سال ها نابسامانی و ناامنی و فشار فقر و محرومیّت توده های مردم و نیز فشار حکومت ها و خودکامگی بسیاری از حکمرانان دوران استبداد، در تهران و شهرستان ها پدید آمد و با رهبری و مبارزه پیگیر شماری از پیشوایان مذهبی و آزادی خواهان راستین بخصوص در تهران، تبریز، اصفهان و شیراز شکل گرفت. این مبارزه پس از چند سال، به برقراری حکومت پارلمانی انجامید و این در تاریخ نهضت های ملّی و تحولات سیاسی ایران رویدادی بزرگ بود؛ رویدادی که نظام حکومتی و اداری و اجتماعی ایران را دگرگون کرد. همه جوانب این رویداد بزرگ بررسی نشده و یکی از این موضوعات بحث دخالت بیگانگان بویژه دولت های روس و انگلیس است. واضح است که روسیه تزاری به جهت نظام سیاسی موجود خود، تمایلی به تغییر ماهیت سیاسی کشور همسایه اش نداشت؛ اما برخی نقش انگلستان را در حرکت مشروطه بسیار جدی و نه تنها انگلیس را موافق با مشروطه شدن ایران؛ بلکه موجد مشروطه دانسته اند و گفته اند که مردم و رهبران ایران اصلاً با لفظ مشروطه آشنایی نداشته و مجلس و عدالت خانه می طلبیدند؛ اما آنچه از قرائن بر می آید، سیر آزادی و برقراری حکومت قانون در ایران از یکصد سال قبل آغاز گردید. هدف از این پژوهش، تبیین حدود دخالت ها و نفوذ یکی از امپراطوران استعماری قرون نوزده و بیست میلادی است. انقلاب مشروطه فصل جدیدی در تاریخ پرافتخار کشورمان گشود و نشان داد که آزادمردانی هستند که به خاطر آزادی تا پای جان می ایستند و از خون پاک خویش، میهن را رنگین می سازند.

از دوره ی خوارزمشاهیان به علت، زود گذر بودن دوران اقتدار آن ها، عدم توجه به تاریخ نگاری و پرورش مورخ رسمی، ناتوانی آنان در مقابله با مغولان و مناسبات خصمانه ی آنان با خلافت عباسی و سلجوقی، اطلاعات کامل و درستی در دست نیست. مقام خلافت، از آغاز تا عصر خوارزمشاهیان، همواره با چالش هایی رو به رو بود بنابراین، اختلاف میان خوارزمشاهیان و عباسیان امری بی سابقه نبود. خوارزمشاهیان براساس اندیشه ها ی سیاسی که توسط فقهایی چون، ماوردی و غزالی، ارائه شده بود، قدرت سیاسی را حق خود می دانستند و برای کسب مشروعیت حکومت خود، خواستار دریافت منشور سلطنت از سوی خلفا بودند. از سوی دیگر، خلیفه الناصرلدین الله، یکی از مشهورترین خلفای عباسی بود که قصد داشت، قدرت دینی و دنیوی خلافت را احیا کند. وی با این هدف، پس از این که صلاح الدین ایوبی در غرب جلو پیشروی صلیبیان را گرفت و خلافت فاطمیان را برانداخت و به نام خلیفه ی عباسی خطبه خواند، در شرق با خوارزمشاهیان ارتباط برقرار کردو به کمک آنان، سلجوقیان را از بین برد. وی برای حذف خوارزمشاهیان نیز اقدامات گسترده ای انجام داد. بنابراین به همان نسبت واکنش سلطان محمد خوارزمشاه از شدت عمل بیشتری برخوردار بود. سلطان محمد با قصد در اختیار قرار گرفتن هر دو مقام دینی و دنیوی، با انتخاب یک خلیفه علوی که مقام خود را مدیون خوارزمشاهیان بداند، به مقابله با خلیفه رفت. این لشکر کشی به علت شرایط بد جوی ناکام ماند. سلطان جلال الدین خوارزمشاه نیز، به سابقه ی خصومت میان پدر و جدش با خلفای عباسی، برای مقابله با مغولان، مورد حمایت خلفا قرار نگرفت، در نتیجه؛ ابتدا خوارزمشاهیان و پس از آن خلافت عباسی، توسط مغولان برافتادند. .

در عصر قاجار در محدوده مرزهای شمال شرقی ایران، اقوامی به نام ترکمن زندگی می کردند که همه ساله به دلایل مختلف، سرزمین های شرقی و سواحل جنوب شرقی دریای خزر را عرصه غارت و تجاوز خود قرار داده بودند. با این که همواره از سوی حکومت با آن ها مقابله می شد اما به دلیل خیانت بعضی از خوانین و حکام سرحدی به طور قطعی از حملات آن ها جلوگیری نمی شد. چون آن ها از این طریق منافع مادی زیادی کسب می کردند. ترکمانان علاوه بر غارت آبادی ها و اسارت اهالی آن ها، رهگذران را هم به اسیری می بردند. در این زمان به دلیل اهمیت یافتن زیارت مرقد امام رضا(ع) در مشهد همه ساله زوار زیادی به زیارت می رفتند که در بسیاری از مواقع در بین راه مورد حمله تراکمه واقع شده و به اسارت برده می شدند تا در بازارهای برده فروشی در شهرهای آسیای مرکزی چون خیوه و بخارا به فروش برسند. حکومت قاجار تنها اقدامی که برای آزادسازی این اسرا صورت می داد، اعزام سفیر به نواحی بخارا و خوارزم بود که در اکثر مواقع کار آن ها بی نتیجه به پایان می رسید. به این ترتیب این مسئله باعث خصومت میان خان نشین ها و ایران می شد.

در زمان حمله تیمور به ایران برخی از شهرهای خراسان ویران شده و جماعتی به هلاکت رسیدند و در برخی از مناطق از جمله توس و سبزوار نیز مردم حاضر به اطاعت نبوده و سر به شورش می نهادند اما اکثر این قیام ها بلافاصله سرکوب می شدند. تیمور به هر یک از پسران و نوادگان خود سرزمینی را واگذار کرد. خراسان در ابتدا به میران شاه و سپس شاهرخ، فرزندان و نوادگانش تعلق گرفت و پس از آن ها ابوسعید بن میران شاه و در نهایت حسین بایقرا بن عمر شیخ و فرزندانش در این منطقه به حکومت پرداختند و به دنبال آن در این ناحیه وسیع اصلاحاتی توسط تیموریان جهت ترقی امور آبیاری و زارعتی صورت گرفت و هم چنین آثار معماری زیبایی توسط معماران ایرانی خلق گردید. تیمور و فرزندانش اقدام به کوچاندن گروهی از قبایل از خراسان به نواحی دیگر و بالعکس نمودند. تیموریان هم چنین به جذب شاعران و هنرمندان ایرانی به دربار خویش پرداختند و شاعران، معماران و موسیقی دانان بسیاری را به دور خود گرد آوردند. البته اهالی خراسان از پیامد جنگ های جانشینی خاندان تیموری در امان نبودند بنابراین گاهی در صلح و آسایش و گاهی اوقات در جنگ و خونریزی به سر می بردند.

شوروش های گوناگون عصر صفویه خصوصا در زمان شاه عباس اول و شاه صفی و دیگر شاهان سلسله صفوی ، رشه در زمینه های تاریخی ، نگرش های مذهبی ، اوضاع سیاسی و تحولات اجتماعی ، اقتصادی دولت صفویه داشت . شورش های این دوره را می توان حرکت های دگراندیش سیاسی ، اجتماعی و مذهبی علیه دولت صفویه دانست که به قصد دستیابی به قدرت و میل به ثروت در یکی از نواحی مهم ایران عهد صفوی دست به شورش می زدند . نشانه ای مبنی بر اینکه این شورش ها درصدد نابودی دولت صفوی بوده باشند ، در دست نیست ، لیکن دستیازیدن به یک قدرت محلی و به نوا رساندن حامیان خود در راه اهداف آنان بی تاثیر نبوده است . غارت کاروان های تجاری ، بر هم زدن اهمیت نسبی و آشفته کردن امکانات اقتصادی و اجتماعی از مهمترین تاثیرات این شورش ها به شمار می رود . این شورش ها پیامد اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران سلطنت صفویان بود . هم زمان بتا قدرتگیری شاه عباس اول در گوشه و کنار این سرزمین برخی، ادعای پادشاهی نموده و مملکت دچار ارج و مرج شد ، و اقوام مختلف با توجه به امیال خود از هر کدام از آنان حمایت می نمودند ، شورش یعقوب خان در فارس و یزد و کرمان، شورش یولی بیک در اصفهان ، شورش خان احمد گیلانی در گیلان و تصرف این ناحیه به دست وی از جمله این شورش ها بودند . در دروه سلطنت شاه صفی جانشین شاه عباس اول ، شورش های بسیاری رخ داد از جمله ، شورش غریب شاه گیلانی ، شورش درویش رضا در قزوین ، شورش علی مردان خان زیک در قندهار ، شورش شیر خان افغان ، در ایجاد این شورش ها هم عوامل داخلی از جمله سخت گیری های سرداران و ماموران شاهان صفوی در مناطق مختلف کشور ، و هم عوامل داخلی از جمله تحریک و حمایت عثمانی ها و ازبک ها در غرب و شرق ایران موثر بود .در این پژوهش عوامل داخلی و خارجی ، قومی و مذهبی ، سیاسی و اجتماعی این شورش ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

جزیره خارک یکی از مهمترین جزایر خلیج فارس است ، این جزیره همواره در طول زمان دارای اهمیت های گوناگونی بوده و به شکلی در مناسبات بین المللی مطرح بوده است . در طول قرن شانزدهم میلادی شرکت هند شرقی پرتغال ، جزیره خارک را به عنوان مکانی برای فعالیت های تجاری خود مورد توجه قرار داد ، و در قرن هیجدهم میلادی هم شرکت هند شرقی هلند با همین دیدگاه به این جزیره نگریسته و تجارتخانه ای در آن جا تأسیس کردند و تا مدت ها در این جزیره حضور داشتند ، در این زمان شرکت هند شرقی انگلیس نیز در رقابت با فعالیت های تجاری هلندی ها در جزیره خارک ، بندر ریگ را که در 40 مایلی این جزیره بود به عنوان مکانی برای فعالیت های تجاری خود برگزیدند . در قرن نوزدهم میلادی آنها در رقابت با فعالیت های روسیه در ایران و همچنین در رقابت با اقدامات شاهان قاجار برای اعمال حاکمیت خود بر هرات ، این جزیره را اشغال کردند ، پس از آن جزیره خارک برای صدور سنگ و گچ برای احداث پالایشگاه آبادان و جاده های منتهی به آن مورد استفاده قرار گرفت . از دیگر قدرت هایی که خیال تسلط بر این جزیره را در سر می پروراندند ، فرانسوی ها بودند که البته دو بار آن هم بر روی کاغذ آن را بدست آوردند ، یک بار در دوره ی کریم خان زند و بار دیگر در دوره ی فتحعلیشاه قاجار . امّا در مقطعی از قرن بیستم جزیره خارک مورد کم توجهی قرار گرفت و تبدیل به تبعیدگاهی برای زندانیان ، بخصوص زندانیان سیاسی گردید ، با تبدیل شدن این جزیره به جایگاه صدور نفت بار دیگر کانون توجه کشورهای دیگر و مناسبات بین المللی قرار گرفت .

بیان مسئله و موضوع پژوهش دوران صفوی یکی از ادوار پرماجرای تاریخ ایران است در این دوره نفوذ و اقتدار سلاطین نامداری چون شاه عباس اول باعث شد که کشور ایران در اوج قدرت و یکپارچگی به سر برد. اما در ادوار بعدی به خصوص دوره شاه سلطان حسین صفوی، که بعلت بی کفایتی و خرافاتی بودن، اوضاع کلی جامعه ایران را به هرج و مرج گذاشت و موجب شد که با توجه به این ضعف، در ایالات شرقی شورش هایی بوجود آید که در این بین سوالاتی برای (محقق، پژوهشگر) به وجود می آید: الف- آیا اوضاع سیاسی، اجتماعی ایران اواخر عصر صفوی باعث شورش ایالات شرقی شده است ؟ ب- آیا بی کفایتی سلطان حسین صفوی و ضعف نظامی سپاه صفوی، زمینه های شورش ایالات شرقی را تشدید کرده است ؟ ت- آیا تحریکات دول خارجی در طول دوران حکومت شاه سلطان حسین صفوی زمینه را برای شورش ایالات شرقی فراهم کرده است ؟ 3-1- پیشینه و انگیزه انتخاب این موضوع در خصوص سقوط حکومت صفویان، منابع ومآخذ بسیاری وجود دارد اما تحقیق و پژوهشی که با نگاه به تحولات ایالات شرقی در جریان دوران حکومت شاه سلطان حسین صفوی پرداخته باشد کمتر به چشم می خورد. ضرورت انجام این تحقیق از آنجا استنباط می گردد که در منابع و مآخذ، تنها افغانها به عنوان فاتحان اصفهان و سپس اقوام مهاجمی که نادر شاه آنها را اخراج کرده است پرداخته شده است. این تحقیق برآن است تا با بازسازی فضای تاریخی دوران مورد نظر چگونگی شورش و غلیان اقوام شرقی را در ایالت شرقی بررسی نماید. 4-1- قلمرو و محدوده ی پژوهش قلمرو این پژوهش ایالات شرقی ایران در اواخر حکومت صفویه به خصوص دوران شاه سلطان حسین صفوی، محدوده ی زمانی سالهای 1105 ـ 1135 هـ. ق می باشد. 5-1- مشکلات و محدودیتهای پژوهش از مشکلات عمده ای که برای این پژوهش وجود داشته است. کمبود محدودیت زمانی و صرف هزینه های اقتصادی برای جمع آوری کتب دسته اول که عموماٌ باید در کتابخانه های بزرگ انجام می شد. 6-1- روش کار در پژوهش روش بکار رفته در این پژوهش، روش تحقیق کتابخانه ای است، که با استفاده از روش علی و معلولی و تبین مدارک و منابع دست اول تاریخی به بیان وقایع می پردازد. 7-1- طرح کار جهت بررسی زمینه های شورش ایالت شرقی ایران در عصر شاه سلطان حسین صفوی به سه بخش تقسیم شده است. بخش اول: ایلات شرقی ایران و جایگاه آن در حکومت صفوی، که خود شامل 3 فصل است که در فصل اول به خراسان و حدود جغرافیایی آن در زمان صفویه، که شامل مشهد و هرات است که چندین مرتبه به تصرف و مورد تهاجم ازبکان به علت موقعیت تجاری که داشت قرار گرفت و در پایان دوره صفویه هرات بعد از قندهار دومین ایالت بزرگی بود سر از فرمان پادشاه صفوی پیچید. فصل دوم: به مسائل سیستان و حدود جغرافیایی آن در زمان صفویه و اهمیت این منطقه از لحاظ استراتژیک، و همچنین نقش حاکمان سیستانی در مسائل سیاسی با صفویان بررسی گردیده است. فصل سوم: به قندهار و اوضاع جغرافیایی و تاریخی آن و نقشی که این شهر در روابط سیاسی و اقتصادی و نظامی حکومت ایران و هند داشته بررسی قرار گرفته است. و اولین ایالتی بود که قبیله غلجایی بر علیه حکومت مرکزی شورش کرد و سپس آن را ساقط نمودند. بخش دوم: این بخش خود به سه فصل تقسیم شده است. فصل اول: به سیاست کشورداری شاه سلطان حسین صفوی چه در امور داخلی و چه در امور خارجی پرداخته شده است. فصل دوم: به مسئله و رسمیت یافتن مذهب شیعه دوازده امامی همزمان با تشکیل حکومت صفویان در ایران و نقش مذاهب دیگر همچنین علمای شیعه در مسئله حاکمیت پرداخته شده است. فصل سوم: شامل تقسیمات کشور ایران و مرزهای و اوضاع عمومی ایالتها در زمان حکومت پادشاهان صفوی به خصوص شاه سلطان حسین صفوی پرداخته شده است. بخش سوم که مهمترین بخش که به بررسی نقش حکمرانان و قبایل و مردم در ایجاد زمینه های شورش، همچنین چگونگی رفتار حاکمان مرکزی با این مسائل است مورد بررسی قرار گرفته است که خود شامل سه فصل است. فصل اول: که به بررسی چگونگی انتصاب حکمرانان از طرف دولت مرکزی و اختیارات آنان در اویل و اواخر حکومت صفویه به خصوص نقش آنان در ایجاد زمینه های شورش در ایالتهای شرقی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم: به قبایل مناطق شرقی به خصوص شهر قندهار و چگونگی ایجاد زمینه های شورش بوسیله قبیله غلجایی و تاثیر آن بر دیگر ایالت شرقی به خصوص سیستان و هرات مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم: به بررسی زمینه های نارضایتی مردم و حکمرانان به علت ظلم حاکمان گماشته از طرف حکومت مرکزی و فشارهای مالیاتی و تفرقه های مذهبی و تحریکات دول خارجی پرداخته شده است. نتیجه گیری زمینه های مختلفی دست به دست هم داد و موجب بروز شورش را در مناطق شرقی ایران فراهم کرد با توجه به هدف صفویان که تشکیل دولت ملی در چهار چوب مرزهای جغرافیایی ایران قدیم بود. آنها در اوایل حکومت خودشان برای دست یابی بر نواحی دور دست مانند بلوچستان و سیستان و قندهار نیازمند به حکمرانانی لایق در زمان شاه عباس اول مانند گنجعلی خان بودند که امنیت نواحی شرقی را فراهم می کرد. چرا که وی با مردم با وفق و مدارا بر خورد می کرد. اما پس از فوت او جانشینانش با همه قدرتشان نتواستند در نواحی شرقی ایران حضور دائمی و فعال داشته باشند. چون تعداد زیادی از افراد ذکور خاندان سلطنتی بر اثر بیماری بدگمانی شاه عباس اول یا از بین رفته بودند. یا کور شده بودند و یا تبعید و در زندان بودند چنانکه پسر ارشدش صفی میرزا که آینده پر نویدی برایش و کشورش داشت از میان بردو شاه عباس زمانی که فوت کرد. از میان هیچیک از پسران و براداران بی شمارش جانشین لایقی نداشت. خوشبخترین آنان نا بینا و دیگران معدوم شده بودند و این مسئله به جانشینان شاه عباس نیز انتقال یافت و در نتیجه از نفوذ قدرت مرکزی در نواحی شرقی ایران کاسته شد و بسیاری از این مناطق از زیر سلطه دولت مرکزی خارج شد و دولت مرکزی مجبور به لشکرکشی های متعدد و گماشتن حکام مستبد در این مناطق شد که باعث به وجود آمدن زمینه های طغیان مردم در نواحی شرقی و چون این کارها رنگ مذهبی نیز به خود گرفت. ضدیت آنان با دولت صفوی بیشتر گردید. زمینه دوم: از بین رفتن فرماندهان لایق و با تجربه به علت اختلافات داخلی و رواج چاپلوسی و تملق گویی. از جمله رقابت زنان گرجی و چر کسی در حرمسرای شاهی که به کشاکشهای قومی انجامید. همچنین افرادی که در پی دریافت موقعیت و مقام بوده از طریق پرداخت رشوه به خواجگان به انجام خواست های خود می رسیدند این ها باعث ضعیف شدن پایه های حکومت و در نتیجه سقوط آن را فراهم کرد. زمینه سوم: اختلاف شدید بین ملاها و صوفیان که هسته اصلی دولت صفویه را تشکیل می دادند ملاها در دوران شاه سلطان حسین که به صلاحدید ملامحمدباقرمجلسی موجب بیرون راندن صوفیان از اصفهان و دیگر شهرهای ایران، و همچنین به کار بردن کلمات تند در کتابهایشان برعلیه آنها شدند. و روی آوردن ملاها و حجه الاسلام ها و فرزندان آنها به زندگی اشرافی و تناقض مذهبی بین مردم و عالمان باعث از دست دادن روحیه الفت و اتحاد ملی و مذهبی و اواخر حکومت شاه سلطان حسین صفوی شد. وهنگام محاصره اصفهان توسط سنیان افغان، حتی رگ غیرت شیعی مردم نیز تنوانست موجب اتحاد آنان شود. همچنین اختلاف شیعیان قزلباش با مذاهب دیگر ایران مانند سنیان و زردتشتیان موجب شد که آنان نتوانند در اواخر حکومت صفوی وفاداری خود را به حکومت حفظ کنند. بلکه این اختلافات مذهبی همچون آتش زیر خاکستر بود که بالاخره از قندهار روشن شد. زمینه چهارم: مخالفت شدید میان عناصر قدیم و جدید، در طبقات نظامی ایران بر سر کنترل دولت مرکزی بود. رسیدن اسیران جنگی گرجی و قفقازی و اعقاب آنها به مقام های بالای نظامی و کشوری در زمان شاه عباس اول و گماشتن قزلباشان به رده های پایین نظامی و کشوری باعث دلسرد شدن آنها به شغل نظامیگری و بی اعتنایی به ارتش شد. زیرا سلاطین صفویه چنان که باید، به تاثیر ارتش در تامین استقلال و تمامیت ارضی یک کشور، آگاه نبودند و بی اعتنایی به سپاهیان را به جایی رساندند که به هنگام جلوس شاه سلطان حسین صفوی برتخت سلطنت، سقوط دودمان صفویه مسجل گردید. چون این شاه چنان در زهد و پرهیزگاری راه افراط پیمود که حتی از ریختن خون حیوانات هم ابا داشت و چون از جاه طلبی نیز بیزار بود کمترین اقدامی برای محکم کردن پایه های سلطنت صفویه نکرد. و هنگام محاصره اصفهان از سوی افغانها، هیچ یک از نیروی نظامی ایالات به یاری شاه سلطان حسین صفوی نیامدند. زمینه پنجم: تبدیل زمین های «ممالک» به «خاصه» بود که باعث کاهش نفوذ روسای قزلباش در زمینه های نظامی و اقتصادی در ایالات به عنوان پشتوانه دولت در زمانهای بحرانی شد و زمینه را برای ظلم والیانی که از طرف دولت مرکزی برای جمع آوری مالیات به ایالتهای گسیل می شدند را فراهم کرد. چون آنها برای خوشحال کردن شاه و ابقاء شدن در سمت خویش، مالیاتهای سنگینی از مردم اخذ می کردند. زمینه ششم: بزرگ شدن شاهزادگان در حرمسراها موجب غافل ماندن آنها از دنیای خارج حرمسرا و آشنا نشدند آنها با شیوه های حکومت داری شد. این شاهزادگان هیچ گونه جرات و جسارتی نداشتند دست به یک عملی بزنند که در حد یک حاکم باشد. در عوض کنار آنان خواجگان به عنوان مشاوران شبانه روزی شاه، خواسته های خود را به راحتی به اجرا در می آوردند وشاه را در اختیار داشتند. عدم استقلال رای پادشاه در ایام شاه سلطان حسین به مرتبه ای رسید که به قول نویسنده مجمع التواریخ «در هیچ امری از امور سلطنت پیشرفت نمی شد و هر تدبیری که وزیر می نمود، قورچی باشی نقیض آن را می گرفت و آنچه قورچی باشی ممهد می نمود وزیر خلاف آن را صواب می شمرد و پادشاه نیز طبیعت به علت تامه داده.. . خود نیز در خیر و شر، مطلق غور نمی فرمود و هر یک از متناقضان آن چه از مطالب متناقضه خود به عرض پادشاه می رسانیدند، در جواب همه به غیر از کلمه «یخشی دی» که به زبان ترکی به معنی بسیار خوب است، چیزی نمی فرمود» (مجمع التواریخ، ص 48).

جنگ های صلیبی یکی از وقایع انکار ناپذیر قرون وسطی در تاریخ شرق و غرب می باشد که حدود دو قرن میان پیروان دو کیش بزرگ اسلام و مسیحیت درگرفت و باعث دگرگونی هایی در ابعاد سیاسی و اجتماعی شد رویارویی و همزیستی دودین اسلام و مسیحیت ازمواردی است که همواره بحثهای متعددی راداشته وباچالشهایی نیز روبرو بوده است از آنجا که ویرانی کشتارمهاجرت واز بین رفتن هزاران نفوس انسانی محصول وزاییده جنگ ها می باشد برخورد دو ایدئولوژی ا سلام ومسیحیت درغالب جنگ های صلیبی خارج ازاین قاعده و قانون نیست این جنگ ها به روند توسعه تمدن وفرهنگ اروپا سرعت بیشتری بخشیدند واروپا قدم به عصر رنسانس گذاشت بر این اساس جنگ ها تاثیر گذار وتغییر دهنده فرهنگ ها محسوب می شوند واثراتی از خود برجای می گذارند دراین تحقیق فرض براین است که جنگ های صلیبی تاثیراتی بر ابعاد سیاسی واجتماعی دوطرف داشته است.

اوزبکان مردمانی از استپ های آسیا و از بازماندگان مغول ها بودندکه به آنها شیبانی می گفتند؛ موسس اصلی سلسله شیبک خان است. پادشاهان معروف بعد از او عبید خان، عبدالله خان و عبد المومن خان هستند که هر کدام چند جنگ با سلسله صفوی داشته اند که عموماً شکست خوردند: الف)جنگ مرو بین شاه اسماعیل و شیبک خان، ب)جنگ جام بین عبید خان و شاه طهماسب، پ)جنگ رباط پریان بین عبدالمومن خان و شاه عباس که این جنگ باعث نابودی اوزبکان گردید. دو خاندان صفوی و اوزبک در امور مذهبی بیشترین اختلافات را داشتند که از دید بیشتر نویسندگان تاریخ عامل اصلی نبردهای آنها بوده است. محل جنگ دو طرف ایالت بزرگ خراسان بود؛ که از طرف صفویه ولیعهد نشین و باری اوزبکان کلید فتح غرب و ایران بود. و نکته قابل تعمل بین دو حکومت دخالت های عثمانی و دامن زدن به اختلافات آنها بود که پس از شکست چالدران و ناامید قزلباشان از شاه اسماعیل باعث شکست در نبرد غجدوان از عبید خان شد.

چکیده : هندوستان:سرزمین گسترده وثروتمندی است،که درطول تاریخ همواره ازجانب همسایگانش موردهجوم قرارگرفته است، والبته اقوامی که به این سرزمین آمدند،توانستندازنظراعتقادی وفرهتگی تغییرات اساسی ایجادکنند. درمیان اقوامی که به شبه قاره هندحمله کردند،مسلمانان دارای بیشترین وپایدارترین تاثیرات بودند. هندوستان برای مسلمانان صدراسلام ازنظرسیاسی،اقتصادی،اجتماعی واعتقادی بادیگرسرزمینهای مفتوحه متفاوت بود.اگرچه ورود اسلام توسط بازرگانان ودرپی آن حملات نظامی در دوره خلیفه دوم شروع گردید،ولی بایدفتح قسمتهایی از هندرادر دوره خلافت ولیدابن عبدالملک دانست .وپس ازاین دوره حملات منظم ومستمر به هندتقریبامتوقف شد،تا اینکه سلاطین غزنوی جهت گسترش اسلام باردیگرفتوحات مسلمانان درهند را ازسرگرفتندوپس از ایشان غوریان وتیموریان به ترتیب حکومتهای اسلامی را درشبه قاره تاسیس کردند. بررسی پیش زمینه های یکسان وهجوم گسترده همراه باجنگ وگریز اینان برای برقراری دین اسلام وپی آمدهای یکسان وهمانند این حملات سرنوشت ساز واکنش هندوهابه فاتحان مسلمان درتنگنای تاریخ جستاری است، که دراین پژوهش بدان پرداخته می شود. واژگان کلیدی : هندوستان ،فاتحان مسلمان،اعراب، غزنویان، غوریان، تیمور گورکانی

هدف پژوهش حاضر بررسی دلایل لشکرکشی های متعدد غزنویان به هند به ویژه محمود غزنوی بوده است از آنجایی که غزنویان اولین سلسله ای بودند که به طور گسترده به هندوستان رفتند فتوحاتی که آنها در آن نواحی انجام دادند از اهمیت ویژه ای برخوردار بود البته آغاز کننده این حرکت سبکتکین بوده و در زمان محمود به اوج خود رسید و در زمان جانشینان وی نیز به شدت دنبال شد می توان علل عمده این لشکرکشی-ها را با سه رویکرد متفاوت ولی در عین حال مرتبط مورد بحث قرار داد.اول این که سرزمین هند غنی و ثروتمند بود و غزای غزنویان در آنجا به معنای دستیابی به ثروتی عظیم بود که می توانست پشتوانه محکمی برای بقای حکومت و جبران کسری های جبران ناپذیر دیوان و ارتش آنها باشد دوم این که این لشکرکشی ها با هدف نشر اسلام و تحت عنوان امر غزا و جهاد در راه خدا صورت گرفته و مشروعیتی برای آنان حاصل می-کرد.سوم سپاه غزنویان بود، که برای جلوگیری از بحران و مشکلات ناشی از وجود آن در مرکز حکومت، باید خارج از غزنه مشغول می شد. مطالب این پژوهش به شیوه کتابخانه ای و استفاده از فیش جمع آوری شده است البته از نقشه هم در این پژوهش استفاده شده است.در پایان این پژوهش فرضیات مطرح شده اثبات گردید و مشخص شد که محمود غزنوی برای دستیابی به غنایم و ثروت های هند حملات متعددی به این سرزمین داشته است و برای توجیه اقداماتش در هندوستان هدف خود را از رفتن به هند گسترش آیین اسلام بیان کرده است.

خلفای اموی - اندلس- عبدالرحمن سوم الناصر -اقدامات سیاسی - اقدامات فرهنگی

کریم خان زند به عنوان موسس دولت زندیه، عملکرد های سیاسی ویژه ای در ایجاد حکومت داشته است. اولین عملکرد سیاسی او طفره رفتن از عنوان شاهی بود که ناگزیر خود را وکیل الرعایا نامید و شاه اسماعیل سوم را شاه خواند تا به نوعی عدم مشروعیت خود را جبران کند. تساهل مذهبی کریم خان زند باعث آزادی بخشی به مذاهب موجود گشت، به نحوی که گروه های تصوف که در عصر صفوی و افشار مورد بی توجهی قرارگرفتند، به وطن بازگشتند. حمایت کریم خان زند از فرزندان محمد حسن خان قاجار از دیگر عملکرد هاسی سیاسی او می باشد. وی حکومت دامغان را به حسین قلی خان قاجار می دهدکه تجدید کننده ی قدرت قاجار هاست. از دیگر سو زندگی آقا محمد خان قاجار در دربار- با توجه به اینکه کریم خان هم او را خطر مهمی احساس می کرد- سه نتیجه مهم برای وی به ارمغان آورد: آشنائی با رموز درباری، شناخت نقاط ضعف حکومت زندیه وجلب هواداران سیاسی. در نهایت به کمک این موراد ذکر شده توانست بر افول دولت زندیه سرعت بدهد. در بعد سیاسی از دیگر عملکرد های کریم خان ،حمایت ازاقوام نیرومند و مدارا با انها بود تا به این ترتیب بتواند آنها را زمره ی یاران خود قرار دهد.برای مثال آزاد کردن اسرای بختیاری برای این خواسته انجام می شد.سیاست دیگر وی صرف ثروت در راه آبادی کشور بود. همچنین وی باعدم دست اندازی به خطه ی خراسان احترام به جایگاه نادر راخاطرنشان کرد

سیستان در گذشته حماسی، اسطوره ای و دوره تاریخی ایران جایگاه رفیعی دارد. این سرزمین در ادوار گذشته به دلیل شرایط اقلیمی و طبیعی خاص خود زمینه خوبی برای رشد کشاورزی داشته است. در سیستان موضوع زمین نه تنها یکی از مولفه های مهم اقتصادکشاورزی بوده، بلکه عامل اصلی بسیاری از حوادث تاریخی و تحولات اجتماعی بوده است. این امر باعث شده در طول زمان یک نظام زمین داری کهن، منسجم و مستدام منطبق بر شرایط محیطی، اجتماعی و اقتصادی در سیستان بوجود آید. براستی چه عاملی مهمتر از زمین و مسائل ارضی این سرزمین وجود دارد که در سرنوشت آن موثر بوده باشد؟! سوالات اصلی این رساله آن است که مالکیت در سیستان تحت تأثیر چه جریانات و عواملی قرار داشته است؟نظام زمین داری سیستان چه تحولاتی را در دوره پهلوی پشت سر گذاشته است؟ فرضیه این رساله آن است که در سیستان مالکیت ثابت، آزاد و مورد احترام وجود نداشته و همواره مالکیت حقیقی افراد در معرض تغییر و تهدید حکومتها قرار داشته است. در این مدت که از اواسط دوره قاجار تا پایان حکومت پهلوی را شامل می شود، همواره سایه جریانات سیاسی و حکومتی بر مالکیت و زمین داری سیستان مستولی بوده است. از سیستان دوره صفویه اسنادی وجود دارد که دلالت بر وجود انواع مالکیت ها در این سرزمین می کند. این روند تا دوره ناصرالدین شاه قاجار ادامه یافت. سپس به دستور وی یکباره همه اشکال مالکیت در سیستان از بین رفت و همه اراضی خالصه شدند.از آن زمان تمام اراضی به صورت استیجاری در اختیار سرداران و خوانین (مستأجران خاص) قرار گرفت. این شیوه تا اواسط سلطنت پهلوی اول ادامه یافت. در سال 1311ش به دستور دولت دایره نظام استیجاری گسترش یافت و اراضی سیستان به مستأجران عام داده شد. این شیوه به مدت پنج سال تا 1316ش ادامه یافت. سپس به دستور دولت اراضی سیستان به ساکنان آن فروخته شد. یکبار دیگر مالکیت زمین در سیستان تغییر نمود و از حالت اراضی دولتی به صورت اراضی خصوصی در آمد. با این حال این گونه کارها اختلافات ارضی و مناقشات محلی را پایان نداد، ولی نخستین گام در جهت تثبیت مالکیت خصوصی بود. این رویه در دوره پهلوی دوم ادامه یافت. در دهه 20 و30 اقداماتی توسط دولت برای حل مسائل ارضی و تقسیم زمین در سیستان صورت گرفت که نتیجه بخش نبود. سپس در دهه40 اجرا اصلاحات ارضی یکبار دیگر مالکیت را در سیستان تغییر داد. تحولات این دوره، پیامدها و نتایجی همچون مهاجرت و نابودی اراضی کشاورزی را بدنبال داشته است.

قدرت یابی امویان به دوره فتوح اسلامی در سرزمین شام باز می گردد. یزید بن ابی سفیان در دوران خلافت عمر بن خطاب به امارت دمشق منصوب گردید. پس از مرگ یزید، معاویه به امارت تمام شام دست یافت و در دوره ی خلافت عثمان بر قدرتش افزوده شد. وی موفق به تشکیل سپاه منظم و نیروی دریایی گردید و از این پس به فتح شهرهای روم شرقی در آسیای صغیر و جزایر آن دولت پرداخت. معاویه در سال 41 ق موفق گردید خلافت اموی را تأسیس نماید. از این پس وی جنگهای فصلی منظمی را علیه رومی ها به راه انداخت و شهرهای مرزی را تقویت نمود. هدف وی تسخیر قسطنطنیه و نابودی حکومت روم شرقی بود. سیاست های وی توسط خلفای دیگر اموی از جمله سلیمان بن عبدالملک به طور جدی ادامه پیدا کرد. سه بار محاصره ی قسطنطنیه نشان از عزم امویان در نابودی روم شرقی بود. امویان جنگهای خود علیه روم شرقی را جهاد تلقی می کردند و بیشتر منابع اسلامی بر جهاد بودن آنها تأکید دارند. امویان نتوانستند به هدف خود که فتح قسطنطنیه بود دست یابند و از دلایل آن می توان به دوری راه و استحکام آن شهر اشاره کرد.

حکومت امویان (131-41 هجری) نمایانگر دورانی از سلطه عنصر عربی همراه با تعصب نژادی ، قومی بود .استواری جامعه عرب بر پایه نظام قبیله ای باعث ظهور تعصبات قبیله ای در آن بود و والیان اموی در خراسان با توجه به پایگاه قبیله ای خویش در اوضاع سیاسی و اقتصادی این ایالت تاثیر می گذاشتند ، اگرچه در این ایالت غلبه با قبایل شمالی (مضری ها) بود ولی اختلافات بین قبایل شمالی و جنوبی در سراسر دوران بنی امیه وجود داشت و حتی در تعیین یک والی یا کنار زدن والی دیگر اثرگذار بود چه بسا شورش هایی که ریشه در این اختلافات داشت و در نهایت براندازنده حکومت اموی ، یعنی داعیان عباسی ، از میان همین اختلافات قبیله ای سربرآورده و دیوان حکومت امویان را در هم پیچیدند . از بعد اقتصادی دادن زمین های آباد و پرمحصول خراسان به فرماندهان نظامی و همچنین فتوحات پرغنیمت دوران خلفای اول بنی امیه در خراسان باعث تجمع ثروت در دست این افراد شد و همین موضوع باعث خوگرفتن جنگ جویان سابق عرب به زندگی مرفه و دور از جنگ شده و نتیجه آن بود که در ربع پایانی حکومت امویان جنگ جویان زمین دار و ثروتمند حاضر به شرکت در جنگ نبودند . نکته دیگر در عملکرد والیان اموی جزیه گرفتن از نومسلمانان خراسان و تحقیری که نسبت به موالی اعمال می کردند ، بود که خود باعث شکل گیری مخالفان جدید برای امویان در خراسان شد ، که در پایان حکومت ایشان این گروه به عنوان اهرم فشار با گروه ها و مخالفان حکومت اموی همنوا شده و سرانجام با پیوستن به دعوت عباسیان موجبات براندازی خلافت اموی را فراهم کردند .

چکیذ :ُ ای? پو?? ? ? ?اک? ?چ 2? ?یل? ?ب? یًب یً ? ?ٌ?ب?ب? ث 4 ام کع?ت پیب?جل ا?ل? ) (ّ تب بًٹ ص?? ?زل? کا ?ک رب? 4ڈ ا ?ی، ?چک? ?ُب بًیی، تغ ی?? ? ثلک یً ?لاک ??. ?چ 2? ?یل? ?ب? یًب یً ام کع?ت پیب?جل ا?ل? ) (ّ تب بًٹ ص?? ?زل? 3?تب عچٹ ?غچک رب? یِ?ی پیب?جل ا?ل? ) (ّ ? ص?چ??ی ثڈ ? تً ?ل ?ت? ?کت، تچ ?ً ?ل?? ?ب? ??ت?? ? ?ٌ?ب?ب? چ?کت ?ل ?تڈ ا تً؛ ??ی? ا?ل ثب 3ج ُ? ا تً ?ڈ ?ل ی? ام ?ل?? ?ب? یًب یً ?ک ا ? ?چ 2? ?یل? یًب یً ?ب ی? کا ات?بف ??بی?. ?چ 2? ?یل? ?ب? یًب یً ? ?ٌ?ب?ب? ?ک ثل?ڈ تبکی?ی ?چک? ? 0ل ث یٌبک ??پ ? تإحیل?قاک ? عبئن ا??یت ا تً ? ثب 3ج ??ل?چ?ی ?ب? 3?? ا? ?ک تبکی? ?ک ا ? ?ل?ی? ? ثب 3ج ُ? ?ڈ تغچلات ?ک ا ? ?ُ? ?یو? ا? ثڈ ?چ? ث?یل?. ??ض?ی? ای? ?چ 2? ?یل? ?ب? یًب یً ثب 3ج ُ? ا تً ?ڈ صڈ ?ک ?ک ا ? ? صڈ ?ک عبٹ عب ل?، تغچلات تبکی? ?ک ا ? ?چک? ? ب??ت ?ب ? ?ا?ک? ?ب ? ?ت 4? ? ?ت?چ 3ی ?لاک ?یل? ? ?ل ?ا? ام ?ب?لا?، صڈ ?ک ?ک ا ? ? صڈ ?ک عبٹ عب ل? ای? تغچلات کا ام ?ی ?چ? ت 4جیل ? ت ? یٌل ??بی?، ای? ? إٌ?ڈ ?پ ی?ی ام ثبم?چک??ب? ?چ 4??یل? ?ب? یًب یً ?ک ?ک ا ? ا تً ? ??ی? ت ?ب یًل ? ? ب??ت ?ب ی? ?ً ?ٌڈ تغچلات ? پی? ?ب? ری کا ?ک تبکی? ?ک ا ? پی آ?ک?? ا تً ?ڈ ام ? 0ل 3??ی ? تغ ی? ی? ث یٌبک عبئن ا??یت ا تً. هفب یّن کلیذی رب? یِ?ی پیب?جل ) (ّ، ? ?ت، ?? ?ب? کا ُی?، ?چ 2? ?یل? یًب یً

پس از ورود اسلام به ایران، مقابله با خود برتربینی اعراب و تحقیر آن ها باعث شکل گیری نهضتی به نام شعوبیه شد. طرفداران این نهضت معتقد بودند که نژاد ایرانی بر نژاد عربی، برتری دارد. در این راستا افراد این نهضت برای رسیدن به اهداف خود به اقداماتی دست زدند؛ از جمله اقدامات آن ها توجه به ادبیات پارسی بود تا از طریق شعر، نثر، تالیف و ترجمه به هدف اصلی خود که اعاده ی استقلال از دست رفته ی ایرانی بود برسند. در دوران اسلامی هم این روند با احیاء زبان فارسی توسط دهقانان، و حکومت های ایرانی بخصوص سامانیان و در نهایت با شاهنامه ادامه یافت. نفوذ ایرانیان در دربار خلافت عباسی و بر عهده گرفتن تمام امور توسط آنان، باعث شد که پادشاهان ایران باستان در تمام امور الگوی آنان قرار گیرد. این روند با قیام های پیاپی سیاسی و دینی توسط قهرمانان ملی چون بابک، مقنع، سنباد و... که به ظاهر برای انتقام ابومسلم شکل گرفته بودند؛ ادامه یافت و در نهایت با تشکیل حکومت های ایرانی چون طاهریان و صفاریان و زیاریان و آل بویه و سامانی ادامه پیدا کرد. در این خصوص نهضت ها و حکومت های ایرانی برای مشروعیت بخشیدن به حکومت-های خود به اقداماتی در راستای احیای ایران باستان دست زدند. در این راستا بود که قیام های شکل گرفت که در صدد احیای دین زرتشت و دیگر ادیان ایران باستان بودند. در این پژوهش سعی بر این شده تا نگرش به تاریخ ایران باستان از ورود اعراب به ایران تا غزنویان مورد بررسی قرار بگیرد.

چکیده : سعد بن ابی وقّاص به عنوان یکی از صحابی و شخصیت های بارز صدر اسلام در طول زندگی دچار تغییر و تحولاتی شد، بطوریکه مراحل زندگی سعد نیز همانند زندگی هر انسانی فراز و نشیب هایی داشت و برخلاف داستانهای افسانه وار برخی مورخین ، چهره ای خالی از عیب و نقص نداشته و در پاره ای از مقاطع نیز رفتارهای بغض آمیز ودوگانه ای داشت که البته این جهت گیری ها در دوران خلافت حضرت علی (ع) بیشتر به چشم می آید. در مجموع سعد در دوران پیامبر(ص) خوش درخشید اما بعد از رحلت نبی مکرّم اسلام به لحاظ جایگاهش دربین مردم وبلاخص قبیله خودش(بنی زهره) در رویای سهم خواهی از قدرت وحاکمیت جامعه قرار گرفت تا جائیکه بعد از رحلت پیامبر(ص) در بین قبیله اش خود را خلیفه معرفی کرد اما قضیه سقیفه همه این مدعیان را غافلگیرکرد واین آرزو بصورت یک عقده در وجود سعدو افرادی همانند او باقی ماند. که البته وقایع بعدی از جمله قضیه شورای شش نفره خلیفه دوم نیز باعث تشدید این توقع در اینگونه افراد شد و برای تصدی امر خلافت همه ی اعضا خود را در یک سطح می دیدند. سعد از آن زمان مترصد فرصتی برای دست یابی قدرت بود تا سرانجام دردوران خلافت حضرت علی(ع) آن را آشکارنمود و با بهانه قرار دادن شرایط بوجود آمده، بر خلاف رفتار با خلفای پیشین انزوای سیاسی برگزید و باعث شبهه حقانیت امام در اذعان عامه مردم گردید و بدین ترتیب یکی از عوامل سقوط خلافت امام علی(ع) گردید تا شاید که شرایط به نفع او تمام شود چرا که خود را تنها بازمانده شورای شش نفره می دانست اما غافل از این که معاویه از او زیرک تر است . این رساله قصد دارد با استناد به منابع معتبر ضمن بررسی زندگی و اعمال سعد بن ابی وقّاص درچهار دوره ی مهم تاریخی یعنی دوران نبوّت پیامبر(ص)، دوران خلافت خلفای راشدین، دوران خلافت حضرت علی(ع)و همچنین حکومت معاویه به این مساله برسد که سعد در دوره های مذکور،چه چهره ای از خود به جا نهاده وعملکرد وی به چه صورت بوده است؟ کلید واژه : سعد بن ابی وقّاص، خلفای راشدین، صحابه ، قاعدین، قادسیه، سابقین

یکی از ارکان مهم جامعه اسلامی پس از رحلت نبی اعظم (ص) همسران رسول خدا (ص) بوده اند. حضور این بانوان فرهیخته در تحولات عصر پس از نبی اعظم (ص) امری است که از دید مورخان به دور نبوده است. اما آنچه مسلم است جایگاه ارزشی و موقعیت والای آنان در جامعه پس از پیامبر (ص) حضور آنان در کنار برخی جریانهای سیاسی ، فرهنگی از دید محققان به دور مانده است. آنچه مقرر است در این پژوهش به آن پرداخته شود پاسخ این سوال اساسی است: این بانوان که به لقب پر مسمی امهات المومنین ملقب شده بودند چه نقشی در تحولات سیاسی و اجتماعی عصر پس از نبی اعظم (ص) بر عهده داشتند. تحقیقات نشان داد، همسران رسول خدا (ص) نقش موثری در تغییرات فرهنگی از سبک جاهلی به شیوه اسلامی بر عهده داشتند و در تحولات عصر بعد از نبی اعظم (ص) هم منفعل نبودند بلکه با حضور در عرصه های مختلف بر جهت گیری های سیاسی و تغییرات فرهنگی هم تاثیر گذاشتند. روش پژوهش در این بررسی روش توصیفی تحلیلی مبتنی بر منابع تاریخی و کتابخانه ای است

بدنبال شکست یزدگرد سوم آخرین پادشاه سلسله ساسانی در نیمه دوم قرن هفتم میلادی در برابر اعراب مسلمان، سرزمین ایران ضمیه امپراطوری جدید مسلمانان تحت عنوان خلافت گردید. این حادثه بزرگ بتدریج منجر به ورود اسلام و بدنبال آن ورود نخستین فرقه سیاسی-دینی در اسلام یعنی فرقه شیعه بدرون ایران گردید. با پیشروی اعراب مسلمان بطرف شرق و جنوب شرقی امپراطوری ساسانی بذر دین اسلام و تشیع در تمام مناطق کاشته شد. از این روست که در منابع بصورت پراکنده ناگهان با ورود اسلام و شیعه در منتهی الیه شرقی مرزهای امپراطوری ساسانی از نیمه های دوم سده اول هجری روبرو می شویم، آنهم در سیستان سرزمینی که یکی از مراکز بزرگ دین زرتشت و محل ظهور موعودهای زرتشتی و زادگان و پرورشگاه پهلوانان اساطیری تاریخ ایران بشمار می رود. به نوشته منابع تاریخی سیستان در زمان خلیفه سوم در فاصله سالهای 35-34 هجری بتصرف مسلمانان درآمد و بدنبال آن سیستانیان با اسلام و سپس با آغاز خلافت پیشوای شیعیان با تشیع آشنا شدند. قراین تاریخی حاکی از این است که با ورود والیان آن حضرت، چون عبدالرحمن بن جروالطایی و ربعی بن الکاس العنبری، بذر تشیع در سیستان کاشته شده باشد. زیرا واکنش مردم سیستان در مقابل فرماندار معاویه بعد از شهادت حضرت علی (ع) و قیام مردم سیستان در خونخواهی امام حسین (ع) و فرار عبادبن زیاد والی سیستان بعد از این حادثه را شاید بتوان از نشانه های تمایل به تشیع و دلدادگی گروههایی از مردم سیستان به فرقه شیعه تلقی نمود. با حضور علمائی چون حسن بصری و ورود تعداد کثیری از سادات حسینی و موسوی در زمان ولایتعهدی امام رضا به سیستان زمینه بیش از پیش برای نفوذ و آشنایی مردم سیستان فراهم شد. تا اینکه سرانجام در آغاز قرن دهم هجی قمری با تشکیل دولت صفوی و حاکمیت قزلباش ها، شیعه مذهب رسمی سیستانیان شد. در این پژوهش با استفاد از روش استادی سعی در تبیین روند تدریجی نفوذ شیعه در سیستان با توجه به اشارات ناچیز و پراکنده منابع در حد امکان شده است.

در اواخرقرن ششم و آغاز قرن هفتم میلادی پیام آوری الهی درمنطقه جزیره العرب مشغول تبلیغ و ترویج دینی وحیانی توحیدی به نام اسلام بود. پیام آور مردی بود از خاندان قریش درمنطقه حجاز واقع در شهر مکه به نام محمد (ص) بن عبداله بن عبدالمطلب که از تبار قصی به کلاب به شمار می رفت . محمد (ص) در سال 570 م متولد شد و در سن 40سالگی درشهر مکه از طرف خداوند به پیامبری برگزیده شد وپس از 13 سال تبلیغ دین اسلام به مدینه کوچ کرد ومدت 11 سال نیز درآن شهر اقامت گزید وسپس وفات نمود. دینی که محمد (ص) به تبلیغ وترویج آن می پرداخت اسلام نام گرفته ودینی توحیدی وحیانی می باشد که اصول اولیه آن عبارت است از مجموعه آیاتی که از طرف خداوند وحی شده است به محمد (ص) ،به عنوان پیامبر این دین که درکتاب مقدس ؛ به نام قرآن مجید گرد آمده است. دین اسلام که کامل ترین دین از ادیان توحیدی وحیانی قبل از خود به حساب می آید درهمان دوره حیات پیامبر مبانی وشرایع خود را بیان واستوار گردانید .

هنگام پیدایش اسلام در جزیره العرب نظام قبیله¬ای حاکم بود. با گسترش تدریجی اسلام در مدینه، بعضی از قبایل با پیامبر هم¬پیمان شدند. اما در هم¬پیمانی خود سستی و ضعف نشان می¬دادند. چون سرزمین¬های این قبایل محل عبور کاروان های تجاری قریش به شام و عراق بود، لذا پیامبر سعی می نمود تا آن قبیله¬ها را از قریش جدا ساخته و با آنها پیمان ببندد. از طرفی حجاز یک موقعیت منحصر به فرد داشت. زیرا میان تمدن یمن در جنوب و تمدن¬های بین النهرین و شام در شمال واقع شده بود. پس تسلط بر این قبایل و معاهد ساختن آنها، موقعیتی مناسب برای رشد و گسترش اسلام به حساب می¬آمد. می¬توان گفت دوحادثه¬ی اساسی تأثیر فراوانی بر این مسئله گذاشت؛ این دو حادثه، صلح حدیبیه و فتح مکه بودند. البته صلح حدیبیه نقش مهم تری را ایفا کرد. در حادثه صلح حدیبیه بخصوص آن ماده که اعلام می¬کرد، قبیله¬ها در هم¬پیمانی با محمد(ص) و یا قریش آزادند، قبایل آزاد شدند و به راحتی می¬توانستند با پیامبر هم¬پیمان شوند. در همان جا قبیله¬ی خزاعه هم¬پیمانی خود را با پیامبر به طور مستقل اعلام کردند. و قبیله¬ی بنی¬بکر هم با قریش عهد بست. همچنین با ممنوعیت ده سال جنگ بین قریش و مسلمانان طبق مفاد پیمان، فرصتی مناسب بود تا پیامبر فعالیت خود را بر قبایل اطراف حجاز که خطری برای اسلام به حساب می¬آمدند، متمرکز کند. با سقوط مکه و تسلیم نهایی قریش، قبایل حجاز ناچار به پذیرش اسلام شدند و همه¬ی قبیله¬های حجاز تا پایان سال نهم هجرت اسلام آوردند. در واقع بعد از قدرت یافتن مسلمانان در جریان فتح مکه، اصولا گرایش به اسلام به طور وسیعی در قبایل مختلف حجاز گسترش پیدا کرد. تحقیق حاضر بر آن است تا با رویکردی توصیفی تحلیلی قبایل معاهد اطراف حجاز را معرفی کرده و زمینه¬های هم¬پیمانی آنها را با پیامبر بررسی کند.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.