فرهنگ عامّه، از رایج ترین موضوعاتی است که در ذهن و روح بیشتر جوامع بشری ریشه دوانیده است و آثار آن به شکل های گوناگون نمایان است. بسیاری از اعتقادات آدمی از دوران های کهن تا به امروز شکل گرفته و باعث شده است جنبه های مهمی از زندگی انسان ها، به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه، با عقاید، باورها و آداب و سننی پیوند یابد که مجموع آن ها «فولکلور» یا فرهنگ عامّه را می سازد. آثاری که در آن ها به جنبه های مختلف زندگی عوام توجه شده است، جسته و گریخته در گذشته ی ادبی ایران نیز نشانی از خود به جا گذاشته اند. بسیاری از این آداب و رسوم، نتیجه ی آمیزش روح آن قوم با محیط پیرامون خود، و تجربه های تلخ و شیرینی است که در طیّ تاریخ طولانی آن را به دست آورده است. داستان سمک عیّار از جمله متونی است که در آن به بسیاری از سنّت ها و آداب و باورهای مردمی و به طور کلّ، فرهنگ و فولکلور آن زمان، اشاره شده است. « بی تردید می توان گفت که آنچه از آثار تمدّن و فرهنگ در این کتاب دیده می شود، همه ایرانی و مربوط به ایران است» (ناتل خانلری، 1364: 9 ). در طیّ پژوهشی که در متن کتاب سمک عیّار صورت گرفت ابتدا جزئیات کامل این داستان مورد مطالعه قرار گرفت و سعی شد تمامی عناصری که با فرهنگ عوام و سنن و باورهای مردمی در ارتباطند، جمع آوری شده، سپس این عناصر، با مطالعه ی کتبی که به نحوی با موضوع پایان نامه و مطالب جمع آوری شده مرتبط بودند، به طور مستند و مدلّل تحلیل شوند. نگارنده ی این تحقیق بر آن است که با مشخّص کردن عناصر گوناگون فرهنگ عامه، جای این گونه باورها و آداب را در میان مردم تفسیر و تحلیل کند. در بخش دیگری از این کار تحقیقی سعی شده است آداب و رسوم و سنن ملّی و مذهبی، همچون آداب درباری، مراسم ازدواج، مراسم سوگواری و این گونه آداب، در عرصه ی داستان تبیین شود. در قسمت دیگری از پایان نامه نیز اعتقادها و باورهای مردمی، همچون اعتقاد به موجودات خیالی، سحر و جادو، چشم زخم، خواب و رویا و دیگر پدیده های خرافی... قید شده است. علاوه بر موارد فوق در قسمت پایانی تحقیق، به طبّ و درمان و استفاده از داروهای مختلف، تفریحات و سرگرمی هایی چون فعّالیّت های ورزشی، شکار، شراب و مِی گساری، پرداخته شده است.

چکیده:عرفان روشی است که برای یافتن حقیقت عقل و استدلال را کنار گذاشته است و به کشف و شهود تکیه دارد. از قرن چهارم به تدریج مفاهیم عرفانی در قالب کتاب های مستقل ارائه شد و در قرن ششم سنایی گونه ی مستقل شعر عرفانی را تشخّص بخشید. در این میان مولوی که بخش مهمی از زندگی خود را به شاعری گذرانده و شعر عرفانی سروده است، تحت تأثیر شمس تبریزی عرفان مستقل و ممتازی ارائه می دهد که بر مبنای عشق بنا نهاده شده است. او در مثنوی معنوی که به روش حکایت در حکایت سروده شده است و تمثیل در آن مهمترین وسیله ی شاعر برای انتقال معنی بوده، توجه خاصّی به قصص دینی داشته است. داستان موسی(ع) به دلیل دارا بودن جاذبه های خاصّی برای مولوی، بیشتر مورد توجه او بوده است. یکی از این جاذبه ها شباهت شخصیتی موسی(ع) با شخصیت دو بعدی خود مولوی است.موضوعاتی نظیر لزوم انتخاب پیر، علیّت، وحدت وجود، شعور جمادات، قضا و قدر، عقل و عشق، و حال و قال از جمله موضوعاتی است که مولوی با بهره گیری از داستان موسی(ع) در مثنوی به آنها پرداخته است. اما شیوه ی او در بیان این قبیل مفاهیم که به نوعی مفاهیم دشوار فلسفی نیز هستند، چنین است که این موضوعات را به حوزه ی عرفان برده و با بهره گیری از داستان موسی(ع) به گونه ای سهل تر و ملموس تر برای خواننده بازگو می کند که برای عموم خوانندگان سود بخش باشد.

این تحقیق از نوع کتابخانه ای و تحلیل محتواست که در آن، شیوه ی داستان پردازی عطّار و مولوی، از نظر فرم و محتوا، بررسی، مقایسه و تحلیل شده است. عطّار و مولوی برای طرح مفاهیم عرفانی از قالب داستان استفاده کرده اند. مولوی بیست و پنج مورد از داستان های مثنوی را از مثنوی های عطّار اخذ کرده است. فرم و محتوای این داستان ها دارای تفاوت ها و شباهت هایی است. تعدادی از شخصیّت های داستان های مشترک، یکسان و تعدادی دیگر متفاوت است. هر دو شاعر از شیوه ی مختلف شخصیّت پردازی استفاده کرده اند، امّا شخصیّت های پویای مولوی نسبت به عطّار بیشتر است. عنصر گفت-وگو در داستان های مولوی پر کاربردتر از داستان های عطّار است. زاویه دید تمام داستان ها سوم شخص و از نوع دانای کلّ و نمایشی است. زمان و مکان بیشتر داستان ها مبهم یا عام و کلّی است. صحنه پردازی ها نیز عمدتاً کلّی و بدون توجه به جزئیّات است. پیرنگ داستان های عطّار ضعیف و ابتدایی و پیرنگ داستان های مولوی منسجم ، پیچیده و کامل است و رابطه ی علیّت در حوادث آن ها رعایت شده است. علاوه بر این، داستان های مولوی از نظر تعداد گره ، ایجاد تعلیق و کشمکش نسبت به داستان های عطّار برتری دارد. این تفاوت ها در فرم، باعث جذابیّت، طولانی شدن و شباهت داستان-های مولوی به داستان های امروزی شده است. در بخش محتوا نیز پیام و نوع پیام رسانی برخی از داستان ها یکسان و برخی دیگر متفاوت است. به دلیل اطلاعات وسیع مولوی و استفاده از شیوه ی قصّه در قصّه، داستان های او علاوه بر پیام اصلی، دارای پیام های فرعی متعدّدی است که این امر جنبه ی تعلیمی داستان های او را افزایش می دهد؛ در حالی که عطّار از اسلوب قصّه در قصّه استفاده نکرده و معمولاً یک پیام در هر داستان ذکر کرده است.

مثنوی یکی از قالب های شعری است که بزرگ ترین شاهکارهای ادبی ادوار گذشته در این قالب شعری ارائه شده و متناسب با هر دوره، محمل مفاهیم و موضوعاتی از قبیل حماسی، عرفانی و غنایی بوده و این موضوعات غالباً در قالب داستان های بلند و کوتاه، به صورت رمزی و تمثیلی بیان شده است. قالب مثنوی تا زمان مشروطیّت در پهن? شعر و ادب فارسی حضور چشم گیری داشت ولی پس از مشروطیّت و هم زمان با رواج شعر نو، به دست فراموشی سپرده شد و با پیروزی انقلاب اسلامی و شروع جنگ تحمیلی دوباره پا به عرصه گذاشت و حیاتی دوباره یافت. به نظر می رسد ظهور دوبار? این قالب در عرص? شعر فارسی، هم در فرم و ساختار و هم در موضوع و محتوا نسبت به گذشته تفاوت هایی دارد. مهم ترین تغییرات و نوآوری های مثنوی در فرم و ساختار، در وزن، قافیه و ردیف مشهود است. نویسنده مهم ترین تغییرات و نوآوری های ساختاری قالب مثنوی نسبت به ادوار گذشت? ادبی را در مثنوی-های دور? ادبیات انقلاب اسلامی و آثار شاعران این دوره بررسی و بسامد این نوآوری ها و تغییرات را آشکار کرده است. تغییرات موضوعی و محتوایی این قالب نیز عدول از داستان سرایی ها و منظومه ها و پرداختن به مسائل دینی، مذهبی، اجتماعی و سیاسی است که به بررسی این موضوعات و تحلیل آن پرداخته و بسامد هر یک از موضوعات را مشخص کرده است.

نام خانوادگی دانشجو : نوری زاده ناوی نام : سبحان عنوان پایان نامه : بررسی نظریه ی توسّل و انعکاس آن در شعر عرفانی فارسی از قرن ششم تا قرن نهم استاد راهنما : آقای دکتر احسان شفیقی استاد مشاور : آقای دکتر شکر اله پور الخاص مقطع تحصیلی : کارشناسی ارشد رشته : زبان و ادبیّات فارسی گرایش : محض دانشگاه : محقّق اردبیلی دانشکده : ادبیات و علوم انسانی پردیس نمین تاریخ فارغ التحصیلی : 16/12/90 تعداد صفحات : 180 کلید واژه ها : توسّل، شفاعت، شرک، توحید، اولیاء، سیر و سلوک، استمداد. چکیده موضوع تحقیق حاضر، توسّل به اقسام مختلف دستاویز ها و وسایط موجود، جهت تقرّب به خداوند و جلب خشنودی اوست. بازگشت انسان از این دنیای فانی به دنیای باقی،امری حتمی وگریز ناپذیر است.بر اساس تعالیم دین مبین اسلام و توصیه های شارع مقدّس و مبانی اعتقادی مسلمانان، تنها راه رهایی از عذاب اخروی و دوزخ ابدی، جلب خشنودی و رضایت الهی است. لذا ، مسلمانان جهت تحقّق آن به هرگونه امکانات و موقعیت و اسبابی تمسّک و توسّل می جویند تمسّک و توسّل،اشکال و جلوه های گوناگونی دارد از جمله: توسّل به اسماء الهی، توسّل به اعمال صالحه، توسّل به دعای صالحان و توسّل به جاه و مقام صالحان زنده و متوفّی. برای بررسی نظریّه ی توسّل و توضیح دیدگاه ها و تبیین انواع آن، از آیات قرآنی و احادیث نبوی و روایات و منابع معتبر دینی،عرفانی و کلامی بهره برده ایم. از انواع مختلف توسّل، توسّل به جاه و مقام صالحان زنده و متوفّی مخالفانی دارد که ابن تیمیّه و محمّد بن عبدالوهّاب از سرشناسان این گروه می باشند.بنیاد این پژوهش بر روش و شیوه ی کتابخانه ای و تحلیل محتوا استوار است.ابتدا آیات و احادیث مورد استناد موافقان و مخالفان مورد مطالعه قرار گرفته،یادداشت برداری شد .و پس از آن با مطالعه ی دقیق دواوین شعری شعرای قرن ششم تا نهم،شواهد شعری مرتبط با انواع و اقسام مختلف توسّل را استخراج و یادداشت برداری نمودیم.سپس با تلفیق آیات و احادیث و شواهد شعری ، بازتاب نظریه ی توسّل در شعر شاعران دوره ی مورد نظر بررسی شده است .از نتایج قطعی آن،آگاهی از بازتاب وسیع اشکال گوناگون توسّل ،به ویژه ،توسّل به صالحان،پیران طریقت،اولیاء الهی و دعای خیر آنان در شعر عرفانی فارسی است.

حیات از منظر عارفان، متجلّی شدن به نور اقدس الهی است در ظلّ انوار ساطع او که سبب آن ترک علایق دنیوی و امیال شهوانی است. فلاسفه نیز عموماً مبحث حیات را برای اثبات حس و اراده و حیّ و قیوم بودن ذات حق مورد بررسی قرارداده اند. در این پایان نامه محقق برآن است تا دیدگاه مولوی را درخصوص معنا و مفهوم حیات بررسی کرده و با تکیه بر آیات و احادیث مورد تحلیل قرار دهد. با توجه به بررسی به عمل آمده در درون مایه مثنوی سه دیدگاه زیر نمود بیشتری دارد: 1ـ دینی که در این دیدگاه حیات جاری معمولی در این دنیا، حیات ابتدایی به شمار میرود و لذا این حیات نمی تواند آرمان و ایده آل نهایی انسان تلقی شود بنابراین، دنیا و آخرت در ارتباط تنگاتنگ با هم هستند. 2- فلسفی و کلامی که با اندیشه خداجویی گره خورده است. طبق این دیدگاه، سراسر خلقت کریمانه است و موجودات دایماً حیات خود را از نفخه لطف الهی دریافت میکنند.3- عرفانی که زندگی به معنی نفس کشیدن و رفتار غریزی کردن نیست بلکه تولد دوباره یافتن است؛ یعنی از حیات تیره نفسانی مردن و در عرصه فضیلتهای اخلاقی و روانی تولد یافتن است. سرانجام این بررسی به این نتیجه میرسد که حیات دنیوی، مقدّمه حیات اخروی است. مرگ نیز به معنی نابودی مطلق نیست، بلکه نه تنها آغاز یک زندگی جدید، در نگاهی عاشقانه وسیله وصال به معشوق ازلی است به طوری که روح از تنگنای حیات حسّی به فراخنای عالم ارواح نقل میکند و در نشیمن گاه «صدق» مکان میگیرد.

روش کار به صورت کتابخانه ای و تحلیل و مقایسه ی موضوع آفرینش در کشف الأسرار و مرصادالعباد است. در هر دو اثر موضوع آفرینش و جنبه های گوناگون آن مطرح شده است. دیدگاه هردو عارف در بسیاری از جنبه ها عمدتاً یکسان است و اگر تفاوتی هم مشاهده می شود بسیار جزئی است. در نزد هر دو عارف، تحقّق آفرینش مطابق علم و اراده ی ازلی الهی و بر مبنای عشق خالق یکتا به ذات خویش، توصیف می شود و برای نظام آفرینش به دو بعد ظاهری و باطنی قائلند؛ به هدفمندی آن اعتقادی راسخ دارند و برای موجودات آن سلسله مراتبی تعیین می کنند. در هر دو اثر نخستین انسان حضرت آدم (ع) معرفی، امّا تقدّم وجود روحانی حضرت محمد (ص) نیز نادیده گرفته نمی شود. دو عارف پس از ذکر کلّیاتی در خصوص آفرینش عالم، بحث را به سمت آفرینش انسان می کشانند، او را تنها موجود ثنوی، حامل امانت الهی و خلیفه ی حق تعالی بر روی زمین معرفی می کنند؛ خلقت او را هدفمند می دانند و جهت زندگی اش را به سمت و سویی واحد سوق می دهند و تمام عالم را در حکم ابزاری برای تعالی اش می دانند، امّا به علت نقص ذاتی این موجود از نقش هدایتگر انبیا غافل نیستند. میبدی و نجم دایه ضمن بحث پیرامون موضوع آفرینش انسان، به مقام انسان کامل نیز اشاره می کنند و او را آیینه ی تمام-نمای حق در عالم می انگارند و با پرداختن به این موضوع از آفرینش انسان، بحث را از کلّیتش خارج و هدف از آفرینش عالم و انسان را تحقق انسان کامل می دانند.

فرهنگ عامیانه متضمن عناصری است که نشان دهنده ی اوضاع اجتماعی اعتقادات و باور ما و آداب و رسوم، عقاید، هنر و ادبیات عامیانه ی یک قوم یا سرزمین است. شاعران به عنوان چکیده و عصاره ی زمان، آثارشان بیانگر اندیشه، احساسات و عواطف مخاطب، تبلور زندگی مردم دوران و هم راستا با تکامل اجتماعی عصراست از این رو با تأمل و بررسی در اشعار شاعران می توان با فرهنگ عامیانه که مجموعه ی تجربیات و تفکرات بشر و هنرها و آداب و سنن یک جامعه است آشنا شد و به شناخت اجتماع و فرهنگ و پیشینه ی تاریخی یک ملت نائل آمد. اشعار شاعران سبک خراسانی و دیوان شاعران بزرگی چون فرخی، کسایی و منوچهری از زندگی مردم و تلخی وشیرینی، زشتی و زیبایی عصر خویش نشأت گرفته است و می تواند خواننده را با اجتماع و آداب و سنن و زندگی پرجوش و خروش مردم آن روزگار آشنا کند. از این رو در این تحقیق اشعار کسایی مروزی، فرخی و منوچهری سه شاعر برجسته ی این دوره انتخاب شد. تا چونان آیینه ای بازتاب اوضاع اجتماعی و واقعیات روزگار در شعر آنان مشاهده گردد و از خلال اشعار آنان سنت ها، عقاید خرافی، پیشه ها، طب و درمان و احکام نجوم، اعیاد باستانی و دیگر موارد مرتبط با فرهنگ عامه بیرون کشیده شود و بدین گونه شناختی اگر چه کلی از اوضاع و مناسبات آن روزگار به دست داده شود.

چکیده: مولانا یکی از شعرای برجسته¬ای است که به حیات جسمانی و روحانی انسان توجه خاصی مبذول کرده است، او به تمام جنبه¬های زندگی انسان توجه کرده است و اهمیّت زیادی برای راهنمایی انسان در جهت هر چه بهتر استفاده کردن ازلحظه-های عمر و زندگی دنیا قائل شده است. مولانا آدمی را به پرهیز از فکر و تخیّلات منفی دعوت می¬کند و علّت غم¬های آدمی را دور شدن و غفلت از مبدا نور می¬داند و غم را به عنوان هدیه¬ای از خداوند می¬داند که باید بابت آن همیشه شاکر بود، چرا که غم نشانی از رحمت الهی است البّته این نوع غم پسندیده است و غم منفی همان غم دنیوی است که بسیاری از انسان¬ها به علّت از دست دادن مادّیّات آن را تجربه می¬کنند و غرق زندگی دنیوی هستند و شادی پسندیده شادی¬ای است که هنگام عبادت و کمک و یاری به هم¬نوع در وجود انسان ایجاد می¬شود و حس رضایت¬مندی را به او می¬دهد. مولانا زندگی را سرشار از شادی می¬بیند و در نظر او جایی برای غم و اندوه منفی وجود ندارد چون مولانا عاشق حقیقی است. تمام نکاتی که مولانا در مثنوی و سایر کتاب¬های خود به آن پرداخته است، همه از فرهنگ اسلامی که غنی¬ترین فرهنگ¬ها است گرفته شده است. مولانا رذایل اخلاقی را موجب غم و حزن و تباه شدن زندگی دنیایی و آخرتی می¬داند که دل انسان را سیاه و روح او را گرفتار و اسیر می¬کند. در این پژوهش سعی شده است غم و شادی را از دیدگاه¬های مختلف مذهبی و روانشناسی و مخصوصاً از نظرگاه مولانا مورد بررسی قرار داده شود تا همگان با تغییر دادنِ دید خود نسبت به پدیده¬ها و جهان هستی، زندگی را سرشار از خوشی معنوی کنند.

این پژوهش به بررسی ساخت فعل در گویش گیکلی شرق گیلان می¬پردازد و محوریّت با شهرستان¬های لاهیجان و سیاهکل است و بیشتر تلفّظ و شیوه¬ی گویش گویشوران این دو شهر مورد توجّه است. این پایان نامه در چهار فصل تنظیم شده است که به طور خلاصه به شرح زیر است: فصل اوّل کلّیات پژوهش است که شامل بیان مسئله، فرضیه و پیشینه¬ی پژوهش و اهداف تحقیق و... می¬باشد. فصل دوم مبانی نطری پژوهش است که در آن ابتدا درباره¬ی زبان فارسی و ریشه¬ی آن و همچنین درباره¬ی لهجه¬های زبان فارسی، جایگاه لهجه و گویش¬های ایرانی رابطه¬ی بین زبان و گویش، راه تشخیص زبان و گویش، گویش گیلکی صحبت شده است و در پایان به معرفی شهرستان¬های لاهیجان و سیاهکل می¬پردازد. فصل سوم شامل تعاریف کلیدی است که شامل تعریف ریشه، ستاک، ماده فعل، ماده سببی، ماده ماضی، ماده مضارع و... است و در این بخش به تعریف مختصری با ذکر مثال پرداخته شده که همه¬ی این مباحث در بخش بررسی و مطالعه¬ی داده به طور مفصّل با ذکر مثال بیان شده است. در این پژوهش سعی شده است که از افعال ساده برای ذکر مثال استفاده شود و همچنین از افعالی که به زبان فارسی نزدیک است و در گویش گیلکی نیز بسیار استعمال می¬شود و مثال¬های دشوار خودداری شده است و مثال¬هایی انتخاب شده است که از نظر شیوه¬ی نوشتاری و تلفّظ سهل باشد.

چکیده: عرفان، مکتبی فکری و فلسفی است که سالک را نه تنها از راه عقل و استدلال، بلکه از راه شناخت حقّ و حقیقت بر مبنای کشف و شهود عارفان به سر منزل مقصود می¬رساند. چرا که با این روش، عرفا مفاهیم قرآن و احادیث را با باطن انسان و جهان درون تطبیق داده و در نهایت، اندیشه¬های ناب عرضه کرده¬اند. این ویژگی بعینه در آثار شبستری و اقبال لاهوری آشکار است. شبستری، ازنمایندگان مکتب وحدت وجود، به تأثیرپذیری از عرفان ابن عربی در مهم¬ترین اثر خود، گلشن راز که در جواب سوالات امیر حسین هروی سروده، به بیان اندیشه¬های عرفانی خود پرداخته است و اقبال لاهوری نیز، از مجذوبان شیخ محمود شبستری، یک کتاب منظوم خود را به رسم اعلام و اثبات ارادت ویژه به این عارف بلندنظر، «گلشن راز جدید» نامگذاری نموده و در آن کوشیده که خود با توجه به برداشت-ها و تفسیری که از سوالات امیر حسین هروی دارد، پاسخ دهد. و ضمن طرح و سوال و جواب عرفانی در آن، ابیاتی سروده، که فلسفه و عشق زندگی خویش را به خواننده می¬شناساند. در این پایان نامه کوشیدیم با تبیین اشتراکات و افتراقات اندیش? عرفانی اقبال و شبستری در دو اثر گلشن راز جدید و گلشن راز، پیرامون مباحثی همچون مسأله تفکر، علم و معرفت، وصال ممکن و واجب، قدیم و محدث، مفهوم «من» یا به تعیبر دیگر، «خودی»، انسان کامل، مفهوم اناالحق و... سخن به میان آوریم و دیدگاه¬های این دو اندیشمند بزرگ اسلامی را به خوانندگان نشان دهیم

ناصرِخسرو قبادیانی شاعر بزرگ و از نابغه های بزرگ فکری قرن پنجم هجری است و در زمینه های مختلف دینی، حکمی، فلسفی سخن گفته است. در مورد فلسفی و حکمت آمیز بودن اشعار ناصرخسرو غلامحسین یوسفی چنین بیان نموده اند: «مفاهیم فلسفی و آراء حکمت آمیز هرچند گاهگاه شعرش را پیچیده و دشواریاب می کند خواننده را به ژرف نگری ها و افق های تازه نیز رهنمون می شود که ادراک آن ها برای اندیشه های جوینده و دور پرواز متضمن حظّ معنوی است.» (یوسفی، 1376: 78) وی فرد متدیّن و متشرّعی است که شعر و هر چیزی را که می توانست در شعر موضوعیّت داشته باشد، وسیله ای جهت بیان فکر و عقیده خود به کار گرفته است. در واقع وی نخستین شاعری است که شعر را به صورت افراطی در خدمت باورهای دینی، اخلاقی، حکمی درآورده است. ناصرخسرو دارای شخصیت و روحی معنوی است که به پند و اندرز، اعراض از دنیا و توجه به عالم آخرت ، ستایش آزادگی و کرم و نکوهش ستم و خودرأیی می پردازد. وی شاعر خردگرا است و دیوان اشعارش نمونه بارزی برای خردگرایی وی می باشدکه در آن عقل و خرد را می ستاید و معتقد است؛ عقل «ما را به شاهراه هدایت و تدیّن می کشاند.»(دشتی، 1379: 76) ناصرخسرو«پیوسته با جنبه های عقلی سروکاردارد و گفته هایش رنگ احتجاج فلسفی یا کلامی دارد. افراط در زهد و اعراض از دنیا زبان او را تلخ و طبع وی را ستیزه جوی ساخته است و از اینرو هضم و قبول آن بر اهل ذوق دشوار می شود.»(دشتی، 1379: 31) تلخی و گزندگی زبان وی را می توان بر محرومیت وی حمل کرد از جمله محرومیت وی از آزادی که از آن بسیار رنج برده است.(همان: 55)

نگاهی گذرا به دواوین شاعران پارسی گو، مویّد این مدّعاست که شعر پارسی همواره در طول حیات خود تحت تأثیر فرهنگ اسلامی و در رأس آن قرآن بوده است. گذشته از دلایل اعتقادی که این امر را سبب شده، اعجاز زبانی قرآن نیز که به زعم غالب زبان شناسان و پژوهشگران، شاهکاری شکوه مند محسوب می شود، از موجبات این امر بوده است. قرآن و پس از آن، احادیث، همچون معدنی بکر برای استخراج مضامین و تعابیر متعالی در آفرینش های هنری، در همه ادوار از جایگاهی قدسی در ذهن و باور شعرای این بومِ کهن برخوردار بوده است تا آنجا که خواجه شکر کلامِ شیراز، حضرت حافظ، وجه تسمیه نامِ جهان آشنایش را مرهون حفظ قرآن در چهارده روایت است. امروزه یکی از متُدهای رایج در نقد ادبی، بررسی روابط بینامتنی و تبیین تأثیر و تأثّر متون از یکدیگر است. در کنار این باید توجّه داشت که یکی از شاخه های برجسته ادبیّات معاصر، یعنی ادب مقاومت، حوزه ای است که برکنار از تأثیر قرآن و حدیث نبوده، بلکه ظرفیّت این را دارد که یکی از مناسب ترین بخش ها برای پژوهش پیرامون اثرگذاری قلمداد شود. در پایان نامه پیش رو، ضمن تدوین و ارائه اسلوبی جهت دریافت و طبقه بندی انواع اثرگذاری، کوشیده ایم تا بر اساس متد تعریف شده، آثار چهار تن از مهم ترین شعرای حوزه انقلاب و دفاع مقدّس را مورد کنکاش قرار دهیم. بدین منظور، انواع مختلف اثرپذیری را اعم از واژگانی، گزاره ای، گزارشی، تلمیحی، تصویری و... تقسیم بندی کرده همراه با شواهد قرآنی و حدیثی که گمان می رفت به نوعی برگرفته از آنها باشند، ارائه داده-ایم. هرچند قطعیّت این اثرپذیری به مصداق «المَعنَی فِی بطنِ شاعر» بر کسی آشکار نیست و می توان گفت انتساب هر نوع اثرپذیری بنا به اذعان نظریّه پردازان علم هرمنوتیک، بر اساس گمانه زنی مخاطب و امارات ایجابی متن انجام پذیرفته است. در زمینه اهداف دیگر پژوهش باید اشاره کرد که پرداختن به درجه اثرپذیری و وجوه اشتراک و افتراق هر یک از شعرای مورد بررسی، امری است که مطمح نظر بوده است تا از این رهگذر، به دنیای فکری شان راه یافته، داوری در باب آثارشان با دامنه آگاهی های بیشتری همراه باشد.

قطران تبریزی از شاعران قرن پنجم هجری زبان فارسی است. از این شاعر بیش از ده هزار بیت برای فرهنگ و تمدن ایرانی به یادگار مانده است که غالب آن ها برای مردمان غیر متخصص نیازمند شرح است. به این منظور در نوشته حاضر لغات، اصطلاحات، ترکیبات و تعبیرات دیوان قطران را شرح داده‏ایم و به اینها اکتفا نکرده، اعلام تاریخی و جغرافیایی را نیز به واضح ترین نحو شرح داده ایم. در مواردی که مفهوم مطلب با یک بیت روشن نبوده از ابیات قبل و بعد از آن کمک گرفته و گاهی از اشعار شاعران دیگر استفاده کرده ایم. بدین ترتیب در این فرهنگ مجموعاً 2457 لغت، اصطلاح، ترکیب و عَلَم را توضیح داده‏ایم که تعداد 1476 از آنها لغت، 651 ترکیب و تعبیرات، 9 اصطلاح طبی، 78 اصطلاح نجومی، 4 اصطلاح فلسفی، 96 اعلام جغرافیایی و 143 اعلام اشخاص است.

نوع نگرش نیما و شهریار به طبیعت و استفاده از عناصر آن در شعر، دارای شباهت ها و تفاوت هایی است.گرایش نیما به طبیعت بیرونی بیش از شهریار است.شهریار برای تسکین دل خود شعر می گوید و شعر او ترسیم کننده ی احوال درونی شاعر و نمایش دهنده ی من شخصی او،با استفاده از عناصر طبیعت بیرونی است.شعرشهریار هنگام پرداختن به موضوعی اجتماعی و سیاسی هم، از صراحت و روشنی خاصی برخوردار است.نیما از من شخصی خود برای بیان خواسته های اجتماعی و سیاسی انسان امروزی استفاده می کند البته با پوششی از جلوه های ساده ی عناصر طبیعی زندگی روزمره و مکان های آشنا که موجب ایجاد"ابهام" در شعر نیما می شود.وجود ابهام در شعر نیما ، در عین ساده نمایی، بیانگر جاری بودن لایه ای زیرین و عمیق تر از طبیعت بیرونی و لایه ی رویین آن است.شعر تمثیلی فارسی که سال های متمادی شاعران فارسی سرا،از آن برای عینی تر کردن مفاهیم ذهنی ، استفاده کرده اند، ابزاری مهم و قابل اعتنا برای نیما بوده است تا از آن برای بیان اندیشه های اجتماعی،سیاسی و ... خودبه خوبی بهره بگیرد.