مولانا جلال الدّین بلخی یکی از نام آورترین شاعران تاریخ ادب پارسی است. مولانا علم وعرفان را در هم آمیخته است، ومعجون دلپذیری ارائه داده است. گذشته از شعر، نثر او نیز از نثرهای برجسته ی عرفانی فارسی محسوب می شود. عوامل متعددی باعث زیبایی وجذابیت این نثر ها شده است. یکی از این عوامل کاربرد هنرمندانه عناصر فرهنگی واجتماعی در این آثار منثور است. در واقع مولانا با توجه به این دلیل که غالب مخاطبشان مردمان عادی اجتماع بوده اند سعی کرده، مطالب پیچیده ی عرفانی را با زبان ساده ی همان مردم با بهره گیری از عناصر فرهنگی واجتماعی جامعه ی پیرامونش ونیز با تأکید برعنصر بلاغت عامه مطرح کند. پرداختن به عناصر زندگی مدنی، غذاها و پوشاک بخشی از تأثیر پذیری مولانا از عناصر فرهنگی واجتماعی جامعه ی خویش است. اصلی ترین روی کرد ما در این تحقیق بررسی باز تاب عناصر فرهنگی واجتماعی درآثار منثور مولوی است. در این نوشتار آثار منثور مولانا با نگاه ویژه به عناصر فرهنگی واجتماعی مورد تحقیق وبررسی قرار گرفت ودر این راستا این عناصر برجسته نمایی ونشانه گذاری گردید. در واقع هدف اصلی توصیف وتبیین جلوه های مختلف زندگی مادی ومعنوی مردم در قرن هفتم است. آن گونه که مولانا در آثار منثورش به آن ها اشاره کرده است. نگرش عمیق نویسنده به محیط پیرامون ودرک مسائل موجود در جامعه، مهارت، روانی وسادگی بیان شاعر مخصوصاً در فیه مافیه در بیان جذاب این عناصر بسیار قابل توجّه است. مولوی با قدرتی اعجاز آمیز مطالب علمی وعرفانی را با استعاره از عناصر فرهنگی واجتماعی به زبانی ساده و به کمک عناصر فرهنگ عامّه در قالب تمثیل های ساده بیان کرده است. این پایان نامه یک مقدمه و چهار فصل دارد: بعد از کلیات تحقیق، مطالبی در باره ی آثار منثور مولانا و شرح احوال وآثار او بیان شده است. فصل سوم: که اصلی ترین فصل کار است. دارای هفت بخش است: تعلیم تربیت، سرگرمی ها وتفریحات، مشاغل، نظام حکومتی و دیوان سالاری‏، عناصر زندگی مدنی (مدنیّات)‏، داد و ستد و معاملات و طب ودرمان می باشد ودر نهایت نتیجه گیری جامعی از یافته های تحقیق ارائه شده است.

چکیده تجلّی وتأثیراسطوره ازجهات گوناگون درزندگی انسان پس ازعصراساطیری ، امری است اجتناب- ناپذیر. این نکته زمانی آشکارترمی شودکه با آرای اندیشمندان این مقوله آشنا تر شویم . دراین پایان- نامه تلاش شده است تاعلاوه برشناخت اسطوره وآیین های اساطیری وارزش واهمّیّت آن درحیات انسان، به یافتن تجلّی وتأثیرو ردّ پاهای محسوس ونامحسوس این آیین ها درمناسک عملی مندرج دربرگزیده ی نثرعرفانی فارسی تا قرن هفتم هجری قمری پرداخته شود . به همین منظور درزمینه ی معرّفی آیین های اسطوره ای ، تقریباً ازاساطیرهمه ی ملل جهان بهره برده ایم ، ودرمقوله ی عرفان نیز به متون برگزیده ای ازنثرعرفانی ایران درهفت قرن اوّل هجری اکتفا نموده ایم ،آثاری از قبیل اسرارالتّوحید، تمهیدات ، تذکره الاولیاء ، مرصادالعباد ، کشف الاسرارمیبدی ، عبهرالعاشقین و آثارفارسی شیخ اشراق . دراین پژوهش ،آن دسته ازتجلّی های آیینی بررسی شده اندکه آگاهانه یا ناخودآگاه با توجّه به ضمیرناخودآگاه مشترک جمعی انسان ها ، میان دومقوله ی اسطوره وعرفان ، ارتباطی عمیق وشگفت برقرارکرده اند . آیین ها ومناسکی ازقبیل : شست وشوی آیینی ، مراحل گذروسلوک وتشرّف ، رقص وسماع ، پوشاک آیینی ، مکان وزمان قدسی ، خارق عادات ، معراج ، مکاشفه ، اعداد مقدّس ، آداب ذکروغیره که دراسطوره ومتون عرفانی ،کارکردی تقریباً مشترک یافته اند . شایان ذکراست که تأثیروتجلّی اساطیر نه تنها درعرفان عملی ، دربسیاری اززمینه های دیگر مانند عرفان نظری ، ادبیّات ، هنر ، علوم اجتماعی ، فلسفه و ... قابل بررسی وتعمّق است . واژگان کلیدی : آیین ومناسک ، اسطوره ، عرفان وتصوّف