چکیده: با توجه به اینکه یکی از بهترین راههای تنظیم مصرف آب، شناسائی مقدار آب در دسترس و چگونگی مدیریت منابع آب است، اندازه گیری رطوبت خاک جهت برنامه ریزی آبیاری و تنظیم میزان مصرف آب از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است پس استفاده از روشی که بتواند رطوبت خاک را با دقت بالا و درمدت زمانی کم در اختیار ما قرار بدهد ضروری می باشد. با توجه به روش های مستقیم و غیر مستقیم که برای اندازه گیری رطوبت خاک وجود دارد، روش انعکاس سنج حوزه زمانی به دلیل عدم نیاز به کالیبره کردن دستگاه در اکثر خاک ها، نداشتن خطر تشعشع مثل روش های نوترون متری و اشعه گاما، کاربرد ساده، امکان اندازه گیری اتوماتیک و تکرار پذیر بودن رطوبت برتری دارد. در این روش با اندازه گیری ضریب ثابت دی الکتریک خاک که یک عامل غیر مستقیم است و جایگزینی آن در معادلات مربوطه، درصد رطوبت حجمی موجود در خاک تعیین می شود. با توجه به اینکه چگالی ظاهری و سطح ویژه ذرات خاک از مهمترین عواملی اند که در اندازه گیری ثابت دی الکتریک در خاک تأثیر می گذارند، لذا در این تحقیق سعی بر این است که اثر تغییر بافت خاک و درصد ماده آلی موجود در خاک بر روی دقت اندازه گیری رطوبت توسط این دستگاه بررسی گردد. این تحقیق در 5 نوع خاک با بافت های سبک تا سنگین انجام شده و برای هر خاک 3 تکرار و 3 تیمار در درصد های مختلف ماده آلی شامل کود لاشبرگ که به صورت وزنی به خاک اضافه می شود، انجام می گیرد. پس از آماده شدن هر یک از تیمارها آنها را داخل گلدان های استوانه ای با قطرو ارتفاع حدوداً 25 سانتیمتر ریخته و از زیر اشباع می کنیم پس از 24 ساعت از اشباع شدن گلدان ها، در روزهای متوالی اندازه گیری رطوبت در هر تیمار به صورت مستقیم(وزنی) و نیز با قرار دادن هر یک از میله ها(پروب ها) در در داخل گلدانها بعمل می آید. به منظور تعیین دقت اندازه گیری دستگاه tdr و نیز معادلات مربوطه از معیار های آماری جذر میانگین مربعات خطا (rmse) و خطای نسبی (re) استفاده خواهد شد. از بین معادلات پیشنهادی توسط محققین مختلف معادله ای که بهترین برازش را با نتایج آزمایشات داشته باشد، معرفی خواهد گردید و در صورت امکان ضرائب اصلاحی برای معادلات مذکور پیشنهاد خواهد شد و یک رابطه بر مبنای واسنجی دستگاه tdr که سهم بافت و درصد ماده آلی خاک را نیز لحاظ نموده باشد, بسط داده خواهد شد.

بر اساس پیشینه تاریخی حوادث و مطالعات به نظر می رسد که سیستمهای بزرگ آبیاری سرانجام در بسیاری از مناطق به دلیل مشکلات ناشی از ماندابی و شوری خاک، با ناکامی و شکست مواجه میشوند. از این رو مطالعه شوری خاک از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. بنابراین نیاز به استفاده از روشهای مناسب جهت پیش بینی و مدل سازی شوری خاک به منظور کنترل و جلوگیری از توسعه آن ضروری است. در این پژوهش مدل سازی زمانی و مکانی شوری خاک با استفاده از تلفیق زمین آمار و مدل کامپیوتری saltmod انجام پذیرفت. به این منظور برای پیش بینی شوری خاک در دوره های زمانی 5 و 10 ساله از saltmod استفاده شد و مقادیر شوری در 98 نقطه مشاهداتی در اراضی پایاب سد حاجیلرچای خروانق تعیین شد. از آنجائیکه مدل فقط شوری را برای فصلها و سالهای آینده پیش بینی می نماید و توانایی بررسی مکانی داده ها را ندارد، لذا به منظور ارزیابی و تحقیق تغییرات مکانی شوری خاک در زمانهای موردنظر، از نرم افزار gs+ که دربردارنده روشهای مختلف زمین آماری است استفاده گردید. همچنین مقادیر شوری در نقاط نمونه برداری نشده تخمین زده شده و نقشه های مربوطه ترسیم شدند. به این صورت شوریهای شبیه سازی شده از نقاط به یک سطح تعمیم یافتند. همچنین تغییرات مکانی برخی خصوصیات خاک شامل ph و sar نیز با روشهای مختلف زمین آماری مورد بررسی قرار گرفتند. روشهای زمین آماری استفاده شده شامل کریجینگ، کوکریجینگ و فاصله وزنی معکوس بودند که برای ارزیابی روشها، روش ارزیابی تقاطعی با پارامترهای میانگین خطای مطلق (mae)، میانگین خطای انحراف (mbe) و جذر میانگین مربعات خطا (rmse) استفاده شد. در نهایت نتایج نشان دادند که روش کوکریجینگ در برآورد پارامترهای شوری و نسبت جذب سدیم و کریجینگ در برآورد اسیدیته خاک بیشترین دقت و کمترین انحراف را داشتند.

جهت انجام مدل سازی در شرایط آزمایشی مختلف، با توجه به معلوم بودن مشخصه های هندسی مجاری جریان در آبپاش، مقادیر فشار و سرعت جریان در مسیر عبوری از نازل تا برخورد به پد مقابل و در ادامه تا لحظه جدا شدن از پد توسط نرم افزار فلوئنت شبیه سازی شد. بدین منظور پس از تعیین بهترین شبکه از لحاظ تعداد المان، 4 مدل آشفتگی برای هر دو حالت آزمایشی مورد شبیه سازی قرارگرفت. سپس با استفاده از روش عکسبرداری دیجیتال، مشخصات هیدرودینامیکی قطرات پخش شده در هوا شامل قطر، سرعت و زاویه قطره در فواصل مختلف نسبت به آبپاش تعیین گردید. با استفاده از این مشخصات و حل عددی معادلات بالستیک، مسیر پرتابی قطرات مذکور و نیز سرعت اولیه و زاویه اولیه حاصل گردید. در نهایت با استفاده از مشخصه های جریان حاصل از مدل بالستیک، نتایج حاصل از مدل فلوئنت مورد ارزیابی قرار گرفت که به طور متوسط مقدار خطای نسبی کمتر از 2 درصد را نشان می دهند. نتایج بدست آمده نشان داد که مدل بالستیک در مدل سازی مسیر پرتابی از قابلیت بالایی برخوردار بوده و نیز مدل عددی cfd در شبیه سازی جریان آزاد بر روی پد دقت بالایی داشته که از ترکیب این دو مدل می توان در مدل سازی آبپاش های مشابه بهره برد.

در این مطالعه، برای بیان همگنی محیط متخلخل، ضریب پخش به صورت یک مقدار ثابت در تمام طول محیط فرض شده و در معادله کلی حاکم بر پدیده انتقال آلاینده وارد گردیده است. برای بیان ناهمگنی محیط متخلخل، ضریب پخش با بهره گیری از سه نوع تابع متغیر مکانی خطی، توانی و نمایی تعریف شده و وارد معادله مذکور شده است. چهار مدل مفروض، با استفاده از شرط اولیه و دو نوع شرط مرزی دیریکله (شرط مرزی نوع اول) و کوشی (شرط مرزی نوع سوم) حل شده اند. برای رسم نمودار های غلظت-مکان در زمان های مختلف پس از تزریق آلاینده، از داده های آزمایشگاهی مربوط به تزریق محلول کلرور سدیم در یک ستون آزمایشگاهی 5/12 متری حاوی بافت های مختلف خاک استفاده شده است. نتایج نشان داد که برای هر دو شرط مرزی نوع اول و سوم، در زمان های ابتدایی پس از تزریق، مدل خطی نسبت به مدل های دیگر، تخمین بهتری برای توزیع غلظت در نقاط مختلف طول ستون دارد. با گذشت زمان، نتایج دو مدل توانی و نمایی بهتر از مدل خطی می-شود. به طور کلی برای هر دو شرط مرزی، مدل توانی بهترین و مدل با ضریب پخش ثابت بدترین نتایج را در میان مدل ها دارد. هم چنین مقایسه دو شرط مرزی نشان داد که در تمام زمان ها برای مدل خطی نتایج دو شرط تقریباً یکسان است. برای مدل های نمایی و ثابت نیز نتایج دو شرط بسیار نزدیک است اما در بعضی از زمان ها شرط دیریکله و در بعضی از زمان ها شرط کوشی به مقدار بسیار ناچیزی نتایج بهتری دارد. هم چنین نتیجه گرفته شد که از بین سه پارامتر عامل تأخیر، ضریب پخش و سرعت جریان، حساسیت مدل ها به تغییرات عامل تأخیر بیشتر و به تغییرات سرعت جریان کمتر از سایر پارامتر هاست. در نهایت برای بررسی میزان صحت مدل های حل شده، حل های عددی موجود (مدل های خطی و نمایی) با حل های تحلیلی متناظر مقایسه شده و مشخص شد که نتایج حل های تحلیلی و عددی به میزان زیادی بر هم منطبق است.

زهکشی در کشاورزی اهمیت بالایی دارد و بدون زهکشی کشاورزی پایدار ممکن نیست. در صورتی که اراضی کشاورزی به صورت طبیعی زهکشی نشوند ایجاد زهکشی مصنوعی از الزامات کشاورزی می‎باشد. حفر کانال‎های زهکشی یکی از روش‎های مرسوم به منظور زهکشی مصنوعی می‎باشد. بررسی روابط جریان آب به سمت کانال‎های زهکشی از جمله مسائل مورد علاقه محققان فن زهکشی است. در این پایان نامه به مطالعه جریان آب به کانال‎های زهکشی که به صورت موازی با یکدیگر در خاک حفر شده‎اند پرداخته شده است؛ این کانال‎ها با مقاطع مستطیلی و فواصل برابر از یکدیگر در محیط خاکی همگن و هم روند در بالای لایه غیر قابل نفوذ قرار دارند. تحقیق حاضر راه‎حلی تحلیلی برای محاسبه دبی نشت شده از اراضی ماندابی به کانال‎های زهکشی و سرعت نشت ورودی در سطح ماندابی و خط تقارن بین دو کانال مجاور زهکشی ارائه نموده است. به منظور استخراج روابط دبی و سرعت از نگاشت همدیس پلان های فیزیکی، هدوگراف و پتانسیل مختلط بر روی پلان کمکی استفاده شد. ابتدا پلان‎های هدوگراف و پتانسیل مختلط با توجه به شرایط مرزی در پلان فیزیکی رسم شدند؛ سپس رابطه های نگاشت همدیس پلان های فیزیکی و هدوگراف بر روی پلان کمکی با استفاده از تبدیل شوارتز-کریستوفل معلوم شد. از آنجا که یافتن رابطه نگاشت همدیس پلان پتانسیل مختلط بر روی پلان کمکی با استفاده از تبدیل شوارتز-کریستوفل ممکن نیست، به همین دلیل از قاعده زنجیری برای یافتن رابطه نگاشت بین این دو پلان استفاده شد. با معلوم شدن روابط نگاشت بین هر یک از سه پلان فیزیکی، هدوگراف و پتانسیل مختلط با پلان کمکی، از نگاشت پلان فیزیکی بر روی پلان کمکی معادلات لازم برای پیدا کردن پارامترهای کمکی تبدیل استخراج شد؛ همچنین از رابطه های نگاشت پلان های هدوگراف و پتانسیل مختلط بر روی پلان کمکی به ترتیب برای یافتن معادلات سرعت و دبی نشت زهکشی استفاده شد. سپس با حل یک مثال روش استفاده از این حل تحلیلی روشن گردید. در آخر نیز با ارائه تعدادی نمودار و منحنی به توضیح تأثیرات ابعاد فیزیکی بر سرعت نشت و دبی نشت شده به کانال زهکشی پرداخته شد. نتایج این تحقیق نشان داد که: (1) سرعت نشت در مجاورت کانال نسبت به فاصله وسط بین دو کانال بسیار بالا است، به عبارت دیگر آبشویی در زمین به طور غیر یکنواخت صورت می گیرد. (2) با افزایش فاصله کانال ها، سرعت نشت در سطح ماندابی و خط تقارن بین دو کانال مجاور کاهش پیدا می کند. (3) با افزایش عرض کانال زهکشی، سرعت نشت افزایش پیدا می‎کند. (4) حداکثر دبی نشت شده به کانال زهکشی در حالتی اتفاق می‎افتد که کانال زهکشی از آب خالی است. (5) با افزایش عرض کانال زهکشی، دبی نشت شده به آن افزایش خواهد یافت. این افزایش دبی، در فواصل بزرگ تر کانال زهکشی مشهود است.

: در بسیاری از مناطق تحت آبیاری، سطح ایستابی کم عمق باعث ایجاد مشکلات ماندابی و شوری می شود که برای کنترل این وضعیت از سامانه زهکش های زیرزمینی استفاده می گردد. در اکثر مواقع این زهکش ها مقدار زیادی از آب و نمک را به محیط تخلیه می کنند که برای جلوگیری از این حالت لازم است زه آب ها را مدیریت نمود. به منظور اعمال مدیریت صحیح روی زه آبهای تولید شده باید کمیت و کیفیت آنها در طول بازه ی مدیریتی تعیین گردد. تحقیق حاضر بر روی مدل فیزیکی آزمایشگاه منابع آب دانشگاه تبریز و برای دو وضعیت آزاد (زهکشی هم زمان با آبیاری) و کنترل شده (زهکشی بعد از عمل آبیاری) در فواصل و اعماق مختلف زهکش ها که عبارتند از: 4/1،1 و 6/0 متر برای فواصل و 4/0، 3/0 و 2/0 متر برای عمق لوله ها، انجام گرفت. نمونه برداری ها از دبی خروجی، شوری زه آب، شوری آب زیرزمینی و تراز سطح ایستابی نسبت به زمان برداشته شد. سپس با استفاده از روش تحلیل پویایی سیستم و نرم افزار vensim که یک روش شبیه سازی به صورت شی گرا و مبتنی بر روابط بازخورد است، کیفیت و کمیت زه آب خروجی، کیفیت آب زیرزمینی و تراز سطح ایستابی نسبت به زمان شبیه سازی شد. نتایج نشان داد که با افزایش عمق و فاصله زهکش ها دبی خروجی افزایش و شوری زه آب افزایش می یابند همچنین در وضعیت آزاد زهکش ها شوری آب زیرزمینی در طول زمان کاهش یافته و به شوری آب آبیاری نزدیک می شود. در وضعیت کنترل شده با افزایش عمق سطح ایستابی شوری زه آب خروجی روند افزایشی داشت.

در این تحقیق ارتباط یک بازه 19 کیلومتری از رودخانه شهرچای با آبخوان دشت ارومیه در طول سالهای آبی 84-83 تا 88-87 مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از داده های 85 حلقه پیزومتر موجود در دشت ارومیه، تراز آب زیرزمینی دشت ارومیه و در نزدیکی رودخانه شهرچای بدست آمد. با بررسی مسیر رودخانه در روی منحنی های تراز آب زیرزمینی، مشخص شد که رودخانه در اکثر مناطق خود رفتار متقابلی به لحاظ تغذیه و تخلیه آب زیرزمینی دارد، بطوری که رودخانه در داخل شهر ارومیه بیشتر نقش زهکشی آب زیرزمینی، در اواسط بازه مطالعاتی رودخانه نقش تغذیه آب زیرزمینی و در انتهای خود و نزدیکی دریاچه ارومیه در برخی مواقع نقش تخلیه و در مواقع دیگر تغذیه آبهای زیرزمینی را بر عهده دارد. پس از مشخص شدن رفتار رودخانه در قبال آب زیرزمینی، میزان تبادل آبی بین رودخانه و آبخوان دشت در فاصله یک کیومتری از طرفین رودخانه پس از ایجاد 19 شبکه مربعی شکل به ابعاد یک کیلومتر، با استفاده از قانون دارسی در هریک از ماه های دوره 5 ساله مورد مطالعه بصورت جداگانه محاسبه گردید. با جمع کردن حجم تبادل آب بین ساحل چپ و راست رودخانه، میزان تغذیه یا تخلیه آب زیرزمینی در هر شبکه بدست آمد. در نهایت پس از محاسبه میزان تبادل آبی در هریک از سالهای آبی، مشخص شد که در این دوره 5 ساله، رودخانه به میزان 1511508 متر مکعب، آب زیرزمینی را تغذیه کرده است.

تغییر اقلیم دارای اثرات مستقیمی بر فرآیندهای هیدرولوژیکی نظیر تبخیر از سطح آب، تعرق از گیاه، تغذیه آب های زیرزمینی و رواناب دارد. شبکه های آبیاری تحت فشار طراحی شده بر اساس شرایط اقلیمی گذشته، ممکن است بدلیل افزایش تقاضای آب، عملکردشان تحت تأثیر قرار بگیرد. هدف اصلی این تحقیق، بررسی اثرات تغییر اقلیم روی نیاز آبی گیاهان و تاثیر آن بر مدیریت بهره برداری سیستم و ساعات کارکرد قطره چکان در شبکه آبیاری تحت فشار سد ستارخان می باشد. مهمترین پارامترهای اقلیمی موثر بر نیاز آبی گیاهان مقادیر بارش و دما می باشند لذا برای تعیین تاثیر تغییر اقلیم بر بارش و دما از ریز مقیاس نمایی آماری lars-wg و خروجی های مدل گردش عمومی جو hadcm3 در حوضه آبریز اهر تحت سناریوهای a1b، b1 و a2 برای سه دوره 2030-2011، 2065-2046 و 2099-2080 میلادی استفاده شده است. بر اساس نتایج حاصله می توان گفت در این منطقه پدیده گرمایش جهانی وجود داشته و افزایش دما در اکثر ماه های سال خصوصاً در ماه های گرم سال کاملا مشهود خواهد بود. همچنین بارش در اغلب ماه ها کاهش خواهد یافت ولی در فصل پاییز وضعیت افزایشی به خود خواهد گرفت. بر اساس مقادیر بارش و دمای پیش بینی شده از ریز مقیاس نمایی آماری، نرم افزار cropwat برای محاسبه نیاز آبی گیاهان اجرا گردید که نتایج حاکی از افزایش نیاز آبی گیاهان می باشد. با افزایش دما و کاهش بارش در حوضه و همچنین افزایش نیاز آبی، ضرورت اعمال اصلاح در نحوه مدیریت بهره برداری از سیستم مشخص گردید لذا نتایج نشان می دهد که ساعات کارکرد سیستم قطره ای افزایش خواهد یافت.

با توجه به نقش مهم ابعاد الگوی رطوبتی در طراحی و بهره برداری از سیستم های آبیاری قطره ای، در چند دهه ی اخیر مدل های زیادی ارائه گردیده است. به منظور بررسی میزان کارائی تعدادی از این مدل ها در انواع خاک ها و امکان استفاده از آنها برای مقاصد طراحی و شناسایی مدل های مطلوب، در این تحقیق پس از ارزیابی دقت مدل هایدروس بر مبنای نتایج آزمایش های عملی، با استفاده از این مدل به بررسی دقت و دامنه عملکرد سه روش فیلیپ، بن آشر و شوارتزمن-زاردر پیش بینی ابعاد پیازچه ی رطوبتی آبیاری قطره ای و همچنین مقایسه ی روابط موجود در خاک های متعدد پرداخته شد. بدین منظور گسترش جبهه رطوبتی در شرایط تغذیه پیوسته با منبع نقطه ای با دبی های 2 و 4 لیتر در ساعت و مدت زمان پخش آب 1، 2 و 4 ساعت برای خاک های لوم شنی (منطقه خلعت پوشان و منطقه کرکج) و لوم (منطقه آرپا دره-سی) مورد بررسی قرار گرفت. مشخصات فیزیکی، بافت خاک های مورد آزمایش، اطلاعات منحنی مشخصه رطوبتی خاک-ها، درصد اجزای مختلف خاک و هدایت هیدرولیکی اشباع، جهت برآورد پارامترهای معادله ون گنوختن- معلم با استفاده از زیر مدل رزتا بکار برده شد. سپس نتایج حاصل با نتایج شبیه سازی های مدل هایدروس و پیش بینی های سه روش فیلیپ، بن آشر و شوارتزمن –زار مقایسه گردید. برای این هدف عرض و عمق الگوی خیس شدگی در نظر گرفته شد و از آماره های ضریب تبیین (r2)و جذر میانگین مربعات خطا (rmse) استفاده گردید. نتایج نشان داد که مدل هایدروس در پیش بینی پیشروی جبهه رطوبتی با rmse برابر 11/10 میلی متر و r2 برابر 732/0 برای خاک های مورد بررسی، تطابق قابل قبولی با داده های مشاهداتی دارد. همچنین روش های فیلیپ، بن آشر و شوارتزمن-زار مقادیر rmse به ترتیب برابر 69/10، 85/16 و 98/35 میلی متر و r2 بترتیب برابر و 817/0، 734/0 و 793/0 را نشان دادند. در مرحله بعد دقت روش های شوارتزمن-زار و بن آشر در بافت های 12 گانه مثلث بافت خاک مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور ابتدا برای دبی های 2 و 4 لیتر در ساعت و زمان پخش آب 1، 2 و 4 ساعت اقدام به شبیه سازی ابعاد جبهه رطوبتی با نرم افزار هایدروس گردید و سپس ابعاد جبهه رطوبتی با روش های مذکور برآورد شد و نتایج حاصل مورد مقایسه قرار گرفت. بررسی ها نشان داد روش شوارتزمن-زار در پیش بینی گسترش افقی دقت بالاتری نسبت به گسترش عمودی جبهه رطوبتی دارد. همچنین مدل بن آشر در کل برای دبی های مشابه در زمان های پخش آب کمتر، دقت پیش بینی بالاتری نشان داد. به عنوان یک نتیجه گیری کلی می توان بیان نمود که برای 12 بافت خاک، روش بن آشر با میانگین کلی rmse و r2 به ترتیب برابر 58/17 میلی متر و 794/0 دقت بالاتری نسبت به روش شوارتزمن-زار با میانگین کلی rmse و r2 به ترتیب برابر 66/37 میلی متر و 573/0 نشان داد.

این تحقیق به منظور بررسی و تحلیل تغییرات تراز، شوری و قلیائیت آب زیرزمینی دشت اردبیل با استفاده از arcgis در طول دوره آماری 90-1380 انجام پذیرفت. ابتدا نقشه های منحنی های هم عمق، تراز، ec (شاخص شوری) و sar (شاخص قلیائیت) آب زیرزمینی، نقشه-های توزیع مکانی پارامترهای ec و sar بر اساس دیاگرام ویلکاکس و همچنین نقشه های میزان تغییرات تراز، شوری و قلیائیت آب زیرزمینی به روش درون یابی کریجینگ ترسیم و بررسی شدند. بر اساس نتایج اعتبارسنجی تقاطعی، بهترین مدل واریوگرام برای داده های تغییرات تراز و ec آب زیرزمینی مدل گوسی و برای تغییرات sar مدل دایره ایی انتخاب شد. نتایج این بررسی ها نشان داد که به طور کلی کمیت و کیفیت آب زیرزمینی دشت اردبیل از نظر مکانی و زمانی تنزل کرده است. به طوری که در بعضی از بخش های دشت افت آب زیرزمینی به بیش از 10 متر و افزایش شوری به بیش از 1500 میکروموس بر سانتی متر رسیده است. نتایج حاصل از پهنه بندی کیفیت آب زیرزمینی بر اساس دیاگرام ویلکاکس نشان داد که تقریباً کل آب زیرزمینی دشت اردبیل در مهر 1380 و1390 از نظر درجه قلیائیت در کلاس s1 قرار داشت و از نظر درجه شوری در مهر 1380 به ترتیب 68/34% اراضی در کلاس c2، 98/63% در کلاس c3 و 34/1% در کلاس c4 قرار داشته-اند که در مهر 1390 این نسبت تغییر یافته است (94/26% اراضی در کلاس c2، 23/62% در کلاس c3 و 83/10% در کلاس c4). در ادامه جهت بررسی تأثیر خشکسالی بر کمیت و کیفیت آب زیرزمینی، پس از محاسبه شاخص spi دوازده ماهه در طول دوره آماری 30 سال (90-1360)، مقادیر spi مربوط به مهرماه سال آبی 81-80 و 91-90 استخراج و در محیط arcgis و به روش کریجینگ بر اساس طبقات خشکسالی پهنه بندی شد. بهترین مدل واریوگرام برای spi، مدل سهمی انتخاب گردید. نتایج حاصل از پهنه بندی شاخص spi حاکی از این بود که دشت اردبیل از نظر درجه خشکسالی در حالت نرمال قرار دارد و در نتیجه تأثیر چندانی در تغییر پارامترهای آب زیرزمینی ندارد.

یکی از بخش های مهم در هر سیستم آبیاری از جمله آبیاری قطره ای به منظور اصلاح سیستم و مدیریت هر چه بهتر آن و افزایش طول عمر سیستم، بررسی و ارزیابی میدانی آن است. در این مطالعه 5 سیستم آبیاری قطره ای در شبکه سد ستارخان انتخاب گردید و عملکرد آن ها از نظر فنی مورد ارزیابی قرار گرفت. اندازه گیری ها طبق دستورالعمل اداره حفاظت خاک آمریکا (scs) انجام شد. در کلیه سیستم ها دبی قطره چکان ها، فشار ابتدا و انتهای لوله های لترال بر روی مانیفلد انتخابی اندازه گیری شد. در هر سیستم روی مانیفلد انتخابی، چهار لوله لترال در ابتدا، یک سوم فاصله از ابتدا، دو سوم فاصله از ابتدا و انتهای مانیفلد انتخاب شد و روی هر لوله لترال نیز با در نظر گرفتن همان تناسب در 4 نقطه اندازه گیری صورت گرفت. در کل سیستم در حال کار، حداقل فشار ورودی لترال بر روی مانیفلدهای در حال کار نیز اندازه گیری شد. نتایج اندازه گیری ها نشان داد که در همه مزارع، دبی اندازه-گیری شده قطره چکان ها دبی اسمی را نشان نمی داد که این به دلیل نامناسب بودن توزیع فشار و گرفتگی قطره چکان ها یا ایجاد تغییرات در ساختمان قطره چکان ها و یا ضریب تغییرات ساخت بالای قطره چکان ها می باشد. یکنواختی پخش آب در سیستم ها (?eu?_s) بین 13/48 تا 8/82 درصد متغیر و به عبارتی عملکرد سیستم ها بر مبنای این شاخص در محدوده ضعیف تا خوب بود. راندمان پتانسیل کاربرد چارک پایین در سیستم ها (?(pelq?_s در محدوده 31/43 تا 52/74 درصد متغیر بود. به طوری که فقط یکی از مزارع دارای عملکرد نسبتاً خوب و بقیه مزارع دارای عملکرد ضعیف بودند. راندمان کاربرد چارک پایین مزارع (? (aelq?_s در محدوده 7/52 تا 79/68 درصد متغیر بود بر مبنای این شاخص نیز همه مزارع دارای عملکرد ضعیف بودند. در همه مزارع درختان بیشتر از نیاز آبی، آب دریافت می کردند و تلفات عمقی وجود داشت. به طور کلی از دلایل پایین بودن عملکرد سیستم ها می توان به توزیع نامناسب فشار در سیستم ها، اختلاف فشار زیاد در سیستم ها، نامناسب بودن عمق آب آبیاری، پایین بودن دانش و مهارت آبیاران و مدیریت ضعیف بهره برداری از سیستم ها اشاره نمود. همچنین برای بررسی دقت مدل هایدروس در شبیه سازی توزیع رطوبت در محل قطره چکان، از شاخص های آماری rmse و r^2 استفاده شد. بر اساس نتایج حاصل پیش بینی مدل در مقایسه با داده های مشاهداتی مزرعه ای از دقت خوبی برخودار بود و مقادیر مشاهداتی و برآورد شده بر یکدیگر مطابقت دارند. نتایج این بررسی استفاده از هایدروس را به عنوان وسیله ای برای بررسی و طراحی فعالیت های مدیریتی آبیاری قطره ای (فاصله بهینه قطره چکان ها و ... ) توجیه می کند.