قربانی آیینی است که در پهنه جغرافیای تمدن بشری ، قدمتی به گستره تاریخ دارد ، و خود ، راهنمائی است بر شناخت اندیشه کهن هزاره ها . این پژوهش گامی است برای ترسیم طرحی کلی از قربانی و تفکر زایای آن، در طول اعصار فرهنگ دیرینه ایران . این رساله تلاش در شناخت قربانی در ایران با بررسی جزئیات ذکر شده در متون دینی و بازشناسی این آیینها در اسناد تاریخی دارد . در این راه با یاری جستن از تاریخ بین النهرین و ایلام ، سعی در بازیافتن پیوندها و نتیجه گیری منطقی از تفاوتها می باشد . از آنجایی که ایران عرصه همزیستی اقوام و فرهنگهای گوناگونی در طول تاریخ بوده است ، دین ایرانی مجموعه ای است از اندیشه اقوام بومی ایران ، ایلامیان ، قوم هند و اروپایی ، مغها و تفکر مزدیسنی و این تفکیک آیینها را به اقوام و اعصار غیر ممکن می سازد . با این همه مینوئی یگانه ، پیوسته تمایزی آشکار را در کنش دینی ایرانیان پاییده است . امید بر آن است که این رساله نه تنها جمع آوری نظرات ، شواهد ، و اسناد دینی و تاریخی ایران در باره قربانی ، بلکه دورنمایی از اندیشه پویای ایرانیان باشد .

ادبیات عامیانه، بازتاب شیوه ی تفکر و ارزش های هر قوم و ملتی است و از این جهت قابل توجه و بررسی است. بخشی از این ادبیات عامیانه را قصه ها تشکیل می دهند که در میان مردم رایج بوده و هست. بخش اوز از جمله نواحی ایران است که هیچ کوشش علمی برای جمع آوری قصه ها و تحقیق و تفحص در آنها صورت نگرفته بود. به همین جهت نگارنده، پس از گردآوری و به نگارش درآوردن قصه های عامیانه بخش اوز و به وجود آوردن بستر و زمینه ی مناسب برای بررسی و پژوهش در این افسانه ها، پایان نامه را به پنج فصل و یک نتیجه گیری تقسیم کرده است. در فصل اول به ذکر مقدمه شامل بیان کلی موضوع، مبانی و پایه های نظری و تحقیق، روش تحقیق، پیشینه تحقیق و اهمیت و ضرورت تحقیق پرداخته شده است. فصل دوم، شامل بررسی ساختارگرایی و آشنایی با ریخت شناسی پراپ است. فصل سوم به معرفی خویشکاری های پیشنهادی خدیش که روش مورد استفاده در ریخت شناسی قصه های بررسی شده این تحقیق است و به بررسی آن خویشکاری ها اختصاص داده شده است. در فصل چهارم به ویژگی ها و ساختار کلی قصه های عامیانه اوز پرداخته شده است و فصل پنجم شامل بررسی هفت قصه ی برگزیده بخش اوز است که هر قصه شامل آوانویسی قصه به گویش اوزی، برگردان قصه به فارسی، خلاصه قصه، طبقه بندی و ریخت شناسی و بررسی قصه است و در صورت لزوم در پایان هر قصه عناصر مهم داستانی هر قصه مورد بررسی قرار گرفته است و در نهایت نتیجه کلی تحقیقات و بررسی ها در بخش نتیجه گیری گنجانده شده است.

در بحث اسطوره شناسی پهلوان به کسی گفته می شود که در رویدادها و حوادث زمان خود آنچنان با دلاوری و شجاعت درخشیده باشد و دیگر انسانها را تحت تاثیر قرار داده باشد که او را شایسته ی ستایش بدانند. در اساطیر ملل مختلف، داستانهای پهلوانی و پهلوانان معروف از عناصر ماندگار و جاویدان هستند که البته بی تاٌ ثیر از یکدیگر نبوده و همیشه در اساطیر جهان می توان به همانندیهایی برخورد کرد و در واقع بر اثر همین تلفیق هاست که فرهنگی عظیم تر و غنی تر به وجود می آید. هدف این تحقیق که مشتمل بر 6 فصل است بررسی مقایسه ای سه پهلوان مشهور ایران، یونان و هند است. فصل اول، مقدمه، شامل کلیاتی در مورد اهمیت، هدف و شیوه ی انجام کار است. در فصل دوم پیشینه ی تاریخی پهلوان ایران، رستم، در متون باستانی، پهلوی، سغدی و نهایتاً متون نو آورده شده و سپس شرح حال و اعمال پهلوانی او در سالهای نخستین زندگی ذکر شده است. فصل دوم به طور کلی به جنگهای رستم اعم از هفتخوان، جنگهای پراکنده، جنگهای کین خواهی و بد فرجام اختصاص دارد؛ این فصل با روایت مرگ پهلوان به اتمام می رسد. فصل چهارم به هراکلس، پهلوان یونانی، اختصاص دارد که در این فصل زندگی او از ابتدا، شرح اعمال پهلوانی او در ادوار مختلف زندگی مانند: دوازده خوان، جنگهای مهم و حوادث فرعی زندگی وی مطرح شده است، این فصل با شرح مرگ پهلوان به پا یا ن می رسد. فصل پنجم که ایندرا، خدای طوفان و رعد و برق در هند، را مورد بررسی قرار داده، به شرح اعمال خارق العاده ی این ایزد پرداخته است. آخرین فصل این پایان نامه به بررسی مقایسه ای این سه پهلوان پرداخته، شباهتها و تفاوتهای موجود در زندگی و اعمال پهلوانی آنها اعم از نحوه ی تولد، کودکی، اعمال پهلوانی مشترک، نبردهای طولانی، سلاحهای مشابه و... مورد بررسی قرار گرفته است.

پیشگویی و اینده نگری همواره یکی از دغدغه های بشر در طول تاریخ بوده است. انسانها سعی در دانستن آن از طرق مختلف داشته اند، و همین تلاش منجر به تبدیل پیشگویی به جزیی از فرهنگ او شد. در این رساله پیشگویی در یارده فصل بین ایران و هند باستان مورد بررسی قرار گرفته است. فصل اول شامل مقدمه است. فصل دوم در بردارنده پیشگویی های دوران باستان است. فصل سوم شامل پیشگویی های دوران میانه ایران است و فصل چهارم پیشگویی های دوره نو و شاهنامه را در بر دارد. از فصل پنجم تا دهم، پیشگوی های هند آورده شده است، که این پیشگویی ها به ترتیب شامل پیشگویی های کالی یوگا،ظهور منجیان،آفرینش و دنیای مرگ و همچنین پیشگویی نادی است. در فصل یازدهم نتیجه رساله جای داده شده است، که در آن به بررسی مقایسه ای پیشگویی در ایران و هند باستان پرداخته شده است.

آداب تربیت و خویشکاری کودکان تا بلوغ در متون باستانی ایران تا پایان دوره ساسانی به کوشش عاطفه آذین پور این تحقیق در مورد آداب تعلیم و تربیت کودکان و وظایف آنان تا دوران بلوغ ، نقش والدین و جامعه در تربیت کودکان و اهمیت آموزش و پرورش در دوره های باستانی ایران برگرفته از متون باستان و منابع تحقیقاتی و تاریخی موجود می باشد که در پنج فصل تنظیم شده است . فصول این پایان نامه عبارتند از فصل اول که شامل مقدمه است و فصل دوم به بحث در مورد اهداف آموزش و پرورش ، اهمیت فرزند در ایران باستان ، نام گذاری کودکان ، وظایف کودکان نسبت به والدین می پردازد و فصل سوم و چهارم شامل تربیت مقدماتی و تکمیلی می باشند. تربیت مقدماتی شامل تربیت اولیه و علمی و تربیت اخلاقی است و تربیت تکمیلی شامل تربیت دینی و تربیت جسمی و سایر زمینه های تربیتی می باشد . فصل پنجم حاوی نتیجه گیری می باشد. در این تحقیق از روش کتابخانه ای استفاده شده است و کوشش شده است تا از منابع بروز استفاده شود ؛ همچنین دریافت ها و استنباط ها و نظرات شخصی محقق نیز در بیشتر فصول گنجانده شده است . کلید واژگان: ایران باستان- هخامنشیان- ساسانیان- اوستا- تربیت- فرزند

یکی از برجسته ترین صفات توصیفی در مورد خدایان،ایزدان،پادشاهان، زنان و مردان ایران باستان آراسته بودن به زیورهای گوناگون است،چنانچه شرح بسیاری از آنها را در متون باستانی ایران زمین از جمله یشت ها ،وندیداد، یسنا و...می توان یافت.به همین منظور مبنای بررسی در این پژوهش ، که در هفت فصل تهیه گردیده، معرفی اینگونه هنرهای باستانی و جنبه های کاربرد آنها در دوران اوستایی، پیشاهخامنشی و هخامنشی به منظور نمایاندن ثروت ،شکوه و احتشام انسان ها به همراه تجمل و عظمت تمدن ایران باستان می باشد.فصل اول به معرفی کوتاهی از هنر ایران و اهمیت آن در دوران های مختلف تاریخ می پردازد.درفصل دوم علاوه بر معرفی، به بررسی زیورآلات و لوازم آرایش پرداخته شده است.در فصل سوم از زیورهای تزیینی کفش و لباس سخن رفته است.موضوع فصل چهارم توصیف زیورهای فراوان استفاده شده در منازل و کاخ ها است.در فصل پنجم اهمیت زینتی بودن ابزار جنگی به منظور نشان دادن ابهت و عظمت سپاهیان آمده است. در فصل ششم نه تنها به وجود زیورآلات برای حیوانات اشاره شده بلکه به نقوش مختلف حیوانات در زیبا سازی و تزیین نیز پرداخته شده است و سرانجام در نتیجه گیری اهمیت و نقش زیورآلات در ایران باستان مبتنی بر متون کهن مشخص گردید.

اسب این حیوان باشکوه و نجیب، گذشته ای بس شگفت آور دارد. این جاندار در ابتدا شکار، و خورده می شد، سپس انسان او را اهلی کرد و به خدمت خود در آورد و بر پشت او به جهانگشایی پرداخت و گیتی را در نوردید و سرانجام در اوج ترقی و شکوه خود بود که اسب، مرکب ایزدان گردید و در فراخنای آسمانها به پرواز در آمد؛ فراگشتی پرشکوه که حتی امروزه نیز ردپای پر رنگی در زندگی و تمدن انسانی دارد. بررسی این تحول شگفت انگیز خود بخشی از پژوهش های تاریخ انسانی را تشکیل می دهد. این پژوهش که به شیوه کتابخانه ای صورت گرفته، شامل 5 فصل است. فصل اول که تحت عنوان کلیات ارائه گردیده، شامل مقدمه، مبانی نظری تحقیق، پیشینه تحقیق و روش تحقیق می باشد. در پایان فصل یادداشتهای مربوط به آن ذکر شده است. در فصل دوم به بررسی ریشه شناسی واژه اسب و نامهایی که در آنها واژه اسب به کار رفته است بر اساس متون اوستا و پهلوی، همراه با آوانویسی های ارائه شده توسط محققان بنامی چون بارتولومه، مایرهوفر، یوستی، کلنزو... پرداخته شده است. فصل سوم بررسی اسب در اوستا، که شامل چندین زیر مجموعه و هر زیر مجموعه شامل زیر مجموعه های دیگر می باشد، بررسی اسب و گردونه در اوستا و همچنین بررسی اسب به عنوان طلب و هدیه، آمده است. در پایان فصل یادداشتهای مربوط به آن ذکر شده است. در فصل چهارم اسب در متون پهلوی، که شامل چندین زیر مجموعه می باشد، مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان نیز یادداشتهای مربوط به فصل چهارم ذکر شده است. در نهایت، در فصل پنجم به جمع بندی و نتیجه گیری و پیشنهادات پرداخته شده است.در نتیجه گیری به سئوالاتی که در مبانی نظری تحقیق بیان شده است، جواب داده شده است. در انتها عکسهای مربوط به اسب آورده شده است. چنین نتیجه میگیریم که اسب از معدود جاندارانی است که با انسان زیسته و در خدمت او بوده و جایگاهی برتر از دیگر جانوران داشته است چنانکه انسان حتی از روزگاران بسیار کهن اسبان خود را نامگذاری می کرده است، ارتباطی دو جانبه که سبب گردید نام این جانور بر انسان ها نیز گذارده شود. انبوه نامهای کهن ایرانی برساخته با واژه "اسب"، که تا کنون و در این پژوهش بررسی شده اند، گواه این واقعیت مهم می باشند..... واژگان کلیدی: اسب، اوستا، متون پهلوی،گردونه، ایران باستان.

بررسی وضعیت زن در ایران و یونان باستان از کهن ترین روزگارها نشان دهنده نکات تشابه چندی است. تمدن کرت در یونان و تمدن ایلام در ایران هردو به عصر پیش از هند و اروپایی تعلق داشتند و زن در این هر دو تمدن اهمیتی فوق العاده داشت. این دو تمدن در ادامه مسیر خود هر یک به راهی جداگانه افتادند. تمدن کرت در نیمه دوم هزاره دوم پیش از میلاد در نتیجه تاخت و تازها از میان رفت اما تاثیری ماندگار از خود در میان مهاجمان هند و اروپایی بر جای گذاشت و از جمله احترام به زنان را به تمدن های آینده آموخت. در ایران، تمدن ایلامی اگر چه صدها سال بیش از همتای یونانی خود پایید، اما آنهم سرانجام در پی تهاجمات حکومت آشور به سختی آسیب دید هر چند سرانجام پارس ها را از دستاوردهای تمدن دیرپای خود بهره مند ساخت. اما دو کشور ایران و یونان در ادامه تاریخ خویش، هر یک مسیری متفاوت را در پیش گرفتند که لاجرم بر وضع زنان بس تاثیر گذار بودند. در ایران شکل گیری حکومت هخامنشی سبب شد که زنان در فعالیت های اجتماعی شرکت جویند و اگر چه بنا بر شواهد موجود، این فعالیت ها بیشتر در تخت جمشید بودند اما باز هم سبب بیرون آمدن زنان از چهاردیواری خانه ها می شدند. اما در یونان معاصر با هخامنشی ها، جامعه ترجیح می داد که زنان در کنج خانه محبوس باشند اما این تمدن، در کنار این محدودیت، مزایای بسیاری برای زنان خود فراهم آورد که به ویژه باید از امکان بهره مندی زنان یونانی از نعمت سواد یاد کرد، چیزی که به زنان یونانی امکان فوق العاده ای برای بروز استعدادهای ایشان ارزانی می داشت که در نهایت به برتری جایگاه ایشان نسبت به زنان ایرانی انجامید. وجود زنان نویسنده در یونان باستان، که در ایران هرگزهمتایی نداشتند، گواهی است بر این برتری. اما در ادامه، عوامل دیگری نیز به یاری زنان یونانی آمدند و ارتقاء بیش از پیش ایشان را سبب گردیدند بدین صورت که در یونان قانون گذاری های مدنی این امکان را فراهم آورد که از طریق موازین حقوقی تغییراتی در جامعه ایجاد گردد که خود امتیازی فوق العاده برای آن تمدن باستانی بود، روشی که جامعه ما تنها در سده کنونی با آن آشنا گردید. در ایران نخستین عامل تغییر دهنده وضع زنان، گذر زمان و دگرگونی روحیات بود که سنن خشک و کهن را تعدیل می ساخت و البته این تغییرات بسیار کند بود. عامل تغییر دهنده دیگر در جامعه ایرانی، بحرانهای اجتماعی بود که لزوما به تغییرات مثبتی نمی انجامید، وضعیتی که در پی ادعاهای مانی یا جنبش مزدک رخ داد و همتای خود را در تمدن یونان داشت، چرا که در این کشور نیز آیین مسیحیت، اگر چه موازین اخلاقی بسیار استوارتری در مقایسه با گذشته را بر قرار ساخته بود اما برخی از آزادیهای کهن یونانی را محدود کرد یا مذموم دانست، چیزی که به ویژه بر وضع زنان تاثیر گذار بود. با مقایسه عوامل تاثیر گذار و تغییر دهنده در جامعه ایران و یونان، می توان دید که در یونان، تغییرات سریعتر و آگاهانه تر رخ می دادند. آنچه در مشاوره های قانونی مجامع یونانی به تصویب می رسید، ریشه در سنن قانون گذاری چند صد ساله این کشور داشت اما رهاورد بحران های اجتماعی ایران، غالبا افراط و تفریط هایی بود که خرد را کمتر مجالی برای بروز می داد. از نظر موازین اخلاقی و آنچه از آن به عنوان نجابت زنانه تعبیر می شود، ایران همواره بر یونان برتری داشت چون در گذشته نیز مانند شرایط کنونی ایران و غرب، تفاوتی بزرگ در میان ایران و یونان در زمینه اخلاقیات وجود داشت. در یونان، با وجود اینکه لغزش های اخلاقی نکوهیده می شدند اما جامعه در برخورد با آنها از خود بردباری بسیار نشان می داد، امری که به تدریج قباحت برخی رفتارهای ناروا را از میان می برد اما در ایران برخورد با رفتارهای غیر اخلاقی، بسیار شدید تر بود و جامعه در برابر مخالفت با ارزش های خود، شدیدا واکنش نشان می داد به نحوی که مجال چندانی برای زیر پای گذاردن معیارها، از خوب یا بد باقی نمی ماند.

چکیده بررسی نامه دوم منوچهر به کوشش مهدخت قاسمی پور زبان فارسی، بازمانده زبان فارسی میانه یا پهلوی و آن، بازمانده زبان فارسی باستان است. زبان پهلوی در دوره ی ساسانی زبان رسمی ایران بوده است و از آن چهار نوع اثر با چهار الفبا به جای مانده است که از این میان یکی، نوشته های زردشتیان ایران به خط پهلوی کتابی است. بخش عمده ای از آثار زردشتیان به فارسی میانه را نوشته های دینی تشکیل می دهند که متن مورد پژوهش ما نیز از آن جمله است. منوچهر پسر گشن جم، پیشوای دینی زردشتیان در نیمه دوم قرن سوم هجری(9 م.) می زیسته است. از وی دو اثر به جای مانده است؛ کتابی تحت عنوان دادستان دینی و سه نامه که به نامه های منوچهر شهرت دارد. این سه نامه در رد بدعت هایی است که برادرش، زادسپرم، بنا نهاد. وی نامه اول را خطاب به مردم سیرجان و کرمان، نامه دوم را خطاب به زادسپرم و نامه سوم را خطاب به بهدینان نوشت. هدف از این پژوهش بررسی متن پهلوی «نامه دوم منوچهر» است که تاکنون مورد مطالعه دقیق علمی قرار نگرفته است. بدین منظور این متن ابتدا حرف نویسی و آوانویسی، و سپس ترجمه شده است؛ نیز واژه نامه-ای بسامدی ترتیب داده شده که در آن معانی واژگان و ریشه شناسی آن ها? صورت های باستانی و نکات دستوری هر واژه توضیح داده شده است. یادداشت ها و نتیجه گیری و دو پیوست، که اولی متن پهلوی ویراسته دابار و دومی فهرست واژه ها و اصطلاحات تخصصی است، در ادامه آورده شده اند. آوانویسی و حرف نویسی بنابر شیوه مکنزی، و برگردان فارسی بنابر آوانوشت است. در فصل یادداشت ها، از اختلاف واژگان در دستنویس ها و نیز تفاوت های آن ها، به همراه نظرات نگارنده سخن رفته است.

گاهان از یک سو قدیمی ترین و کهن ترین اثر ادبی ایرانی است که از دوره باستان برجای مانده و از سوی دیگر در این اثر زرتشت به طور برجسته به ستایش اهورامزدا و دعوت مردم به راستی و درستی می پردازد. بنابراین، گاهان نه تنها از نظر ادبی بلکه از نظر دربرداشتن تفکرات نوین آن روزگاران اهمیت به سزایی دارد. ما در این رساله به ارائه ی دستاورد های علمی نوینی که اوستاشناسان جهان در حوزه متون اوستایی کهن انجام داده اند، می پردازیم. این رساله به بررسی یسنه 45 و 46 گاهان می پردازد.

چکیده بررسی زبان شناختی یسن 43 و 44 گاهان مقدمه ، آوانویسی ، برگردان فارسی ، یادداشت ها ، و واژه نامه ریشه شناختی به کوشش زهرا جوکار هدف از پرداختن به این متن بررسی زبان شناختی دقیق و موشکافانه ای است که با استناد به معتبرترین وجدیدترین منابع دنیا پرداخته شود، این تحقیق در پنج فصل انجام شده است فصل اول مقدمه ای بر اوستا و گاهان است، فصل دوم مروری بر تحقیقات می باشد، در فصل سوم به آوا نویسی، ترجمه فارسی و یادداشتها پرداخته ام، در فصل چهارم تحلیل صرفی و نحوی واژه ها در قا لب واژه نامه ای ریشه شناختی- بسامدی پرداخته ام و فصل پنجم به نتیجه گیری پرداخته شده است. در این متن به تمامی واژه ها به طور کامل پرداخته شده است و نظر تمامی بزرگان این رشته در ایران و جهان نیز بیان شده است کلید واژه: گاهان، اوستا، یسنا، اشتودگاه

در عهدین روایت هایی در باب دربار ایران وارد شده است. در این تحقیق میان این روایات و آن چه مورخین نقل نموده اند مقایسه ای صورت پذیرفته است. برای به دست آوردن این اطلاعات، منابع کهن و نیز آن چه مورخان امروزی با استناد به آن، تاریخ را بازسازی می کنند بررسی شدند، سپس مقایسه ای با چند بخش از عهدین انجام شد که مشهورترین گفته ها را مورد ایران و پادشاهان ایرانی دارند. در فصل اول به ذکر مقدمه شامل بیان کلی موضوع، مبانی و پایه های نظری و تحقیق، روش تحقیق، پیشینه ی تحقیق و اهمیت و ضرورت تحقیق پرداخته شد. در فصل های دوم تا ششم به ترتیب کتاب های دانیال، اشعیا، استر، نحمیا- عزرا و انجیل متی معرفی شدند، خلاصه ای از این کتاب ها نقل شد و سپس مقایسه ای میان مندرجات آن ها و تاریخ انجام شد. در انتهای هر فصل ورود احتمالی عناصر ایرانی به این کتاب ها مورد بررسی قرار گرفت.

چکیده بررسی شخصیت اسفندیار در اوستا و شاهنامه به کوشش سارا باصری پژوهش حاضر به معرفی و بررسی شخصیت اسفندیار در اوستا و شاهنامه می پردازد و تغییرات این شخصیت را در این متون بررسی می کند. از این رو سعی شده است تا جایی که امکان دارد نکات مشترک و متناقض در مورد این شخصیت در اوستا و شاهنامه مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش که به شیوه کتابخانه ای صورت گرفته مشمول 6 فصل می باشد. فصل اول تحت عنوان کلیات ارائه گردیده شامل تعریف و بررسی ضرورت تحقیق در زمینه اسطوره و حماسه، بیان مساله، هدف و روش و پیشینه تحقیق می باشد. در فصل دوم به بررسی اسفندیار در اوستا پرداخته شده است و فصل سوم به بررسی شخصیت اسفندیار در شاهنامه اختصاص یافته است. در فصل چهارم شخصیت اسفندیار در سایر متون مورد بررسی قرار گرفته و در فصل پنجم دیگر پهلوانان روئین تن مورد بررسی قرار گرفته اند. و در نهایت در فصل ششم به جمع بندی و نتیجه گیری و پیشنهادات پرداخته شده است. از آنجائیکه مطالب حول این شخصیت محدود و پراکنده می باشد پژوهنده سعی در ارائه رساله ای کامل و منسجم در این خصوص داشته است که امید است برای استفاده علاقه مندان مفید واقع گردد و شایان ذکر است که در این رساله از توضیح مطالب تکراری و تعریف اصطلاحات اوستایی و پهلوی که بارها در رساله های مختلف تعریف شده اند پرهیز شده است. زیرا که طرف خطاب ما در وهله اول و به خصوص در قسمتهای متون اوستا و پهلوی فرد متخصص و تحصیل کرده در این رشته بوده است. اما در قسمت شاهنامه و نتیجه گیری ها روی سخنان ما هم متخصص بوده و هم مردم فرهیخته و غیر متخصص و سعی شده که توجه آنها را به مواضع معنوی چندی جلب کنیم که برای معرفت ما به حال انسان مفید و آموزنده اند.

گاهان به عنوانِ کهن ترین سند زبان و دین ایرانی مورد توجه مترجمان و مفسران قرار گرفته است. در این پژوهش کوشیده می شود که با مقدمه، آوانویسی، برگردان فارسی، یادداشت ها و واژه نامه ریشه شناختی به بررسی هات 28 و 29 از گاهان پرداخته شود. این پژوهش در پنج فصل ارائه شده است. فصل نخست مقدمه ای بر اوستا و گاهان، فصل دوم مروری بر تحقیقات انجام شده، در فصل سوم متن هر بند با خط اوستایی، آوانویسی و ترجمه آن، سپس تجزیه و تحلیل صرفی هر واژه و یادداشتهایی برای کمک به فهم بیشتر ارائه شده، فصل چهارم شامل واژه نامه ای ریشه شناختی- بسامدی است و فصل پنجم به نتیجه گیری پرداخته شده است. در یک نگاه اجمالی می توان پی برد پژوهشگران و مترجمان اوستا با یکدیگر کاملاً اتفاق نظر ندارند به نظر می رسد این عدم توافق را می توان ناشی از: دشواری متن (یسناها) به دلیل ایجاز فراوان و منفرد بودن آنها، قابلیت بررسی آنها با سروده های ودایی و قدیمی بودن آن و ... دانست. کلید واژه: گاهان، اوستا، یسنا (هات)، اهونودگاه

چکیده بررسی متن پهلوی اندرز دَستوران به بهدینان (حرف‏نویسی، آوانویسی، ترجمه، یادداشت‏ها و واژه‏نامه‏ی ریشه‏شناختی) به کوشش فاطمه متین‏پور متن پهلوی اندرز دَستوران به بهدینان با موضوع اخلاقی، دینی و فقهی زرتشتی از جمله اندرزنامه‏هایی است که از روزگاران گذشته از زبان فارسی میانه به جای مانده و به دوره‏ی پیش از اسلام برمی‏گردد. این متن به بررسی برخی اصول، عقاید، آیین‏ها، مراسم مذهبی در دین زرتشت می‏پردازد. همچنین پرسش و پاسخ‏های مطرح شده در این متن، این اثر را از ویژگی‏های خاصی برخوردار کرده است. زبان فارسی میانه و متن‏های بازمانده از آن از نظر مطالب مورد بحث و همچنین در مورد قواعد و دستور به بررسی دقیق متون کهن نیاز دارد. بررسی، ترجمه و تجزیه و تحلیل متن‏های فارسی میانه و از جمله اندرزها نیازمند شناخت و آگاهی بسیار است. واژگان گنجینه‏ای گسترده و ناشناخته است و نیاز به بررسی موشکافانه، ریشه‏شناختی، ترجمه و تجزیه و تحلیل در آن حس می‏شود، همچنین از جهت شیوه آوانگاری نیز در خور بحث و توجه می‏باشد. نارسایی‏هایی در برخی از متن‏های پهلوی موجود است و کار پژوهشگر این زبان را دشوار می‏کند. در این تحقیق که به شیوه کتابخانه‏ای صورت گرفته است، متن اندرز دَستوران به بهدانیان به دقت حرف‏نویسی، آوانویسی و ترجمه شده است و در ادامه ترجمه این پژوهش، یادداشت‏هایی در راستای مفهوم واژگان، زبان‏شناختی و فقهی ارائه داده شده است. در نهایت با ارائه واژه‏نامه‏ای توصیفی، ریشه‏شناسی به بررسی دقیق ریشه‏ای و مفهوم واژگان این اندرز پرداخته و سیر تحول واژگان را از آغاز تا به فارسی نو مورد مطالعه قرار داده است و برای هر دانش‏پژوه در زمینه شناخت بهتر ساختار زبان فارسی میانه مفید واقع می‏شود. امید است ارائه این تحقیق گامی نخست برای بررسی‏های بیشتر و موشکافانه‏تر در متون زبان فارسی میانه به شمار آید.

چکیده : بررسی تطبیقی ایزدان سخن در سرزمین های ایران، هند و یونان به کوشش : آیدا حق شناس سخن از بزرگترین تمایزات بشر با دیگر مخلوقات پروردگار است که فصل مهمی در تاریخ زندگی بشر دارد. نیاز انسان عهدکهن به آن و نیاز به ارتباط انسان با خالق که تنها از این طریق صورت می گیرد نقش مهمی در بوجود آمدن ایزدان سخن دارد که به شکل بررسی تطبیقی در سه سرزمین همجوار ایران، هند و یونان صورت گرفته است. این پایان نامه مشتمل بر پنج فصل می باشد که در فصل اول آن مقدمه است که با یادآوری آغاز شکل گیری ادیان باستانی صورت گرفته و در فصل دوم ادیان باستانی و ایزدان ایران و در فصل بعد ادیان باستانی و ایزدان هند و فصل چهارم بررسی ادیان باستانی و خدایان یونان می باشد و در آخر در فصل پنجم با این نتیجه که شرایط طبیعی و جغرافیا و نیاز انسان به نیروی الهی که دلیل بسیاری بر تولد ایزدان سخن دارد صورت گرفته است در نهایت در این پایان نامه بررسی کتابخانه ای و تحقیقات و ترجمه متون بنیادی صورت گرفته است.

اقوام ایرانی، مظاهر طبیعی را که مایه شگفتی آن ها بوده، مقدس می پنداشتند و از آنجا که درخت هر سال می میرد و دوباره زنده می شود و میوه می دهد، همواره به عنوان یکی از عناصر مقدس، قابل تکریم بوده است. ایرانیان باستان از دیرزمان بنا به اسطوره ها و روایات تاریخی عنصر درخت را محترم دانسته و گرامی می داشتند و بر این عقیده بودند که «درخت زندگی» نگاهبانانی دارد. همان طور که دیده می شود در زمان معاصر نیز هنوز سنت تقدس درختان تداوم یافته و اقوام ایرانی برای این گونه درختان قدرت و انرژی خاصی قائل هستند و برای آن ها نذر می کنند، به آن ها پارچه های رنگی بسته و درخواست های خود را روا می دارند. در این پژوهش، موضوع درخت مقدس به صورت منسجم و مشخص در متون، تاریخ و تصاویر عینی تحقیق شده و از بررسی روند توالی آن می توان درک کرد که این عنصر در فرایند زمانی چند هزار ساله ریشه در تاریخ ایران دارد. درخت مقدس در بنیان از اسطوره های بین النهرینی شکل گرفته، همزمان موضوع آن در فلات ایران و سرانجام به صورت گسترده تر در دوره های ایلامی، هخامنشی، اشکانی، ساسانی و سرانجام در دوره اسلامی تا زمان معاصر تداوم یافته است. روش انجام این پژوهش، کتابخانه ای، میدانی بوده است. در این پژوهش «درخت زندگی» در اسطوره و متون اوستایی و متون پهلوی و در تاریخ ایران باستان بررسی می گردد. همچنین نمونه هایی از طرح ها و نقش های درخت زندگی بر روی آثار مکشوفه آورده شده است.

پژوهش حاضر به بررسی زبان¬شناسی گویش اروانه می¬پردازد. اروانه یکی از روستاهای استان سمنان است. این گویش یکی از بازمانده¬های زبان¬های باستانی ایرانی است که خود یکی از شاخه¬های خانواده¬ی زبان¬های هند و اروپایی نیز به شمار می¬آید. این پژوهش در پنج فصل گردآوری شده است: فصل اول: مقدمه، شامل بیان مسئله، فرضیه¬ی تحقیق، اهمیت و ضرورت آن، پیشینه و روش تحقیق و همچنین موقعیت جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی، اقلیمی، این روستا است. در فصل دوم آواشناسی: به تجزیه و تحلیل داده¬ها، واج¬ها و مشخصه¬ی آنها، فرایندهای واجی و ساخت هجایی در گویش به روش توصیفی پرداخته می¬شود. فصل سوم: صرف یا ساخت واژه؛ شامل تصریف، اشتقاق، ترکیب و ساخت واژه است. فصل چهارم: نحو؛ شامل تجزیه جملات در گویش اروانه¬ای از مهم¬ترین مباحث این فصل است. فصل پنجم: نتیجه¬گیری؛ در این فصل به ویژگی¬های مهم گویش پرداخته شده است و نیز پیشنهاداتی درخصوص انجام پژوهش¬های آتی و همچنین برخی محدودیت¬های تحقیق از سوی پژوهشگر بیان گردیده است. نیز به عنوان پیوست فهرستی موضوعی از واژگان گویش آورده شده است.

چکیده فرهنگ نام‏های جغرافیایی در بندهش ایرانی: بررسی ریشه‏شناختی و اسطوره‏شناختی به کوشش: زهرا محجوب جغرافیا، یکی از پدیده‏های بزرگ اسطوره‏ساز است که اغلب، جایگاه آن در باورهای اساطیری، با واقعیت قابل انطباق می باشد؛ درباره‏ی جغرافیای اساطیری در ادبیات پهلوی و خصوصا بندهش اشاراتی شده که به ندرت مورد توجه و بررسی دقیق قرار گرفته است. با توجه به حد و حدود احتمالی جغرافیای اساطیری در بندهش ایرانی، گاه می‏توان، آن را در عالم واقع جایابی کرد. بندهش ایرانی، به عنوان یکی از بزرگ‏ترین آثار به زبان فارسی میانه، در بردارنده ی شمار فراوانی از نام‏های جغرافیای اسطوره‏ای است و از آنجایی‏ که گردآوری همه‏ی اسامی مناطق جغرافیای اسطوره‏ای در یک رساله امکان پذیر نمی باشد، لذا در این پژوهش، از اسامی دریاها، دریاچه‏ها، رودها و دژهای اسطوره‏ای بندهش ایرانی استفاده و به شناخت آن‏ها در اساطیر و تعیین جایگاه آن‏ها در جغرافیای طبیعی پرداخته شده است. با در نظر گرفتن ویژگی های فعلی مکان های جغرافیایی، گاه می توان مکان های جغرافیای اسطوره‏ای را بر جغرافیای طبیعی منطبق ساخت. در پژوهش حاضر علاوه بر اینکه سعی شده است، مکان های جغرافیای اساطیری بندهش ایرانی با جغرافیای طبیعی مورد انطباق قرار گرفته و جایابی شوند، اسامی این مکان ها نیز، با توجه به اصول علمی هم از دیدگاه ریشه‏شناختی و هم اسطوره‏شناختی مورد بررسی قرار گرفته است. شایان ذکر است که، مکان های جغرافیای اساطیری در بندهش ایرانی در "هفت کشور" و اغلب در "خونیرس" و در کنار "دریای فراخکرد" و "کوه البرز" واقع شده است که گاه با توجه به نکات اسطوره‏ای موجود و ویژگی های کنونی مکان های جغرافیایی، قابل انطباق با جغرافیای عالم واقع می باشند. کلید واژه ها: جغرافیای اساطیری، بندهش، دریای فراخکرد، دریاچه چیچست، رود دائیتی، ور جمکرد. ?

چکیده واژه نامه توصیفی و ریشه شناسی متن پهلوی دینکرد پنجم به کوشش نسیم مهتاب روشن کتاب دینکرد که در حقیقت دانشنامه ای از دانسته های حکمت مزدیسنایی به زبان پهلوی است، از جمله مهمترین کتاب های ادبیات پهلوی به شمار می آید. کتاب پنجم دینکرد به علت دربرداشتن موضوعات و مطالب گوناگون از لحاظ آیینی، دینی، اسطوره ای، اجتماعی، اخلاقی و اندرزی از جمله متن های در خور توجه است. در این کتاب مطالب به صورت پرسش و پاسخ مطرح می شود و به دلیل سبک خاصی که دارد از جمله متن های مشکل پهلوی می باشد. با در نظر گرفتن واژگان غنی به کار رفته در متن کتاب دینکرد پنجم این اثر نمونه ای پرمحتوا جهت بررسی و تحقیق در زمینه ی زبان شناسی به شمار می رود. این پژوهش تلاشی برای به دست آوردن دیدگاهی کلی به اشتقاق واژگان، بررسی آن ها از لحاظ دستوری و سیر تحولشان از دوره ی باستان تا به نو می باشد. به این منظور سعی شده است هر کدام از واژگان متن از لحاظ دستوری و اشتقاق بررسی شود و معادل های ایرانی باستان، فارسی باستان، اوستا، پازند، فارسی میانه ترفانی، پهلوی اشکانی ترفانی آن ها با توجه به کتاب های موجود، گردآوری گردد. سپس واژگان از نظر ریشه شناسی مورد بررسی می گیرند و ریشه های هندواروپایی، سنسکریت، ایرانی باستان، فارسی باستان و اوستایی نیز ذکر می گردد. واژه نامه توصیفی و ریشه شناختی می تواند هر دانش پژوه را در جهت شناخت بهتر متن و همچنین ریشه شناسی، معنی، درک بهتر ساختار زبان فارسی میانه و سیر تحول واژگان تا به امروز راهنمایی کند. امید است این پژوهش گامی موثر در جهت بررسی های بیشتر و دقیق تر در خصوص ساختار و ریشه ی واژگان پهلوی باشد. کلید واژه: دینکرد، زبان پهلوی، زبان های باستان، اشتقاق، واژه نامه توصیفی و ریشه شناسی.

در این تحقیق به بررسی زبان شناختی گویش دوانی پرداخته شده است.این مهم از طریق بررسی آوایی و ساختواژی و همچنین نحوی این گویش حاصل شده است.بررسی ریشه شناختی این گویش از طریق تحقیق کتابخانه ای و یافتن معادل کلمات این گویش در زبان های اوستایی و فارسی باستان و پهلوی انجام شده است. در این تحقیق از 6 گویشور کمک گرفته شده است. برخی از کلمات این گویش به صورت واژه نامه موضوعی گرداوری شده و در تحقیق گنجانده شده اند. در پایان چند ضرب المثل و یک داستان به گویش دوانی برای آشنایی بیشتر آورده شده است.

در اوستا، بزرگ‏ترین و کهن ترین سند مکتوب ایرانیان، اشارات مستقیم و غیرمستقیم به دانش پزشکی شده است. دراین پژوهش واژه ها در ارتباط با علم پزشکی، نام بیماری ها، داروها، انواع درمان و ایزدان و دیوهای مرتبط هستند. در هر مدخل، ترجمه، تعاریف و تحولات معنایی و اشتقاق واژگانی هر واژه در زبان های باستانی گوناگون تا به امروز بررسی می شود. بخش های اشاره شده به این واژه ها به صورت گزیده، به همراه بند آوانویسی اوستایی آورده شده است. تلاش شده است برای هر مدخل، حتی الامکان یک یا چند مثال بارز انتخاب شود. خواننده با مطالعه ی این پژوهش به استنباط و تحلیل زرتشتیانِ زمان نگارش اوستا از امور درمانگری و بیماری ها آگاهی می یابد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

همانطور که می دا نیم نسخه هایی که از خط و زبان پهلوی و اوستایی هم اکنون در دسترس ما می باشند همه رونویسی شده از روی نسخه های قدیمی تری هستند که تألیف اولیه ی آنها به دوران پیش از اسلام برمی گردد . بخشی از این دستنوشته های گرانبها به وسیله ی دستور کیخسرو جاماسپ آسا در سال 2535 ش. ه. به ایران آورده شد و چاپ عکسی آن ها ، به همت اساتیدی چون مرحوم ماهیار نوابی و آقای دکتر محمود طاووسی ، طی مجموعه ای پنجاه و هفت جلدی به نام گنجینه ی دستنویس های پهلوی و پژوهش های ایرانی ، توسط انتشارات مؤسسه ی آسیایی دانشگاه شیراز به چاپ رسید . پایان نامه ی حاضر تلاش دارد ، با تهیه ی فهرستی توصیفی از این مجموعه برای پژوهش گران و دانشجویان شرایطی فراهم آورد تا بتوانند به راحتی و با صرف زمانی کم از مطالب و رسالات موجود در این مجموعه اطلاع یافته واستفاده کنند .