تشیع و تصوف در شکل گیری دولت صفویه نقش اساسی داشتند و این دو پایه های اصلی حکومت صفویه را تشکیل می داند لذا پادشاهان صفوی نه تنها خود را مروج و حامی مذهب تشیع می دانستند بلکه در مقام مرشد کامل در رأس اهل تصوف نیز قرار می گرفتند اگرچه روابط آنها با صوفی ها دارای تحولات زیادی بوده است . در ابتدا دوره صفوی، صوفی ها نقش مهمی در سیاست و اداره امور ایفاء می کردند ولی به تدریج از اهمیت آنها کاسته شد و در نهایت جای خود را به فقها دادند که در این دوره مدام با آنان در حال رقابت بودند . رقابتی که دلایل متعدد فکری ، سیاسی و اقتصادی داشته است. کتاب ها و رسالات متعددی که در این دوره بر علیه تصوف نوشته شد به خوبی دلایل و عمق این رقابت و خصومت را نشان می دهد که در تالیف این آثار تعدادی از روحانیون سرشناس نقش اساسی داشتند. نتیجه نهایی کشمکش فقها و تصوف ، تضعیف تصوف بود که پیامدهای قابل توجهی برای دولت صفویه در برداشته است و می توان آن را یکی از عوامل سقوط صفویه دانست.

ساختار رسمی اداره آموزش و پرورش نورآباد ممسنی در سال 1342 شمسی و بعد از جدا شدن از مجموعه فرهنگ کازرون و آمدن اداره معاوف و اوقاف تشکیل شد و به تدریج با آگاهی عمومی از پیامدهای مکتب خانه های سنتی، مدارسی به حمیت گروه آکادمیک و با فضیلت و با فرهنگ ممسنی در این شهرستان تأسیس شدند رضا شاه اقدام اساسی ای در مورد جدی شدند توسعه امر آموزش و پرورش در کشور و ایجاد مدارس رسمی تحولاتی را آغاز کرده که بخش های مختلف منطقه ممسنی در امور مدارس، متغیرات استقبال را رقم زده و ماحصل تاسیس چند دبستان بود بعد از رفتن رضاخان ساخت و ساز مدارس سرعت چندانی نداشت در سال 1328 اقدامات مهمی در زمینه ساخت مدرسه در زمان محمدرضا شاه انجام یافت تا این که در سال 42 تاسیس مدارس زیر نظر اداره آموزش و پرورش ممسنی موقعیت بهتری یافت وامور مدرسه سازی رونق تازه ای یافت. این پژوهش بر آن است با نگاهی متفاوت به تاریخ وتحولات آموزش و پرورش در شهرستان نورآباد ممسنی بپردازد و مسائلی که در پی بررسی و تبیین آنان است عبارتند از: چگونگی و روند شکل گیری مدارس جدید و آموزش و پرورش رسمی وتحولات آن تا سال 1357 در این شهرستان می باشند.

کالبد شهر بر اساس نیازها وخواسته های مردم،اقلیم ، موقعیت جغرافیایی ، فرهنگ ، دین و بسیاری دیگر از عوامل شکل می گیرد.در هر دوره مراکز تاثیرگذار شهری متفاوت بوده است .در دوره های قبل از اسلام شهر بر اساس کهندژ شکل می گرفت وپس از ورود اسلام ،شهرها به دور مسجد جامع شکل گرفتند. اما در دوره صفویه می توان گفت فضاهای متعددی جزء مراکز تاثیر گذار در شهر بودند.بازار ، مسجد ، میدان ، کاروانسرا ، گرمابه وبسیاری دیگر از فضاهای شهری از مراکزی بودند که در کالبد شهر و در زندگی مردم تاثیر گذار بودند.بنابراین در این تحقیق فضاهای شهری به سه گروه تقسیم شده اند. فضاهای فرهنگی – مذهبی –مسکونی ، فضاهای اقتصادی – خدماتی –رفاهی و فضاهای اداری-نظامی- سیاسی .بیشترین فضاهایی که در سفرنامه های دوره ی صفویه ذکر شده اند ،فضاهای اقتصادی- خدماتی ورفاهی بوده است.که نشان دهنده ی تغییر در فرهنگ مردم ایران بوده است.در جامعه ای که مراکز مذهبی جزء هسته ی اولیه شهر محسوب می شد و کالبد شهر بر اساس آن شکل می گرفت ،در دوره ی صفویه فضاهای اقتصادی و خدماتی مساوی با فضاهای مذهبی بودند وکالبد شهر را نیز به همان اندازه تحت تاثیر خود قرار می دادند. کلید واژگان : سفرنامه ها، شهر، صفویه ، فضای کالبدی (فضای فیزیکی)