میرزا مهدی اصفهانی پایه گذار حرکتی است که امروزه «مکتب تفکیک» نامیده می شود. این جریان دعوی بیان معارف ناب اسلامی بدور از هرگونه آمیختگی با افکار بشری را دارد. از ویژگیهای میرزا مهدی مخالف شدید با فلسفه و عرفان است. هدف این نوشتار فراهم آوردن زمینه ای مناسب برای شناخت آراء ایشان می باشد. به این منظور سعی شده است آراء کلامی و الهیاتی میرزا مهدی گزارش، تحلیل و نقد گردد. این رساله با یک مقدمه در سه فصل تنظیم گردیده است. فصل اول بیانگر کلیات بحث نظیر تعریف مسأله، ضرورت و هدف تحقیق، زندگینامه میراز مهدی و... می باشد. در فصل دوم به بیان و تحلیل آراء میرزا و نقد آنها پرداخته شده است. این فصل در شش بخش تنظیم گردیده است؛ بخش اول روش شناسی، بخش دوم معرفت شناسی، بخش سوم وجود شناسی، بخش چهارم جهانشناسی، بخش پنجم خداشناسی، و بخش ششم انسان شناسی میرزا مهدی را واکاوی نموده است. فصل سوم با عنوان بررسی فلسفه و عرفان میرزا مهدی با نگاهی کلی به آراء میرزا در صدد است تا نشان دهد ایشان علی رغم مخالفت با فلسفه و عرفان از نوعی تلاش فلسفی و آراء عرفانی برخوردار بوده و فلسفه ای خاص را پی افکنده است. در این فصل روشن می گردد که میرزا دیدگاهی ایمان گرایانه در باب باورهای دینی داشته و در نهایت نوعی شهود را برای نیل به معرفت دینی لازم می داند. از منظر دیگر می توان میرزا مهدی را در باب گزاره های دینی ظاهرگرا دانست که هر گونه عدول از ظاهر روایات را جایز نمی شمارد، اگر چه در مقام عمل دست به تأویل برده و معانی خلاف ظاهری برای بعضی آیات و روایات بیان نموده است. در آخر فصل سوم به نتیجه بحث اشاره گردیده است.

دین اسلام به عنوان کامل ترین و جامع ترین ادیان، برای تمامی مسائل زندگی آدمی، از جزئی ترین تا کلّی ترین آنها، راهکارهایی ارائه نموده است و یکی از این راهکارها در زمینه مصرف صحیح است که در آیات و روایات بر آن تأکید فراوانی شده است؛ از این رو، با بهره گیری از دستورالعمل های اخلاقی که در این زمینه وارد گردیده است، می توان حرکتی جهت دار به مصرف داده و با جلوگیری از الگوهای ضدارزشی در مصرف همچون «اسراف و تبذیر و اتلاف»، «اقتار و بخل و شحّ»، «حرص و طمع» و... جامعه را از بسیاری از مشکلات اقتصادی، اجتماعی و معنوی حاصل از آنها نجات داده و در عوض با گسترش ارزش هایی چون «اعتدال»، «جود و سخاوت»، «انفاق و ایثار»، «قناعت و زهد» و... جامعه را به مرتبه بالایی از شکوفایی اقتصادی و معنوی رسانید. لذا با توجه به همین ارزش هاست که «رعایت اعتدال در مصرف»، مهمترین اصل اخلاقی اسلام گردیده است و اعتدال در مصرف به معنای بهره گیری از امکانات زندگی است، به گونه ای که مستلزم تلف کردن و هدر دادن مال و نیز مازاد بر نیاز نباشد و کمّ و کیف آن، از نگاه عرف، هماهنگ با شرایط زمانی و مکانی و متناسب با شأن و موقعیت مصرف کننده باشد. از این روست که در فرمایش های پیشوایان دینی، میانه روی در هزینه کردن، نصف گذران زندگی به شمار آمده است. همچنین علمای مسلمان با بهره گیری از سیره پیامبر(ص) و معصومین(ع)، آدابی را برای مصرف استخراج نموده اند و در کتب اخلاقی خویش ذکر کرده اند که آداب خوردن (مثل زمان، مکان و حالت خوردنِ غذا) و پوشیدن نمونه ای از آنهاست. و نیز مصرف در اسلام تابع اصولی اخلاقی همچون «قناعت و ساده زیستی» و «انفاق مازاد بر درآمد» می باشد که با بهره گیری از این اصول، جامعه اسلامی راه تعادل و صراط مستقیم را در پیش خواهد گرفت. کلمات کلیدی: اخلاق مصرف، قرآن، روایات، ،آداب، اعتدال، اقتصاد.

پدیده مصرف در ذات خود موضوعی اخلاقی است؛ زیرا مردم در این عرصه ناگزیر با معضلات و مسائل مهمی نظیر عدالت و علایق خود در برابر علایق دیگران دست به گریبانند. مصرف اخلاقی، خرید تعمدی و ارادی کالاها و خدماتی است که از نظر مشتری، بهنجار تلقی شده و کمترین آسیب را به انسانها، حیوانات و محیط زیست طبیعی رسانده باشند. در این چارچوب دو مفهوم اصلی «خرید مثبت» و «تحریم اخلاقی» مطرح می شود. امروزه رشد این گرایش و برندهای سبزی که خود را اخلاقی می دانند، منجر به توسعه تصمیمات اخلاق محور در بازار انبوه شده، که این مهم با افزایش درک و اطلاعات درباره شیوه های تجارت میسر گردیده است. جنبش مصرف کنندگان اخلاق گرا قدرت خود را از این واقعیت ساده گرفته است که موفقیت نهایی هر تجارتی تنها به فروش محصولاتش بستگی دارد. آنها بر این باورند که به منظور حفظ محیط زیست، باید کمتر مصرف کرد و تأثیرات تولید، استفاده و دفع محصولات خریداری شده را در نظر آورد و نیز پایبندی یک شرکت را به استانداردهای اخلاقی و شیوه های تجارت عادلانه قبل از خرید محصولاتش، لحاظ کرد. پژوهش حاضر با روشی توصیفی و تحلیلی به بررسی مهمترین ابعاد مصرف اخلاقی و در صدر آن نگرشهای فلسفی به این پدیده نوپا می پردازد. از آنجا که ارائه مجموعه ساده ای از شیوه های ثابت مصرف اخلاقی دشوار بوده، وکاربرد صِرف رویکردهای پیامدگرا، وظیفه گرا و یا فلسفه فضیلت نیز به خودی خود نمی تواند معمای مصرف را در عصر حاضر حل کند، در نتیجه این شیوه ها باید قاعده مند شده و از نو در قالب یک مناقشه عمومی پیوسته و قابل بحث قرار گیرد. از اینرو بُعد مهمی از ابتکار عمل مصرف اخلاقی یافتن راه هایی است که نه تنها مردم را قادر به تغییر شیوه های مصرفشان سازد بلکه مشارکت گسترده تر آنها در مباحث و تصمیمات در مورد مفاهیم، اهداف و مسئولیت های درگیر با مصرف معاصر را تسهیل بخشد.

توجه به حدود و ثغور جایگاه اخلاقی مخاطب ، واجب ترین مقدمه برای هر گونه پیام رسانی و تولیدگری در عرصه ی تولیدات رسانه ای می باشدکه این امر خود معلول علل و عواملی چند است.از جمله: الف.کسب اعتماد مخاطب به عنوان اساسی ترین عنصر ارتباط. ب. شناخت صحیح نیاز های مخاطب به صورتی که رسانه پاسخ گوی نیازهای فطری و حقیقی مردم جامعه باشد. ج. توجه به محتوا و همبستگی آن با اندیشه ها و تفکرات جامعه ی بشری ، به نحوی که تمایلات عرفی هر جامعه به نحو مطلوبی براورده شود. اما اهمیت موضوع پیش رو در هنجارهای مخاطبین این رسانه ها نمود می یابد چراکه بی شک می توان گفت: فرایند تعامل هر جامعه ای منبعث از رفتار رسانه های آن جامعه است از این رو این نوشتار بایسته های مخاطب شناسی و آفات احتمالی آن را در عرصه های مختلف فرهنگ، جرم و جنایت، و ... بر می شمرده و در صدد این است که ریشه های عنایت به مخاطب را به عنوان الگویی ناب در فرهنگ اسلامی به ما نشان دهد.

خانواده نهاد اساسی و محوری در جامعه است و به عنوان هسته نخستین سایر نهادهای اجتماعی به شمار می‏آید. خانواده کوچک‏ترین واحد اجتماعی است که اساس و زیرساخت واحدهای بزرگتر به شمار می‏رود. میزان موفقیت و سهمی که افراد برای ایفای نقش در واحدهای بزرگ اجتماعی ایفا می‏کنند بستگی تام به نحوه رشد و تربیت و شکوفایی استعداد های آنها در کانون مقدس خانواده دارد. همچنین با نگاهی به وضعیت نابسمان اجتماع درمی یابیم که بیشتر دردها و مشکلات و فسق و فجورها از خانواده سرچشمه می گیرد. بنابراین خانواده می تواند منشأ بدبختی و سعادت افراد باشد. آنچه موجب تحکیم کانون خانواده می گردد و سعادت و خوشبختی اعضای خانواده را به همراه خواهد داشت، وجود اخلاق نیک و توجه به وظایفی است که هر کدام از اعضای خانواده نسبت به یکدیگر دارند و از نظر اخلاقی، موظف به رعایت آنها می باشند. و آنچه موجب تزلزل و نابودی و بدبختی خانواده می گردد، وجود آسیب های اخلاقی و بی توجهی افراد خانواده نسبت به وظایف خود در کانون خانواده می باشد. بنابراین هر کسی در خانواده، جهت حفظ و تحکیم کانون خانواده خویش، نیازمند به این است که با نکات اخلاقی در خانواده و وظایفی که درکانون خانواده نسبت به یکدیگر دارند و با آسیب های اخلاقی ایی که موجب تزلزل و نابودی خانواده می گردد، آشنا گردند. رفتار و گفتار امیرالمومنین (ع) بهترین و زیباترین الگو برای آشنایی افراد با اخلاق و وظایف اخلاقی و آسیب های اخلاقی در خانواده می باشد. اما از آنجا که به گفتار و رفتار ایشان در این زمینه کمتر توجه شده و بیشتر به گفتار و رفتار ایشان در ابعاد سیاسی و حکومتی توجه شده است، لذا بر خود لازم دانستیم با توجه به اهمیتی که کانون خانواده در سعادت و شقاوت افراد دارد، اخلاق خانوادگی را از نگاه امام علی (ع) مورد بررسی قرار دهیم. با توجه به این مطلب در این تحقیق به دنبال این مسئله ایم که از نگاه امام علی (ع) اخلاق در خانواده چگونه باید باشد؟ و اینکه از نگاه امام علی (ع) چه آسیب های اخلاقی در خانواده موجب فروپاشی کانون خانواده می گردد؟از نگاه امام علی (ع) جهت تحکیم کانون خانواده، زن و شوهر هر کدام در خانواده از نظر اخلاقی وظایفی دارند که برخی از آن وظایف میان آن دو مشترک است مثل، اظهار محبت به یکدیگر، حسن خلق، تکریم و احترام گذاری نسبت به هم و... . برخی از آن وظایف مربوط به مرد است مثل، تأمین نیازهای دینی خانواده، تأمین نیازهای اقتصادی خانواده و... . برخی نیز مربوط به زن است مثل، اطاعت از شوهر، امانتداری، نیکو خانه داری. همچنین از منظر امیر المومنین (ع) فرزندان و والدین نیز از نظر اخلاقی وظایفی نسبت به هم دارند. از جمله وظایف والدین در برابر فرزندان از نگاه امام علی (ع) مانند، توجه به آدابی که هنگام تولد فرزند باید رعایت کرد، محبت به فرزند، عدالت و مساوات نسبت به فرزندان و... اما وظایف فرزندان در برابر پدر و مادر مثل، اطاعت از والدین، احسان به والدین، پرهیز از اذیت آنان می باشد. امیر المومنین (ع) وجود برخی از آسیب های اخلاقی در خانواده را موجب فروپاشی و تزلزل کانون خانواده می دانند، که برخی از آن عوامل را میان زوجین مشترک می دانند مثل، آزاردن زوجین همدیگر را، بد اخلاقی، زیادیِ توقعات، قانع نبودن و... . برخی از آن را مربوط به مرد می دانند مثل، سوء تدبیر، بیکاری، بخل و... . برخی نیز مربوط به زن است مثل، منت گذاری، ناسازگاری، خیانت کردن و... . بنابراین آنچه در این تحقیق بعد از بحث از کلیّات در مورد مسئله خانواده، از نگاه امام علی (ع) مورد بررسی قرار گرفته است در سه بخش خلاصه می شود. بخش اول به وظایف اخلاقی زن و شوهر در خانواده پرداخته. و بخش دوم به وظایف اخلاقی متقابل والدین و فرزندان در خانواده پرداخته و در بخش سوم به آسیب شناسی اخلاق خانوادگی پرداخته شده است. در تمامی این بخش ها سعی کردیم با توجه به منابع روایی و تاریخی، به گفتار و رفتار امام علی (ع) در زمینه خانواده و اخلاق خانوادگی و آسیب های مربوط به خانواده بپردازیم. در برخی موارد روایات جمع آوری شده، مسقیم به مسئله اخلاق خانوادگی مربوط است و در برخی موارد روایات صادر شده از حضرت (ع) کلّی است که به طور غیر مسقیم می تواند به اخلاق خانوادگی نیز مرتبط باشد.

محمدعابدجابری یکی از مشهورترین متفکران جهان اسلام بود. وبا آنکه بعضا با نگاهی آکنده از شک و تردید به تألیفات وآراء وی نگریسته می شود، لکن توانست در محافل علمی غربی وحتی جهان عرب، به شهرت قابل ملاحظه ای دست یافته، دیدگاههای نوی به مسائل فرهنگی جهان عرب داشته باشد. وی در جلد چهارم "العقل الاخلاقی العربی" کوشید با بهره گیری از مولفه ها و روش های گوناگون وبا بررسی میراث های 5 گانه اسلامی خالص،عربی خالص، ایرانی،یونانی وصوفیانه برتری عقل اخلاقی عربی را بر کرسی نشاند و نتیجه بگیرد که: خرد، سیاست و اخلاق عربی نسبت به میراث های دیگر برتری داشته وآنچه باعث تباهی اخلاق عربیگشته؛ عمدتا میراث ایرانی بود که توانست با ارزشهای خسروانی اردشیر ـ اخلاق اطاعت ـ این هدف را به فرجام رساند. جابری به این منظور با نگاهی کاملا انتقادی میراث های ایرانی وصوفیانه را مورد بررسی قرار داده وبا برداشتهای متناقض وناصحیح خود ریشه اصول و مبانی مذهب تشیع رادر میراث های قدیمی قبل از اسلام وعمدتا در میراث ایرانی و اسرائیلیات عبدالله ابن سبا معرفی کند. لذا بر آن شدیم تا با بررسی و نقدآراء اخلاقی وی نشان دهیم که چه میزان از نوشته ها ونظریات وی صحیح بوده و چه خطاهایی را مرتکب شده است. وآیا عقل اخلاقی در انحصار فرهنگ عربی است؟ در نتیجه دوکار اساسی را پیش رویمان قرار دادیم. 1- مطالعه وبررسی تمامی نوشته های وی در مورد اخلاق وسپس یافتن خطاها، لغزش ها، ادعاهای فاقد مستند تاریخی و پیش داوریهای ناقص وی. 2- مراجعه به منتقدینی که به بررسی و نقد آراء وی پرداخته اند. که در نهایت مشخص شد جابری در جای جای نوشته هایش به نتایج نادرستی دست یافته است.

اخلاق مراقبت، ایده اصلی کتاب «با صدایی متفاوت» اثر خانم کرول گیلیگان است که این پایان نامه نیز بدان پرداخته است. پیش از هر امر دیگر باید توجه نمود که موضوع این پایان نامه موضوعی میان رشته ای بین فلسفه اخلاق و روانشناسی محسوب شده و در نتیجه از دو سو می تواند مورد توجه و بحث قرار گیرد.اخلاق مراقبت بر اهمیت دلسوزی، مهربانی، مسوولیت-پذیری و مراقبت در همه عرصه ها تأکید کرده و از سویی آن را ویژگی زنانه قلمداد می کند. ناگفته نیست که این ایده در حقیقت به عنوان پاسخ گیلیگان در برابر روند غالب و اصلی روان-شناسی زمان خویش به حساب می آید. روندی که رشد اخلاقی را در عملکرد عدالت محور و بی طرفانه رصد کرده و هر گونه تصمیم اخلاقی مبتنی بر دلسوزی و شفقت را که در خانم ها بیشتر دیده می شود را ناشی از انحراف از معیار جهان شمول و کلی عدالت می داند. گیلیگان به دنبال اثبات این موضوع است که سیطره نگاه مردانه سبب شده تا عدالت و عمل به تکلیف به عنوان یک هنجار اخلاقی تلقی شده و رفتارهای مراقبت محور زنان به عنوان انحراف و چرخشی از این معیارها و هنجارهای مقبول مردانه دیده شود و این در صورتی است که اگر از نقطه نظر مراقبت و از جایگاه خانم ها به دنیای اخلاق و رفتارهای اخلاقی نگریسته شود، ضعف رویکرد عدالت محور آشکار شده و اهمیت و کارایی مراقبت و اخلاق مبتنی بر آن بر همگان مشخص خواهد شد.

بررسی نقش اخلاق در سیاست امام علی (علیه السلام) و جایگاه این دو ساحت نسبت به هم موضوع این پایان نامه بوده که سبب شناسایی راهی جهت برپایی حکومتی برپای? سیاست اخلاقی خواهد گشت. دامن? این پژوهش فرمایشات امام علی (علیه السلام) در کتاب شریف نهج البلاغه می باشد و در پاره ای از موارد به بخشی از کلام یا سیر? آن حضرت در خارج این کتاب شریف اشاره شده است. اکثر منابع این پژوهش مکتوب بوده و در پاره ای از موارد از نرم افزارهای "مکتبه اهل بیت (علیهم السلام)" و "دانشنام? علوی" یاری گرفته شده است. در این پژوهش شناخت اخلاق سیاسی در چهار بخش مورد بررسی قرار گرفته است. در نخستین بخش به مبانی و زیرساخت های اخلاق سیاسی پرداخته شده که در آن نوع نگرش به انسان، حقوق و همچنین تکالیف متقابل مردم و حاکمان مورد کنکاش قرار گرفته است. در فصل بعدی اصول اخلاق سیاسی مورد بررسی قرار گرفته که اصولی چون عدالت ورزی، وفای به عهد، صداقت، ساده زیستی، نگرش انسانی، رعایت حقوق مخالفان، حفظ وحدت و مدارا با مردم از برجسته ترین اصولی است که در سیاست اخلاقی امام علی (علیه السلام) مورد تأکید قرار گرفته است. در فصل بعدی موانعی که بر سر راه شکل گیری سیاست اخلاقی است مورد بررسی قرار گرفته است. خودکامگی، استفاده از راه های نادرست برای رسیدن به نتیج? مطلوب، ناآگاهی، جنگ ها و فتنه ها و وضعیت معیشتی نامطلوب مردم از جمله موانع اصلی می باشند که مانع تحقق سیاست اخلاقی مطلوب حضرت می شوند که می بایست برای رسیدن به این نوع سیاست از سر راه برداشته شود. در نهایت نیز نتایج و پیامدهای چنین سیاستی مورد توجه قرار گرفته و پیشنهاداتی در این خصوص به مسئولان و حاکمان جوامع اسلامی داده شده است. به اعتقاد بسیاری به کارگیری این نوع "سیاست اخلاقی" سبب سقوط حکومت می گردد، اما خواهیم دید که به کارگیری این سیاست در کوتاه مدت مزایای خود را خواهد نمایاند و در دراز مدت سبب پایداری ابدی یک حکومت خواهد شد.

در این پژوهش فصلی به شناخت رساله ی حقوق و روایت گر آن اختصاص یافته است . این امر ابتدا با دو نگاه معین پیگیری می شودکه در نگاه اجمالی ،کتابشناسیِ تاریخی و در نگاه تفصیلی ، بررسیِ سندی بحث شده است و در ادامه به خاطر اهمیت و والایی متن، جایگاهِ روایت گر و اولین مخاطب آن، یعنی جناب ابی حمزه ثمالی تشریح و معرفی می گردد. فصل سوم ناظر به جایگاه اخلاقی رساله ی حقوق است. در این فصل رویکرد اصلی پایان نامه تبیین می شود در رساله ی حقوق، چون حقوق واقعیت دارند ، فضیلت هایِ اخلاقِ واقعیت محور نمایان می شوند. یعنی در فضای این رساله ، به یک معنایِ خاص، اخلاق از حقوق انتزاع می شود اما ماهیت این حقوق بر خلاف حقوقِ موضوعه ی رایج است. بیان امام سجاد شباهتی به قوانین موضوعه ی حقوقدان ها ندارد بلکه نوعی توصیف از واقعیتِ انسان و جهان ارائه می کند اما این توصیف در قالب طرح حقوقِ پنجاه گانه صورت می پذیرد. در فصل چهارم مفاهیم اصلی و یا مفهوم محوریِ اخلاق مدنظر قرار می گیرد و به خاطر منهجِ رساله ی حقوق موضوع با محوریتِ کلمه حق دنبال می شود در این میان تبیین جهان شناسانه مفهوم حق به عنوان مفهومِ بنیادین اخلاق با تاکید بیشتری طرح شده است . با تبیین جهان شناسانه مفهوم" حق " به عنوان بنیادی ترین مفهوم ، روشن می گردد که یکتایی منشاء اخلاق و حقوق ثمره ی وجودی چه چیزی است. در فصل پنجم شیوه بیان فضایل اخلاقی در رساله ی حقوق آشکار می شود. در فصل ششم به منظور طرح مبانی و مبادی رصد اصلی ترین فضائل اخلاق ، پیشنیازهای بحث که ذهنیت ما را درباره ی مفهوم عبادت ، تقوا و ایمان اسلامی تشکیل می دهد بررسی شده تا از منظر رساله ی حقوق زمینه ی تشخیص درست و رصد فضیلت اصلی مهیا گردد در ادامه در فصل هفتم تفصیل حقوق مطرح شده توسط امام ، آمده است و از طرف دیگر مقدمه رساله که بیشتر خلاصه ی عناوین حقوق را برمی شمارد در ضمیمه شماره یک درج شده است لذا با مراجعه به ضمیمه شماره یک و فصل هفتم ، کل نامه امام سجاد(علیه السلام) در اختیار قرار می گیرد. وسرانجام در فصل هشتم با نتیجه گیری ازفضا وروح رساله ی حقوق،در نهایت فضیلت اصلی را حق گرایی یا وفاداری نسبت به حق شمرده به ضرورت طرح همه فضائل بر محور فضیلت اصلی اشاره شده است.