به منظور دستیابی به توسعه در ایران دولت از ابزارهای مختلف استفاده و اقدامات متنوعی را به مرحله اجرا در آورده است. یکی از مهمترین ابزارها سرمایه گذاری های عمرانی است و مهمترین دستگاه اجرایی دولت در روستا نیز بنیاد مسکن است. در این تحقیق، این سوال مطرح بوده است که دولت و بنیاد مسکن به چه میزان با توجه به حجم سرمایه گذاری های عمرانی به توسعه روستایی دست یافته اند. این تحقیق تلاش می کند تا ارتباط بین حجم سرمایه گذاری عمرانی انجام شده توسط دولت و بنیاد مسکن را در دست­یابی به توسعه در ناحیه آران و بیدگل تبیین نماید. مطالعه حاضر یک تحقیق بنیادی - کاربردی و روش انجام آن توصیفی- تحلیلی می باشد. برای اجرای این تحقیق از روش های کتابخانه­ای و پیمایشی استفاده شده است . در این راستا پرسشنامه­هایی از روستاهای مورد مطالعه تهیه شد و با استفاده از نرم افزار spssمورد تحلیل قرار گرفت. همچنین تحلیل شاخص ها از طریق تعیین ضریب همبستگی اسپیرمن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می­دهد که در ناحیه آران و بیدگل سرمایه گذاری­های عمرانی بیشتر ماهیت خدمات­رسانی و تامین زیرساخت­ ها را داشته و این امر اگر چه به بهبود زیرساخت ها منجر شده است اما شرط کافی برای بهبود شاخص­های توسعه نیست. بنابراین ارتباط معنادار و قوی با حجم سرمایه گذاری و اجرای طرح هادی نداشته است و این دو عامل نتوانسته اند در تغییرات شاخص های توسعه نقش موثر ایفا کنند. این عوامل نه به عنوان عامل های مستقل بلکه به عنوان وابسته عمل کرده­اند. عوامل دیگری مانند توانمندی ­های روستا، موقعیت جغرافیایی و مانند آن، به عنوان عامل تعیین کننده در فرایند تحول روستا مطرح هستند. بنابراین در دستیابی به توسعه روستایی ضروری است که دولت و بنیاد مسکن هسته های بنیادین هر روستا را شناسایی کرده و با اثر گذاری بر این هسته، در توسعه روستایی نقش آفرین باشند.

گردشگری خانه های دوم یکی از الگوهای گسترش گردشگری به ویژه در نواحی روستایی و کوهستانی است. از آن جا، که گسترش این پدیده با محیط طبیعی و فعالیت های اقتصادی- اجتماعی رابطه ی متقابل دارد؛ می تواند؛ آثار و پیآمدهای مثبت و منفی در نواحی روستایی داشته باشد. با گسترش روند شهر گریزی موقت و دائمی؛ تغییرات گسترده ای در ساختار وکارکرد روستایی به وجود می آید؛ که اکثر این تغییرات، بر اساس طرح، برنامه و مدیریت موثر نبوده؛ به همین دلیل آثار و پیآمدهای نامطلوبی ببار می آورند. در صورتی که گردشگری خانه های دوم به نحو مناسب، برنامه ریزی و هدایت شود؛ می تواند، خالق یا محرک یک فرآیند توسعه یافته برای حصول به پایداری توسعه در نواحی روستایی و نیز پایداری محلی در کلیه ی زیر شاخه های اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی باشد. اثرات مثبت این پدیده بر جوامع محلی، به طور طبیعی به وقوع نمی-پیوندد؛ بلکه برای تحقق و کاهش جنبه های منفی آن، باید گردشگری و زیر مجموعه های آن به نحو موثری مدیریت و جهت دهی شود. برای شناخت و آگاهی از روند گسترش و تغییرات ساختاری و کارکردی حاصل از خانه های دوم در روستای ورسک، مشخص گردید؛ که جاذبه های طبیعی و سطح بالای بخش خدمات وتسهیلات زیر بنایی و زیر ساختی روستای ورسک سبب گسترش این پدیده از سوی مالکین غیر بومی(70%) شده؛ و با مقایسه ی ساختارکالبدی روستا در سه دوره ی زمانی(87-75-1335) وتغییرات کارکردی به وجود آمده؛ خانه های دوم سبب گسترش ساختارکالبدی- فیزیکی روستا به خصوص در بخش غربی گشته است. مهم ترین تغییر کارکردی ، افزایش ککاربری مسکونی نسبت به دیگر کاربری ها بوده است. واژه های کلیدی: گردشگری روستایی، خانه های دوم روستایی، ساختار و کارکرد روستا،ورسک.

جنگل ها با وسعتی برابر با 26 درصد از کل اراضی جهان زیست گاه بخش وسیعی از گونه های گیاهی و جانوری هستند و هم بخشی از جمعیت در قالب روستاهای جنگلی و حاشیه جنگل نشین را در خود جای داده اند و برای جامعه انسانی ارزش و اهمیت فراوانی دارند. از سوی دیگر برای دستیابی به توسعه پایدار، حفاظت از منابع طبیعی شامل جنگل ها و مراتع به عنوان بستر توسعه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. قابل ذکر است سالانه 10 هکتار از جنگل های شهرستان سردشت بر اثر آتش سوزی از بین می رود. جنگل های مخروبه این شهرستان 20000 هکتار برآورد شده است. بر این اساس تحقیق حاضر به بررسی عوامل موثر بر تخریب منابع جنگلی روستایی می پردازد. مطالعه پیش رو یک تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی است. که در آن به تبیین تخریب منابع جنگلی پرداخته شده است. جامعه آماری شامل سرپرستان خانوارهای روستایی بخش "وزینه"ی شهرستان سردشت می باشد. داده های اصلی به روش پیمایشی و با تکمیل پرسش نامه گردآوری شد و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای spss و ecxel استفاده گردید. نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون حاکی از آن است که بین متغیرهای دامداری سنتی و جنگلدرای اجتماعی با تخریب جنگل رابطه ی معناداری وجود دارد. همچنین تحلیل رگرسیونی چند متغیره نیز بیانگر آن است که از میان متغیرهای تحقیق دو متغیر «دامداری سنتی» با ضریب استاندارد (بتا= 0/48) و «جنگلداری اجتماعی» (بتا= 0/15-) دارای تأثیر معناداری بر روی تخریب جنگل می باشند.

قاچاق کالا، یکی از شیوه های داد و ستد و مبادله است که از زمان های گذشته وجود داشته و تا به امروز نیز ادامه دارد. البته شکل گیری آن به زمان ایجاد مرزها و قوانین اقتصادی حاکم بر این مناطق برمی گردد. قاچاق کالا برای ساکنان مناطق مرزی دارای اثرات مثبت و منفی زیادی است. این تاثیرات برای ساکنین روستاها که نسبت به شهرها از مواهب توسعه بهره کمتری می برند، دارای اهمیت دوچندانی است. چرا که روستاها نسبت به شهرها دارای امکانات کمتری مخصوصاً در زمینه اشتغال هستند. لذا قاچاق کالا برای روستاهای قرار گرفته در نزدیکی مرزها به عنوان منبع مهم درآمدی محسوب می شود که گاهی تنها منبع درآمد این روستاییان فقیر است. در این تحقیق اثرات اقتصادی قاچاق کالا بر نواحی روستایی بخش خاو و میرآباد که یکی از بخش های مرزی غرب کشور می باشد، تحلیل شده است. جامعه آماری این تحقیق، کل خانوارهای روستایی بخش خاو و میرآباد (11849 نفر) و تعداد نمونه ها نیز 133 است. روستاهایی که پرسشنامه ها در آنها توزیع شد، از طریق طبقه بندی آنها در سه دسته براساس فاصله از مرز (فاصله دور، متوسط، نزدیک) انتخاب شدند. بر این اساس، 15 درصد روستاها (5 روستا) به عنوان روستاهای مورد مطالعه شناخته شدند. جهت مطالعات میدانی، دو نوع پرسشنامه خانوار و روستا طراحی شد. تحلیل ها نیز با استفاده از نرم افزارهای spss و excel انجام گرفت. نتایج تحقیق حاکی از وجود قاچاق گسترده کالا در این بخش به علت همجواری با مرز بین المللی عراق می باشد. همچنین مشخص شد که قاچاق کالا بر زندگی مردم روستاها در زمینه های اشتغال و درآمد و نیز بر سایر بخش های اقتصادی موجود در این بخش، تاثیر مثبتی داشته که این اثرات در روستاهای نزدیک مرز شدیدتر است. همچنین، بیکاری و ضعف فعالیت های اقتصادی در منطقه، مهمترین دلایل گرایش روستاییان به قاچاق کالا می باشد.

هدف کلی این تحقیق، امکان سنجی گردشگری در نواحی روستایی و ارائه راهکارهای مناسب جهت توسعه نواحی روستایی مبتنی بر گردشگری می باشد. برای رسیدن به این اهداف از دو روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. در این تحقیق پس از تهیه کلیات و چهارچوب نظری تحقیق، جهت شناسایی منطقه مورد مطالعه و جایگاه گردشگری در آن، پرسشنامه (مردم، مسولین و گردشگران) طراحی شد. پس از تکمیل پرسشنامه ها، برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss و excel استفاده شد. آزمون فرضیات از طریق تحلیل توصیفی و مدل swot انجام شد و مشخص شد که بیشترین جاذبه های گردشگری در منطقه مورد مطالعه آثار تاریخی و فرهنگی می باشد. به طوری که 60 درصد از مردم بیشترین جاذبه ها را آثار تاریخی و باستانی ذکر کرده اند و مسولین و گردشگران نیز هرکدام با 80 و 73 درصد مهمترین جاذبه ها را آثار تاریخی و باستانی بیان کرده اند. همچنین بر اساس مدل swot با توجه به تحلیل های صورت گرفته و اولویت-بندی آنها از دید مردم، مسولین و گردشگران از بین قوت های داخلی، وجود آثار تاریخی و باستانی بالاترین امتیاز (4.63) و مجموع وزن (211.16) را به خود اختصاص داده است. همچنین براساس نتایج به دست-آمده، نبودن یا نامناسب بودن تسهیلات اقامتی و رفاهی و نیز کمبود جاده های ارتباطی در دهستان چغامیش، بیشترین امتیاز (4.35) و بیشترین مجموع امتیاز (187.93) را به خود اختصاص داده است. بنابراین دهستان چغامیش از نظر امکانات و قابلیت های مورد نیاز جهت جذب گردشگر، با کمبودهایی مواجه است. همچنین این بررسی نشان داد که جاذبه های تاریخی و فرهنگی دهستان چغامیش بیشترین اولویت را در توسعه گردشگری دارد و به این جهت الگوی برنامه ریزی گردشگری تاریخی و فرهنگی برای این منطقه پیشنهاد می شود

مواد زائد جامد، جزء جدایی ناپذیر زندگی انسان بوده و تولید انواع این زایدات در کمیت و کیفیت های مختلف یکی از مهم ترین معضلات زیست محیطی عصر حاضر است. آلودگیهای هوا، آب و خاک ناشی از عدم مدیریت صحیح و عدم انتخاب جایگاه مناسب جهت دفن پسماند مشکلاتی را برای محیط زیست روستاییان ایجاد می کند. به همین علت جهت کاهش پیامدهای منفی پسماندها استفاده از ابزارها و فناوریهای مناسب ضروری می باشد. یکی از بخش های مهم در مدیریت مواد جامد روستایی، یافتن مکان مناسب جهت دفن زباله است. این تحقیق با هدف تعیین مکان های مناسب دفن پسماند بخش قره پشتلو با استفاده از نرم افزار gis و فرایند تحلیل سلسله مراتبی اجرا شده است. در این مطالعه پارامترها، معیارها و ضوابط انتخاب مکانهای مناسب برای دفن بهداشتی مانند زمین شناسی، راههای دسترسی، نقشه شیب، نقشه کاربری اراضی، فاصله از مناطق مسکونی، نقشه خاک منطقه، نقشه شبکه هیدروگرافی و آبهای زیرزمینی و جهت باد غالب شناسایی گردیدند. استانداردهای مختلف از جمله استاندارد های مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت کشور و تجربیات جهانی شناسایی، و ارزیابی گردیدند. سپس با استناد به ضوابط و استانداردهای ملی و جهانی و با اعمال فاکتورهای محدود کننده با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(gis) مکان های مناسب در سطح بخش تعیین گردیدند. به منظور ادغام لایه ها و اخذ نتایج از منطق فازی استفاده شد. به طوری که با استفاده از تلفیق منطق فازی در نرم افزار gis و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (a.h.p) دو محل دفن نهایی برای دفن زباله های بخش قره پشتلو تعیین گردید.

گردشگری و اقتصاد گردشگری در حال حاضر، در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد تجاری جهان است. افزون بر این بسیاری از برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه نیز از صنعت گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند. در این راستا گردشگری روستایی نیز جزئی از صنعت گردشگری به حساب می آید که می تواند با برنامه ریزی اصولی مناسب و شناسایی مزیت ها و محدودیت-های گردشگری روستایی، نقش موثری در توسعه این مناطق و در نتیجه توسعه ملی و تنوع بخشی به اقتصاد ملی بر عهده داشته باشد. یکی از این نواحی که قابلیت های زیادی برای گسترش گردشگری داراست، دهستان شاپور از توابع شهرستان کازرون فارس است که دارای جاذبه های تاریخی و فرهنگی فراوانی می باشد و می تواند با برنامه ریزی صحیح جایگاه مهمی در جذب گردشگر داشته باشد. لذا پژوهش حاضر با هدف شناخت قابلیت توسعه گردشگری از دیدگاه جامعه میزبان، میهمان ومسئولین به بررسی و شناخت تمایلات گردشگران در زمینه جاذبه ها و امکانات و تعیین جایگاه فعلی صنعت گردشگری در ناحیه مورد مطالعه پرداخته است. بنابراین سوال اصلی تحقیق آن است که مهمترین پتانسیل ها و محدودیت های توسعه گردشگری در ناحیه مورد مطالعه کدامند؟ و راهبردها و راهکارهای مناسب جهت توسعه گردشگری در راستای توسعه روستایی دهستان شاپور کدام است؟ ساکنین چه نگرش و گرایشی نسبت به توسعه گردشگری دارند؟ در این راستا تمایل گردشگران در زمینه بازدید مجدد، گرایش و نگرش ساکنین نسبت به توسعه گردشگری و میزان پتانسیل منطقه مورد مطالعه در زمینه گردشگری تاریخی در قالب فرضیه های تحقیق مورد بررسی قرار گرفت. برای رسیدن به اهداف تحقیق با تهیه یک نوع پرسشنامه در قالب سه گروه (مردم، مسئولین وگردشگران) با روش های اسپیرمن، کندال بی، فی و کرامر، داده های به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین متغیرهای مستقل گرایش و نگرش ساکنین با توسعه گردشگری و تمایل گردشگران و بازدید از محدوده مورد مطالعه رابطه معناداری وجود دارد. همچنین با استفاده از مدل swot، نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید در دهستان شاپور شناسایی شد و مشخص گردید که منطقه مورد مطالعه پتانسیل بالایی در زمینه گردشگری تاریخی دارد. با توجه به پتانسیل بالای گردشگری تاریخی در منطقه مورد مطالعه،رویکرد مطلوب برای توسعه نواحی روستایی،گسترش گردشگری فرهنگی تاریخی و گردشگری میراث است.

از آغاز سکونت بشر در کره خاکی، مسکن به صورت یکی از مهم ترین نیازهای بشری مطرح بوده که تواماً دارای دو بعد معنوی و مادی می باشد. در جامعه روستایی کشور و از جمله منطقه مورد مطالعه به علل مختلفی که بسیاری ریشه در محرومیت های دوران گذشته دارد، مسکن روستایی علی رغم تاثیرات پنهان و آشکاری که در توسعه روستایی می تواند داشته باشد، چنانچه باید و شاید مورد توجه برنامه-ریزان و مدیران قرار نگرفته است. لذا در تحقیق حاضر سعی شده موضوع برنامه ریری مسکن روستایی مورد بررسی قرار گیرد. بدین نحو که بعد از بررسی مسکن روستایی از جهات مختلف، برنامه ریزی مسکن روستایی در زمانهای گذشته و حال مطالعه و اثرات آن در توسعه و عمران روستاها مورد توجه قرار گرفت. برای بررسی عمیق تر موضوع و مسائلی که دخیل هستند، سه روستای محدوده در شهرستان زنجان به عنوان نمونه های موردی انتخاب و به صورت میدانی مطالعه شد و این نتیجه حاصل شد که برنامه ریزی مسکن روستایی با توجه به رسالت خطیری که دارد، نتوانسته به وظایفش خوب عمل کند و نهادها و ارگانهای دست اندرکار نیز آنطور که در زمینه مسکن شهری اقدام می شود، اقدام چندانی نکردند در حالی که بخش عمده ای از کشورما را روستاها تشکیل می دهد و یکی از مهم ترین دغدغه ها و مشکلات این قشر از جامعه، سکونتگاهشان است که عمدتاً ازوضعیت مطلوبی برخوردار نیست. البته نمی توان منکر خدمات صورت گرفته شد اما غالباً روستاهای بزرگ و پرجمعیت در اولویت بوده اند حال آنکه باید تمام روستاها مورد توجه قرار گیرند و در پی آن شهرها و روستاهای ما از این نظر به یک سطح مطلوبی برسند. کلمات کلیدی: مسکن روستایی، برنامه ریزی، توسعه روستایی، زنجان

صنعت به طور کلی یکی از ارکان مهم اقتصادی هر منطقه به شمار می رود و سهم عمده ای از متغیرهای اصلی اقتصادی؛ یعنی تولید، اشتغال، سرمایه گذاری و غیره را به خود اختصاص داده است. اهمیت بخش صنعت در اکثر نظام های اقتصادی و اجتماعی به حدی است که بسیاری از صاحب نظران، میزان پیشرفت تکنولوژی صنایع و میزان توانایی آن جامعه را شاخصی برای میزان توسعه یافتگی و یا عدم توسعه آن جامعه در نظر می گیرند. در کشور ما به دلیل محدودیت منابع آب و خاک و ضعف مکانیزاسیون کشاورزی، زراعت به تنهایی نمی تواند پاسخگوی اهداف توسعه باشد. لذا صنایع روستایی با توجه به ویژگیهای خاص روستایی می تواند مکمل کشاورزی بوده و در ایجاد توازن بین جوامع شهری و روستایی موثر می باشد. هدف این تحقیق، بررسی زمینه ها و اولویت های توسعه صنایع روستایی در شهرستان ایجرود می باشد، که منطقه ای روستایی است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی و تحلیلی می باشد و گردآوری اطلاعات آن از دو روش کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. تجزیه و تحلیل اطلاعات بر اساس تحلیل نیازها و تحلیل راهبردی مدل swot بوده است. با بررسی امکانات شهرستان در زمینه کشاورزی، نیروی انسانی، معادن، حمل ونقل، منابع انرژی و همچنین تحلیل swot مشخص گردید که شهرستان ایجرود استعداد و پتانسیل های لازم برای استقرار انواع صنایع روستایی (صنایع لبنی، چرم و پوست، تولید و بسته بندی خشکبار، جمع آوری و بسته بندی گیاهان دارویی) دارا می باشد. واژگان کلیدی: توسعه روستایی، صنایع تبدیلی و تکمیلی، امکان سنجی صنایع، ایجرود

آذربایجان از دو قرن پیش به دو بخش تقسیم شد. بخش شمالی آن پس از الحاق به روسیه، شوروی و در نهایت جمهوری آذربایجان دچار دگرگونی های زیادی گشت. علیرغم تمام مشترکات طبیعی و انسانی این منطقه، تفاوت های ساختاری سیاسی و اقتصادی دولت های دو سوی مرز باعث تغییر در ساختار و کالبد سکونتگاه های واقع در شمال و جنوب رودخانه ارس شده است. این پژوهش به بررسی نقش ایدئولوژی و نظام های برنامه ریزی بر ساختار کالبدی- فضایی روستاهای واقع در ساحل شمالی ارس (آذربایجان) و ساحل جنوبی آن (ایران) می پردازد. روش تحقیق در این پایان نامه، روش معیاری- تطبیقی بوده و داده های لازم از طریق مطالعه کتابخانه ای و مشاهده میدانی به دست آمده است. نتایج تحقیق نشان می دهد روستاهای آذربایجان، تحت تاثیر ایدئولوژی سوسیالیسم (جمع گرایی) و نظام برنامه ریزی متمرکز، از نظم کالبدی و فضایی مشخص در مکان یابی سکونتگاه ها و توزیع خدمات به حالت متمرکز در هر روستا و مرفولوژی زراعی منظم برخوردار می باشند. از زمان ایجاد این سکونتگاه ها سال های (1912-1911) به علت وجود نهاد ناظر بر توسعه فیزیکی روستا و تداوم آن بعد از مستقل شدن آذربایجان، نظم کالبدی روستا در تنظیم کاربری اراضی و امور خدماتی، کاملاً منظم و با برنامه ریزی بوده است. در محدوده ی ایران بعد از اجرای اولین برنامه عمرانی مغان 1326(1947) و اسکان عشایر دشت مغان، مکان یابی و ساخت سکونتگاه های جدید به صورت ارگانیک و خودجوش و بدون نظم معین در کالبد و مرفولوژی زراعی روستاها (بیشتر در مسیر کانال اصلی انتقال آب و جاده های ارتباطی) صورت گرفته، و در تقسیمات محله ای و توزیع خدمات در داخل روستاها نسبت های فامیلی و عامل طایفه ای تاثیر گذاشته است. همچنین به علت نبود سیستم نظارتی بر توسعه فیزیکی و الگوی ساخت مساکن جدید، بافت فیزیکی و کالبدی روستاها فاقد انسجام و سلسله مراتب عملکردی می باشد.

چکیده گردشگری روستایی یکی از شاخه ‏های صنعت گردشگری است. این فعالیت با توجه به سرمایه ‍ های طبیعی و فرهنگی موجود در روستاها، می تواند نقش موثری در تجدید حیات روستاها، ایجاد اشتغال و درآمد برای روستاییان، حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی و در نهایت توسعه یکپارچه و پایدار روستایی ایفاء نماید. این پژوهش با اهداف شناسایی سرمایه ‏های طبیعی و فرهنگی نواحی روستایی و نقش آنها در توسعه گردشگری پایدار تدوین شده است. بدین منظور، با استفاده از روش‎های اسنادی و میدانی و تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصت‏‏‏‏‏‏‏‏ها، و تهدیدها به شیوه swot، راهبرد مناسب توسعه گردشگری در مناطق روستایی دهستان قوری قلعه (در شهرستان روانسر) بررسی و ارائه شده است. بررسی توانایی های این منطقه در زمینه گردشگری حاکی از این واقعیت است که دهستان قوری قلعه به لحاظ موقعیت جغرافیایی خاص واقع شدن در محور گردشگری کرمانشاه- روانسر- جوانرود- پاوه- مریوان، داشتن آب و هوای دلپذیر، بهره مندی از سرمایه های طبیعی و فرهنگی متنوع، شرایط بسیار مناسبی برای توسعه گردشگری دارد. موانع اساسی و ضعف عمده در راه رسیدن به این هدف به ضعف مدیریتی و کمبود زیرساخت ها و امکانات اقامتی و رفاهی بر می گرد د که در صورت برنامه‏‎‎ ریزی و سرمایه گذاری جهت استفاده بهینه از سرمایه‏ های طبیعی و فرهنگی می توان زمینه‏های توسعه گردشگری پایدار در منطقه را فراهم نموده و بسیاری از مشکلات اقتصادی و اجتماعی منطقه را از بین برد. واژگان کلیدی: توسعه روستایی، گردشگری روستایی، غار قوری قلعه، مدل swot

پس از دهه70 قرن بیستم، مشارکت بعنوان راهبردی جهت تاکید و بکار گیری ویژگیها و متغیرهای مکانی در برنامه ریزی توسعه سکونتگاههای روستایی، وارد ادبیات توسعه روستایی گردید. ولی با این وجود هنوز مشارکت مردم محلی و نهادهای مورد نیاز برای سازماندهی افراد بطور کامل، کارآمد و اثر بخش شکل نگرفته است و همکاری مردم محلی در پروژه ها بدون مدیریت آنها انجام می شود. نوشتار حاضر سعی بر آن دارد که عوامل مختلف فکری و ساختاری اثر گذار بر مشارکت مردم را مورد کنکاش قرار دهد. بر این مبنا فرضیه هایی جهت انجام فرایند تحقیق بصورت زیر مطرح شدند: - بین عقلانیت جمعی درجوامع روستایی با روند مشارکت روستائیان درفرایند توسعه رابطه معناداری وجود دارد. - فقدان و ضعف عملکردی نهادهای مردم محور در روستاها منجر به ضعف مشارکت مردم در روستاها شده است. - بین مداخله دولت در کارکرد سازمانها و نهادهای مدنی روستایی با ضعف مشارکت مردم رابطه معناداری وجود دارد. - بین مشارکت مردم و متعیرهای مکانی رابطه معنی داری وجود دارد. روش تحقیق در این پژوهش بر مبنای توصیفی و تحلیلی بوده و روشهای جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه با تعداد نمونه 460 نفر و تحلیل محتوا در روستاهای بالای 20 خانوار می باشد. نتایج یافته ها نشان می دهد که که میزان مشارکت(74/1) در منطقه کمتر از حد انتظار است و میزان جلب مشارکت توسط سازمانهای محلی از دیدگاه کارشناسان برابر با 6/2 است که کمتر از میانگین3 در مقیاس لیکرت است. یافته ها همچنین نشان می دهد که میزان و نوع مالکیت و سطح خدماتی روستاها(با ضریب تاثیر 69/0، 67/0و 028/0) غیر مستقیم و فاصله تا بازار با ضریب رگرسیونی150/0 مستقیم بر میزان مشارکت تاثیر دارند. متدلوژی تفکر رابطه مستقیم و معنی داری با مشارکت مردم دارد و از متغیرهای آن مسئولیت پذیری(152/0) و معکوس تک الگواندیشی(181/0) بیشترین تاثیر را بر مشارکت مردم داشته همچنین از متغیرهای ساختاری، دخالت نهادهای انقلابی بصورت معکوس(992/- ) بیشترین تاثیر گذاری را بر میزان مشارکت مردم داشته است. بنابراین ایجاد زمینه و فرصت از طریق تشکیل نهادهای مختلف اقتصادی و اجتماعی، تقویت بنیانهای قانونی، افزایش آگاهی مردم از مزایای مشارکت، افزایش مسئولیت پذیری مردم با ارائه مسئولیتهای مختلف به قشر جوان روستاها و کاهش دخالتهای غیر سازنده نهادهای دولتی می تواند گام بسیار مهمی در افزایش دخالت مردم در فرایند توسعه روستاها به شمار آید.

صنعتی شدن و تحولات شهرنشینی در کشورها زمینه هایی را ایجاد کرده که تجلی فضایی این سازو کارعدم تعادل های منطقه ای و حرکت پیش از پیش جمعیت های مهاجر روستایی به سوی کانونهای شهری را نمایان ساخته است. تعدادی از صا حب نظران، برای پر کردن این فاصله و ایجاد روابط دو سویه بین دو جامعه شهری و روستایی، تقویت شهرهای میانی وتبدیل مکان های مرکزی به نقاط شهری را مطرح نموداند. ازاین منظر هدف کلی این پژوهش تبین نقش شهرهای کوچک وروستا شهرها در توسعه روستایی است. بدین منظور دهستان شیوانات به مرکزیت گرماب از شهرستان خدابنده مورد مطالعه قرار گرفت، در این راستا به منظور تبین وتحلیل موضوع علاوه بر مطالعات کتابخانه ای، به بررسی های میدانی و اخذ اطلاعات از طریق پرسشنامه و مشاهده و غیره اقدام شده است. و برای تجزیه وتحلیل داده ها وپردازش آنها از روشهای آماری spss,exsel استفاده شده است.با توجه به نتایج حاصل از تحلیل یافته های پرسشنامه ای با آزمون خی دو(x2 )مشخص شد که درسطح معناداری99./. شهر کوچک گرماب با داشتن مراکز خدماتی نسبتاً مطلوب اداری، آموزشی، تجاری و غیره توانسته است در توزیع کالا وخدمات به صورت غالب و در خرید مازاد تولیدات روستاییان بطور نسبی ایفای نقش نماید. در عین حال نتایج تحلیل ها نشان دهنده آن است که در صورت توسعه کارکرد های شهر وتاًمین امکانات رفاهی و اشتغال در اولویت اول و سپس رفع کمبودهای درمانی و آموزشی در این شهر در اولویت های بعدی زمینه کاهش وابستگی شهروندان گرماب و ساکنین نواحی روستاهای پیرامون آن به سایر شهرها و مرکز استان بیش از بیش فراهم خواهد شد. واژگان کلیدی: شهرهای کوچک، حوزه نفوذ، توسعه روستایی، دهستان شیوانات، گرماب.

شناخت مسائل و مشکلات روستاها و ارائه راهکارهای منطقی برای آنها از اقدامات اساسی در راستای نیل به اهداف توسعه پایدار روستایی است. مخاطرات محیطی در مناطق مختلف، یکی از دغدغه های اصلی دست اندرکاران و برنامه ریزان است. شهرستان طارم در استان زنجان به دلیل ویژگی های طبیعی و جغرافیایی همچون ساختار خاص زمین شناسی، داشتن گسل های اصلی فراوان، وجود زمین های پرشیب و آبرفتی و همچنین مساکن نامقاوم، دارای خطر آسیب پذیری بالایی در برابر خطر زمین لرزه می باشد.در این مطالعه با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از مدل ahp و سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis) به تهیه نقشه آسیب پذیری اقدام گردیده و پهنه های ناپایدار روستایی در برابر خطر زمین لرزه مدلسازی شد. بر این اساس مشخص گردید که 31.6 درصد از مساحت بخش چورزق که 11 سکونتگاه روستایی را بر روی خود اسقرار داده است در محدوده خطر بالا و خیلی بالا قرار گرفته است. و همچنین 17.42 درصد از مساحت بخش چورزق در محدوده با خطر متوسط و 50.97 درصد از مساحت بخش مورد مطالعه در محدوده با خطر پایین قرار گرفته اند.

چکیده مواد زائد جامد، جزء جدایی ناپذیر زندگی انسان بوده و تولید انواع این زایدات در کمیت و کیفیت های مختلف یکی از مهم ترین معضلات زیست محیطی عصر حاضر است. آلودگیهای هوا، آب و خاک ناشی از عدم مدیریت صحیح و عدم انتخاب جایگاه مناسب جهت دفن پسماند مشکلاتی را برای محیط زیست روستاییان ایجاد می کند. به همین علت جهت کاهش پیامدهای منفی پسماندها استفاده از ابزارها و فناوریهای مناسب ضروری می باشد. یکی از بخش های مهم در مدیریت مواد جامد روستایی، یافتن مکان مناسب جهت دفن زباله است. این تحقیق با هدف تعیین نقش مدیریت پسماند در توسعه پایدار دهستان حسین آباد با استفاده از نرم افزار gis و فرایند تحلیل سلسله مراتبی اجرا شده است. در این مطالعه پارامترها، معیارها و ضوابط انتخاب مکانهای مناسب برای دفن بهداشتی مانند زمین شناسی، راههای دسترسی، نقشه شیب، نقشه کاربری اراضی، فاصله از مناطق مسکونی، نقشه خاک منطقه، نقشه شبکه هیدروگرافی و آبهای زیرزمینی شناسایی گردیدند. استانداردهای مختلف از جمله استاندارد های مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت کشور و تجربیات جهانی شناسایی، و ارزیابی گردیدند. سپس با استناد به ضوابط و استانداردهای ملی و جهانی و با اعمال فاکتورهای محدود کننده با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(gis) مکان های مناسب در سطح منطقه تعیین گردیدند. به منظور ادغام لایه ها و اخذ نتایج از منطق فازی استفاده شد. به طوری که با استفاده از تلفیق منطق فازی در نرم افزار gis و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (a.h.p) سه محل دفن نهایی برای دفن زباله های دهستان حسین آباد تعیین گردید. مکان دفن شماره 1این نقطه در 2 کیلومتری شمال غربی روستای خونداب واقع شده است، که موقعیت این نقطه نسبت به روستای علی آباد واقع در 4.5 کیلومتری شمال شرقی این روستا می باشد. همچنین فاصله این قسمت نسبت به روستای هسنیجه 16 کیلومتری شمال غربی و نسبت به روستای حسین آباد 22 کیلومتری شمال غربی می باشد. مکان دفن شماره 2در 3 کیلومتری غرب روستای هسنیجه واقع شده است.که موقعیت این نقطه نسبت به مرکز دهستان(روستای حسین آباد) 10 کیلومتری شمال غربی می باشد.مکان دفن شماره 3در 2 کیلومتری شمال شرقی روستای حسین آباد قرار گرفته است. واژگان کلیدی: مدیریت پسماند، توسعه پایدار، مکانیابی، سیستم اطلاعات جغرافیایی(gis).

یکی از اعتباراتی که به روستاییان پرداخت می‎گردد، اعتبارات بهسازی و مقاوم سازی مسکن روستایی می‎باشد که نوعی سرمایه‎گذاری بلند‏مدت دولت با مشارکت مردم جهت افزایش کیفیت ساختمان و کاهش خسارات و تلفات ناشی از بلایای طبیعی محسوب می‎شود. اعطای این اعتبارات موجب تغییرات گوناگون در بافت و معماری روستایی و همچنین ایجاد اشتغال در بخش مسکن روستاها گردیده است. با توجه به این مهم که جلوگیری از مهاجرت بی‎رویه‎ی روستاییان و تخلیه جمعیتی روستاها یکی از لازمه‎های توسعه روستایی است، در این راستا پژوهش حاضر، به بررسی اثرات اعطای اعتبارات مسکن روستایی بر روند مهاجرت روستا– شهری در دهستان صالح آباد استان همدان می‎پردازد. این تحقیق از نوع توصیفی– تحلیلی می باشد. روش گردآوری اطلاعات نیز اسنادی (منابع مکتوب، اینترنت، نقشه و...) و پیمایشی (پرسشنامه، مشاهده) بوده است. با استفاده از جدول مورگان، نمونه ها محاسبه و به تناسب حجم افراد دریافت کننده اعتبارات در هر روستا، سهمیه هریک از روستاها از تعداد نمونه‎ها معین شده و سپس با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده اقدام به تکمیل پرسشنامه گردید. در تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش های کمی (آمار توصیفی و استنباطی در نرم افزار spss) و روش کیفی استفاده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش، پرداخت اعتبارات مسکن روستایی، موجب کاهش روند مهاجرت روستا – شهری گردیده است؛ اما این اعتبارات و تسهیلات، انگیزه کافی و مشوق مناسبی برای مهاجرت معکوس و بازگشت مهاجران روستایی، از شهر به روستا نبوده است.

با توجه به افزایش جمعیت و افزایش نیازهای غذایی جمعیت در حال رشد و محدودیت منابع آب و خاک، حرکت از کشاورزی سطحی به عمقی مورد توجه قرار گرفته تا بهره وری کل عوامل بخش کشاورزی و استفاده بهینه از منابع صورت گیرد. بدلیل وابستگی اقتصاد روستاهای دهستان آباده طشک( شهرستان نی ریز) به بخش کشاورزی، تحقیق حاضر به بررسی تأثیر کشاورزی عمقی بر اقتصاد روستاها با استفاده از دو روش کتابخانه ای و میدانی از طریق روش تحقیق توصیفی- تحلیلی پرداخته است. در روش میدانی از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده استفاده گردید. تعداد نمونه ها برای تکمیل پرسشنامه، 264 نمونه از خانوارهای بهره بردار کشاورز 6 آبادی دهستان بوده است. برای تحلیل پرسشنامه ها از نرم افزار spss و تحلیل های توصیفی و استنباطی استفاده گردید. نتایج نشان داد که عمقی شدن کشت به دلایلی از جمله، عدم خرید تضمینی محصولات، افزایش قیمت نهاده ها، مستهلک بودن ماشین آلات و افزایش ضایعات محصولات، عدم استفاده کشاورزان از سیستم های نوین آبیاری و هدر رفت منابع آب به واسطه استفاده از آبیاری غرقابی، عدم ریسک پذیری کشاورزان در استفاده از وام های سیستم های آبیاری نوین، عدم دسترسی کامل و به موقع کشاورزان به نهاده های تولید، افزایش هزینه تولید همراه با ثابت بودن قیمت محصولات کشاورزی، کیفیت پایین نهاده های کشاورزی در نتیجه کاهش تولید، کوچک بودن زمین های کشاورزی در نتیجه اتلاف سرمایه، زمان و در نتیجه افزایش هزینه و کاهش درآمد حاصل از کشاورزی، نتوانسته باعث توسعه اقتصادی روستاهای منطقه شود. از این رو، کشاورزان منطقه انگیزه زیادی در به کارگیری کشاورزی ارگانیک دارند.

در پایان نامه حاضر عملکرد بازارچه های هفتگی و کشاورزی از دیدگاه تحولات اقتصادی در شهرستان طارم مورد ارزیابی قرار گرفت. در ابتدا تعداد بازارچه ها، اعم از هفتگی و کشاورزی شناسایی شده و وضعیت کلی و موقعیت هر کدام بررسی شد. سپس با استفاده از 4 نوع پرسشنامه در قالب پرسشنامه روستاییان، مسئولین، فروشندگان بازارچه های هفتگی و خریداران محصولات کشاورزی، اطلاعات لازم جمع آوری شد. تعداد نمونه برای روستاییان 232 نمونه، برای مسئولین 31 نمونه، برای بازارچه های هفتگی 80 نمونه و برای بازارچه های کشاورزی 58 نمونه تکمیل گردید. نتایج استخراج شده از پرسشنامه ها به صورت توصیفی- تحلیلی در جداول جداگانه آورده شد. برای آزمون فرضیات مطرح شده ازt تک نمونه ای و دو نمونه ای و همچنین آزمون ویلکاکسون استفاده شد. فرضیه اول شامل نقش بازارچه ها را در افزایش اشتغال و درآمد جامعه روستایی بود که به صورت جداگانه در دو بازارچه هفتگی و کشاورزی بررسی شد. با توجه به پرسشنامه های تکمیل شده از روستاییان، و انجام آزمونt تک نمونه ای، بازارچه های هفتگی در افزایش درآمد و اشتغال جامعه روستایی نقشی نداشته است. بازارچه های کشاورزی در افزایش درآمد و اشتغال جامعه روستایی تاثیر گذار بوده است. فرضیه دوم با استفاده از آزمونt دونمونه ای و آزمون ویلکاکسون، به تاثیر بازارچه ها در کاهش نقش و نفوذ واسطه ها و کاهش پیش فروش محصولات کشاورزی در بازارچه های کشاورزی پرداخته است، نتایج در هر دو آزمون نشان داد که بازارچه های کشاورزی در کاهش نفوذ واسطه ها و همچنین کاهش پیش فروش محصولات تاثیری نداشته اند. در آخر نیز پیشنهاداتی در رابطه با بهبود وضعیت بازارچه ها از جمله سامان دهی مکان برپایی بازارچه ها، افزایش کیفیت کالا و محصولات کشاورزی، غرفه بندی فضای بازارچه ها، کمک های حمایتی دولت برای بهبود وضعیت کشاورزی منطقه ارائه شد.

آب در شکل گیری کشاورزی مناطق، نقش مسلم خود را در قالب مدار گردش آبیاری در مناطق با نتایجی از قبیل تنوع در نوع کشت و الگوی کشت بر همگان مسلم کرده است.در این پژوهش با وجود نقشه های کاداستر و با استفاده از آمار و اطلاعات با روش کای اسکوئر پرداخته شده است. که در نهایت اثرات این سازه با نتایجی از قبیل افزایش منابع آبی، نگهداشت جمعیت، افزایش سطح زیرکشت، تغییر کاربری و..می باشد.

چکیده: آب و منابع آبی سطحی و زیرزمینی نقش مهمی در توسعه عرصه های جغرافیایی دارد و محیط های فاقد منابع آب لازم، نیازمند توجه و تامین آب هستند. به طور کلی سد به عنوان جزیی از مدیریت منابع آب یکی از مهمترین سازه هایی است که در تنظیم جریان های سطحی به ویژه در مناطقی که دارای توزیع نامناسب مکانی و زمانی بارش باشد، نقش عمده ای ایفا می کند. سدها به عنوان یکی از فعالیت های عمرانی دارای اثرات مثبت و منفی در نواحی پیرامونی خود می باشند. سدها باعث تغییر در سطح و کیفیت آب رودخانه ها می شوند. این تغییرات به طور معمول پیامدهای دامنه داری در محیط های آبی، خاکی و جوی ایجاد می کنند و این نتایج، خود دارای پیامدهای اجتماعی و اقتصادی خواهند بود. هدف اصلی در پژوهش حاضر بررسی اثرات و پیامدهای احداث سد پانزده خرداد بر محیط زیست و فعالیت اقتصاد کشاورزی نواحی روستایی پایین دست می باشد. به منظور دستیابی به هدف پژوهش، دو مقطع زمانی قبل و بعد از بهره برداری از سد پانزده خرداد بررسی شده است. برای گردآوری داده ها به دو صورت اسنادی و میدانی اقدام گردید. بخشی از داده ها با استفاده از تصاویر ماهواره ای محدوده مطالعاتی در قبل و بعد از احداث سد پانزده خرداد بدست آمد. بخش دیگر داده ها با استفاده از پرسش نامه گردآوری شد. نتایج بررسی ها نشان می دهد که سد پانزده خرداد باعث تاثیرات منفی زیست محیطی، از بین رفتن حقابه قبلی روستاها و محدودیت تامین آب کشاورزی در روستاهای پایین دست گردیده است. همچنین احداث سد، باعث تحول در الگوی کشت در روستاهای پایین دست شده است. الگوی کشت در ناحیه مورد نظر از زراعت به سمت باغداری سوق یافته؛ بطوریکه نوع و سطح زیرکشت محصولاتی که در مقابل کمبود آب مقاوم هستند، افزایش داشته است. کلیدواژه: بازتاب های فضایی، سد پانزده خرداد، اثرات سد، پیامدهای زیست محیطی، روستا.

در تحقیق حاضر امکان‎‎ پذیر بودن استفاده از فناوری نوین اطلاعات و ارتباطات در حوزه برنامه‎ریزی خدمات آموزشی ‎دانش آموزان روستایی از دیدگاه سه گروه مهم و درگیر با این موضوع؛ یعنی دانش آموزان، معلمان و کارشناسان فناوری اطلاعات تحقیق شده است. در این راستا شهرستان چالدران(یکی از شهرستان‎های استان آدربایجان غربی) با دارا بودن 68 درصد جمعیت روستایی، پراکندگی آبادی‎ها، کوهستانی بودن منطقه و مشکلات دسترسی به خدمات متمرکز نقطه‎ای در نظر گرفته شده است. هدف تحقیق یافتن پاسخ این سوال بوده است که امکان استفاده از تحولات نوین فناوری اطلاعات و ارتباطات در قلمرو خدمات آموزشی روستاها تاچه اندازه میسر است؟ این پژوهش از نوع توصیفی است و برای جمع آوری اطلاعات مورد نظر و آزمون سوالات، از پرسشنامه استفاده شده است. پرسشنامه در پنج بخش در مقیاس لیکرت و باپنج گزینه تنظیم شدوبرای آزمون فرضیات از آزمون من-ویتنی استفاده شده است. یافته‎های تحقیق نشان داد که گروههای سه‎‎ گانه مورد تحقیق اختلاف نظر زیادی در خصوص اهمیت کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایندهای برنامه‎ریزی درسی نداشته و بر این باورند که در موارد عدیده‎ای با توجه به امکان‎پذیر بودن رفع موانع و استفاده از عوامل تسهیل کننده و فرصت آفرین می‎توان کاربرد این فناوریها را در فرایند برنامه‎ریزی خدمات آموزشی امکان‎پذیر دانست.

شهرها و روستاها به عنوان مراکز اصلی تجمع انسانها و شکل دهنده اصلی بنیان های جغرافیایی یک ناحیه می باشند که دارای روابط خاص با تکیه بر ویژگی های اقتصادی- اجتماعی و فضایی با یکدیگر هستند. پیوندهای روستایی- شهری پدیده ای حاصل از تعامل دوسویه سکونتگاه های روستایی و کانونهای شهری در عرصه منطقه ای است که به سبب جریان های مختلف از جمله جریان افراد، کالاها، اطلاعات، فناوری، نوآوری و مانند آن پدید می آید. این گونه جریانها منشأ دگرگونیهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محیطهای روستایی می باشد. هدف این تحقیق بررسی جریانات فضایی درونی و بیرونی سکونتگاههای روستایی و نقش و اثرگذاری آنها بر شکل گیری و گسترش فرایند خزش روستایی می باشد. ناحیه مورد مطالعه تحقیق را ناحیه سلیمان آباد، در دهستان گلیجان از شهرستان تنکابن تشکیل می دهد. داده های مورد نیاز از طریق بررسی میدانی، تکمیل پرسشنامه خانوار، شورا و دهیاری در روستاهای مورد مطالعه و برخی اسناد بدست آمده است. داده های جمع آوری از طریق نرم افزار gis ،spss ، آمار توصیفی و آزمون آماری (رگرسیون خطی) تجزیه و تحلیل شده است. نتایج نشان می دهد که جریان جمعیت و جریان سرمایه دو جریان غالب فضایی ناحیه بوده که سبب تحولات فضایی، کالبدی در ناحیه شده است. گسترش فیزیکی کالبدی لجام گسیخته و تغییرات بافت سکونتگاهی، گسترش واحدهای خدماتی – کارگاهی، افزایش ساخت و ساز در بخش مسکن موجب پدیده خزش روستایی شده که تخریب زمین های زراعی و باغی را در پی داشته است.

روستا- شهرها به عنوان مکانهای مرکزی می توانند برای دامنه ی وسیعی از خدمات فرهنگی و اجتماعی برای دگرگونی شرایط اقتصادی اکثر روستائیان عمل کنند. این شهرها می توانند برای اکثریت ساکنان روستایی دسترسی به خدمات اساسی و امکاناتی همچون امکانات رفاهی، آموزشی و ... را فراهم نمایند. روستاـ شهرها روابط شهر و روستا را تعدیل کرده و مناسبات و پیوندهای میان حوزه های روستایی و شهری را تحکیم می بخشد. در این راستا نقش خدمات رسانی و بازرگانی روستاـ شهر همراه با شبکه های ارتباطی آن با روستاهای پیرامونی، باعث تحکیم روابط شهر و روستا می شود. هدف از این تحقیق بررسی عملکرد روستا شهر خلیل شهر بر توسعه روستا های پیرامونی می باشد، بدین منظور دو فرضیه بیان شده است: - با شکل‏گیری وتقویت نقش مرکزی و خدماتی خلیل‎شهر، نظام سلسله مراتبی سکونتگاهها و حوزه نفوذ خدماتی درون ناحیه‎ای بهبود یافته است. - وجود روستا- شهر خلیل‎شهر تاثیر معناداری بر جریان‏های مهاجرتی روستاهای پیرامون داشته است روش تحقیق مورد استفاده مبتنی بر روش استدلال قیاسی می باشد و روش گرد آوری اطلاعات نیز به صورت پیمایشی و ابزار مورد استفاده پرسشنامه بوده است، بر این اساس با توجه به اهداف، سوالات و فرضیات تحقیق، پرسشنامه تدوین و توزیع گردید. جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق عبارت است از روستاهای واقع در حوزه نفوذ خلیل شهر که دارای 8178 نفر جمعیت در قالب 2208 خانوار می باشد.با توجه به این که واحد آماری این تحقیق، خانوارها می باشد، لذا بر اساس فرمول کوکران، تعداد نمونه 327 نفر تعیین شد که در عمل، 330 پرسشنامه تکمیل گردید. کلمات کلیدی: روستا شهر، توسعه روستایی، روستا های پیرامونی، خلیل شهر.

چکیده اسکان غیررسمی به عنوان نشانه ای از نابرابری های منطقه ای و تمرکز رشد منحصر در مناطق ویژه شهری چون کلانشهرها و فقدان سلسله مراتب در نظام شهری و سکونتگاهی و در نتیجه وجود فاصله و شکاف بین مناطق مختلف (شهری و روستایی) است. این پدیده در ایران از دهه های 20 و 30 آغاز شد. امروزه اسکان غیررسمی در ایران نه تنها در کلانشهرهای بزرگ، بلکه در شهرهای متوسط و کوچک و هم چنین در روستاهای پیرامون کلانشهرها نیز گسترش پیدا کرده است. بنابراین یکی از اشکال جدید اسکان غیررسمی در مجاورت کلانشهرها، اسکان غیررسمی در مناطق روستایی پیرامونی است که در دهه های اخیر شکل گرفته است. اگرچه در مطالعات مختلف صورت گرفته در خصوص اسکان غیررسمی شهری اشاراتی هرچند کوچک و جزئی به این موضوع شده است اما تاکنون پژوهش کامل و جامعی در این خصوص صورت نپذیرفته است. یکی از کلانشهرهای مهم کشور در این زمینه، کلانشهر کرج است که با وجود 95 هزار نفر جمعیت حاشیه نشین، شدیداً با مسئله اسکان غیررسمی مواجه است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی پدیده اسکان غیررسمی در روستاهای پیرامون کلانشهرها مبتنی بر شاخص های اجتماعی_ اقتصادی، مهاجرتی و کالبدی اسکان غیررسمی شهری، ضمن شناسایی شاخص های اسکان غیررسمی در روستاهای نمونه، به تحلیل عوامل موثر بر شکل گیری و گسترش اسکان غیررسمی در روستاهای پیرامون کلانشهر کرج پرداخته است. روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی_ توصیفی بوده است و شیوه گردآوری داده ها ترکیبی از روش کتابخانه ای، اسنادی و میدانی (پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده، عکس و...) بوده است. محدوده ی مورد مطالعه در این پژوهش روستاهای واقع تا 10 کیلومتری پیرامون کلانشهر کرج است. لازم به ذکر است در منطقه مورد مطالعه 37 روستا وجود دارد که در مجموع دارای 74024 نفر جمعیت می باشند که از میان این روستاها، پس از انجام بررسی های میدانی اولیه سه روستا به لحاظ دارا بودن ویژگی های اسکان غیررسمی به عنوان جامعه نمونه انتخاب گردیده اند. این سه روستا شامل روستای فرخ آباد- زیبادشت، علی آبادگونه و گلستانک واقع در بخش مرکزی، دهستان محمدآباد است. در تعیین جامعه نمونه در ابتدا به وسیله روش نمونه گیری کوکران به تعیین حجم نمونه از تعداد کل خانوارها پرداخته شد که تعداد 180 پرسشنامه، بین سه روستا به نسبت جمعیت روستاها توزیع گردید. یافته های پژوهش ضمن شناسایی شاخص های اسکان غیررسمی در روستاهای نمونه، مهم ترین عامل شکل گیری سکونتگاه های غیررسمی در روستاهای پیرامون کلانشهرها، عامل اقتصادی (پایین بودن درآمد و تأمین مسکن ارزان) معرفی کرده است. با توجه به سطح نازل اقتصادی و ضعف زیرساخت ها در روستاهای نمونه، رویکرد بهسازی و ساماندهی به عنوان راهکار مناسب برای بهبود وضعیت اسکان غیررسمی در این روستاها معرفی شده است. جدول شماره 1: اهم نتایج به دست آمده ردیف ابعاد نتایج به دست آمده در روستاهای نمونه 1 اجتماعی - حدود 70 درصد جامعه نمونه کمتر از دیپلم سواد دارند. 2 - میانگین بعد خانوارهای نمونه در این روستاها 4.2 به دست آمده است. 3 - نزدیک به 70 درصد سرپرستان جامعه نمونه در گروه سنی 45-25 سال قرار دارند که حاکی از جوان بودن خانوارهاست. 4 اقتصادی - شغل بیش از 46 درصد سرپرستان خانوار سه روستا کارگری است. - فعالیت های خدماتی به عنوان مهم ترین بخش فعالیت های اقتصادی در این روستاها است. 5 -در مجموع 81 درصد از سرپرستان خانوار سه روستا در خارج از روستاها مشغول به کار هستند. 6 - سطح پایین اقتصادی و قرار گرفتن در زیر خط فقر. - متوسط درآمد ماهانه خانوارها کمتر از میانگین نقاط روستایی استان البرز است. 7 - عموماً خانواده ها فاقد پس انداز هستند. 8 - سطح مالکیت ودارایی ها اندک است. 9 مهاجرتی -70 درصد سرپرستان جامعه نمونه مهاجر هستند. 10 -80 درصد مهاجرت ها به دنبال عدم اشتغال و بیکاری در مبدأ بوده است. 11 -84 درصد سرپرستان ارزانی زمین و مسکن را علت اصلی انتخاب روستاها جهت سکونت عنوان کرده اند. 12 کالبدی -28 درصد مالکیت قولنامه ای واحدهای مسکونی 13 - بیش از نیمی از قطعات دارای وسعت زیر 100 متر مربع هستند. - بیش از 70 درصد قطعات با سطح زیربنای زیر 100 متر مربع هستند. 14 - در حدود 50 درصد واحدهای مسکونی فاقد نمای ساختمانی هستند. 15 -روستاهای مورد بررسی عموماً فاقد سیستم مناسب فاضلاب و دفع صحیح آب های سطحی هستند.

در هر جامعه ای در سطوح ملی ، منطقه ای و محلی نهادهای مختلفی وجود دارد که هریک از آنها کارکردها و مسئولیت های معینی دارند. نهاد دهیاری یکی از این نهادهاست که بر مبنی مشارکت محلی در جهت ایجاد تحول در فرایند مدیریت و توسعه روستاها ایجاد شده است.بررسی نقش این نهاد می تواند در تحقق اهداف توسعه مفید و موثر واقع شود .لذا تحقیق حاضر به بررسی نقش نهادهای محلی ( دهیاری ها ) به عنوان یکی از سطوح مدیریت روستایی پرداخته است تا ضمن شناسایی نقاط ضعف و موانع و مشکلات موجود بر سر راه این نهاد نوپا به ارائه راهکارهایی بپردازد. این پژوهش در پنج فصل تهیه و تنظیم گردیده تا به بررسی نقش این نهادها ( دهیاری ) در توسعه روستایی در دهستان گودین واقع در شهرستان کنگاور بپردازد : -فصل اول تحقیق به بیان مسئله ، سوالات تحقیق ، ضرورت انجام تحقیق ، فرضیات تحقیق ، اهداف تحقیق ، پیشینه تحقیق و جمع بندی اختصاص یافته است. -در فصل دوم مبانی نظری تحقیق در دو بخش ارائه شده است . الف-نظریه ها و رویکردهای پایه تحقیق ( رویکرد نظام وار ،رویکرد حکمروایی ،رویکرد نهادگرایی ، رویکرد ساختاری- کارکردی ) ب-رویکرد حاکم بر تحقیق و مدل مفهومی تحقیق . در این قسمت محقق رویکرد حکمروایی را به عنوان رویکرد غالب برگزیده و بر اساس آن مدل مفهومی تحقیق را طراحی نموده است. در انتخاب رویکرد ها سعی شده است تا با موضوع تحقیق بیشترین انطباق را داشته باشد -فصل سوم تحقیق به روش شناسی و تکنیک های تحقیق ، روش های جمع آوری اطلاعات ، روش تجزیه و تحلیل اطلاعات ، معرفی جامعه آماری و حجم نمونه و روش نمونه گیری ، تعیین روایی و پایایی ابزار تحقیق و ویژگی ساختار اکولوژی طبیعی و انسانی محدوده مورد مطالعه پرداخته است. -در فصل چهارم به تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق پرداخته است. در این فصل به توصیف اطلاعات عمومی نمونه های مورد مطالعه (خانوار روستایی و دهیاران ) ، بررسی وضعیت کارکردی نهادهای محلی ، بررسی وضعیت شاخص های توسعه در ابعاد اقتصادی ، اجتماعی –سیاسی ، کالبدی و زیست محیطی و سپس سنجش اثر بخشی نهادهای محلی (دهیاری ) بر توسعه سکونتگاههای روستایی پرداخته شده است که به منظور سنجش اثر بخشی نهادهای محلی در توسعه روستایی از آزمون tتک نمونه ای و برای به دست آوردن محل اختلاف بین ابعاد در روستاها از روش scheffe استفاده شده است.همچنین برای سنجش عوامل و نیروهای اثرگذار بر نقش پذیری نهادهای محلی بر توسعه روستایی از آزمون رگرسیون چندمتغیره خطی استفاده شده است. - در نهایت در فصل پنجم به جمع بندی وآزمون فرضیات و نتیجه گیری از تحقیق و ارائه پیشنهادات پرداخته شده است.

یکی از مهمترین ابعاد توسعه روستایی وشاید بتوان گفت مهمترین بعد آن، مدیریت روستایی است که نقش بسیار مهمی در هماهنگی فعالیتهای توسعه روستایی بر عهده دارد. مدیریت روستایی در ایران دارای سابقه طولانی می باشد، با این حال هیچ عاملی در عدم موفقیت برنامه های توسعه روستایی مهمتر از عدم درک صحیح از مدیریت روستایی و ویژگی های آن و همچنین تفاوت میان شهر و روستا و در نتیجه تفاوت در نحوه اداره آنها نیست. با نگاهی به سیر تحول مدیریت روستایی در ایران می توان دریافت که در رابطه با مدیریت جوامع روستایی همواره وجود مدیری منطبق با نیازها و شرایط جامعه روستایی احساس می شده است. و کسی را می طلبیده که از بطن جامعه برخاسته و رهبری جوامع روستایی مدیریت آنان را در اختیار گیرد تا همه افراد، تحت مدیریت وی در نیل به اهداف اصلی خود یعنی توسعه و تأمین امنیت خاطر گام بردارند. چنین مدیری از دورانهای مختلف بسته به دوره های مختلف تاریخی با شدت و ضعف هایی وجود داشته و عنوانهای مختلفی را با خود حمل می کرده است. هدف اصلی و در واقع ذینفعان اصلی برنامه های توسعه مردمان روستایی هستند و ارزیابی رضایتمندی آنها از مدیران و مسولان یکی از مهمترین نکاتی است که در جهت تدوین برنامه ها باید مورد توجه قرار گیرد. سوال اصلی پژوهش حاضر این است که نقش عملکرد دهیاری ها در رضایتمندی روستاییان تا چه اندازه بوده است؟ از اینرو تحقیق حاضر به ارزیابی رضایت روستاییان از عملکرد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی- زیست محیطی دهیاری های دهستان خاوه شمالی می پردازد. روش تحقیق مورد استفاده در پژوهش حاضر به صورت پیمایشی و از نوع توصیفی و تحلیلی است. دهستان خاوه شمالی از توابع شهرستان دلفان می باشد. جهت انجام این کار در 6 روستای برخوردار از دهیاری، داده های پرسشنامه ای دو قسمتی که یک قسمت درمورد عملکرد دهیاری ها وقسمت دیگر مربوط به ارزیابی رضایت روستاییان از دهیاری ها از مردم روستا جمع آوری شد. در پرسشنامه چهار شاخص اقتصادی، اجتماعی، کالبدی- زیست محیطی ورضایت مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفت. پس از جمع آوری و پردازش داده ها با تجزیه و تحلیل آماری با نرم افزار spss و استفاده از آزمون آماری ضریب همبستگی پیرسون این نتیجه حاصل شد که بین عملکرد دهیاری ازنظر ابعاد (اقتصادی ، اجتماعی و کالبدی- زیست محیطی) ورضایت روستاییان رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین دهیاری ها از زمان شکل گیری خود تا کنون نقش موثری در مدیریت روستاهای مورد مطالعه ایفا کرده اند. بر اساس نتایج حاصله از پژوهش، مهمترین مشکل دهیاری ها در فرایند مدیریت روستایی ، کمبود منابع مالی و اعتباری برای توسعه بیشترروستا است که علاوه بر کمک دولت ، دهیاری ها نیزبا مشارکت مردم باید راههایی برای تآمین مالی اتخاذ کنند.

چکیده تهیه و اجرای طرح بهسازی بافت باارزش روستایی با هدف حفظ و نگهداری بافت کالبدی برخی از روستاهای کشور در برنام? سوم توسعه، با هماهنگی دستگاه‎های ذیربط به عهد? بنیاد مسکن نهاده شده است. این طرح تلاش دارد تا با معاصرسازی و خلق فضاهای شایسته در روستاهای هدف و احیای بافت کالبدی و احترام به اصالت‎های فرهنگی، آئین‎ها و پایگاه‏های رفتاری آنان، به خواسته‎های مردم روستا و تغییرات ایجاد شده در شیوه‎های زیست آنها پاسخگو باشد و اثرات قابل ملاحظه‎ای در ابعاد مختلف روستا، به ویژه بعد اجتماعی و اقتصادی داشته باشد. هدف اصلی این پژوهش که در قالب پایان‎نامه انجام شده است، ارزیابی اثرات اجتماعی و اقتصادی طرح بهسازی بافت باارزش روستای اسلامیه در استان یزد بوده است. این تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی است که به صورت پیمایشی انجام شده است و کلیه ساکنان روستای اسلامیه و کارشناسان مربوطه به عنوان جامع? آماری در نظر گرفته شده‎اند. از این جامعه تعداد 120 نفر بر اساس روش تعدیلی کوکران به طور تصادفی انتخاب گردیده‎اند. داده‎های لازم، با روش‎های کتابخانه‎ای و میدانی تهیه شد که مشاهده، مصاحبه و تکمیل پرسشنامه مهمترین ابزار تحقیق بودند. تجزیه و تحلیل داده‏ها با استفاده از آزمون‎های t ، تااو بی کندال و فریدمن صورت گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر این واقعیت می‎باشد که این طرح با گذشت بیش از 10 سال از زمان اجرا اثرات بسیاری در ابعاد اجتماعی و اقتصادی روستای اسلامیه داشته و توانسته است رضایتمندی ساکنان را جلب کند. تبدیل روستا به یک ناحیه گردشگری و افزایش گردشگران، کاهش مهاجرت و توسع? مشاغل خدماتی در روستا از مهمترین اثرات این طرح در روستای اسلامیه بوده است. همچنین، یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار بر عملکرد طرح بهسازی در این روستا مشارکت قابل توجه مردم در زمینه‎ی اجرایی و مالی شناخته شده است. واژگان کلیدی: توسعه کالبدی روستاها، بافت باارزش روستایی، ابعاد اجتماعی و اقتصادی، اسلامیه

مدیریّت روستایی، پس از انقلاب اسلامی بر محور بینش روستائیان و جامعه روستایی استوار گردید به ویژه آنکه پس از سال 1377 و با تأسیس دهیاری‎ها در روستاها، اداره روستاها به دهیاری‎ها که برخاسته از بطن جامعه روستایی هستند، سپرده شد. با این وصف، دهیاری‎ها در عمل با موفّقیت‎ها و چالش‎هایی روبرو هستند که در پژوهش حاضر که در قالب پایان‎نامه انجام شده به تحلیل چالش های آن پرداخته شده است. نوع پژوهش، کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است. گردآوری اطلاعات از روش‎های کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. تجریه و تحلیل داده ها نیز با استفاده از آزمون‎های خی دو و ضریب همبستگی اسپیرمن انجام شده است. نتایج مطالعه نشان می‎دهد که عملکرد مدیریت روستایی در دهستان حومه شهرستان سنندج نسبتا موفق بوده و با وجود نوپا بودن این نهادها مردم از عملکردشان رضایت دارند. اما مهمترین چالش‎های پیش روی مدیرت نوین روستایی دراین دهستان عبارت‎اند از ضعف بنیه مالی دهیاری‎ها، عدم آموزش صحیح دهیاران، نبود مدیریت یکپارچه و ضعف مشارکت مردم. در جهت بهبود یافتن و کارآمد ساختن مدیریت نوین روستایی، لزوم یکپارچه سازی مدیریت در راستای نهادگرایی و افزایش حمایت‎های مالی و برنامه های آموزشی و مشارکتی ضرورت دارد.

پس از انقلاب اسلامی سال 1357 با گسترش خدمات عمومی به مناطق روستایی نظیر راه‎سازی، برق‎رسانی، لوله‎کشی آب، ایجاد مراکز آموزشی، بهداشتی- درمانی، مخابراتی و غیره و توسعه تدریجی برخی فعالیت¬های صنعتی و اقتصادی که توسط جهاد سازندگی صورت پذیرفت، لزوم دخالت در بافت کالبدی روستاها برای انتظام فعالیت¬ها احساس می‎گردید. برای رفع این نیاز بنیاد مسکن انقلاب اسلامی بعنوان متولی اصلی توسعه کالبدی روستاها تعیین گردید. امروزه علاوه بر انواع اقدامات عمرانی و توسعه‎ای کالبدی، یکی از عمده‎ترین فعالیت¬های بنیاد مسکن تهیه و اجرای طرح هادی روستایی به عنوان ابزار نظم¬دهی در بافت کالبدی است که اقدام موثری در هدایت توسعه فیزیکی روستاها محسوب می¬شود. در این تحقیق نقش بنیاد مسکن در توسعه کالبدی سکونتگاه‎های روستایی (بخش ثمرین شهرستان اردبیل) از دیدگاه ساکنان روستاها، کارشناسان بنیاد مسکن و مسئولین محلی (شوراها و دهیاری¬ها) مورد ارزیابی قرار گرفته است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است و داده‎های لازم با روش‎های کتابخانه¬ای و میدانی (مشاهده، مصاحبه عمیق و تکمیل 236 پرسشنامه به صورت تصادفی) به دست آمد. روایی و اعتبار صوری پرسشنامه توسط اساتید و کارشناسان مربوطه تایید گردید و پایایی آن بر اساس ضریب آلفای کرونباخ، 82/0 به دست آمد. تجزیه و تحلیل داده‎ها با استفاده از آزمون u من- ویتنی (برای داده های پرسشنامه¬¬ای) در محیط نرم¬افزاری spss 21 و روش تحلیل محتوا صورت گرفت. نتایج تحقیق نشان می‎دهد اقدامات انجام گرفته توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی برای ارتقاء شاخص¬های کالبدی (وضعیت مسکن، وضعیت معابر، وضعیت نظام مکان‎گزینی روستایی و کاربری¬ها و کیفیت دسترسی به خدمات) اثربخش بوده و متغیرهای مورد بررسی تفاوت معنی¬داری را بین دو گروه روستاهای دارای طرح و روستاهای فاقد آن نشان می¬دهد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.