پژوهش پیش¬رو با تکیه بر منابع دست اول تاریخی و بهره گیری از تحقیقات نوین بر آن است تا سیره و اندیشه های اجتماعی امام علی(ع) در برقراری عدالت اجتماعی را ارائه دهد. برای دستیابی به این هدف و فهم بهتر اندیشه ها و عملکرد امام ابتدا اوضاع اجتماعی جامعۀ امام علی(ع) تبیین شده است. جامعۀ سال سی و پنج هجری جامعه ای است متفاوت با جامعه ای که رسول اکرم(ص) به یادگار گذاشت . قبیله گرایی وتفاخر به ارزشهای قومی – قبیله ای ، نژادگرایی و برتر دانستن عرب از عجم و مادّی گرایی ویژگیهای عرب جاهلی است که در زمانۀ علی (ع) از نو سر بر آورده است. علاوه بر آن در این زمانه بدعتهای خلفا سنت و الگوی مورد پذیرش و اسرائیلیات و گفته های اهل کتاب جزء دین به شمار می رود. کشورگشائیها و رویارویی با فرهنگ¬های دیگر،رفاه طلبی و زراندوزی را جایگزین تبلیغ اسلام و شهادت طلبی کرده است. فقدان آزادی اجتماعی مردمان را نسبت به سرنوشت جامعه بی تفاوت نموده به انزوا کشانده است. تبعیضات اقتصادی مردمان را در دو گروه فقیر و ثروتمند تثبیت کرده است. امام علی(ع) رهبری چنین جامعه ای را تنها با اندیشۀ اصلاحات برای برقراری عدالت اجتماعی پذیرفت. او مبنای اندیشه خود برای برقراری عدالت اجتماعی را بر آموزۀ قسط و عدالت قرآن و سخنان و تلاشهای رسول خدا (ص) در این مسیر استوار کرد. حضرت ناچار شد سیره خود را نیز بر اصلاحات اجتماعی جهت برقراری عدالت اجتماعی بنا نهد تا جامعۀ الگو را برای بشریت بنیان گذارد، چه در جامعۀ نابسامان برقراری عدالت اجتماعی ممکن نیست. او با برنامۀ حذف بدعتها بر مبنای قرآن و سیرۀ نبوی و ترویج خردگرایی و آزاد اندیشی ، زدودن سنتهای نادرست و خرافات از اذهان، تربیت دینی مردم برای تشخیص سنت از بدعت ، نفی رفاه طلبی و تفاخرات نژادی و قبیله ای اصلاح فرهنگ جامعه را آغاز کرد. در مسیر اصلاحات سیاسی ضمن عزل کارگزاران ناشایست و گماشتن کارگزاران شایسته با ارائه دستورالعملهای حکومتی ، اصلاح نگرش کارگزاران نسبت به مردم و نظارت بر عملکرد ایشان گام برداشت. برابرسازی مردمان در بهره وری از درآمدهای عمومی و بازگرداندن اموال غارت شده بیت المال نیز از عملکردهای امام در اصلاحات اقتصادی است. اجرای سه راهکار کلان- برابر نمودن همۀ انسانها در برابر قانون، دادن آزادی اجتماعی به ایشان و فقرزدایی – برای به سامان آوردن همه عرصه های جامعه و برقراری عدالت اجتماعی موثر افتاد، اما قاعدین، پیمان شکنان جمل، ستمگران شام و خوارج- که چهار جریان مخالفت با علی (ع) را رهبری کردند – و فرار مردمان به شام در اثر غارتهای شامیان و غیره و سستی باقیماندگان در همراهی علی(ع) موانع امام در ادامۀ این مسیر شدند.

بنا به نوشته مورخان، کهگیلویه تا قبل ازدوره صفویه جزء ولایت فارس بوده است و در دوره صفویه از زمان شاه طهماسب اول از ایالت فارس جدا و به صورت ایالت جداگانه ای با مرکزیت ارجان (بهبهان) شکل گرفت. مرکز کهگیلویه در عصر صفویه بین شهرهای بهبهان و دهدشت دست به دست می شد، شهر دهدشت توانست از دوره صفویه به بعد، مرکزیتش را برای کهگیلویه استحکام بخشد. در این دوره، کهگیلویه به علت دوری از مرکز و عدم تسلط کامل حاکمان بر آن، دچار شورشها و حوادث مهمی گردید. می توان شورش اسماعیل میرزای دروغین که در زمان سلطان محمد خدابنده، ادعای پادشاهی شاه اسماعیل دوم را در این ایالت داشت همچنین به فتنه ملا هدایت الله آرندی و شورش افشارها که در عصر شاه عباس اول رخ داد، اشاره نمود. به هر صورت، کهگیلویه در عصر صفویه یکی از سیزده بیگلربیگی مهم دولت صفوی بود. این امر نشان از جایگاه خاص این ایالت را دارد. بعد از سقوط صفویه و هجوم افاغنه به ایران، وضع این ایالت آشفته شد از جمله شخصی، به نام صفی میرزا (معصوم میرزا) در سال 1137 هـ ق، با منتسب کردن خویش به خاندان صفوی ادعای پادشاهی را در این ایالت داشت. همچنین با حضور نادر در عرصه قدرت و تاخت و تازه، حاکم دست نشانده نادر، محمدخان بلوچ در کهگیلویه علم طغیان را علیه نادر بر داشت. نادر توانست با لشکرکشی به کهگیلویه و بهبهان، محمدخان و حامیان او را سرکوب نمایند. در دوره زندیه، کریم خان زند، با دوبار لشکرکشی، مردم این ایالت را به طرز فجیعی سرکوب می کند و با تقسیم کهگیلویه به دو قسمت پشت کوه و زیر کوه، حاکمانی را از طرف خویش بر آنجا منصوب می نمود. اما علاوه بر جنبه های سیاسی و نظامی، این ایالت از نظر اقتصادی و اجتماعی وفرهنگی جایگاه مهمی در این دوران تاریخی داشت . از نظر اقتصادی دارای دو نوع اقتصاد گله داری و کشاورزی بود.از نظر اجتماعی دارای آداب و رسوم و طبقات بود. از لحاظ فرهنگی تعداد زیادی شاعر داشت. در این پژوهش تلاش می گردد،جایگاه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی کهگیلویه در سه دوره تاریخی نام برده شده، تحلیل و بررسی شود.

تحلیل نگره های جغرافی دانان ایرانی در شکل گیری علم جغرافیا در تمدن اسلامی از آغاز تا قرن نهم هجری تاریخ دفاع 10/12/89 این پژوهش به بررسی تحلیل نگره های جغرافی دانان ایرانی در شکل گیری علم جغرافیا، در تمدن اسلامی از آغاز تا قرن نهم هجری خواهد پرداخت. در این پژوهش مسائل عمده ای هم چون: بررسی زمینه های علم جغرافیا در تمدن اسلامی، وضعیت علم جغرافیا در ایران باستان و مولفه های آن و تحلیل مولفات جغرافی دانان ایرانی، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. با ظهور دین اسلام مفاهیم کهن جغرافیایی ایرانی مانند هفت اقلیم و تصور وجود دو دریا، با بخشی از آیات قرآن و مسائلی هم چون: حج سالانه، توسعه سیاسی حکومت اسلامی، بازرگانی، فتوح و مسائل خراج، گسترش نظام پستی و یکپارچگی حکومت اسلامی، باعث توجه مسلمانان و خصوصاً ایرانیان به علم جغرافیا شد. دانش جغرافیایی ایرانیان قبل از اسلام عامل اصلی توسعه دانش جغرافیا در بین مسلمانان است که وجود رساله جغرافیایی شهرستان های ایران که در دوره ساسانی به رشته تحریر درآمده است می تواند دلیل بر این امر باشد. تأثیر ایرانیان در علم جغرافیا از همان ابتدا ورود اعراب به ایران مشخص است که اعراب از طریق ایرانیان با بسیاری از پدیده های جغرافیایی در حین فتح شهرها آشنا گردیدند. با شروع نهضت علمی و گسترش علم در قرن دوم و سوم هجری، علم جغرافیا نیز مورد توجه قرار گرفت، که ایرانیان و مشخصاً خوارزمی دانشمند بزرگ ایرانی از پیشگامان این علم بود. به موازات آن و توسعه راه ها نوعی کتب به عنوان «مسالک و ممالک» به رشته ی تحریر درآمد که کتاب ابن خرداذبه اولین کتاب در این زمینه است. در این علم نیز شاهد شکل گیری مکاتب جغرافیایی هستیم که ایرانیان از بنیان گذاران آن ها به حساب می آیند. ایرانیان در نقشه کشی اسلامی نیز از پیشگامان به شمار می آیند. در این پژوهش اهداف عمده ای پیگیری می شود که عبارتند از: علل توجه جغرافی دانان ایرانی به علم جغرافیا از آغاز تا قرن نهم هجری، بررسی نقش ایرانیان در گسترش علم جغرافیا در تمدن اسلام و ابداعات علمی ایرانیان که در علم جغرافیا در تمدن اسلامی داشته اند. روش کار در این پژوهش، به شکل توصیفی ـ تحلیلی، با استفاده از گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و با تکیه بر منابع اصلی می باشد.

اولین رویکرد به تاریخ نویسی در میان مسلمانان را می توان درگرایش آنها به سیره نویسی مشاهده کرد و تاریخ نگاری با موضوعِ پرداختن به سیره و مغازی حضرت محمد(ص) به عنوان مهم ترین شخصیت تاریخی- مذهبی در میان مسلمانان آغاز شد. در ادامه سیر سیره نویسی، در اوایل قرن سوم هجری به مرحله ای می رسیم که توجه به سیره پیامبر(ص) در قالبی جدید روی می نماید. از این زمان وتحت تأثیر شرایط فکری به وجودآمده در جوامع اسلامی، برخی از اصول وفروع دین به ویژه توحید، نبوت ومعاد مورد انکار بعضی از افراد وگروه ها قرار گرفت. در نتیجه این وضعیت، کتاب هایی به نگارش درآمدند که هدف عمده در تألیف آنها اثبات پیامبری حضرت محمد(ص) بر اساس معجزاتش بود. این کتاب ها توسط طیف های مختلفی از اندیشمندان اسلامی به وجودآمدند؛ فیلسوفان اسماعیلی، محدثان، دبیران حکومتی، ائمه زیدی و... دلائل النبوه هاکه امروزه بسیاری از آنها از میان رفته است، چهره سیره نگاری را تاحدودی مخدوش کرده و رویه ای اغراق آمیز بر آن کشیده است. این آثار تا به امروز در محدوده تاریخ نگاری اسلامی مطرح نشده اند. در این پژوهش سعی برآن بوده است تا در فاصله زمانی آغاز قرن سوم که زمان شروع نگارش های مستقل درزمینه تاریخ نگاری است، تا نیمه قرن ششم هجری با معرفی نویسندگان این آثار، معرفی کتاب هاو محتوایشان و بررسی زمینه های به وجودآمدن آنها وهمچنین چگونگی نگارش این آثار توسط نویسندگان شیعه وسنی گامی در معرفی این رشته از سیره نگاری به دنیای تاریخ نگاری اسلامی برداشته شود.

سروده هایی که در دایره چنین عنوانی قرار می گیرند، عرصه طرح و بیان مسایل مرتبط با بانوی کائنات می باشند. مقام و منزلت ایشان در محضر خدای متعال، چهره شکوهمند حضرت در آیات قرآنی، موقعیت ویژه ایشان نزد رسول اکرم (صلی اللّه علیه و آله) و امیرمومنان و سایر معصومین، ذکر فضایل و مناقب و مکارم اخلاقی ایشان مانند ایمان، اخلاص، زهد، ورع، حجاب و حیا... یادآوری موضوعات خاص مرتبط با زندگی حضرت مثل فدک ... مضامین اصلی این گونه اشعار را تشکیل می دهند. در کنار این مباحث محوری گاه مطالبی مثل: ارتباط دادن عاشورا و مهدویت با زندگی دخترگرانقدر رسول اکرم (صلی اللّه علیه و آله) نیز بازگو می شوند. تحقیق پیش رو می کوشد مضامین فوق را با ذکر شواهد و نمونه هایی از شعر معاصر فارسی، بررسی کرده و گفتارهای شاعرانه مرتبط با آن را تحلیل کند.

شهرستان ازنا (منطقه جاپلق) درشمال شرقی استان لرستان واقع شده است .این منطقه در سال 1316 شمسی به دهستان، سال 1337 شمسی به بخش ،سال1342 شمسی به شهر و سال 1373 شمسی به شهرستان تبدیل شده است عبور راه آهن سراسری از این منطقه و ساخت تاسیسات نفتی و سیلوهای بزرگ ذخیره گندم باعث توسعه اولیه این شهرستان شده است . ازنا پیش از انقلاب اسلامی مانند سایر نقاط کشور و دارای نظام ارباب و رعیتی بوده است و این وضعیت در ازنا به علت عدم توسعه مناطق شهری شدیدتر بوده است . خوانین فولادوند از مهمترین خوانین منطقه بوده اند که درحکومت پهلوی نفوذ زیادی داشته اند. مردم ازنا درسال 1341 مبارز علیه حکومت پهلوی را آغاز نمودند. مبارزات آنها در سال 1357 به اوج خود رسید به گونه ای که مبارزات به تمامی روستاهای منطقه نیزکشیده شد، کارگران شرکت نفت نیز در اعتراض به حکومت پهلوی سه روز اعتصاب نمودند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، کمیته انقلاب اسلامی مسئولیت اداره شهر را به عهده گرفت. درسالهای اولیه پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیروهای حامی بنی صدر و مجاهدین خلق فعالیت زیادی درشهر ازنا داشته اند. با آغاز جنگ تحمیلی رزمندگان ازنایی به طور جدی وارد عرصه دفاع از کشور اسلامی گردیدند و در این زمینه رشادت های زیادی از خود نشان دادند مردم ازنا دارای فرهنگ غنی ایرانی اسلامی می باشند و از این نظر نسبت به سایر مردم استان متمایز می باشند. روند توسعه سیاسی، اجتماعی فرهنگی و اقتصادی درسالهای اخیر باسرعت زیادی رو به گسترش بوده است،ساخت کارخانه های فولاد و ذوب آهن ، داروسازی ، فاز دو فرد آلیاژ، چهار بانده شدن جاده ازنا - دورود و ازنا، الیگودرز، توسعه منطقه ویژه اقتصادی ازنا،ساخت سدکمندان و دانشگاه های پیام نور، علمی کاربردی و آزاد، توسعه موسسات قرآنی وکانونهای فرهنگی و هنری مساجد و ساخت سالنهای ورزشی ازجمله اقدامات لازم در راستای توسعه شهرازنا درسال های اخیر بوده است.

امامان شیعه به اقتضای شرایط اجتماعی حاکم بر جامعه برنامه ای برای ارشاد و جریان فکری و فرهنگی جامعه در نظر گرفتند و در راستای فرهنگ سازی علوی به تربیت شاگردان برجسته بسیاری همت گماشتند تا پس از ایشان کاروان تش?یع را به سوی پرستش خداوند و برپایی تم ? دن واقعی اسلامی رهنمون باشند . این یاران نیز به نوبه خود شاگردان زیادی را تربیت کردند تا بعد از آنها در پیشبرد مقاصد آنان تلاش کنند. در این میان امام جواد ، امام هادی و امام حسن عسگری علیهم السلام نیز برای نیل به مقاصد خویش شاگردانی را تربیت کردند. این شاگردان اگر چه بیشتر ، راویان حدیث و انتقال دهنده افکار و اندیشه های ناب تشیع بودند ، ا ما در زمینه علوم پایه نظیر طب،جغرافیا ، تاریخ ، نجوم، وریاضی نیز توانستند آثاری از خود بر جای گذارند. و این آثار توانست بعد از چندین قرن در شکوفایی فرهنگ اسلامی درمناطق مختلف جهان اسلام اثرگذار باشد. یاران ایرانی امام جواد، امام هادی و امام حسن عسگری علیهم السلام با نگارش آثار و طرح مباحث کلامی توانستند در گسترش مذهب تشیع و تحولات فرهنگی در مناطق مختلف جهان اسلام نقش مهمی ایفا کنند. در این پژوهش، با استفاده از روش توصیفی? تحلیلی در جستجوی پاسخ به این پرسش هستیم،که آیا یاران ایرانی امام جواد ، امام هادی و امام حسن عسگری علیهم السلام در زمینه علم و تمدن در اسلام و گسترش تشیع در ایران و تداوم فرهنگ اسلامی نقشی ایفا کرده اند؟

تا زمانی که دین اسلام محدود به شبه جزیره عربستان بود به دلیل ساده بودن تشکیلات حکومتی مسلمانان از نظر اداری با مشکلات مهمی روبرو نشدند،اما با خارج شدن آن دین از زادگاه خود وفتح کشور های همسایه زمام-داران حکومت اسلامی با مشکلات عدیده ای در زمینه حکومت داری مواجه شدند،زیرا دین اسلام از صورت ساده نخستین به در آمده و به تدریج شکل دولتی به خود گرفته که می بایستی بر ملت های مختلف و سرزمین های وسیع فرمانروایی کند. مسلمانان پس از فتح ایران و حاکمیت بر قلمرو وسیع ساسانیان با نظام پیچیده دیوان سالاری ساسانی روبرو شدند و از آن جا که خود اعراب از رموز مملکت داری و سیاست بی اطلاع و از دانش و فرهنگی که متناسب با اداره چنان دولت عظیمی باشد بی بهره بودند،زیرا سابقه مملکت داری چندانی نداشتند پس برای اداره این قلمرو گسترده و ثبت و ضبط اموال و غنایم و همچنین خراجی که از سرزمین های مفتوحه به دست مسلمانان می رسید به تجربیات چند صد ساله دبیران و دیوان سالاران ایرانی نیازمند شدند و دبیران و دیوان سالاران ایرانی در این زمینه به همکاری با اعراب مسلمان پرداختند.پس همکاری مسلمان با دبیران و دیوان سالاران ایرانی به واسطه نیاز هر دو طرف بود،چرا که مسلمانان به خوبی می دانستند که بدون همکاری با دبیران و دهقانان ایرانی قادر به اداره این سرزمین وسیع نخواهند بود و دبیران و دیوان سالاران ایرانی نیز به خوبی فهمیده بودند که در صورت سازش و همکاری با مسلمین نه تنها موقعیت گذشته خود را حفظ خواهند کرد بلکه خواهند توانست پایگاه اجتماعی و سیاسی و اقتصادی خود را توسعه دهند و با پذیرش دین اسلام خواهند توانست فرهنگ وآداب و سنن ایرانی خود را حفظ کنند.بررسی کارکرد طبقه دبیران از سقوط ساسانیان (31ه.ق) تا پایان عصر اول عباسی(232ه.ق) هدف پژوهش حاضر در پنج فصل می باشد،که ما در اینجا به اختصار به معرفی هر فصل خواهیم پرداخت: فصل اول، کلیات و معرفی منابع در راستای پژوهش حاضر است که درادامه به آن پرداخته می شود. فصل دوم، در این فصل به بررسی کارکرد طبقه دبیران پیش از ورود اسلام به ایران پرداخته خواهد شد و جایگاه سیاسی اجتماعی،اقتصادی و نظامی دبیران در عصر ساسانی و متقارن ورود اسلام به ایران مورد بحث قرار خواهد گرفت. فصل سوم،دراین فصل به بررسی ورود اسلام به ایران پرداخته می شود.ابتدا به بررسی اوضاع عمومی ایران در آستانه ی حمله اعراب مسلمان به ایران و سپس چگونگی فتح ایران توسط مسلمانان را توضیح داده خواهد شد، سپس به واکنش هر یک از طبقات اجتماعی ایران در مقابل این هجوم و در ادامه به انگیزه ها و موانع گرایش به دین اسلام از جانب ایرانیان پرداخته می شود. فصل چهارم،در این به بررسی اهمیت و نقش طبقه دبیران در عصر خلفای نخستین و امویان پرداخته می شود، که در ابتدا به نقش ایرانیان در شکل گیری نخستین دیوان و سپس به ترجمه دیوان ها از فارسی به عربی و در ادامه به کارکرد طبقه دبیران در عصر خلفای راشدین و امویان اشاره خواهد شد. فصل پنجم،در این فصل به بررسی کارکرد طبقه دبیران از سقوط امویان تا پایان عصر اول عباسی پرداخته می-شود.که در ابتدا به تشکیلات اداری در عصر عباسی و نقش دبیران در این تشکیلات و رابطه دبیری با وزارت و سپس کارکرد فرهنگی دبیران توضیح داده خواهد شد.

ظهور اسلام، از بزرگترین انقلابات تاریخ بشری به شمار می رود؛ که از شبه جزیره عربستان شروع و به سوی ملل همجوار که اغلب صاحب فرهنگ و تمدن برجسته ای بودند، روی آورد. یکی از این ملل صاحب تمدن ایران بود؛ که همگام و چه بسا پیشاپیش سایر سرزمینهای اسلامی، مشعلدار یک تمدن باشکوه و عظیم، به نام تمدن اسلامی گردید. یکی از فرازهای مهم تمدن اسلامی، حرکتی است علمی، که طی قرون دوم تا چهارم هجری مقارن با هشتم تا دهم میلادی، در قالب ترجمه گسترده آثار تمدن های ملل مختلف جهان صورت گرفت. این حرکت علمی که «نهضت ترجمه» نام گرفت؛ از عرصه های مهم حضور نخبگان فرهنگی ایران در تاریخ تمدن اسلام بود. مترجمان ایرانی که در عین تبحر در زبانهای مختلف، از فیض علم و دانش بی بهره نبودند؛ توانستند در مدت زمانی کوتاه، چکیده ای از علوم کاربردی و نظری ممالک متمدن دنیای قدیم را که حاصل مطالعات و تحقیقات متمادی دانشمندان، فلاسفه و ادبای این ممالک بود؛ به دنیای اسلام منتقل سازند. این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی و بر مبنای منابع دست اول تاریخی و کتابخانه ای، با تحلیل و بررسی نقش مترجمان ایرانی در تکامل علمی مسلمانان، آنان را یکی از عوامل تأثیرگذار در تاریخ تمدن اسلامی معرفی می نماید؛ زیرا این مترجمان که اغلب برخاسته از پایگاه فکری و اجتماعی بالایی بودند؛ از یک سو با فرهنگ و تمدن غنی خویش، به پیشرفت تمدن اسلامی یاری رساندند و از سوی دیگر بواسطه اینکه از قدیمی ترین ایام در تماس با ملل مختلف بودند؛ در انتقال جوانب ارزشمند و مفید سایر تمدن ها به دنیای اسلام، تبحر و توانایی بیشتری داشتند.

چکیده عینیت و ضرورت از جمله مباحث مطرح در فلسفه تاریخ است که فیلسوفان تاریخ، پیرامون آن، نظرات متعددی دارند. علیت در تاریخ، هدفمندی تاریخ و اینکه آیا گزاره های تاریخی قابل صدق و کذبند یا نه، از جمله مباحثی هستند که ما در این پایان نامه برای اثبات عینیت و ضرورت در گزاره های تاریخی به بررسی آنها با بهره گیری از تحقیقات کتابخانه ای پرداخته ایم. حوادث و رویدادهای تاریخی نه براساس تصادف، بلکه براساس قوانین و روابط علی و معلولی جریان دارند و بر آنها ضرورت حکم فرماست، البته ضرورتی که منافات با اختیار بشر ندارد، بلکه این اختیار از جمله علل ناقصه آن روابط است.وجود این قوانین ،حاکی از هدفمندی تاریخ است و شناخت این قوانین ، ما را در رسیدن به هدف یاری می رساند و قادر خواهیم شد که برای آینده برنامه ریزی دقیق تری داشته باشیم .باید توجه داشت که عدم شناخت قوانین، دلیل بر عدم وجود قوانین نیست، بلکه همانطور که پدیده های طبیعی، هرچه پیچیده تر باشند، کشف قانون برای آنها مشکل تر است، حوادث تاریخی نیز این چنین هستند و وظیفه مورخ کشف قوانین حاکم بر تاریخ است که با تحلیل وتفسیر وقایع تاریخی به دست می آید. اهم این قوانین را قرآن کریم در اختیار ما می گذارد و از ما می خواهد که در آنها تأمل کنیم. دیگر قوانین را می توانیم به کمک تجربه و غور در رویدادهای تاریخ با درس گرفتن از رهنمودهای قرآن، به دست آوریم. واژگان کلیدی : عینیت (objectivity) ، ضرورت(necessity)، واقعیت(reality)، علیت(causality)، فلسفه تاریخ (philosophy of history)، نسبیت(relativity).

فرهنگ در پیدایش، جهت دهی و گسترش اندوخته های مادی و معنوی بشر تاثیر قابل توجه دارد. فرهنگ و تمدن اسلامی حاصل دستمایه‎های دینی و تأکید موثر دین اسلام بر مولفه های آن است. شکل گیری و تکوین فرهنگ و تمدن اسلامی از عصر رسول خدا (ص) صورت پذیرفته و سپس امامان شیعه علیهم السلام و پیروان آنان در گسترش آن تاثیر به سزایی داشتند. پس از غیبت صغری(260ق) شیعیان امامیه در دگرگونی فرهنگی جهان اسلام نقش مهمی ایفا کردند. در این پژوهش تبیین نقش فرهنگی شیعیان امامیه در مقطعی از تاریخ اسلام مورد نظر است که فرهنگ و تمدن اسلامی دوران طلایی و پیشرفت(قرن سوم و چهارم) را پشت سر گذاشته و دوران توقف و انحطاط را آغاز کرده و با هجوم مغولها به رکود رفت. در واقع تحولات فرهنگی جهان اسلام در این دوره به سکون و نزولِ فرهنگ و تمدن اسلامی معطوف است. بررسی و تبیین وضعیت و نقش فرهنگی شیعیان امامیه در مقطع قرن پنجم تا نیمه قرن هفتم، بی تردید از اهمیت خاصی برخوردار است. ضرورت این تحقیق به اهمیت تبیین تاریخ فرهنگی شیعیان با توجه به وضعیت فرهنگی جهان اسلام باز می گردد. بدین معنا که تفکیک جایگاه فرهنگی شیعیان در جهان اسلام و بررسی سیر و روند تحولات فرهنگی در این مکتب مورد توجه بوده و لازم است تبیین شود که آیا شیعیان هم با سیر تحولات فرهنگی جهان اسلام همراه بودند و یا اینکه مسیر پیشرفت در قرن چهارم را ادامه داده و از منحنی نزول فرهنگ و تمدن اسلامی پیروی نکردند. در این راستا، وضعیت شیعیان و نقش آفرینی آن ها در حوزه فرهنگی مورد بررسی و تحلیل قرار خواهد گرفت. راهبردهای فکری- فرهنگی، رویکردها، متدولوژی و مهندسی علوم نزد شیعیان مورد بررسی و تحلیل خواهد بود. تبیین نقش شیعیان در حوزه علم و دانش و مراکز علمی و فرهنگی مورد توجه بوده و این نقش فرهنگی، با توجه به پراکندگی جغرافیایی شیعیان، در مناطق جغرافیایی ایران، عراق و شام تمرکز دارد. این پژوهش، مبتنی بر روش توصیفی و تحلیلی با استفاده از منابع اصلی بوده و برای تحلیل بیشتر از تحقیقات نوین نیز سود برده خواهد شد. بررسی جایگاه شیعیان در تأسیس مراکز علمی و فرهنگی همانند مدارس، کتابخانه ها و دارالعلم ها و کارکرد و تأثیر این مراکز در حوزه فرهنگ اسلامی، بررسی و تحلیل عملکرد شیعیان در توسعه و نوآوری علوم اسلامی با محوریت فقه، تفسیر، تاریخ نگاری و ادبیات؛ نقش شیعیان در مهندسی و تحول علوم عقلی همانند فلسفه، کلام، و علوم ریاضی؛ راهبردهای فکری- فرهنگی با تاکید بر رویکرد عقل گرایانه و اعتدالی و اندیشه سیاسی، محورهای اصلی پژوهش را تشکیل می دهد.

چکیده : وقف از جمله مولفه های فرهنگ های اسلامی است که در تمدن اسلامی دارای جایگاه ویژه ای می باشد. ویژگی هایی که این فرهنگ دارد باعث شده که با توجه به نیاز جامعه اسلامی به ویژه، عدالت اجتماعی، کارکرد های متفاوتی از آن را در راستای زدودن آسیب های اجتماعی مشاهده کنیم. یکی از زمینه هایی که در تمدن اسلامی پیوند ناگسستنی با فرهنگ وقف دارد تأسیس بیمارستان و اختصاص موقوفات فراوان جهت اداره آن می باشد . این امر از همان آغازین روزهای آشنایی مسلمانان با علم پزشکی و به تبع آن رشد مراکز درمانی آغاز شد و تاکنون ادامه دارد، به گونه ای که بیمارستان های زیادی در جای جای سرزمین های اسلامی با به کار گیری این فرهنگ احداث گردید. در ایران و به ویژه اصفهان همزمان با اوج گیری رشد علوم پزشکی و نیاز جامعه به آن در دوره های گوناگون به ویژه در دوره معاصر ، بیمارستان هایی به وجود آمد که یا موقوفه بودند و یا با استفاده از موقوفات اداره می شدند. در این پایان نامه به چگونگی شکل گیری این بیمارستان ها در اصفهان و موقوفات آن ها از زمان انقلاب مشروطه تا سال 1390 ش پرداخته شده است و کارکرد این نهاد ، در اداره بیمارستان های شهر اصفهان مورد بررسی قرار گرفته است . کلید واژگان : وقف، وقف نامه، بیمارستان، اصفهان

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

سرزمین جنوب غربی جزیره العرب که در کتیبه های باستانی به نام یمنت نامیده شده است از 1200 ق م دارای نظام های حکومتی معین، قتبان، اوسان و سبا بود ولی در هنگام ظهور اسلام از نظامات پادشاهی و قدرت مرکزی که نفوذ سیاسی آن بر سراسر یمن گسترده باشد، خبری نبود و شیوخ قبایل مدعی پادشاهی درگیری نزاع سیاسی با یکدگیر بودند. اسلام در سال های نهم و دهم هجری در میان همه قبایل راه یافت و بتکده های عربستان جنوبی ویران شدند. قبال یمنی با ارسال نمایندگان خود به مدینه منوره تابعین قدرت سیاسی رسول خدا (ص) را پذیرفتند و شهرها و مخلاف های یمن به وسیله نمایندگان اعزامی و یا رهبران مسلمان محلی اداره شدند. یکی از این ماموران رسول خدا (ص)، علی (ع) بود که در سال ده هجری به سرزمین همدان و مذحج فرستاده شد. وی در آن مناطق به اقدامات حکومتی با اختیار کامل قضایی، اقتصادی و تعلیم اصول اسلامی، دست زد و از این جا قبال یمنی با علی (ع) آشنا شدند و مهر و محبت وی در قلب آنان راه یافت و با رحلت رسول الله (ص) برخی از آنان از نظریه رهبری سیاسی وی پشتیبانی کردند. پس از فتوح اسلامی یمنی ها به عراق و شام مهاجرت کردند و در صصف بندی عراق و شام سهیم شدند. در بیعت با امیرمومنان (ع) و تشکیلات حکومتی وی یمنی ها و نزاری ها شرکت جستند ولی اشتیاق یمنی ها برای همرهی با علی (ع) بیشتر بود، در عین حال برخی از آنان از وی کناره گیری کردند. در پیکارهای روزگار خلافت علی (ع) هر دو گروه قبال یمنی و نزاری در دو رویه همراهی و مخالفت با وی شرکت داشتند به طوری که در جمله 37 درصد و در صفین 42 درصد یاران وی را یمنی ها تشکیل می دادند، در حالی که 59 درصد از لشکریان معاویه یمنی بودند. در واقعه کربلا از هفتاد و دو نفر یاران امام حسین (ع) سی و چهار نفرشان یمنی بودند. این شهدا با انتخابی آگاهانه مبتنی بر شناخت عمیق نسبت به مقام امام حسین (ع) که او را جانشین و وارث رسول خدا (ص) می دانستند، در این راه گام برداشتند. بدین سان هدف آنان بر عقیده ای خالصانه استوار بود و ارتباطی با گرایش های قبیله ای، قومی و میراث تاریخی حکومت های باستانی یمن نداشت .