ابتدا مدل کمترین مربعات جزئی به عنوان یکی از روش های کالیبراسیون چند متغیره برای اندازه گیری هم زمان اسپکتروفوتومتری اوراسیل و 5- فلورواوراسیل در 0/7 =ph در نمونه های زیستی به کار گرفته شد. دامنه ی خطی برای اوراسیل و 5- فلورواوراسیل به ترتیب 02/28-12/1 و 76/38-30/1 میکروگرم بر میلی لیتر به دست آمد. اجزاء اصلی برای اوراسیل و 5- فلورواوراسیل به ترتیب 3 و 2 محاسبه گردید. مجموع مربعات خطای پیشگویی برای اوراسیل و5- فلورواوراسیل به ترتیب 5172/0 و 8191/3 و مجذور میانگین مجموع خطای پیشگویی برای اوراسیل و5- فلورواوراسیل به ترتیب 2936/0 و 7978/0 به دست آمد. حد تشخیص در روش پیشنهادی برای اوراسیل 0074/0 و 5- فلورواوراسیل 0109/0 میکروگرم بر میلی لیتر محاسبه گردید. هم چنین اندازه گیری هم زمان 2- آمینوتیازول، 2- آمینوبنزوتیازول و 2- مرکاپتوبنزوتیازول با استفاده از روش های رگرسیون اجزاء اصلی، کمترین مربعات جزئی و تصحیح سیگنال عمودی- کمترین مربعات جزئی در 0/7 =ph نتایج رضایت بخشی را در نمونه های زیست محیطی حاصل کرد. ناحیه ی خطی برای 2- آمینوتیازول، 2- آمینوبنزوتیازول و 2- مرکاپتوبنزوتیازول به ترتیب 00/1-30/0، 67/1-50/0 و 50/1-45/0 میکروگرم بر میلی لیتر به دست آمد. اجزاء اصلی برای 2- آمینوتیازول، 2- آمینوبنزوتیازول و2- مرکاپتوبنزوتیازول به ترتیب 4، 4 و 3 محاسبه گردید. مجموع مربعات خطای پیشگویی برای2- آمینوتیازول، 2- آمینوبنزوتیازول و 2- مرکاپتوبنزوتیازول به ترتیب 0066/0، 0066/0 و 0031/0 و نیز مجذور میانگین مجموع خطای پیشگویی به ترتیب 0218/0، 0217/0 و 0150/0 محاسبه شد. حد تشخیص در روش پیشنهادی برای 2- آمینوتیازول، 2- آمینوبنزوتیازول و2- مرکاپتوبنزوتیازول به ترتیب 0150/0، 0066/0 و 0275/0میکروگرم بر میلی لیتر به دست آمد.

در قسمت اول این پایان نامه ثابت های پایداری سیستم های انتقال پروتون 3و5-پیرازول دی کربوکسیلیک اسید-پی پرازین،2و6-پیریدین دی کربوکسیلیک اسید-2-متیل ایمیدازول، و کمپلکس های آن ها با بعضی از یون های فلزی از قبیل روی )ii(، جیوه (ii) به روش پتانسیومتری در محیط های آبی مورد مطالعه قرار گرفت و نتایج با اطلاعات طیفی در حالت جامد مقایسه شد. تمام مراحل تیتراسیون? در دمای 1/0±0/25 درجه ?سانتی ?گراد و قدرت یونی 10/0 مولار سدیم نیترات و یا سدیم پرکلرات انجام گردید. ثابت های پروتونه شدن لیگاندها و ثابت های پایداری گونه های انتقال پروتون و کمپلکس های فلزی آن ها با استفاده از داده?های حجم- phحاصل، توسط برنامه ی کامپیوتری hyperquad2008، محاسبه گردید. منحنی ?های توزیع گونه های انتقال پروتون و گونه ها در غیاب و حضور یون? های فلزی مذکور بر اساس تابعی از ph با استفاده از برنامه ی hyss 2009 ترسیم گردید. در نهایت با استفاده از دیاگرام های توزیع، گونه های با بیشترین فراوانی مشخص شدند. در قسمت دوم این پژوهش رنگ اورسئین به روش جدید cpe-scanometryاستخراج و اندازه-گیری شده است. این روش بر اساس استخراج در نقطه ابری شدن رنگ از محلول های آبی با استفاده از tx-114 ، رقیق سازی فاز غنی از سورفکتانت با اتانول، تزریق آن به سل پلکسی گلاس و اسکن سل های حاوی محلول های رنگی و اندازه گیری پارامترهای r، g و b آن ها از طریق برنامه ویژه نوشته شده در محیط ویژوال بیسیک 6 است. پارامترهایی چون ph سیستم، غلظت سورفکتانت، زمان سانتریفیوژ، دما و زمان تعادل به عنوان پارامترهای موثر بر بازیابی استخراج و اندازه گیری رنگ بررسی و بهینه شد. در شرایط بهینه منحنی کالیبراسیون در گستره غلظت 1/0-6/2 میلی گرم بر لیتر خطی بود. به علاوه تاثیر برخی از گونه های خارجی شامل کاتیون ها، آنیون ها و برخی رنگ ها بر اندازه گیری بررسی شد. روش به طور موفقیت آمیزی برای بازیابی رنگ اورسئین در نمونه های آب به کار رفت. نتایج و ارقام شایستگی روش پیشنهاد شده با روش cpe-spectrophotometry مقایسه شد.

در قسمت اول این تحقیق، یک حسگر شیمیایی رنگ سنجی ساده و گزینش پذیر برای شناسایی کمی و کیفی سیستئین در نمونه ی ادرار انسانی طراحی شد. در این حسگر، رنگ تجاری زینکون به عنوان شناساگر در کمپلکس با یونهای روی به عنوان پذیرنده در یک سیستم ارزیابی جانشینی شناساگر استفاده گردید. افزودن سیستئین به محلول کمپلکس زینکون-روی منجر به انجام یک واکنش تبادل لیگاند بین زینکون و سیستئین می شود، که با جابجایی طول موج ماکزیمم جذب شناساگر از 617 نانومتر به 484 نانومتر ( nm133 ? =?) و تغییر رنگ مشهود محلول از آبی به زرد متمایل به نارنجی همراه است. ثابت تشکیل کمپلکس برای اتصال زینکون به روی (107×01/1k = ) و واکنش جانشینی کمپلکس روی با سیستئین )1011×10/4 (k = از طریق تیتراسیون رنگ سنجی و تجزیه ی رگرسیونی غیرخطی داده های طیفی ومقایسه ی نتایج با الگوریتم نیوتن-گوس-لون برگ تعیین گردید. پاسخ خطی شدت جذب به صورت تابعی از غلظت سیستئین در محدوده ی غلظتی 4-94 میکرومولار با حد تشخیص 1 میکرومولار بدست آمد. انحراف استاندارد نسبی برای ده بار اندازه گیری سیستئین با غلظت 100 میکرومولار به میزان 24/0درصد محاسبه گردید. حسگر شیمیایی طراحی شده، به طور موفقیت-آمیزی برای تشخیص کمی و کیفی سیستئین در نمونه های ادرار انسان با بازیابی 91 تا 113 درصد به کار رفت. در قسمت دوم این تحقیق، اولین حسگر شیمیایی کروموفلوروژنیک 5-{4-(6.4-دی اُکسو-2-تیوکسوهگزاهیدرو-5-پیریمیدینیلیدن متیل)(فنیل)آنیلینو]فنیل متیلن}-2-تیوکسوهگزاهیدرو-6.4-پیریمیدین دی اُن (dtba-tpa)، بعنوان یک ترکیب سوپرمولکولی الکترون دهنده-پذیرنده، به منظور شناسایی کمی و کیفی تریپتامین در محلولهای غیر آبی طراحی و سنتز شد. حسگر شیمیایی طراحی-شده، دارای نشر فلورسانس نسبتاً قوی در طول موج ماکزیمم 368 نانومتر در حلال متانول می باشد. با افزایش تریپتامین، شدت نشر حسگر شیمیایی طراحی شده به دلیل پیوند هیدروژنی بین اتمهای اکسیژن گروه کربونیل بخش تیوباربیتوریک اسید در ساختار حسگر با گروه –nh بخش پیرولی در ساختار تریپتامین و تشکیل یک کمپلکس پایدار، افزایش پیدا می کند. علاوه بر این، با افزایش تریپتامین به محلول حسگر طراحی شده، شدت جذب حسگر شیمیایی در طول موج ماکزیمم 498 نانومتر کاهش و رنگ محلول از قرمز متمایل به قهوه ای به بی رنگ تغییر می کند. با توجه به پاسخ های کروموفلوروژنیک حسگر طراحی شده با حساسیت و گزینش پذیری بالا و حدتشخیص بدست آمده برای تریپتامین نسبت به سایر گونه های مهم موجود در ماتریس های زیستی، کاربردی بودن حسگر طراحی-شده برای شناسایی کمی و کیفی تریپتامین در نمونه های زیستی پیشنهاد می شود. در قسمت سوم این تحقیق، یک آرایه حسگر شیمیایی رنگ سنجی ساده حاوی هشت حسگر شیمیایی طراحی شده متشکل از رنگهای تجاری به عنوان شناساگر و نمک های فلزی به عنوان پذیرنده جهت شناسایی و تمایز تعدادی از کربوکیسلیک اسیدهای مهم در ادرار انسان طراحی شد. توان افتراقی این آرایه با استفاده از روشهای آنالیز جزء اصلی، آنالیز نزدیکترین همسایه بر پایه ی آنالیز خوشه بندی سلسله مراتبی و تحلیل افتراقی خطی ارزیابی شد. این آرایه ی طراحی شده به نحو بسیار مطلوبی یازده نوع کربوکسیلیک اسید محلول در آب را با صحت و دقت دسته بندی 100% شناسایی و متمایز نمود. برای اثبات قابلیت آرایه ی طراحی شده برای کاربرد عملی در محیطهای زیستی، آنالیز کربوکسیلیک-اسیدها در ادرار انسان نیز به درستی انجام و صحت دسته بندی 100% حاصل شد. بعلاوه، عملکرد آرایه در شناسایی شبه کمی کربوکسیلیک اسیدها بررسی شد و نتایج حاکی از آن بود که آرایه ی حسگر شیمیایی طراحی شده می تواند بین هفت نوع کربوکیسیک اسید انتخاب شده بصورت تصادفی در محدوده ی غلظتی 100 تا 1000 میکرومولار تمایز قائل شود. این نتایج، کاربرد بالقوه ی آرایه ی حسگر طراحی شده جهت تشخیص و سایر کاربردهای پایش پزشکی را نشان می دهد.

اندازه گیری یون مس(ii) با کمک فیلم تری استیل سلولز، همراه با پیروکتکول وایولت، مورد بررسی قرار گرفت.حسگر مبتنی بر پیروکتکول وایولت یک پاسخ خطی را در گستره دینامیکی غلظتی 4-10×07/1- 6-10×32/3 مولار با حد تشخیص 7-10 × 52/9 مولار برای یون مس فراهم می کند. زمان پاسخ غشاء بسته به غلظت مس(ii)، 8 دقیقه می باشد. حسگر نوری برگشت پذیری و تکثیرپذیری خوبی نسبت به یون مس(ii)در بافراستات با 0/5ph= نشان می دهد. هیچ گونه نشتی شناساگر در آن وجود ندارد. حسگر پیشنهادی با محلول hcl 1/0 مولار به طور کامل بازیابی می شود. اندازه گیری مقدار یون مس در نمونه های قهوه، چای سیاه و آب آشامیدنی از طریق حسگر نوری ساخته شده با مقادیر ساخته بدست آمده از همین نمونه ها با کمک اسپکتروسکوپی جذب اتمی، به عنوان یک روش استاندارد کاملاً در توافق می باشد.

چکیده ندارد.