مقایسه ترجمه های فارسی قرآن (معاصر و قبل از آن)، بیانگر ناهماهنگی و اختلاف در آنها است که این اختلاف گاهی عمیق و گاهی جزئی است. بازگشت اختلاف در ترجمه های فارسی قرآن به علل و عوامل متعددی است. از جمله این عوامل می توان به نگرشهای ادبی مختلف بر ساختار نحوی یا بلاغی جملات، آراء تفسیری گوناگون، اختلاف در مسائل کلامی، اختلاف در قرائت آیه و غفلتهای مترجمان اشاره کرد. نقدهای متعدد و پراکنده ای که تاکنون بر ترجمه های قرآن کریم نوشته شده است، تأثیراتی در لغزش زدایی و تصحیح آنها و افزایش دقت مترجمان بعدی و هر چه نزدیکتر شدن ترجمه به متن قرآن داشته است. آنچه در این رساله به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد مورد توجه قرار گرفته است، نقد ناهماهنگی ترجمه های فارسی قرآن با توجه به اختلاف قرائات می باشد. در این رساله آن دسته از ناهماهنگی ترجمه ها که منشا قرائی دارد، از چند زاویه مورد مطالعه قرار می گیرد: اختلاف قرائت در: الف) فعل که شامل: ابواب فعل، ریشه افعال، اقسام فعل: غایب و مخاطب و متکلم، نوع فعل از نظر ماضی، مضارع، امر یا از جهت معلوم و مجهول و تخفیف و تثقیل است. ب) اسم مانند: جمع و افراد، تذکیر و تانیث ج) حروف مانند: ِانَّ / اَنَّ همچنین در دسته بندی ذکر شده گاهی اختلاف کاملاً قرائی و گاهی قرائی و نحوی- صرفی می باشد که از دسته دوم می توان اختلاف قرائاتی که به نقش و جایگاه کلمه در جمله بستگی دارد، اشاره نمود. از آنجا که متن مصحف کنونی در بیشتر کشورهای اسلامی بر اساس روایت حفص از عاصم است پس از مطالعه و بررسی هر یک از موارد اختلاف در ترجمه ها، در صورت امکان به نقد آن پرداخته، ترجمه ای که با متن قرآن بر اساس روایت حفص از عاصم سازگار باشد، تأیید می گردد.

کتاب الکافی تألیف محمد بن یعقوب کلینی، من لا یحضره الفقیه تألیف محمد بن علی بن بابویه قمی، تهذیب الاحکام و استبصار تألیف محمد بن حسن طوسی به عنوان چهار جامع حدیثی اولیه شیعه شناخته شده اند. تألیف هر یک از این چهار کتاب نتوانسته شیعه را از تألیف جوامع بعدی بی نیاز کند. این مسأله دال بر نقص و ایراد نیست، بلکه هر یک از این کتب در جایگاه خود معتبر است آنچه باعث تفاوت این کتابها و تمایز آنها از یکدیگر شده است، روش تدوین حدیث در آنها است. بنابراین، پژوهش حاضر در صدد بررسی این مسأله است که روش ضبط حدیث در کتب اربعه چگونه است؟ و معیارهای گزینشی احادیث در کتب اربعه کدامند؟ و در آخر یک بررسی تحلیلی - مقایسه ای روی روش گزینش و نقل احادیث در آنها داشته باشیم؟ این پژوهش به، روش توصیفی_تحلیلی است و ابزار گردآوری اطلاعات بر پایه مطالعات کتابخانه ای و مقالات است. نتایج نشان داده است که هر یک از کتب اربعه، احادیث را به روش خاصی ضبط و ارائه کرده اند و تفاوت هایی در آنها وجود دارد. شیخ کلینی با توجه به نیاز شدید شیعیان به یک جامع حدیثی، کتاب خود را براساس ذکر کامل احادیث [سند کامل و به طرق متعدد، متن کامل] نگارش می کند؛ شیخ صدوق کتاب خود را به صورت یک رساله عملیّه و براساس ابواب فقهی تدوین کرده و در این راستا خود را ملزم به ذکر کامل سند و متن حدیث ندیده است، هر چند بعداً با نگارش مشیخه کتاب را از حالت ارسال سندی خارج می کند؛ شیخ طوسی با آگاهی کامل از مسأله تعارض موجود در احادیث و با توجه به اینکه دو کتاب قبلی کافی و من لا یحضر نتوانسته بودند این مشکل را برطرف سازند، دو کتاب خود را در راستای هدف رفع تعارض تدوین کرده است و با استفاده از معیارهای رایج در علم الحدیث از قبیل موافقت با قرآن، سنت متواتر، عقل و اجماع و ... و همچنین روشهای اصولی ترجیح، جمع عرفی، تخییر و توقف و با درایت و توانایی کامل در این امر توانسته مسأله تعارض در احادیث را به خوبی رفع و از بین ببرد. تفاوت موجود بین این کتب، تنها تفاوتی ذوقی و سلیقه ای نبوده است، بلکه امریست برخاسته از عوامل و شرایطی که آن کتاب در آن تألیف شده است. از جمله این عوامل جهت گیری مولف در تدوین و گردآوری احادیث، نیازها، امکانات و علوم موجود، ابتکارات و ابداعات مولف است. تفاوت ها در شیوه سندی، چگونگی عرضه متن احادیث، استدلالها و توضیحات مولف، فقه الحدیث، ترتیب و تأخر ابواب و چینش روایات دیده می شود و هر یک از این تفاوتها در قالب روش گزینشی مولف قابل تحلیل است و از ویژگیهای کتب اربعه به شمار می آیند.

پرداختن به ابعاد مختلف روش شناسی تفسیر برای دست یابی به روشی صحیح، لازم و ضروری است و همان گونه که به دست آوردن مفاد صحیح آیات در سعادت انسان نقش دارد، آگاهی از روش صحیح فهم و تفسیر قرآن نیز جایگاه وی‍ژه ای دارد. برای رسیدن به روش صحیح در تفسیر قرآن رعایت کردن قواعد تفسیری ضروری است. بر اساس روش های مختلفی که مفسران در تفسیر آیات برگزیده اند میان کلمات آنان در بیان مفاهیم آیات قرآن اختلاف وجود دارد و برخی در این عرصه دچار خطا و اشتباه شده اند. برای مصون ماندن از خطا و اشتباه بر مفسر لازم است که از قواعد تفسیر آگاهی یابد تا شیوه او بی مبنا نباشد و هم اینکه در موارد اختلاف، انتخاب او بر اساس ملاک و معیار باشد که در صورت رعایت آن قواعد، خطاهای تفسیری او کاهش می یابد و به مراد واقعی خداوند نزدیک تر می شود. به همین منظور این پژوهش به روش تجزیه و تحلیل به نقد روش تفسیری کشف الاسرار و عده الابرار در نوبت های سه گانه می پردازد تا بر اساس معیارهای روش شناسانه و قواعد آن، این تفسیر را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد و به برخی ویژگیهای خاص مفسر در بیان مباحث تفسیری اشاره کند و در پایان به میزان تعهد مولف به روش خود دست یابد. تفسیر کشف الاسرار در زمانی به نگارش درآمد که گرایش مردم به تفاسیر واعظانه بیشتر شد. از این رو میبدی تفسیر مختصر خواجه عبدالله انصاری را انتخاب کرده است و به شرح و تفصیل آن می پردازد. میبدی در نوشتن این تفسیر به ترجمه ها، تفاسیر و تأویلات گذشتگان مراجعه کرده است. در ترجمه آیات به ترجمه طبری نظر داشته و همانند طبری ترجمه ای تحت اللفظی از آیات ارائه می دهد هرچند بین دو ترجمه تفاوتهایی نیز وجود دارد. میبدی برای این که بهتر بتواند از عهده ترجمه، تفسیر و تأویل آیات بیرون آید، کتابش را در سه نوبت تنظیم کرده است. نوبت اول را به ترجمه، نوبت دوم را به تفسیر و نوبت سوم را به تأویل آیات اختصاص داده است. ترجمه تحت اللفظی روشی است که میبدی در نوبت اول تفسیر به کار برده است، اما در برخی موارد از این روش عدول کرده و ترجمه ای تفسیری و در برخی موارد ترجمه ای تأویلی از آیات ارائه کرده است و گاهی از ترجمه برخی کلمات غفلت نموده است . روش های قرآن به قرآن، روش روایی، ادبی و روش اجتهادی روشی است که مفسر در نوبت دوم این تفسیر به کار برده است. گرایش کلامی، فقهی و عرفانی از گرایش های مفسر بود که در این تفسیر مورد بررسی قرار گرفت. در این تفسیر قواعد تفسیری را که یک مفسر باید رعایت کند، میبدی غالباً رعایت نموده است، وی تلاش داشته تا با در نظر گرفتن قرائت های مختلف به تفسیر ایات بپردازد، همچنین میبدی به معنای کلمات در زمان نزول توجه دارد و به همین دلیل از روایات وسخنان اصحاب و اشعار شاعران استفاده می کند. در بیان نکات نحوی، صرفی، بلاغی نهایت تلاش را دارد و در هر آیه ای که نکته ای وجود داشته باشد آن را بیان می کند. وی در بیان مفهوم آیات به قراین متصل همچون سیاق و سبب نزول و به قراین منفصل یعنی به آیات و روایات توجه دارد و در تفسیر از آنها استفاده می کند هر چند در برخی موارد از روایات ضعیف نیز استفاده کرده است. همچنین وی به دلالتهای مختلف در آیات نظیر دلالت اقتضاء، ایما و اشاره همچنین به دلالتهای التزامی، تضمنی و مطابقی آیات توجه دارد و آنها را در تفسیر آیات به کار می برد . تأویل آیات به دو روش رمزی و مجازی روشی است که وی در نوبت سوم به کار برده و تا پایان به این روش پایبند بوده است.

اقبال روز افزون به قرآن کریم در قالب اهتمام به ترجمه و مفاهیم آیات آن و عظمت و جاودانگی قرآن و نیز انطباق معارف آن با عقل و فطرت بشری، ایجاب می کند که ترجمه قرآن در یک سبک و شیوه خلاصه نگردد و در هر عصری با شیوه ای زیباتر و بیانی روز آمدتر و در عین حال برخوردار از صحت بیشتر به جامعه عرضه گردد. با وجود منافع و پیشرفت هایی که تعدد ترجمه های قرآن در پی دارد و این که هر کدام از مترجمان از سر خیر خواهی و به قصد خدمت به قرآن به این امر خطیر دست یازیده اند، ولی اختلاف در ترجمه ها امری انکار ناپذیر است. بازگشت اختلاف در ترجمه های فارسی قرآن به علل و عوامل متعددی است. از جمله این عوامل می توان به نگرشهای ادبی مختلف بر ساختار نحوی یا بلاغی جملات، آراء تفسیری گوناگون، اختلاف در مسائل کلامی، اختلاف در قرائت آیه و غفلتهای مترجمان اشاره کرد. آن چه در این رساله مورد توجه قرار گرفته، نقد ناهماهنگی ترجمه های فارسی قرآن با توجه به اختلاف قراءات است. سوالی که در این جا مطرح شده، آن است که آیا اختلاف قراءات در ترجمه های فارسی تأثیرگذار است؟ آن چه که پس از شناسایی تک تک آیات دارای اختلاف قرائت و بررسی تأثیر این اختلاف قرائت بر ترجمه های فارسی (بررسی حدود 50 مورد از ترجمه های فارسی)، از شروع جزء 5 تا پایان جزء 9 به دست آمده و در قالب شش فصل ارائه شده است این فرضیه را ثابت می کند که، اختلاف قراءات در برخی از آیات قرآن بر ترجمه های فارسی تأثیر گذار است. این رساله شامل شش فصل است. فصل اول، کلیات. فصل دوم مربوط به اختلاف ترجمه در آیاتی است که اختلاف قرائت در آنها در ترجمه های فارسی اثر گذار است. فصل سوم مربوط به اختلاف قرائت در افعال غایب و مخاطب است. فصل چهارم درباره اختلاف قرائت در افعال معلوم و مجهول است. فصل پنجم مربوط به اختلاف قرائت در افعال متکلم و غائب است. در نهایت فصل ششم مربوط به آیاتی است که اختلاف قرائت در آنها تأثیر چندانی در ترجمه های فارسی ندارد.

در ترجمه قرآن عوامل زبانی و فرا زبانی متعددی چون واژگان، ساختار کلام، سیاق، شرایط زمانی و مکانی نزول آیه و پیش انگاره های اجتماعی، اعتقادی، سیأسی و فقهی و قرائات مختلف از آیه نقش مهمی ایفا می نمایند. در میان آیات قرآن، بخشی که به حکم آیه 7 سوره آل‏عمران «وَأُخَرُ مُتَشَابهَات» متشابهند و اغلب مربوط به صفات خدا، رویت و آمدن خداوند، عصمت انبیا، ، امامت و ... هستند، بیشتر مورد اختلاف مترجمان قرار گرفته است؛ زیرا مترجم فضایی برای انعکاس اندیشه ها و اعتقادات خود پیدا کرده است تا بتواند توقعات و نیازهای اعتقادی و مبانی فکری جامعه خود را در بازآفرینی چنین متنی به نمایش بگذارد. از همین رو ترجمه های متفاوتی از قرآن با رویکرد های اعتقادی ایجاد شد که می توان گفت هر کدام از این ترجمه ها بازتابی از اندیشه های کلامی و اعتقادی مترجم آن است. سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که مترجم در برگردان اینگونه آیات، باید به چه روشی عمل کند؟ آیا باید آنها را به همان شکل منتقل کند یا موضعی مشخص اتخاذ کند و زمینه سوء برداشت ها را از میان بردارد؟ پاسخ این پرسش چنین است که هیچ گاه متن اصلی و متن ترجمه در جایگاه یکسان قرار ندارند و ما هرگز نمی توانیم متنی را برابر اصل قرآن قرار دهیم. بنابراین مترجم در این نمونه از آیات ضمن توجه به محدودیت های ترجمه، ناگزیر است تفسیری در لباس ترجمه ارائه کند که متناسب با اصول و مبانی پذیرفته شده اش باشد؛ از همین روست که تلقی خواننده از متن اصلی و متن ترجمه تفاوت می کند. این رساله در قالب 4 فصل به بررسی و استخراج آیاتی از قرآن می پردازد که ترجمه فارسی آنها به سبب وجوه کلامی، دستخوش اختلاف شده اند. لذا با پذیرفتن نقش اختلاف دیدگاه های کلامی به عنوان یکی از علل اختلاف در ترجمه های فارسی و با تأکید بر تأثیر قابل توجه انگاره های اعتقادی و مبانی فکری مترجم، بر آن است که ترجمه های متفاوت از آیات را که بر اساس مبانی فکری مکاتب گوناگون انجام شده است، دسته بندی نماید تا بتوان به کمک این طبقه بندی ترجمه هایی تدوین نمود که حتی الامکان در بین معتقدان به یک مکتب کلامی، مشترک باشد. کلید واژه ها: قرآن کریم- ترجمه قرآن- تفسیر- علم کلام.

وقف و ابتدا در القای مفاهیم هر کلامی ایفای نقش می کند و در مورد قرآن از آن روی که با دستورالعمل هدایت بشر و کلام الهی سر و کار داریم ،حساسیتی ویژه یافته است؛ لذا به طبع اهمیت این دانش زمان حضرت نبی اکرم (ص) باز می گردد. در تلاوت یک آیه گاه با تغییر محل وقف و ابتدا، معانی گوناگونی ایجادمی شود. تلاوت کننده قرآن باید بتواند با تشخیص مراد اصلی خداوند، آیه را به گونه ای تلاوت کند که معنای حقیقی کلام به شنونده القا شود. پس لازم است قاری علاوه بر آگاهی از اثرات وقف و ابتدا بر معنا، مفهوم اصلی آیه را در یافته و بر آن وجه تلاوت کند. این پایان نامه در صدد است اثر وقف و ابتدا بر معنای قرآن را بررسی کند تا با تبین این نقش، اهمیت آنرا آشکار نماید. سپس با بررسی الگوی قرائت قاریان نشان دهد این موضوع بنا بر اهمیتش، تا چه میزان توجه و همت قراءرا به خود مشغول داشته است. در این پژوهش، آیات در محدوده سوره های مائده تا نحل مورد بررسی قرار گرفته اند. مبنای اصلی در انتخاب آیات مورد بحث، کتاب منارالهدی اثر عبد الکریم اشمونی بوده و از کتاب الوقوف اللازمه و علاقتها بالمعنی والاعراب اثر مصطفی خلیل و معالم الإهتدا فی الوقف و الإبتداء اثر محمود حصری نیز در تکمیل کار استفاده شده است. پس از انتخاب 40 آیه که وجوه وقفی در آنها موجب تغییر در معانی می شدند ابتدا در مورد هر آیه با بررسی آثار ترجمه و تفسیر موجود، از فعلیت یافتن اثر این وجوه در تولید معانی متفاوت اطمینان حاصل شد در نهایت 24 آیه که اختلافات وقف و ابتدا یا وصل در آنها موجب تفاوتهای جدی و بحث برانگیزی در مفاهیم بود، برای کار انتخاب شد. این تفاوت با آوردن ترجمه ها و تفاسیر موجود ذیل هر حالت از وقف و ابتدا یا وصل، نشان داده شده است. پس از آن برای تعیین معنای حقیقی آیه و مدلول اصلی آن، با توجه به شواهد لغوی، حدیثی، نحوی، تفسیری اهتمام گردید. در این پژوهش مشاهده شد بیشترین تاثیر وقف بر مفهوم، وابسته به تحولات ساختار نحوی آیه است. اما در ترجیح وجهی بر سایر وجوه، سیاق بیش از دیگر عوامل یاری دهنده بود. لذا وقف و ابتدا با تفسیر و علوم دخیل در آن یعنی نحو، لغت، قرائات، بلاغت، فقه و حدیث ارتباطی مسلم دارد. اگرچه وقف و ابتدا نشأت گرفته از دیدگاههای تفسیری است اما در این پژوهش به معنای حاصل از وقف و ابتدا پرداخته شده است تا در این میان نحوه دریافت مفاهیم از منظر مخاطب و شنونده قرآن نشان داده شود.

چکیده این رساله با عنوان تفسیر روایی أهل بیت? با محوریت سوره های إنفطار، مطفّفین، إنشقاق و بروج می باشد. هدف از ارائه ی این تحقیق دستیابی به آراء تفسیری أهل بیت? و فهم آیات سوره های مورد نظر با توجه به روایات معصومین، با هدف تأکید و اهمیّت بخشی به نقشی که روایات در فهم و تفسیر قرآن می توانند ایفا کنند می باشد. تحقیق مزبور دارای دو دامنه ی قرآنی و روایی است که دامنه ی قرآنی آن طایفه های آیات در تفسیر المیزان، با انتخاب چهار سوره از قرآن می باشد و دامنه ی روایی آن مجموعه ی روایات تفسیری أهل بیت? از تفاسیر مأثور قمی، فرات کوفی، الصافی، البرهان، نورالثقلین و روایات تفسیری معصوم? در الدرالمنثور است. در این تحقیق هر سوره یک بخش را به خود اختصاص داده است و مطالب آن در سه فصل به مفاد ظاهری آیات و روایات تفسیری به همراه تحلیل روایات و همچنین گونه شناسی روایات تفسیری و بیان پیام های هدایتی آیات و روایات پرداخته شده است. آیات سوره ی إنفطار در مورد چگونگی آغاز رستاخیز و راهکارهای برون رفت از فریفتگی نسبت به کرم پروردگار بیان شده است و روایاتی که به شرح آیات این سوره پرداخته ذیل موضوعاتی چون، جهل علت غرور، انسان و فرشتگان بیان شده است. آیات سوره مطفّفین، بر محور موضوع تهدید شدید مطففین و جلوگیری از فتنه ی آنان بیان شده است که روایات شرح دهنده ی این آیات بر محور موضوعاتی چون، مطففین کم گذارندگان خمس، کم فروشی شاخه ای از کفر و دیگر موضوعات می باشد. آیات سوره ی إنشقاق، با موضوعاتی چون تغییرات زمینه ساز وقوع قیامت و ملاقات با خدا و دگرگونی انسان در راه ایمان بیان شده است که روایاتی با موضوعات چون، چگونگی حسابرسی اعمال و شکافتن آسمان و زمین به تفسیر این آیات پرداخته اند. آیات سوره ی بروج با موضوعات استقامت در طریق حفظ ایمان و تشدید تهدید کافران برای تثبیت قلب پیامبر? بیان شده و برای تفسیر آنها روایات در موضوع جریان اصحاب أخدود و بیان اوج استقامت در دین، بیان معنای بروج و ماهیت لوح محفوظ و دیگر روایات بیان شده است. فرضیه ی ارائه شده این بود که در پذیرش بسیاری از روایات تفسیری تردید وجود دارد بنا بر فرض اینکه روایات از نظر محتوا تفاوت بسیاری با آیات دارد، و بیشتر آنها تفسیر آیات نیست بلکه تأویل آیات می باشد. اما نتایج حاصل از تحقیق چیز دیگری را نشان داد؛ نتایجی که از این تحقیق حاصل شد از مجموعه روایات تفسیری در انواع گونه ها، 217 روایت ذیل 70 آیه از 105 آیه که مورد بررسی دلالی قرار گرفته است عبارتند از؛ مورد استفاده بودن أکثریّت روایات تفسیری در این چهار سوره و عدم تناقض میان آیات و روایات، همچنین حدود قابل توجهی از روایات در تفسیر الدرالمنثور وجه اشتراک زیادی با روایات شیعه داشت و در بعضی از موارد حلقه ی گمشده ای برای تفسیر روایات شیعه به شمار می رفت. بر خلاف فرضیه بیشترین حجم روایات متعلق به گونه ی تفسیر مفهومی و در آخر متعلق به گونه ی تأویلی می باشد. موضوعات بسیار جذابی در روایات به چشم می خورد که امکان تحقیق، به صورت تفسیر موضوعی ـ روایی را فراهم می کند. کلید واژه : إنشقاق، إنفطار، أهل بیت، بروج، تفسیر أثری، تفسیر روایی.

فن وقف و ابتدا، ابزاری برای دریافت مفهوم کلام الهی است، که از اهمیت و حساسیت خاصی برخوردار است. در تلاوت یک آیه، گاه با وجوه مختلف وقف و ابتدا، معانی متفاوتی پدید می آید که این معانی گاه صحیح نیستند و حتی موجب ایجاد فساد در کلام الهی می شود، گاه صحیح اند اما مراد حقیقی کلام نیستند. قاری باید با تشخیص مراد اصلی، آیه را به گونه ای تلاوت کند که معنای حقیقی به مخاطب القا شود. بنابراین قاری قرآن علاوه بر درک مفهوم آیات قرآن، باید از اثر گذاری وقف و ابتدای خود بر معنا نیز آگاه باشد. در این پایان نامه در پی مطالعه و بررسی اثر وقف و ابتدا بر معنای آیات قرآن هستیم. هدف از این تحقیق، تبیین نقش وقف و ابتدا در ارائه معانی عبارتهای قرآنی است. با تغییر محل وقف یا ابتدا می توان در عبارت پردازی و جمله بندی آیه، تغییراتی اعمال کرد که حاصل آن، ارائه معانی مختلف از آیه است. این پژوهش از ابتدای سوره اسرا تا پایان سوره فاطر، با بررسی آیات و عرضه مواضع وقف بر دو منبع منار الهدی فی بیان الوقف و الابتداء (اشمونی 1422ق) و علل الوقوف فی القرآن الکریم (سجاوندی 1422ق) وجوه متفاوت وقف و ابتدا را استخراج کرده است، هر کجا که این وجوه، خالق معانی متعدد است همچنین مواردی که در یک موضع، دو حالت وقف و وصل، در نگاه اول، موهم تفاوت معنا بوده است، با توجه به شواهد لغوی، نحوی، تفسیری و حدیثی، وجه ارجح در تلاوت آیه مشخص گردیده است. در برخی از موارد، مهمترین رهنمونِ ترجیح وجهی بر وجه دیگر، سیاق آیات بوده اند. از مجموع آیاتی که دارای وجوه نحوی متعدد بوده اند، تعداد 24 آیه ذیل عناوین: رابطه وقف و ابتدا با ترکیب ادبی آیات، اثر وقف تعسف بر معنای آیات، اثر وقف لازم بر معنای آیات، مواضع مشهور وقف معانقه و اثر وقف و وصل ِفواصلِ آیات بر معنا، مورد تحلیل و بررسی خاص قرار گرفتند. همچنین تلاوت قراَء مشهور در این مصادیق، بررسی و گزارشی از چگونگی وقف و ابتدای آنان ارائه شده است. طی این مراحل آشکار شد که ترکیب ادبی آیات قرآن با وقف و ابتدا ارتباط وسیعی دارد به طوری که با ارائه وجوه نحوی، محل های متفاوتی برای وقف و ابتدا قابل تشخیص است. وقف تعسف، اختلال آشکار در معنا و مفهوم کلام الهی وارد کرده و درجه خطای آن، دارای مراتبی است، عدم تبعیت از مواضع معین وقف یا تبعیت از اقوال ضعیف نحوی می تواند پدید آورنده وقف تعسف باشد. ضرورت وقف لازم، بخاطر جلوگیری از اختلاط معانی است، در برخی از آیات، وصل دو جمله به هم، موهم معنایی است که خلاف مقصود و مراد آیه است و گاه موجب فساد معنایی می گردد. وجوه مختلف وقف و ابتدا یا وقف و وصل آیات، پیرو تفاوت آراء نحوی و وجوه تفسیری است. ارتباط وقف و ابتدا با تفسیر، لغت، نحو، قرائت، بلاغت، روایت و فقه، ارتباطی عمیق است. در پایان به این نتیجه دست خواهیم یافت که وقوف قرآنی بر القای معنای آیات، نقش مهمی دارد و انتخاب هر کدام از مواضع وقف و ابتدا سبب القای مفاهیم خاصی در ذهن مخاطب می شود. واژگان کلیدی: ابتدا، تفسیر، قرآن، قرائت، وصل، وقف

موضوع این پژوهش تفسیر روایی اهل بیت(علیهم السلام) در سوره سبأ است. هدف از آن ارائه تفسیری مبتنی بر روایات از این سوره و اهمیت بخشی به نقشی که روایات در فهم و تفسیر قرآن می توانند ایفا نمایند و نیز نیل به منظور آیات از طریق روایات معصومان(علیهم السلام)، و در ادامه فهم پیام های مورد تأکید در روایات تفسیری این سوره می باشد. تحقیق مزبور دارای دو دامنه ی قرآنی و روایی است که دامنه ی قرآنی آن طایفه ها ی آیات در تفسیر المیزان، با انتخاب سوره سبأ می باشد و دامنه ی روایی آن مجموعه ی روایات تفسیری أهل بیت(علیهم السلام) از تفاسیر مأثور قمی، الصافی، البرهان، نورالثقلین و روایات تفسیری پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم) در الدرالمنثور است. روش پژوهش در این تحقیق کتابخانه ای است. کلیه مطالب در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول کلیات و مفاهیم تحقیق است. فصل دوم مشتمل بر سه قسمت است که عبارتند از مفاد ظاهری آیات، مفاد روایات تفسیری ذیل آیات و در انتها مقایسه مفاد ظاهری و مفاد روایی. با عنایت به 266 روایت بررسی شده ذیل آیات این سوره،64 روایت آن مربوط به روایات تفسیری می باشد که در بعضی موارد با آیات هم مفهوم است و در برخی موارد روایت در مفهوم آیه گستردگی ایجاد کرده و یا نسبت به آیه تضییق شده است. موضوعاتی از قبیل علم خداوند به موجودات، گوشه هایی از زندگی حضرت داود و سلیمان(علیهما السلام)، شفاعت و رسالت رسول اکرم، اجر انفاق و احوال انسان در حال مرگ از موضوعات برجسته این فصل است. در فصل دیگر پایان نامه که به بحث گونه شناسی پرداخته شده است، 44 روایت مورد بررسی قرار گرفته که اکثر آن مربوط به گونه ی ذکر مصداق است. در پایان به پیام های مورد تأکید آیات و روایات پرداخته شده است که در سه آموزه ی اعتقادی، تربیتی و مدیریتی تنظیم شده است. نسبت حجمی آموزه های اعتقادی و تربیتی تقریباً مساوی است و آموزه مدیریتی در جایگاه پایین تر قرار دارد. شاید بتوان از آن به این نتیجه دست یافت که برای بیان موضوعات اعتقادی باید از اهرم موضوعات تربیتی وارد شد. نتایجی که از این تحقیق حاصل شد ازمجموعه روایات تفسیری در انواع گونه ها، 232 روایت ذیل 37 آیه که مورد بررسی دلالی قرار گرفته است عبارتند از این که شاید أکثر روایات تفسیری قابل استفاده اند، تناقضی میان آیات و روایات دیده نشد و این که روایات در تفسیر الدرالمنثور وجه اشتراک زیادی با روایات شیعه داشت.

چکیده ندارد.

روایات پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (علیهم السلام) بعنوان مهمترین منبع تفسیری می تواند در فهم متن قرآن کریم مورد استفاده قرار گیرد. از دیرباز دانشمندان اسلامی و مفسران در شرح و تبیین معانی آیات قرآن از روایات تفسیری بهره برده اند و در پی آن تفاسیری با رویکرد روایی و اثری نگاشته شده است. در این آثار اگر چه بسیاری از روایات تفسیری ذیل آیات قرار گرفته است اما برخی از روایات که می تواند مرتبط با آیات باشد در این تفاسیر به چشم نمی خورد. در این تحقیق با موضوع گزینش، گونه شناسی و تحلیل روایات تفسیری آیات 177تا 203 سوره بقره، تلاش شده است که با استفاده از روایات موجود در منابع حدیثی و تفسیری به تبیین و شرح آیات بپردازیم. روایات تفسیری مفسران در ذیل آیات دارای تقسیم بندی خاصی نیست؛ اما به نظر می رسد که این روایات به گونه های قابل تقسیم است و به همین سبب گونه شناسی روایات تفسیر ی براساس محتوای روایات صورت گرفته است. همچنین پیام های معرفتی و تربیتی ذیل محورهای مهم هر آیه آمده است و در صورت نیاز به شرح روایت که دلالت آیه و روایت است پرداخته شده است. در نهایت این پژوهش برای بیست و هفت، آیه دویست و سی و شش روایت ذکر کرده است. از میان کتب تفسیری، تفاسیر«تسنیم»، «البرهان»، «نورالثقلین»، «کنزالدقائق» تا حدّی جامع و دربردانده ی اکثر روایات تفسیری می باشند و به ترتیب دارای بیشترین میزان روایات تفسیری است. ذیل برخی از آیات نیز، روایات با توجه به موضوعات بکار رفته در آیه انتخاب شده است که آن روایات در کتب تفسیری موجود نیست. گونه شناسی روایات نشان می دهد بیشترین نوع معرفتی که از روایات ائمه ی اطهار (علیهم السلام) نسبت به آیات بدست آمد از باب «شرح» و «دلالت تطبیقی» آیات است.