چکید? مطالب: این رساله با عنوان « بررسی صور خیال در دیوان سیّد حسن غزنوی » در یک مقدّمه و چهار فصل تألیف شده است .در مقــدّمه ، چهره ی شاعر ، معرفی شده و در واقع مقدّمه، مختصری است درباره ی زندگی شاعر و اشعار وی . فصل اوّل: تشبیه وانواع آن از جهات مختلف به تفصیل بیان شده است و پس از آن به ذکر شواهد پرداخته ایم. در پایان فصل جدول آماری تهیّه شده، هر موضوعی جداگانه بررسی شده و تعداد آن عنوان شده است. فصل دوم:مجاز. ضمن بیان مجاز و علاقه های آن، شواهد را از دیوان سیّد حسن غزنوی استخراج نموده، سپس بر اساس علاقه ها آنها را تجزیه تحلیل کرده و به ترتیب آورده ایم.در پایان این فصل نیز جدول آماری تهیّه شده است. فصل سوم:استعاره و انواع آن را به طور کامل با استفاده از کتب مختلف بیان شرح داده ایم، سپس شواهدی را که در اشعار سیّد حسن غزنوی آمده است، ذکر کرده ایم و در پایان جدول آماری ترسیم نموده، تعداد هر یک را مشخّص کرده ایم. در پایان فصل جدول آماری تهیّه شده است. فصل چهارم: کنایه. ابتدا این موضوع را از جهات مختلف با استفاده از کتب مختلف بیان بررسی کرده ایم.سپس شواهدی را که دردیوان سیّد حسن غزنوی به کاررفته است، به تفصیل بیان نموده ایم.در پایان فصل تعداد هر یک را بررسی کرده ایم و در جدول آماری آورده ایم. در خاتمه نیز فهرست منابع و مآخذ ذکر شده است.

یکی از راههای بازنگری، نقد و تحلیل آثار ادبی بررسی آنها از دیدگاه فنون ادبی است. فن بدیع که به بررسی محسّنات و آرایشهای کلامی مورد استفاد? شاعران می پردازد نیز از جمل? فنون ادبی به حساب می آید که به دو بخش معنوی و لفظی تقسیم شده است. در این پژوهش سعی شده است با بررسی تمام اشعار و قالبهای ادبی مندرج در دیوان مسعود سعد سلمان نحو? استفاد? وی از صنایع معنوی بدیعی نظیر اغراق، انواع لفّ و نشر، انواع ایهام، مراعات النّظیر، تضاد، تلمیح و... مورد ارزیابی قرار گیرد تا بر نقش سازند? آرایه های ادبی در شکل گیری کلام ادبی تأکید گردد و در پایان به عنوان نتیجه، صنایع موثّر و پرکاربرد در شعر این شاعر و علّت استفاد? وی از آنها مورد تحلیل قرار گرفته است.

مهدی اخوان ثالث ، پرورش یافته ی مکتب کهن سرایان خراسان است ؛ او در این مکتب با هزار سال شعر فارسی مأنوس شده است و دقایق و ظرایفش را به خوبی می شناسد . تبحّر او در ادبیات کهنسال ایران به وجهی است که او را در زمره ی یکی از بزرگترین شناسندگان شعر کهن فارسی می توان به شمار آورد . او علاوه بر این آشنایی دقیق ، از همه ی ادوار شعر فارسی ، به مقتضای حال ، بهره ای دقیق و خلّاق گرفته است و شالوده های شعر خود را در عمق فرهنگ این مرز و بوم استوار کرده است . او در ساختار درونی و بیرونی سروده هایش ، دلبستگی و رویکرد ویژه و وسیعی به زبان فخیم و استوار خراسانی دارد . این پایان نامه ، نگاهی است به وجوه اشتراک و مشابهت های شعر مهدی اخوان ثالث و شعر سبک خراسانی ، در حوزه ی زبان ، فکر و عاطفه . گفتار نخست پیشینه ی تحقیق ، اهداف تحقیق ، پرسش های اصلی تحقیق و تحلیل روش تحقیق ؛ گفتار دوم سالشمار زندگی اخوان ، زندگی ، جهان بینی ، تأثّر وی از کودتای 28 مردادماه 1332 و آثار منظوم او ؛ گفتار سوم تعریف سبک ، تقسیمات سبک و معرّفی سبک خراسانی ؛ گفتار چهارم ، پنجم ، ششم ، هفتم ، هشتم ، نهم و دهم به ترتیب بررسی مختصات آوایی ، لغوی ، نحوی ، بدیعی ، بیانی ، فکری و موسیقایی را در بر می گیرد . کلیدواژه ها : اخوان ، سبک خراسانی ، مختصات ، زبان ، تصویر و محتوا .

چکیده بی شک داستان معاصرایران آینه ی تمام نمای تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی تاریخ معاصراین مرز و بوم است. پیشتر و حتی امروزه در میان عوام تصور بر این بوده که داستان، تنها، هنری است که برای سرگرمی و از سر تفنن به آن پرداخته می شود.اما واقعیت امر این است که نویسندگانِ داستان ها، از بین مردم برخاسته اند و چون دیگران، بسیاری از تحولات، حوادث و رویدادها را از سر گذرانیده یا شاهد آن بوده اند.از این رو داستان هایشان رویکردی صریح یا کنایی و تمثیلی است برآنچه ما شاید تنها بر آن گذری و نظری داشته یا نداشته ایم. همین رویکرد خود شاهدی بر هنر ژرف دیدن و باریک بینی آنهاست و داستان های آنها، تصاویری هرچه زیباتراز تحول، خیزش و جهان بینی مردمان معاصر و البته خود نویسندگان هستند. از جمله نویسندگان موفق معاصر که هر کدام از سر توان و تجربه، در حیطه ی داستان نویسی، صاحب سبک و پیشکسوت هستند، می توان از بزرگ علوی و احمد محمود نام برد. دراین پژوهش سعی بر آن است تا با بررسی محتوایی آثار هر یک و تطبیق محتوایی آثارشان به تحولات اجتماعی - سیاسی معاصر از دیدگاه آن ها، بپردازیم و بنماییم که هرکدام، با نگاه موشکافانه، آیینه ی کدام تحولات بوده اند و نحوه ی دیدشان به جامعه چه بوده و اجتماع و حوادث آن، باعث به وجود آمدن چه نگرشی در آن ها شده است. از آنجا که بحث بر سر داستان و محتوای آن است، بنابراین تعاریفی را در چیستی محتوا بیان کرده و داستان و انواع و عناصر آن را به طور مختصر در فصلی بیان می نماییم. از آنجا که محتوای هر اثر از تغییرات جامعه نشأت می گیرد، بنابراین اوضاع کلی جامعه آن زمان را به اجمال در فصلی مجزوا مورد پیگیری قرار داده و سپس به معرفی و بررسی محتوایی آثار دو نویسنده ی مذکور پرداخته و در نهایت، کار را با تطبیق محتوایی آثار آنها به اتمام رسانده ایم. واژگان کلیدی: داستان، محتوا، مضمون، درون مایه، احمد محمود، بزرگ علوی

شاعران علاوه بر استفاده ازلغات ساده ومشترکی که میان تمامی سخنوران رواج دارد، از واژه ها و عباراتی بهره می برند که مخصوص به خودشان و ناشی از قریحه ی شاعری آنهاست.گاه عبارات کنایی و استعاری جدیدی می سازند و گاه به لغات معنای جدید می دهند. در دیوان مغربی اصطلاحات عرفانی و عبارات کنایی بسیاری وجود دارد که بسیاری ازآنها درهیچ کدام از آثار ادبی گذشته یافت نمی شود.همین امر نگارنده را برآن داشت که لغت نامه ای در این باب تدوین کند تا بلکه برخی از پیچیدگی های شعر این شاعررا برطرف نماید.شیوه ی کار این پایان نامه به صورت کتابخانه ای بود و درراه نگارش آن بیشترازهمه از لغت نامه ی دهخدا ،فرهنگ معین وفرهنگهای عرفانی بهره گرفته شد. باتوجّه به اینکه دردیوان مغربی لغاتی وجوددارد که گاه در چندین معنی لغوی و اصطلاحی به کار رفته ،سعی برآن بود که برای هر لغتی معنای اصحّ آن و شاهد متناسب با آن ذکر گردد. اگر واژه ای در دیوان چندین بار تکرار شده ،نشانی غزل و بیت آن ذکر گردیده است و این ویژگی باعث شده که ازاین پایان نامه به عنوان یک واژه یاب هم بتوان بهره برد.این اثردردو بخش تدوین شده است:بخش نخست آن مقدّمه ای درباب زندگی وسبک شعری مغربی است وبخش دوم،مشتمل است برلغات واصطلاحات دیوان وی.

با توجه به جایگاه نزاری قهستانی در ادبیات قرن هفتم و هشتم و نقش او در تحول شعر فارسی تعیین ویپگی های سبکی این شاعر کمتر شناخته شدهضرور است. برای دست یافتن به این امر کوشیده ام تا خواننده را در فصل اول با زندگی و احوال شاعر آشنا کنم و بعد از به دست دادن تعریفی مفید از سبک وارد فصل دوم شوم. در فصل دوم سطح زبانی اشعار نزاری در سه سطح آوایی و واپگانی و نحوی بررسی شده اند. فصل سوم سطح فکری را در بر می گیرد که در دو محور مفاهیم شعری و نگاه شاعر بررسی شده است و در فصل آخر نیز اشعار نزاری در سطح ادبی مورد توجه قرار گرفته است. در هر یک از این فصل ها آمار و ارقام و جدول های متععد وجود دارد که بر اساس آنها به نتیجه گیری پرداخته شده است. در پایان خواننده ی این تحقیق باید بتواند به این سوال پاسخ گوید که هر یک از ویژگی های سبکی نزاری در گرو چه عواملی وجود دارد؟ و ویژگی مفارق و تعیین کننده سبکی نزاری چیست؟ اگر تا حدودی به این ویژگی های سبک ساز دست یافتیم باید به این موضوع نیز پاسخ گوید که این سبک از کجا آمده است و یا به عبارتی عوامل بنیادین تکوین سبک چیست؟

تحلیل روایت یکی از شاخه های مهم علم نشانه شناسی است و زبان شناسی، مبنای تحلیل ساختاری روایت است . این شیوه ی تحلیل به بررسی چگونگی حضور نشانه های روایتی، ارتباط این نشانه ها با یکدیگر در رمزگان، نیز شرایط ممکن حضور دال های غیابی در محورهای افقی و عمودی می پردازد . پژوهش حاضر از پنج فصل تشکیل شده است. فصل اول شامل مقدمه و کلیات است. در فصل دوم ساختار روایی قصه ی پریا را تحلیل کرده ایم تا ساختار کلی قصه را شناسایی کنیم و ارتباط تقابلی واحدهای روایتی با یکدیگر را نشان دهیم. در فصل سوم به تحلیل ریخت شناختی قصه ی پریا بر اساس نظریه ی پراپ پرداخته ایم روایت شناسی ساختار گرا به عنوان یکی از شاخه های نقد ادبی معاصر با مطالعات ولادیمیر پراپ بر روی یکصد قصه ی عامیانه ی روسی آغاز شد در این فصل کوشیده ایم تا نشان دهیم که نقش ها، نقش ویژه ها، و خویشکاری های قصه و نحوه ی چینش و ترکیب این خویشکاری ها چگونه منجر به شکل گیری ساختار قصه می شود فصل چهارم مبحث گونه شناسی روایت در منظومه های عامیانه ی شاملو است. گونه شناسی روایت به عنوان یکی از مولفه های دانش روایت شناسی در حوزه ی ادبیات ساختارگرا، به تحلیل انواع راوی و دیدگاه های روایی، ارتباط پاره گفتارهای روایی یک متن با خواننده و کانونی شدگی در یک متن روایی می پردازد. در این فصل کوشیده ایم تا دیدگاه روایی شاملو در چهار منظومه عامیانه وی را مورد بررسی قرار دهیم و با استفاده از جدول ها و نمودارها به تحلیل پاره گفتارهای روایی متعلق به هر شخیصت بپردازیم تا پیوند این پاره گفتارها را با یکدیگر نشان دهیم و در این میان، جایگاه هر یک از راوی ها و شخصیت های فرعی را در متن هر یک از قصه ها تعیین کنیم. در فصل پنجم تحلیلی نشانه-معناشناختی از شعرهای عامیانه ی شاملو به دست داده ایم. یکی دیگر از مولفه های دانش روایت شناسی، تحلیل نشانه-معناشناختی روایت است. نشانه-معناشناسی، علم مطالعه ی چگونگی روابط نشانه ها در فرایند معناسازی است. گفتمان، ماده ی اصلی پژوهش های معناشناسی است. بررسی ارتباط عناصر معناساز متن و نقش هر یک از این عناصر در شکل گیری معنا، موضوع پژوهش معناشناختی است ما در این فصل کوشیده ایم با بررسی عناصر معناشناختی و طبقه بندی عناصر معناساز و سپس بررسی روابط این عناصر با یکدیگر به تحلیل لایه های زیرین متن قصه ها بپردازیم تا از این راه جنبه های ناشناخته ای از نظام معنایی قصه های عامیانه را رمزگشایی کنیم

آثار منظوم و منثور ادبیات عرفانی بخش عمده ای از گنجین? غنی ادبیات فارسی را شامل می شود و باوجود پژوهش های فراوانی که تاکنون در این حوزه انجام گرفته است هنوز ظرفیت های قابل توجهی برای تحقیق دارد. یکی از این حوزه ها مکاشفات و واقعه های روایت شده در متون منثور عرفانی است. هرچند عرفا، بیان و انتقال تجربیات شهودی خود را از طریق زبان به دیگران دشوار می دانستند امّا می توان نمونه های فراوانی از مکاشفات را به صورت دست اول و از زبان خود صاحبان تجربه همچون عین القضات در تمهیدات، روزبهان بقلی در کشف الاسرار و نجم کبری در نسیم جمال و دیباچه جلال و یا به صورت منقول از زبان دیگرانی همچون گزارش های عطار در تذکرهالاولیاء و هجویری در کشف المحجوب یافت که علاوه بر محتوای غنی ادبی، از نظر روایت شناسی نیز تحقیق بکری است که جای آن خالی می نمود. در پژوهش حاضر عناصر روایی اعم از راوی و کانونی شدگی، طرح (پیرنگ)، شخصیت، درونمایه، زمان و مکان در مجموعه 313 مکاشفه از بیست نثر عرفانی با تکیه بر نظریات روایت شناسان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و نشان داده شده که شیوه روایتگری در این روایات کاملا با هدف و انگیزه راویان آن ارتباط داشته است. همچنین هرچند در نگاه نخست روایات مکاشفات از حیث رخدادهای پیرنگ کاملاً متنوّع به نظر می رسند اما با نگاه ساختاری بدانها مشخص شد مولّفه های مشترک و الگوهای ساختاری محدودی دارند.

از میان نظریات زبان شناختی، آرای هلیدی-که خود محصول تحول در مطالعات فرمالیستی-ساختارگرایی مکتب پراگ است- به سبب تکیه بر چارچوب نظری تعریف شده و علمی در کشف لایه های زبانی متن و ایجاد زمینه های فهم کیفیت زبان متن با معنا و مفهوم آن، می تواند راهگشای منتقد برای ارزشیابی یک متن ادبی و به دنبال آن ارائه یک الگوی ساختاری مناسب باشد. روشن است این رویکرد دلایل توفیق یا بی توفیقی نویسنده یا شاعری خاص را نیز آشکار می سازد. احمد شاملو در میان شاعران معاصر به علت تشخص سبکی و زبانی مختص خویش و جایگاه بدیع او در پیدایی جریان شعر سپید معاصر از اهمیت و جایگاهی ممتاز برخوردار است؛ زیرا در میان شاعران سپیدگوی معاصر باید تنها او را هم مبدع و هم به اوج رساننده شعر سپید و به تعبیری شعر منثور دانست. دلایل توفیق اشعار شاملو و شکست و بی رونقی پیروان او خود مسأله ای است که نیاز به واکاوی علمی دارد. استفاده از رویکرد هلیدی در کشف عوامل انسجام متن اشعار او به کمک مقایسه در اشعار کودکانه و بزرگسالانه اش می توان وجوه امتیاز و کیفیت شکل گیری زبان شاعرانه و همسویی آن را با معنا و محتوای اشعارش برای مخاطبان بازگو نمود. نظر به اهمیت این موضوع، این پژوهش به شیوة توصیفی-تحلیلی مبتنی بر نظریة هلیدی در «عوامل انسجام متن» تلاش کرده است به مقایسة خصایص زبانی و ساختاری اشعار کودکانه و بزرگسالانة شاملو بپردازد.از نتایج تحقیق برآمده است که اشعار کودکانة شاملو از عوامل انسجامی چند؛ چون ارجاع درون متنی، تکرار و حروف ربط افزایشی و زمانی بیشترین بهره را برده است. و در اشعار بزرگسال از شگردهای ارجاع درون متنی، هم آیی، حذف و جایگزینی و حروف ربط افزایشی و علّی نسبت به دیگر عوامل انسجام بیشترین بهره را برده است.

سفرنامه میرزاصالح شیرازی شامل ثبت مشاهدات دقیقی از نظام حکومتی، سیستم پارلمانی و قوانین آن، دستگاه قضاوت، مالیات، کلیسا، مدارس و صنایع انگلیس و... است. اهمیت این سفرنامه از آن جهت است که شناخته شده ترین سفرنامه ای است که در نیمه اول قرن نوزدهم میلادی نوشته شده و آن را به دلایل مختلف از دیگر سفرنامه های نوشته شده در این عصر متمایز دانسته اند و همچنین از نگاه جامعه شناختی نیز دارای اهمیت است و همین ویژگی سبب توجه ما به این سفرنامه می باشد. هدف این پژوهش نمایاندن جایگاه نثر میرزاصالح در نثر دوره ی قاجار در بین دیگر نثر نویسان و تأثیر وی بر آنها می باشد. در آغاز کار به معرفی و شرح حال و زندگی وی و ارزش سفرنامه که مهمترین ویژگی آن، تعهد نویسنده به صداقت و درستی و موثق بودن اطلاعات و منابع می باشد و سپس به سطح صرفی، نحوی، تأثیر زبانهای دیگر، سطح ادبی، محتوایی و لغوی پرداخته شده است. دراین تحقیق یکی از سفرنامه های قرن سیزدهم هجری معرفی گردیده است و می تواند تا حدی ما را در شناخت یکی از متون نثر دوره ی قاجار یاری نماید.

این پژوهش در خصوص «سوگ سروده»، به ویژه بررسی سوگ سروده های « ملک الشعرای بهار» و «خلیل مطران» است. هدف از این پژوهش، بررسی و مقایسه ی سوگ سروده های دو شاعر مذکور با گرایش قومی و ملی در زمینه های اجتماعی، سیاسی و ادبیات، تفاوت و مشابهت دیدگاه های آنها است. باشد تا از این رهگذر وضعیت شعر رثایی در ادبیات فارسی و عربی آشکار تر گردد. روش کار در این تحقیق، به شیوه ی توصیفی – تحلیلی است. با انجام این تحقیق مشخص شد که زندگی و جایگاه ادبی و موضوع شعر رثایی هر دو شاعر، در چه مواردی با هم شباهت دارد و در چه مواردی متفاوت است.

سعدی شیرازی به عنوان استاد غزل عاشقانه در شعر فارسی شناخته می شود و فخرالدین عراقی یکی از نام برداران حوزه شعر و غزل عرفانی به شمار می آید. مقایسه این دو شاعر گرانقدر از حیث قالب و محتوای شعرشان خود می تواند منظره ی جذابی را در پیش چشم پژوهندگان و علاقه مندان ادب فارسی بازگشاید. هر چند که برخی بر جنبه های جسمانی و زمینی عشق در غزلیات سعدی پای فشرده اند، باز به نظر می رسد که کمتر غزلی را در مجموعه غزلیات سعدی بتوان یافت که یکسره از جنبه های عرفانی و لاهوتی عشق خالی باشد. نگارنده بر همین اساس کوشیده تا ضمن واکاوی در مضامین غزلیات سعدی، اندیشه و باور سعدی را در باب مقوله عشق کشف نماید و سپس با مقایسه ی آن با مضامین غزل های فخرالدین عراقی، میزان تأثیر و تأثر ناشی از توارد و نیز تقابل و تقارب ذهنی و زبانی این دو را با یکدیگر نشان دهد. چرا که تاکنون تألیف مستقلی در این باب به عرصه ظهور نرسیده است.

. دراین پایان نامه به جایگاه و خاستگاه ادبیات تعلیمی و آیینی پرداخته شده و درمیان شاعران و نویسندگان زبان و ادبیات فارسی، اشعارسیدحسن حسینی مورد تحلیل قرارگرفته است. سیدحسن حسینی یکی ازشاعران معاصراست که توانسته بابهره گیری از آموزه های دینی و درس های ناب عاشورایی در بین معاصران خود به عنوان مبدع اشعارآیینی در قالب شعر نو، مطرح شود. او با به کارگیری شعر نو و استخدام قابلیت های زبان فارسی به دور از هرگونه تصنّع و تکلّف، اعتقادات و دریافت های خود از مکتب انسان سازعاشورا را از منظری دیگر به رشته ی نظم و نثر درآورده است. با خلق آثاری چون گنجشک وجبرئیل ،هم صدا با حلق اسماعیل،طلسم سنگ و... در حد توان خود، زوایایی از زیبایی ها و جلوه های عاشقانه ی کربلا و عاشورا و سید و سالارشهیدان و یاران نابش را با زبانی هنری آشکارساخته و به ادبیات عرضه نماید. او با استفاده ازصور خیال وآرایه های ادبی به آثار و آفریده های ادبی اش تحرّک و پویایی بخشیده است.