نقش امام مهدی (عج) و نواب خاص آن حضرت برای عبور ار بحران خطیر دوران غیبت صغری چگونه است؟

تاریخ اسلام که قدمتی 1400ساله داردنیز، برسنت مالوف تاریخنگاری ازنگاه قدرتهای غالب نوشته شده و در آن نقش گروههای مخالف ازجمله شیعیان مورد اجحاف و تعدی واقع شده است. به گونه ای که حتی برخی از مدعیان دیانت و مسلمانی ، ریخته شدن خون خاندان رسول الله (ص) و به اسارت رفتن حرم آن حضرت را چنان توجیه و در پیرامون آن فلسفه بافی کرده اند که گوئی سفیانیان ومروانیان که با عنوان طلقاء در فتح مکه و زیر شمشیر در آخرین سالهای حیات پیامبر (ص) ایمان آورده اند به حق به تخت خلافت مسلمین نشسته و هرگونه فساد و ظلم ایشان از موارد اجتهادهای آنها بوده است، گوئی آیه ای از قران و یاکلامی از پیامبر (ص) دراین باره موجود نیست. برای زدودن ابهامها یکی از نقاط حساس و تاریخی حیات شیعیان،پس از واقعه دهشتناک کربلا( این فرقان حق وباطل)برگزیده شد تا از سوئی به بررسی خرافه ی عدم سیاست ورزی، توسط برخی امامان شیعه و پیروان ایشان بنشینیم و از سوئی دیگرراهکارهای عملیاتی امام سجاد(ع) این پیشوای عابدان مجاهد و رهروانشان را در برخورد با سفاک ترین حکومتها و دورانها برای الگو برداری از آن در مواقع مشابه بیاموزیم. در این راستا به رسم مالوف پایان نامه ها ، ابتدا به طرح مساله و بیان اهداف و روش تحقیق و منابع آن ونیز اجمالی بر دوره زمانی مورد بحث در فصل اول پرداخته ایم. آنگاه در فصل دوم با مداقه ای افزونتر ، چگونگی زایش رویدادها و حوادث را در طی 7 دهه ی اول اسلام یعنی از ابتدای رسالت تا شهادت حسین بن علی (ع)در سال 61ه .ق. پی گرفته ایم و چگونگی فرقه فرقه شدن امت اسلامی و پیدایش افکار و عقاید گوناگون اسلامی را در این سالها بررسی می کنیم. در فصل سوم ، ابتدا به نحوه شکل گیری جوامع شیعی به حسب موقعیتهای جغرافیایی ایشان در سالهای مورد بررسی پرداخته و آنگاه حرکتهای سیاسی را در هر یک از مناطق اصلی اسلام آن روز یعنی عراق،حجاز و شام را بیان کرده و از میان آنها جنبشهای سیاسی شیعیان مانند توابین – مختار و رفتارهای سیاسی شیعیان حجاز به رهبری امام سجاد(ع) را وا کاوی نموده ایم و در مقابل جریانهای غیر شیعه و گاه مخالف را نیز مورد دقت نظر قرار داده ایم که از آن جمله حرکت زبیریان و قیام حره بوده است . در فصل چهارم فعالیتهای فرهنگی شیعیان به رهبری امام سجاد (ع) در مقابل مشکلات و قضایای آن عصر بررسی می شود. نحوه نگرش امام سجاد(ع) به منابع دین، نقش شیعیان در علم آموزی و تاسیس علوم اسلامی و ... از این قبیل است . در فصل چهارم به نقش آفرینی شیعیان در عرصه مسائل اجتماعی نیز پرداخته ایم .عرصه ای که در آن ظلم و نابرابری ،تبعیض ن‍‍ژادی و فساد فراگیر، شاخصه های اصلی آن و در مقابل آن ،فداکاری شیعیان و نگرش های ایشان به این مسائل است .

تاریخ تشیع همواره در طول دوران پر فراز و نشیب خود شاهد رنج ها ، مشقت ها و گرفتاری های فراوان بوده است . و انسان ها و مردمان جوامعی که در بسط و توسعه ی آن چه رنجها که برجان خویشتن تحمل نکردند . تا آنکه آن را به دست ما رسانده و از میوه شیرین آن کام ما را شیرین تر نموده اند . منطقه ی پشتکوه یکی از نواحی است که نقشی بی بدیل در توسعه ، بسط و گسترش فرهنگ تشیع داشته است . منطقه ای که حتی از قلم و نگاه تیزبین ترین تاریخ نگاران افتاده است و یا حداکثر ، فقط با بردن نامی از آن اکتفا شده است . منطقه ی پشتکوه که از لحاظ جغرافیایی تقریبا با استان ایلام کنونی برابری می نماید در طول تاریخ پر فرازو نشیب خود شاهد و ناظر حوادث گوناگون سیاسی ، نظامی و فرهنگی بوده است که هر کدام به نوبه ی خود نقشی تاثیر گذار بر گسترش فرهنگ تشیع در این دیار و نیز در سرزمین ایران اسلامی داشته است . نزدیکی به سرزمین عراق که کانون فعالیت های شیعیان در دوران خلافت و امامت امامان معصوم (ع) بوده است ، همواره این منطقه را از موقعیتی استراتژیک برخوردار ساخته است . رفت و آمدهای مردم این دیار با ساکنان سرزمین مجاور که قلب تپنده ی شیعه در طول تاریخ بوده است ، قرار گرفتن برسر مسیر کاروانیانی که در طی زمانهای مختلف رهسپار شهرهای مذهبی عراق از قبیل کربلا ، نجف و ... بوده اند شرایطی ویژه برای این منطقه رقم زده است به گونه ای که مردمان مرزدار این سامان در بسیاری از آداب و رسوم و فرهنگ خاص خود تابع و پیرو مذهب شیعه و نیز مردمان آن سوی مرز که تفکرات و فرهنگی شیعی دارند ، می باشند . سرزمین عزیزی که به علت های مختلفی همچون دور بودن از مرکز ، صعب العبور بودن به علت کوهستانی بودن منطقه و نیز دلایلی دگر از قلم تاریخنگاران به دور مانده و زوایای پنهان فراوانی برای آشکار شدن دارد ، آنچه که در این پایان نامه فرا روی خوانندگان و پژو هندگان تاریخ قرار می گیرد پرداختن به موقعیت جغرافیایی منطقه در طی ادوار مختلف تاریخی ، پرداختن به امامزادگان منطقه که یکی از پرشمار ترین ناحیه های مقدسه نسبت به مناطق دیگر ایران اسلامیمان می باشد که همواره نشانگر گسترش تشیع در طول تاریخ منطقه پشتکوه بوده است می باشد . همچنین کاوش و نشان دادن اوضاع و احوال سیاسی این سامان و نیز سیر در حوادث نظامی و جنگ های صورت پذیرفته از صفویه تا پهلوی در این دیار . زدن نقبی بر اوضاع و احوال فرهنگی و نیز دانشمندان ، فضلا ، اندیشمندان و شعرای مطرح این خطه و نیز ما برآن بوده ایم ، با نگاشتن و مطرح کردن آنچه که فراروی خوانندگان عزیز قرار دارد ، گوشه ای ناچیز از تمدن و فرهنگ 8000 ساله مان را از بطن تاریخ فراموش شده اش بیرون بکشیم و فرا روی تاریخ نگاران ، تاریخ پژوهان و دوستداران فرهنگ و تمدن ایران اسلامیمان قرار دهیم

بسترسیاسی،اجتماعی و علمی فراهم شده در آغاز غیبت کبری موجب می شود که این مقطع سر آغازی باشد بر شکوفایی فکری در عالم تشیع ، حاکمیت آل بویه در بخش وسیعی از عراق و ایران و حکومت های محلی دیگری که گرایش های شیعی داشته اند فرصتی مغتنم در اختیار علما و دانشمندان شیعه قرار می دهد. فقها و محدثانی که تحت تعلیم ائمه اطهار (ع) برای هدایت جامعه در دوره غیبت شایستگی پیدا کرده اند با استفاده از این فضای باز سیاسی و درک ضرورت تدوین کتب حدیثی شیعه به صورت یکدست به تألیف مهمترین کتب حدیثی مبادرت می ورزند. کتبی که در پرتو رحلات حدیثی بسیار علما و دانشمندان و مناظرات و مباحثات متعدد باصاحبنظران سایر فرق ومذاهب نگاشته می شوند.در این راه موانع متعدد و مختلف پیش روی علمای شیعی جزء به اقتدار هر چه بیشتر ایشان نمی انجامد، تحیر و حیرت مردم پیرامون اصل غیبت و حواشی آن، بروز دهها فرقه مختلف میان شیعیان و فشار اهل سنت بر ایشان، بروز مسائل مستحدثه فقهی، کلامی و حدیثی در حوزه های فردی و اجتماعی برخی از این موانع و سختی ها است. مجاهدت علمای شیعه در شهرهای مهم علمی آن زمان یعنی قم وری و بغداد به افزایش این اقتدار علمی می افزاید. حضور عالمانی مثل شیخ صدوق صاحب کتاب ارزشمند من لایحضر الفقیه و مرحوم کلینی صاحب اثر بی بدیل اصول کافی در این برهه در کنار صدها فقیه و محدث دیگر موجب مدرسه حدیثی قم وری می شود. یکدست بودن مذهب شیعه در قم فضای رشد علوم اسلامی و تدوین احادیث ائمه را فراهم می کند. حضور خاندان های شیعی در قم میل مهاجرت سایر علما از سرتا سر بلاد اسلامی به این شهر را بر می انگیزد. ری نیز در پرتو حمایت دستگاه حاکمیت و بویژه زمان حاکمیت صاحب بن عباد وزیر بویهی علما و دانشمندان شیعه توانستند فضای غالب بر مدرسه فقهی و حدیثی ری را به خود اختصاص بدهند و این شور علمی که در پرتو تأثیر پذیری و ارتباط تنگاتنگ علمی با مدرسه حدیثی قم به وجود آمده بود، جاذبه ای فوق العاده برای رحلات حدیثی دانشمندان به این شهر بود. حدیث-ری-شیعه-غیبت کبری-فقه-قرن چهار هجری-قم

جایگاه پر اهمیت «مهدویت» در میان مسلمانان جهان و خاصه شیعیان ، ایجاب می کند که این مسئله از زوایای گوناگون مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. نظرات و آراء اندیشمندان غربی درباره مهدویت یکی از مقولات شایسته بحث در این حوزه می باشد. پس از شکل گیری مطالعات شرق شناسی در مقطع زمانی بعد از رنسانس؛ دو موضوعِ دین اسلام به عنوان کامل ترین دین و نبی اکرم (6) به عنوان ختم المرسلین مورد توجه مستشرقان قرار گرفتند. فراگیری دین اسلام و حوزه های مختلف آن، مقولات متنوعی را برای تحقیق و پژوهش شرق شناسان فراهم آورد. با گذشت زمان و در پی بروز برخی تحولات تاریخی، کانون توجه شرق شناسان به موضوع «مهدویت» نیز جلب شد. مستشرقان در تحقیقات خود پیرامون مهدویت به منابعی مراجعه کردند که از نظر صحت با منابع اصیل اسلامی و شیعی تفاوت معنی داری داشتند. آنها با بررسی فرقه های دروغین و افراد مهدی نما ، از راه صحیح تحقیقات خارج شدند. بالطبع این گونه تحقیقات ، آنهم از جانب کسانی که از کمترین اعتقاد درونی نسبت به مهدویت بی بهره بودند ، نتیجه ای جز انحراف از مسیر اصلی به بار نمی آورد. لذا ، در این تحقیق تلاش می شود شناخت کلی پیرامون دیدگاه های دو شیعه شناس به نام های «برنارد لوئیس» و «مارشال گودوین سیمز هاجسن» در زمینه مهدویت به عمل آید. این دو اندیشمند معاصر ، از مستشرقان با سابقه در انجام تحقیقات و پژوهش در مورد شیعه می باشند. تالیفات آنها در موضوع فرقه اسماعیلیه ، نشان از علاقه مندی مشترک آنان نسبت به تشیع دارد. با لحاظ نمودن برجستگی این دو اندیشمند در عصر خود و الگو قرار گرفتن آنان می توان حدس زد که حتی اندکی انحراف در عقاید آنان می توانسته موجب گمراهی بسیاری از محققین بعدی بشود. در این پایان نامه ضمن بررسی دیدگاه های آنها در مورد مهدویت ، انحرافات و کژاندیشی های آنها در این زمینه ریشه یابی و علاوه بر آن علت بروز انحراف نیز مشخص می شود. در نهایت هم با مراجعه به منابع شیعی و در نظر گرفتن اعتقادات شیعه دوازده امامی ، به شبهات آنان در مورد مهدویت پاسخ لازم داده خواهد شد.

اقتصاد به عنوان یکی از مهمترین ارکان هرجامعه همواره مورد توجه قرار گرفته است و اصلاح فساد در زمینه مسائل اقتصادی نیز همواره از اساسی ترین اصول بوده است. در این میان توجه به راهکارهای امیرالمومنین علی(ع) در اصلاح مفاسد اقتصادی می تواند به عنوان الگویی برای تمامی جوامع به خصوص جامعه اسلامی ما مورد توجه قرار گیرد. در تحقیق مذکور به این سوالات پاسخ داده شده که شرایط جامعه اسلامی پس از رسول خدا(ص) تا حکومت امام علی(ع) به چه صورت بود؟ جامعه اسلامی دچار چه مفاسد و انحرافات اقتصادی گردید؟ امام علی(ع) در جهت اصلاح مفاسداقتصادی چه راهکارهایی را اندیشید؟ واینکه رفتار اقتصادی آن حضرت چه ثمرات ونتا یجی را به دنبال داشت. مشاهده مواردی از دیدگاههای حضرت علی(ع) در زمینه مسائل اقتصادی و به طور اخص در اصلاح فساداقتصادی عصر خویش ما را بر این فرضیه استوار ساخت که جامعه اسلامی پس از پیامبر(ص) تا چندین سال به راه و روش پیامبر(ص) بود تا اینکه شکاف ایجاد شده در جامعه باعث ایجاد فاصله طبقاتی گردید و اینکه حضرت علی(ع) به مبارزه با این فاصله طبقاتی پرداخت و با اولویت بخشی به مفاسداقتصادی و انجام اقدامات پیشگیرانه، تأسیس نهادهای نظارتی و اتکاء به گزارش های مردمی به اصلاح مفاسد اقتصادی پرداخت تا اینکه توانست جامعه را به سمت جامعه آرمانی عصررسول الله بازگرداند. تحقیق مذکور، یک تحقیقی نظری بوده و شیوه آن نیز همچنان که از موضوع آن مشخص است، شیوه کتابخانه ای می باشد و موضوعات این پایان نامه به اندازه توان و امکانات از قرآن و نهج البلاغه و کتب حاوی احادیث امام علی(ع) کتب دست اول تاریخ اسلام، کتب اقتصادی، استخراج و مدون شده است.

امام علی? در شرایطی زمام امور مسلمانان را در دست گرفت که نظام اداری پیامبراکرم? طی 25سال پس از رحلت ایشان، دستخوش انحرافاتی شده و به ویژه در دوران حکومت عمر و عثمان، تغییرات اساسی در آن به وجود آمده بود. در این پژوهش تلاش شده است تا به این سوالات پاسخ داده شود که پیش از رسیدن امیرالمومنین? به خلافت، چه مشکلاتی در نظام اداری حکومت وجود داشت؟ چرا امام علی ?پس از رسیدن به حکومت به اصلاحات اداری پرداخت و این اصلاحات تا چه حد توانست جامعه اسلامی را به اهداف آغازین تشکیل حکومت اسلامی در زمان پیامبر? نزدیک گرداند؟ و اینکه برخورد مردم و گروه های مختلف جامعه با این اصلاحات چگونه بود؟ مطالعه و بررسی نظام اداریِ امیرالمومنین? و خلفای سه گانه و مقایسه آن با نظام اداریِ پیامبر?، ما را بر این فرضیه ها استوار ساخت که پیش از رسیدن امام علی? به خلافت، با توجه به شیوه حکومت خلفای قبلی، حکومت اسلامی از اهداف آغازین خود بسیار دور شده بود؛ امیرالمومنین? پس از رسیدن به حکومت، به اصلاح نظام اداری پرداخت و توانست آن را تا حد زیادی به نظام اداریِ پیامبر? نزدیک گرداند؛ گرچه به دلیل خو گرفتن مردم با نظام اداریِ خلفای پیشین، اصلاحات اداری امام علی? در همه مناطق قلمرو اسلامی، مورد توجه و استقبال مردم قرار نگرفت. امیرمومنان? نظام اداریِ خود را همانند پیامبر? بر اساس دستورات قرآن و بر مبنای عدالت و مساوات بنا نهاد و تلاش کرد تا با عزل کارگزاران فاسد و نالایق و گزینش کارگزاران کاردان و شایسته و برهم زدن نظام طبقاتی گذشته، انحرافات و کژی های به وجود آمده در بخش های مختلف نظام اداری را اصلاح نماید. امام? در این مسیر با مشکلات فراوانی رو به رو بود، زیرا انحرافات و بدعت های پدید آمده در نظام اداریِ خلفا در جامعه نهادینه شده و مردم آن را مطابق اسلام می پنداشتند و همین امر، انجام اصلاحات را سخت و دشوار می نمود. کسانی که اصلاحات نظام اداریِ امام? را در تضاد با منافع خود می دیدند، به مخالفت با حضرت پرداخته و به طرق گوناگون از دستیابی امام? به اهدافش جلوگیری می کردند؛ ولی امیرالمومنین? سعی کرد تا با صبر و شکیبایی مشکلات را پشت سر نهاده و بار دیگر نظام اداری رسول اکرم? را احیا گرداند و الگویی صحیح و کارآمد را در خصوص نظام اداری پیش چشم نسل های آینده قرار دهد. از ویژگی های خاص این پژوهش این است که به بررسی دقیق موارد انحراف خلفای سه گانه از نظام اداریِ پیامبر? پرداخته و ابعاد مختلف اصلاحات اداریِ امام علی? را که شامل اصلاحات اقتصادی، اصلاحات اداری، اصلاحات قضایی و اصلاحات نظامی می باشد، به صورت یک تحقیق جامع مورد بررسی قرار داده است. این تحقیق یک تحقیق نظری است که به شیوه کتابخانه ای تدوین گردیده و با استفاده از منابع دست اول تاریخ اسلام و نیز بررسی و مطالعه کتاب های مرتبط با موضوع به ویژه کتاب ارزشمند نهج البلاغه نگاشته شده است.