عقیده ی شیعه در مورد حجج الهی بر این است که خداوند هیچ گاه زمین را از عالم معصوم که برگزیده و نماینده ی اوست و به وسیله ی او حجت را بر بندگان تمام می کند، خالی نمی گذارد. این عالمان معصوم، از یک جهت باعث هدایت نیک بختان (سُعَدا) و اتمام حجت خدا بر اشقیا می شوند و از جهتی دیگر امان اهل زمین از عذاب و قهر الهی و باعث بقای نسل بشرند. تداوم سلسله ی حجت های الهی در زمین با وصایت هر حجت به حجت پس از خود، تامین می گردد . از این قاعده ی مهم با عنوان اتصال الوصیه یاد می شود و آیات متعدد قرآن و روایات فراوان اهل بیت که از مرز تواتر معنوی می گذرد، پشتوانه ی آن است. با این حال پیروان عموم مکاتب فکری و دینی، گمان دارند که زمین در برهه هایی از زمان، خالی از حجت حی بوده و هست. بی توجهی به این اصل قرآنی و روایی باعث گشته که دیدگاه هایی نادرست درباره ی تداوم وصایت پیامبر اسلام نیز پدید آید و مسلما در فهم عمومی از حضور همیشگی امام معصوم در زمین اختلال ایجاد شود. این در حالی است که مطابق قرآن و روایات متواتر، زمین هیچ گاه از حجت خالی نبوده است و نخواهد شد. در این پژوهش سعی شده تا دیدگاه قرآن و روایات رسیده از پیامبر و امامان شیعه در باب ضرورت وجود حجت الهی در هر زمان، بررسی گردد و در نهایت نشان داده شده که این اصل اعتقادی در حداقل بیست آیه ی قرآن ریشه دارد و روایات فراوانی نشان دهنده ی تواتر معنوی آن هستند. همچنین نصوص و شواهدی از متون اهل کتاب و اهل سنت جمع آوری شده که موید و هم راستای با عقیده ی شیعه در این باب هستند. در پایان عدم تعارض اصل استمرار حجت های الهی با دوران های فترت نیز نمایانده شده است.

چکیده برخی از آیات قرآن کریم به این معنا اشاره دارد که اگر مردم عقاید و اعمال خود را بر طبق آنچه که فطرت اقتضا دارد وفق دهند برکات و خیرات به سوی آنها سرازیر می شود.. اما در مقابل این آیات، آیات دیگری داریم که عامل گسترش روزی فساد و طغیانگری است. و جوامعی که با وجود عدم ایمان و تقوی دارای رفاه اقتصادی هستند شاهد بر این مطلب است. پس آیات درباره علل گسترش روزی دو دسته هستند: آیاتی که ایمان و تقوی شرط نعمت بیان شده، آیاتی که تقوی و ایمان شرط نعمت بیان نشده. از همین رو در این پایان نامه توجه به مسئله رابطه رزق و پارسایی است که معمولاً بعنوان یک پارادکس بین نظریه و واقعیت نمودار بوده وکمتر بدان پرداخته شده است. رزق به معنای چیزی است که مورد بهره برداری موجود زنده قرار می گیرد و حیات موجود زنده، بدان وابسته است. لذا از هر چیزی آن مقدار رزق است که مورد استفاده واقع گردد. رزق دو گونه است مادی، معنوی؛ که در آیات و روایات مصادیق متنوعی دارد. برخی از مصادیق رزق مادی عبارتند از: آب، انواع خوراکیها، همسر؛ و از نمونه های رزق معنوی: علم، تقوا، توکل، توبه، شکر، ذکر می باشد. راهکارهای افزایش رزق (مادی و معنوی) عبارتند از: عوامل بهداشتی، کار و تلاش، رعایت اخلاق و آداب اجتماعی و عوامل معنوی. و از علل منع رزق: عدم رعایت بهداشت، تنبلی و دنبال کار نرفتن و وجود رذائل اخلاقی می باشد، که در روایات بدان اشاره شده است. آیات و روایاتی که در خصوص رابطه رزق و پارسایی آمده است را می توان به سه دسته تقسیم کرد: تقوا و پارسایی ارتباطی به رزق ندارد، تقوا و پارسایی باعث کاهش رزق می شود، تقوا و پارسایی باعث افزایش رزق می شود. در خصوص دسته اول؛ با کنار هم قرار دادن روایات روشن می شود که این روایات درصدد بیان تقدیر روزی هستند. و در مورد دسته دوم؛ برخی از روایات تصریح بر این نکته دارد که پارسایی باعث فقر می شود که به بررسی علل آن پرداخته شد؛ گاه مصلحت اقتضا می کند که مومن در تنگدستی به سر ببرد و گاه به علت دریافت رزقی بهتر از رزق مادی، از رزق مادی بی بهره می شود. و دسته سوم؛ آیات قرآن کریم به صراحت بیان می دارد که پارسایی باعث وفور رزق می شود اما این علت یک علت تام و تمام نیست؛ بلکه یکی از مسببها در کنار علتهای دیگر است به این معنا که اسباب روزی به یک علت منتهی نمی شود بلکه علل دیگری مانند سعی و تلاش در آن دخیل هستند که البته در دین به این عوامل تأکید فراوانی شده است وبا بکار بستن هم? تعلیمات دین در زندگی می توان به زندگی مطلوب دست یافت. کلید واژه: رزق، رزق مادی، رزق معنوی، تقوا و پارسایی.

روح از موضوعات مهم و مشترک بین الادیان به شمار می رود. قرآن و عهدین به عنوان کتب مقدس سه دین بزرگ اسلام، یهودیت و مسیحیت، اصلی ترین راه برای شناخت مفهوم و حقیقت روح در این ادیان می باشند. شناخت مفاهیم قرآنی را با بررسی آن مفاهیم در اعتقادات اعراب جاهلی می توان کامل تر نمود. به این دلیل که آیات و مفاهیم قرآن در محیط اعراب جاهلی و با زبان آنها نازل شد. روح در اعتقادات اعراب جاهلی مرتبط با مفاهیمی چون روح بخشی به اشیاء و مکان ها، زیارت و قربانی برای بت ها، روح پنداری ملائکه و جن و پرستش جن به عنوان بخشی از ارواح، نفس انسان را پرنده ای جغد گونه پنداشتن پس از مرگ، رجعت و مسخ وجود انسان است. اما در قرآن وضع به گونه ای دیگر است و روح با مفاهیم زیر در ارتباط است. «تأیید حضرت عیسی(ع) بوسیله روح القدس، نفخ روح، تنزیل روح القدس، «ارسال روحنا» بر حضرت مریم(س)، همراهی ملائکه و روح در تنزیل و نزول قرآن و در قیام و عروج در روز قیامت، امین بودن روح، از عالم امر بودن روح، تأیید حزب الله بوسیله روح، روح بودن حضرت عیسی(ع)، وحی و القای روح». آرای متفاوتی در ارتباط با حقیقت و معنای روح و مفاهیم مرتبط با آن مطرح شده است، اما در این نوشتار تکیه بر نظر سید محمد حسین طباطبایی در المیزان است که «روح در قرآن، معنا و حقیقتی واحد دارد. معنای آن را می توان چیزی دانست که (مایه حیات) است و حقیقت واحد آن عبارت از یک موجود مستقل و دارای حیات و علم و قدرت است که غیر از ملائکه است و آن را می توان (روح مطلق) نامید.» این نظریه متکی بر برخی روایات اهل بیت (س) است. روح با حقیقتی واحد دارای مصادیق متعددی چون روح انسان ها، روح ملائکه، روح تایید کننده مومنان، روح تایید کننده پیامبران و موارد دیگر است. واژه روح در عهدین از واژه های پر کاربرد است که آن را از دو منظر معانی و کارکردها می توان بررسی نمود. معانی روح در کتاب مقدس عمدتاً با وجود انسان ارتباط دارند برخی از آنها عبارتند از: روح انسان، احساسات و انگیزه های انسانی، نبوت و رهبری فرهمندانه، پیوند انسان با خداوند. برخی معانی آن هم خارج از وجود انسان اند، مثل: باد و موجودات غیر مادی. کارکردهای روح در کتاب مقدس هم بیشتر هم درباره انسان مطرح اند که برخی از آنها عبارتنداز: آفرینش انسان و تداوم حیات او، نبوت، وحی، الهام، علم و حکمت بخشیدن به افراد، شفاء، تعمید و موارد دیگر. روح القدس نیز از مفاهیم حوزه روح شناسی در کتاب مقدس است که دارای اسم ها، صفات و کارکردهایی مخصوص است. مفاهیمی چون نجات، هدایت، زندگی ایمانداران و کلیسا، در کتاب مقدس با روح القدس در ارتباطند. عناصر وجود انسان مثل روح، نفس و جسم در کتاب مقدس بحث هایی پر دامنه دارند. عهد عتیق وجود انسان را با عنوان عبری نِفِش (معادل حیات و نفس) مطرح نموده اما دیدگاه های روشن و مفصلی در این باره ندارد. در تلمود، آیین قبّالا و فلسفه یهودی که ارتباطی تنگاتنگ با عهد عتیق دارند، دیدگاه ها در باره نفس انسان و آینده آن، پر دامنه، متفاوت و گاه متناقض اند. با این که در کتاب مقدس، عباراتی وجود دارد که نشان دهنده دو عنصری بودن وجود انسان مرکب از، روح و جسم هستند اما در کنار آن ها عباراتی را می توان یافت که انسان را موجودی مرکب از سه عنصر روح، نفس و جسم معرفی می کند. در مجموع می توان چنین برداشت نمود که نویسندگان اولیه مسیحی مثل پولس، وجود انسان را مرکب از سه عنصر روح، نفس و جسم می دانند. کلید واژه ها: روح – قرآن – عهدین.

چهارده سده کوشش برای فهم متن قرآنی، میراث سترگ و گونه‏گونِ تفسیر را پدید آورده است و چند دهه کوشش‏‏های اخیر برای شناخت و تبیینِ این میراثِ گونه‏گون و متکثر، پیداییِ متون تفسیرپژوهانه‏ را رقم زده است. کوشش مسلمانان در این حوزه مسبوق به پژوهش‏های غربیان است. اما قرآن‏پژوهان مسلمان در پیِ ارائه روایتی بومی از آن برآمده و بر پایه سنت قرآن‏پژوهی اسلامی، گونه‏های مختلفی از تفسیرپژوهی را پدید آورده‏اند. در این میان، «تفسیرپژوهی‏های جامع»، پای? گونه‏های تفسیرپژوهی قلمداد می‏شود و تحلیل و نقد آنها تا حدود زیادی می‏تواند، تصویری از جریان تفسیرپژوهی مسلمانان را آشکار می‏کند. از این رو، این پرسش که «کوشش‏های تفسیرپژوهانه مسلمانان، بر چه پایه از بضاعتِ روش‏شناختی و معرفت‏شناختی ایستاده است؟ و چه میزان در تبیین واقعیتِ متکثر تفاسیر قرآن کامیاب و کارآمد بوده است؟»، شایسته هر گونه تأملی است. تحلیل و نقد شش الگوی تفسیرپژوهیِ جامع تفسیرپژوهان مسلمانان (زرقانی، ذهبی، طباطبایی، معرفت، فهد رومی و بابایی)، نشان می‏دهد که در بحث از چیستیِ تفسیر، به جای تبیین پدیده تفسیر، به تحلیل واژگانی «تفسیر» روی آورده‏اند و کوشش آنها در تمایزبخشی میان «تفسیر» و «غیرتفسیر» پاسخگوی پرسش‏ها و نیازهای امروز نیست. این الگوها بر هیچ تبیینی از «ژانر تفسیر» و مولفه‏های آن استوار نیستند و از حیث ترمینولوژی و مفهوم‏پردازی آشفته، مضطرب و ناکارآمدند و در به‏دست دادن مولفه های یک اثر تفسیری ناکامند. در این الگوها نه گونه شناسی کارآمدی از روش های تفسیری صورت پذیرفته است و نه دسته بندیِ قابل دفاعی از روش ها و گونه های تفسیری عرضه شده است و نه تعریف و مرزبندی روشن و شفاف از آنها به دست داده شده است و نه ملاک و سنجه عینی و فیصله‏بخشی در مقام تعیین مصادیق تفاسیر از حیث روش های تفسیری عرضه شده است. این الگوها رویکردی انحصارگرا به مقوله تفسیر دارند و پدیده تکثر و تنوع تفاسیر را عارضه‏ نامطلوب و فرزند نامیمونِ کاستی‏ها و کژی‏هایِ جریان‏های تفسیری می‏دانند. این آثار، صورتِ بسط‏یافته و مستقلِ مقدمه‏‏نویسیِ تفاسیر و ادامه آن سنت با همان خصلت‏ها و کارکردها هستند و ماهیت مفسرانه و درجه اول دارند. تفسیرپژوهی‏ها در کنار رویه و کارکرد «معرفتی»، کارکردهای «غیرمعرفتی» مهمی دارند. بُن‏مایه آنها اعتباربخشی به یک جریان تفسیری، و اعتبارزدایی از سایر جریان‏هاست. آن‏ها با رویکرد تجویزی و ارزش‏داوران? خود، نوعی نابرابری میان تفاسیر و روش‏های تفسیری می‏افکنند و در جریان تفسیر اثر می‏گذارند. فرایند تفسیرپژوهی از نقطه‏های آغازین آن تا به امروز (از ذهبی تا بابایی) تفاوت معناداری را از حیث روش‏شناختی نشان نمی دهد و در این باره نمی‏توان از تکامل و پیشرفت سخن گفت. الگوهای مورد بررسی به لوازم و مقتضیات بین‏رشته‏ای بودن تفسیرپژوهی ملتزم نبوده‏اند. ناکارآمدیِ طبقه بندی های جامع که تاکنون به دست داده شده است، پرسش از امکان چنین کاری را موجّه می سازد. واژگان کلیدی: چیستیِ تفسیر، تفسیرپژوهی، گونه‏شناسی تفسیر، طبقه‏بندی تفاسیر، ترمینولوژی تفسیرپژوهی.

موضوع این نوشتار، امامت (به مثابه مدیریت) در میراث امام علی ? است و هدف از آن نگرش به مدیریت آن حضرت در دوران حاکمیت، و استخراج اصول آن در استقرار نظام های حکومتی می-باشد، که نتایج زیر را در پی دارد: مدیریت امیرمومنان ? در نظام اداری، نگرشی شگرف به شایسته سالاری را ترسیم می کند که در جهت تحقق حق محوری، قانون مداری و عدالت گستری برنامه ریزی شده است. کنترل و نظارت در این سازمان با مدیریتی دقیق و مدبرانه صورت گرفته، عملکرد کارگزاران با ایجاد جوّ خود کنترلی، از طریق نظارت همگانی و نیز نظارت پنهان مورد ارزیابی مداوم بوده است. نظام اجتماعی، مبتنی بر عدالت اجتماعی، یکسان نگری به همه اقشار در برابر قانون و برخورداری همگان از حقوق اجتماعی، طراحی گردیده و اگر چه آزادی های فردی، عقیدتی، بیان و سیاسی، مورد اعتقاد و التزام عملی است، اما پای بند قوانین شرعی بوده، به طوری که تا زمانی که با امنیت ملّی در زمینه اعتقادی، سیاسی و اجتماعی منافاتی نداشتند، و نیز انتقاد تخریبی نسبت به کارگزاران را به دنبال نمی آوردند، امیرمومنان ? مقابله عملی با آن را جایز نمی دانست. در نظام اقتصادی، عدالت اقتصادی، بازگرداندن دارایی های حاتم بخشی شده به بیت المال، حفظ توازن اقتصادی، تلاش در جهت عمران و آبادانی و جلوگیری از پیدایش ثروت های نامشروع کارگزاران حکومتی، اصول مورد اهتمام امیرمومنان ? بوده است. اهداف اصلی در نظام تربیتی حکومت علوی، نهادینه کردن فرهنگ دینی و جلوگیری از بدعت گذاری و تحریف در سنت و دین بوده است که با توجه به چهار شاخصه زمان شناسی، مخاطب شناسی، نیاز شناسی و زبان شناسی محقق گردیده است. در حکومت علوی، قضاوت یکی از ارکان اصلی حکومت به شمار رفته و مورد توجه ویژه امیرمومنان ? بوده است. اهداف پیش بینی شده در این نظام، گسترش عدالت و انصاف در بین همه اقشار جامعه، تنظیم شعائر الهی و اجرای حدود و احیای حق و ابطال باطل، بوده است. تحقق امنیت داخلی در حکومت علوی، مرهون استقرار نظام های اداری، تربیتی، اجتماعی، اقتصادی و قضایی است. اگر چه اهتمام امیرمومنان ? بر عدم جهاد ابتدایی بوده، اما با تشکیل سپاه امنیتی و سازمان اطلاعات و جاسوسی نسبت به بیگانگان، در جهت تأمین امنیت خارجی می کوشید.

صحیف? سجادیه، معروف ترین کتاب دعایی شیعیان و از کهن ترین متون حدیثی مسلمانان است. بنا به تصریح محدثان بزرگی مانند: شیخ مفید، خزاز قمی، شیخ طوسی، سید بن طاووس، حرّ عاملی، علامه مجلسی و تأیید بسیاری از پژوهشگران، گویند? این دعاهای والا، امام سجاد? است. پژوهش های گسترد? کتاب شناختی و رجالی در این باره قرینه های متعددی را در تأیید این نسبت برای ما به ارمغان می آورد ، هرچند با توجه به تعریف اصطلاحی تواتر، نمی توان طریق وصول آن را در حلقه های نخست و آغازینش، متواتر خواند. ساختار پژوهش حاضر به گونه ای است که قرینه های گوناگون برای اعتماد به کتاب را فراهم آورده است. در فصل نخست شخصیت و زمانه امام سجاد به عنوان خاستگاه صحیفه بررسی شد و در فصل دوم گزارش-هایی گردآمدند که صحیفه را از دو راوی نخست آن نقل کرده اند. تا کنون روایتِ ابن اشکیب، ابن اعلم، ابن مطهر، ابن مالک، ابن فضل و ابن حمّاد شناسایی شده اند. در این پژوهش ویژگی های هر یک از این گزارش ها به تفکیک بیان شده است. یکی از قرائن مهم در تأیید انتساب صحیفه، ویژگی های متن آن است، مانند یک دستی متن و همسانیِ محتوای آن با قرآن و سنت که در فصل سوم پژوهش حاضر نشان داده شده است. به آسانی می توان گفت که در این کتاب هیچ حرفی در تناقض با معارف دینی نمی توان یافت. در کنار قرینه های متعدد، روی کرد عالمان دینی به این کتاب در خور توجه است. صحیفه کتابی است که فقیهان و محدّثان فراوانی به آن اعتماد کرده اند و متون دعایی آن را مقبول دانسته، خوانده، بهره برده و شرح کرده اند. این رویکرد و مجموعه کوشش های ایشان در پاسداشت و انتشار این اثر گران سنگ در بخش پایانی فهرست شده است.

این پایان نامه پیرامون سلسله سندهای کتب اربعه یعنی کتاب های کافی، فقیه، تهذیب و استبصار بحث کرده و آنها را از نقطه نظر صحت یا ضعف مورد شرح و بررسی قرار داده است. نخستین فصل این پایان نامه از پنج بخش تشکیل شده است که بخش اوّل آن معنا و مفهوم واژه صحیح را نزد علمای گذشته مورد بررسی قرار داده که بر اساس عقیده آنها صحیح همان خبر معتبر است و به عوامل و انگیزه هایی اشاره می کند که باعث شد تا علما از این نظر عدول کرده و آن را به معنای خبر متصل به معصوم علیه السلام که شخص عادل و شیعه امامی آن را نقل می کند، ذکر نمایند و در این پایان نامه واژه صحیح به هر دو معنا به کار برده شده است. در بخش دوم، طریق ویژه ای برای بدست آوردن موثق بودن راوی از طریق نص معصومین علیهم السلام یا یکی از علمای متقدم و یا توسط ادعای اجماع از طرف علمای متقدم مورد بحث و بررسی قرار گرفته و از توثیقات عامه که هفت مورد از آن مورد قبول بوده، سخن به میان آمده است. در بخش سوم تحقیقی در اصول اربعمائه و میزان اعتبار آن به همراه بررسی طرق صحیح این اصول و کتابهای مشهور و معمول صورت گرفته است که با در نظر گرفتن جایگاه رفیع و ارزشمندی که کتب اربعه دارند، مشخص می شود که تعداد زیادی از این کتابها فاقد ضعف می باشند. در بخش چهارم نظریه تعویض سند مورد بررسی قرار گرفته که براساس آن قسمتی ازروایت که سقیم و یا ضعیف بوده با قسمت صحیح دیگر آن جایگزین می گردد ؛ به نحوی که اگر ضعفی در یکی از راویان کتب اربعه یافت شد و پس از آن، روایت شخص موثقی مشخص گردید، اقدام به جایگزینی طریق صحیح به جای ضعیف می شود و بدین ترتیب تعداد بسیار زیادی از رجال کتب اربعه طبق مبانی و نظریه هایی که در این فصل اختیار شده، مورد وثوق قرار می گیرند و فصل نخست، پایه و مبنای سه فصل بعدی به شمار می آید. فصل دوم تمامی طرق شیخ کلینی و اسانید آن را مورد بحث و بررسی قرار می دهد که این یکی از مهمترین ویژگی ها و امتیازات این پایان نامه بوده و براساس تحقیقات صورت گرفته در این فصل، بسیاری از روایات کافی را می توان حکم به صحت و اعتبار آن داد. در فصل سوم، 406 طریق شیخ صدوق در مشیخه الفقیه مورد بحث و بررسی قرار گرفته که در نتیجه 389 مورد آن معتبر و 17 مورد آن غیر معتبر می باشد و در فصل چهارم، 582 طریق شیخ طوسی نقل شده که برپایه تحقیقات صورت گرفته در این فصل، 549 طریق معتبر و 33 طریق غیر معتبر می باشد. واژگان کلیدی : کتب اربعه، طریق، صحیح، ضعیف، موثق و تصحیح

بحث جبر و اختیار از مباحث بسیار دقیقی است که از دیرباز ذهن انسان ها و به ویژه خِردورزان را به خود مشغول ساخته است . این مبحث در میان گروه های مسلمانان نیز دارای جایگاه پراهمّیتی است . هر یک از این گروه ها برای اثبات عقیده ی خود به آیاتی از قرآن کریم تمسُّک جسته اند و ظاهر آن را موید نظریه ی خویش گرفته اند . در این میان اهل بیت (علیهم السلام) از افراط و تفریط مصوّن مانده ، و بر نظریه ی " امرٌبینُ الأمرین" پای فشرده اند . امام هادی (علیه السلام ) در رساله ی "جبر و تفویض " سعی بر حل این معمّا دارند و این مبحث را ، که از پیچیده ترین مسائل کلامی است ، با بیانی بسیار روشن و شیوا مطرح و نقد کرده و نظر شیعه «الأمرُ بینَ الأمرین» را به اثبات رسانیده است . امام هادی (علیه السلام ) در نفی جبر 10 آیه ذکر می کنند ، که این آیات فساد و بطلان جبر را به روشنی تبیین می کند ، و بر مسئولیت داشتن انسان در برابر اعمالش تأکید دارد . ایشان در نفی تفویض نیز ، به 6 آیه استناد می دهند که این آیات مسأله اختیار انسان را در محدوده ی سلطنت الهی به اثبات می رساند و افعال انسان را با اراده ی الهی پیوند می زند . امام (علیه السلام ) در اثبات امرٌ بینَ الأمرین ، 37 آیه ، در توضیح ، تأیید و اثبات آن ، ذکر می کنند که از این میان، 2 آیه صریحا ً در جهت اثبات آن و سایر آیات ، به طور غیر مستقیم به توضیح این مسئله می پردازند ، و نیز در پاسخ به شبه? عدم علم خداوند به آینده ی بشر ، 7 آیه ذکر می کنند . همچنین امام ( علیه السلام ) با نقل روایت امام صادق (علیه السلام ) چگونگی اثبات امرٌ بینَ الأمرین را شرح می دهند . اما ، طرفداران جبر و تفویض ، در صدد تأویل و توجیه آیات قرآن برآمدند . طرفداران جبر " اشاعره " آیات مشعر بر اختیار و آزادی و مسئولیت‏ بشر را ، به بهانه ی علم و اراده و قضاء و قدر الهی تأویل کرده و عملاً منکر اختیار انسان شده اند و طرفداران تفویضِ انسان به خویشتن " معتزله " آیات مشعر بر تقدیرکلّی الهی را ، به دلیل مختار بودن انسان توجیه کرده اند . امام (علیه السلام) در این رساله ، تبیین می کنند که هیچ گونه ملازمه‏ای بین عمومیت تقدیر و مجبور بودن انسان و همچنین بین اختیار او و نفی تقدیر ، وجود ندارد ، در نتیجه ، این تناقض و تعارض خود به خود حل می‏شود و نیازی به تأویل و توجیه آیات و روایات نیست و دلایل بطلان عقاید اشاعره و معتزله روشن می گردد . کلید واژه : جبر ، تفویض ، امرٌ بینَ الأمرین ، عدل الهی ، مشیّت و اراده الهی

قصص قرآنی حجم گسترده ای از معارف قرآنی را به خود اختصاص داده است، خاورشناسان در راستای مطالعات قرآنی واسلا می خود، به این موضوع بیش از مباحث دیگر توجه کرده اند. آنان همانطور که نسبت به قرآن رویکردهای مختلفی در پیش گرفتند، رویکردشان در مقیاس کوچکتر درباره قصص نیز متفاوت و گاه متناقض است، از اینرو در این پژوهش بر آن شدیم تا برخی دیدگاهها را درباره قصص قرآنی در چند مقاله از مقالات دایرهالمعارف قرآن (لیدن) نقد وآسیب شناسی کنیم. عناوین مقالات مورد بررسی در این پژوهش بدین ترتیب است narratives(claude gilliot)؛ myths and legends in the quran (angelika neuwirth)؛ punishment stories (david marshall).البته در کنار آسیب شناسی آراء نویسندگان، زوایای نگاهی و بسترهای شکل گیری و مبانی استنباط شده و زوایایی چون ساختار و روش تحقیق و منابع نیز تحلیل و نقد شده اند. در مجموع مقالات مشتمل بر شبهاتی بودند: مقاله قصص مشتمل بر قرآن ساخته ذهن پیامبراسلام، قصص قرآن واسطوره وافسانه، لقمان شخصیتی افسانه ای، تصرف در جمع قرآن وعدم تناسب و وحدت موضوعی در سوره ها، حروف مقطعه ومفهومی جدید، مریم خواهر هارون، پدر ابراهیم، یعقوب پسر ابراهیم و محمد پیامبر عرب، مقاله قصه های عذاب اقوام پیشین مشتمل بر تاریخگذاری آیات قصص، مقاله اسطوره ها وافسانه ها درقران مشتمل بر شبهات تاثیر پذیری قرآن دربیان قصص از کتب ومتون گذشته، تأثیر پذیری قرآن در بیان قصص از فرهنگ زمانه، اسطوره وافسانه بودن قصص قرآنی وشخصیتهای قرآنی، عفریت انتقال دهنده تخت ملکه سبا، قرآن وسخن کاهنان، آدم وبرهنگی در بهشت، تاثیر آیین یهود بر اسلام (روزه داری)، که تمام شبهات با استفاده از ادله قرآنی، روایی وتاریخی پاسخ داده شدند نتایج جاصل از نقد این شبهات، رد ونفی غالب ادعاهای خاورشناسان این مقالات بود. از دیگر رویکردهای خاورشناسان در مقالات توجه به مباحث اهداف و ویژگیهای قصص و اهمیت آنها بود، که غالبا در ادعاهایشان در این موارد سازگار با مبانی قرآنی واسلا می بود.مقالات از نظر ساختار شکلی غالبا مشتمل بر مولفه های یک مقاله دایره المعارفی بودند و ولی از نظر ساختار محتوایی عدم انسجام مباحث و پراکنده گویی از جمله اشکالات وارد بر ساختار آنها بود.در بحث روش شناسی مقالات نیز در این سه مقاله عدم ورود وخروج مناسب ومنطقی به مباحث وعدم استناد مباحث، عمده اشکالات وارد بر روش مقالات بود. در بررسی منابع مقالات نیز خاورشناسان غالبا از آثار مستشرقین استفاده کرده و از میان منابع اسلامی نیز غالبا به منابع اهل سنت روی آورده بودند. در کل با توجه به سه مقاله مورد بررسی در این پژوهش غالب رویکرد خاورشناسان، بررسی شکلی و ساختاری و طبقه بندی زمانی قصص قرآنی و بحث درباره ماهیت قصص وشخصیتهای داستانی بود که غالبا به دلیل کم دقتی واغفال و عدم استفاده از منابع معتبر وصحیح دچار کج فهمی هایی درباره این موضوعات شده بودند.

چکیده : موضوع انسان سالم و مفاهیم مربوط به آن به طور عمده در ده? ????و ???? و با کارهای راجرز و مازلو رسمیت یافت؛ اما در برداشتی کلی تر، مفاهیم انسان سالم تنها محدود به حوزه های روانشناسی نبوده بلکه در طول تاریخ اندیشمندان حوزه های گوناگون برداشت هایی دربار? توصیف انسان سالم و چگونگی رفتار و عملکرد آن داشته اند. مفاهیم و آموزه های مرتبط با انسان سالم را می توان در حوزه های فکری نزدیک به روانشناسی مثل روان تحلیل گری، رفتارگرایی، شناختی، انسان گرایی و... یافت. حتی در نظریات فلاسفه و علمای اخلاق همچون افلاطون، ارسطو و ابن سینا و همچنین در اندیشه های ادیان و مذاهب، فلسفه های سیاسی و اجتماعی و نیز رگه هایی از روانشناسی انسان سالم و دیدگاه های مربوط به آن یافت می شود. تعاریفی که روانشناسان غرب از سلامت و بهداشت روانی دارند تنها به ابعاد جسمانی، روانی و اجتماعی پرداخته و از معنویت که مهمترین بعد وجودی انسان است غفلت شده است. از این رو در این تحقیق تلاش شده است تا به بررسی ویژگی های انسان سالم از نگاه جامع نگر اسلامی در منابع اصیل آن یعنی قرآن و نهج البلاغه پرداخته شود. در این پژوهش برای شناخت انسان سالم از منظر قرآن و نهج البلاغه، به بررسی صفات پسندیده ای که مورد مدح و ستایش قرار گرفته بود، پرداخته و این صفات در دو دست? صفات نفسانی هدایتگر و صفات نفسانی عمل کننده و کارگزار دسته بندی شد. صفات هدایتگر، برخی از صفات نفسانی هستند که در سیر اخلاقی انسان نقش هدایت گری دارند این صفات نفسانی، روشنگر راه قوای تاثیر گذار در انسان بوده و شامل «ایمان»، «علم» و «حکمت» هستند. صفات نفسانی عمل کننده و کارگزار، به آن دسته از صفات انسان گفته می شود که در سای? هدایت گری صفات هدایت گر تحقق می یابند و آثار خاصی را نیز در حوز? رفتار در پی دارند. پس از آن صفات نفسانی کارگزار در سه بعد ارتباطی انسان که شامل ارتباط انسان با خداوند، خود و دیگران است، مورد بررسی قرار گرفته است. واژگان کلیدی : انسان، سلامت روان، انسان سالم

چکیده ندارد.

قرآن کتاب بی مانندی است که برای سعادت بشر نازل شده است و پاسخ گوی تمام نیاز بشر می‏باشد و از جمله در زمینه حکومت که عامل اساسی سرنوشت جامعه اسلامی است و با تدابیری که می‏اندیشد جامعه را به سوی خوشبختی یا شقاوت رهنمود می‏سازد. مشروعیت حکومت به معنای مقبولیت آن نزد خواص و عوام است و این ، در دو بخش حکومت کردن و حکومت شدن تجلی می یابد. در حقیقت می توان گفت مشروعیت حکومت به این معناست که حاکم حق حکومت کردن داشته باشد و مردم وظیفه پیروی از حکومت داشته باشند. در میان انواع و اقسام مشروعیت ها مشروعیت طبیعی، سنتی ، قراردادی ؛ تنها مشروعیت قراردادی در حال حاضر قابل طرح و تبیین می باشد. ضوابط حکومت قرآنی در عصر غیبت بر شش قسمت استوار است: 1- اراده مردم، 2- انتخاب‏ حاکم‏ با صفات خاص بوسیله مردم، 3- قرار داد اجتماعی،4- رابطه رحیمانه حاکم با مردم، 5- نظارت مردم بر حاکم،6- اجرای آیات دال بر خطابات تکالیف عمومی در قرآن . قرآن خدوند را تنها حاکم معرفی می کند که ولایت خود را به پیامبران و أئمه (ع) اعطا کرده است . در زمان غیبت حاکمان باید دارای ویژگی هایی از قبیل: رشد، اسلام، عدالت و وثوق، آگاهی و دانش، روحیه گذشت و بردباری باشند. خداوند برای حاکم جنسیت خاصی را مورد نظر قرار نداده است.

تفسیر قرآن کریم از کهن ترین روزگاران آغاز شده است. از جمله مهم ترین مستندات عالمان و مفسران در تفسیر قرآن روایات معصومان بوده است. حدیث در تفسیر قرآن ـ به شرط اعتبار ـ مهم ترین ابزار فهم آیات است. آنچه دراین مجموعه آمده است تفسیر آیات سوره محمد6 بر پایه روایات است. در آغاز واژه های دشوار یاب آیات بر پایه منابع لغوی تحلیل و محتوای آن گزارش شده است، آنگاه تبیین آیات آمده است مستند به منابع تفسیر و در مرحله سوم روایات ذیل آیات گزارش شده است که در این قسمت ابتدا روایاتی که در کتب حدیثی شیعه ذکر گردیده آمده و پس از آن روایات اهل سنت و در انتهای این بخش به داوری در مورد روایات پرداخته شده و مشخص می گردد که روایت ذیل آیه از کدام نوع روایات می باشد. (تأویلی، تفسیری، مصداقی و... ) قابل ذکر است که با بررسی روایات ذیل این سوره مشخص گردید که روایات بیشتر از نوع تفسیری و مصداقی و کمتر از نوع تأویلی می باشد. محتوای این سوره را می توان شامل سه موضوع توصیف کافران و مومنان، جهاد و احکام مربوط به اسرای جنگی و مسأله انفاق دانست.

مسأله اصلی این پژوهش تبیین مولفه های رفتار حکیمانه از منظر قرآن و احادیث است. مراد از این مولفه ها, عناصر موثر در صدور رفتار حکیم می باشد. از تحلیل محتوای گزاره های قرآنی و روایی متناسب با این موضوع بدست آمد که رفتار حکیمانه دارای دو گونه مولفه اثباتی و سلبی در دو ساحت نگرش و گرایش است. رفتار حکیمانه در عرصه نگرشی نیازمند بینش و دانشی صحیح از هدف حیات انسانی است؛ همین نگرش باعث ایجاد گرایشات اثباتی چون: حق مداری، خیر خواهی، تقوا، صبر، امانتداری, ... و در مقابل گرایشات سلبی چون دوری از باطل گرایی، شر گرایی، گناه و ..در حکیم می شود

جامعه و زندگی اجتماعی انسان موضوعی دارای ابعاد و زوایای گوناگون است که عوامل تکامل و انحطاط آن جوامع از جمله موضوعات مهم و مبتلا به آنها بوده، و اهمیت ویژه آن بدیهی و بر هیچ عقل سلیمی پوشیده نیست. به جهت اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر به بررسی آن در تفسیر گرانقدر المیزان می پردازد. از آن جا که آیات فراوانی از قرآن کریم به موضوع «اجتماع» و احکام و سنن مربوط به آن ها پرداخته و متذکر حال و سرگذشت اقوام مختلف گردیده است از این رو می توان نظرات مهمی ذیل آیات مربوطه در تفسیر المیزان درباره عوامل تکامل و انحطاط جوامع یافت. این پژوهش ابتدا مفاهیمی را که در حوزه این موضوع قابل توجه هستند از قبیل «تکامل» ،«انحطاط» و «جامعه» را مورد بررسی قرار داده و پس از آن به موضوع «امکان و قابلیت قانونمند سازی تکامل و انحطاط جوامع» بر اساس دیدگاه های اجتماعی و تاریخی و قرآنی موجود می¬پردازد. به علاوه از آن جا که دستیابی به دیدگاه¬های علامه طباطبایی در خصوص این موضوع نیازمند تبیین مبانی نظری ایشان است در فصل سوم این نوشتار مبانی نظری علامه در باره موضوع تکامل و انحطاط جوامع در قالب چهار زیر مجموعه «هستی شناسی»، « انسان شناسی» ، «جامعه¬شناسی» و «فلسفه تاریخ» مورد بررسی قرار گرفته است. پس بررسی مجموع مقدمات طرح این موضوع، در فصل چهارم عوامل تکامل و انحطاط جوامع به تفکیک و تفصیل در تفسیر المیزان مورد بررسی واقع شده است که در نتیجه می توان گفت: «قانون مداری دین محور» و « وحدت» زیربنایی ترین معیار های تکامل در هر جامعه ای به شمار می¬آیند. علاوه بر آن عواملی مانند: «دین»، «حکومت»، «قانون»، «اقتصاد» و «اخلاق» به عنوان مهم¬ترین عوامل تکامل، و زمینه هایی مانند :«انحرافات اعتقادی و عملی در دین»، «حکومت غیر دینی»، «انحرافات اقتصادی» و «تفرقه و اختلاف» به عنوان عوامل انحطاط جوامع در المیزان معرفی شده اند. کلید واژه¬ها: «تکامل»،«انحطاط»، «جامعه»، «تفسیرالمیزان»، «قرآن کریم»، «فلسفه تاریخ»

سوره های «مدّثّر» و «قیامت» در جز بیست و نهم قرآن کریم قرار دارند و بنابر نظر غالب مفسّران در مکّه نازل شده و موضوع مشترک هر دو بر محور انذار به معاد استوار است. در میان مفسران اختلاف نظرهای بسیاری در مورد تفسیر آیات این دو سوره دیده می شود؛ که با رجوع به روایات اهل بیت علیهم السلام که تا عصر حاضر به دست ما رسیده، می توان به رفع برخی از این اختلافات و به تفسیر اصحّ آیات دست یافت. امّا آنچه در مواجهه با روایات رخ می نماید این است که با وجود تلاشهای بسیاری که از سوی مفسران در تفاسیر روایی صورت گرفته، همچنان روایاتی وجود دارند که در کتب روایی نقل شده امّا در اینگونه تفاسیر روایی ذکر نشده اند (و این در حالی است که این روایات نقش بسزایی در تفسیر آیات این دو سوره داشته اند) و در مورد روایات ذکر شده در تفاسیر نیز تنها به نقل احادیث بدون بحث و بررسی اکتفا شده است. لذا گردآوری روایات این دو سوره در این پژوهش نسبت به سایر تفاسیر روایی کامل تر انجام شده است که در مجموع 77 روایت برای سوره مدثر و 48 روایت برای سوره قیامت به دست آمد. این روایات ذیل آیات دسته بندی و از منظر گونه شناسی و تناسب با مفاد ظاهری آیات بررسی شده اند. تنوع گونه های این روایات بدین شرح است: «ایضاح لفظی، ایضاح مفهومی، بیان لایه های معنایی، بیان مصداق، جری و تطبیق، استناد به قرآن، سبب نزول، پاسخگویی با قرآن، بیان قرائت». بعضی روایات نیز در زمره روایات مرتبط با آیات این دو سوره هستند. در مورد تناسب مفاد روایات با مفهوم ظاهری آیات نیز در مجموع می توان گفت روایات این دو سوره اکثراً هم سو و مساوی با مفهوم ظاهری آیه و یا از نوع عموم و خصوص مطلق بوده اند و یا به نحوی باطن و مصداق آیه را بیان می کردند که آنها نیز مغایرتی با ظاهر آیات نداشتند. همچنین میزان آسیبهای محتوایی و لفظی در مقابل شمار کل روایات بسیار اندک است. تفاوت بیان و ساختار روایات نیز بیانگر این نکته است که ائمه اطهارعلیهم السلام ازفرصت های مختلف برای تبیین آیات الهی استفاده می کردند. میزان فراوانی حضور معصومان علیهم السلام نیز در این روایات با یکدیگر متفاوت بوده که بیشترین تعداد روایت به ترتیب از قول امام صادق علیه السلام و پیامبر اکرم علیه السلام نقل شده اند. در این پژوهش سعی شده است تا تفسیری روایی از سوره های «مدّثّر» و «قیامت» بر مبنای میراث برجای مانده از سخنان گرانقدر اهل بیت علیهم السلام فراهم آید.

در فصل اول این پایان نامه اصول و مبانی استخراج موضوع محوری سوره های قرآن کریم با دلایل مستند و مستدل ارائه شده است. همچنین قرینه های کشف غرض سوره در دو دسته- قرینه های متصل و منفصل- معرفی شده اند. فصل دوم به ارائه تفسیر پیوسته و مختصر سوره بقره اختصاص یافته است در اصل در این فصل پیوستگی آیات ذیل یک سیاق بررسی و بیان شده اند. در فصل سوم بر اساس قرینه های کشف غرض که در فصل اول معرفی شده بودند قرینه های کشف غرض در سوره بقره بررسی شده اند. در فصل چهارم با استفاده از نتایج به دست آمده در فصل دوم و سوم و نیز بررسی و نقد دیدگاه سایر مفسرین، موضوع محوری سوره بقره تبیین شده است. این پایان نامه علاوه بر بیان مبانی نظری و روش کشف غرض سوره ها به صورت موردی فرایند کشف غرض در سوره بقره که بلندترین سوره قرآن کریم می باشد را نشان داده است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

محدوده مطالعه در این رساله هجرت و ضرورت آن و پیوند آن با آموزه های دینی و بیان نمودهایی از آن در زندگی انبیای گذشته و نیز بیان آثار و نتایج و برکات حاصله از هجرت بویژه هجرت پیامبر اکرم(ص ) است .

طبرسی در تفسیر مجمع البیان لعلوم القرآن علاوه بر تفسیر آیات به تبیین مباحث علوم قرآنی نیز اهتمام داشته است . در این رساله نگارنده به طرح و تدوین چهار مبحث مهم علوم قرآنی از دیدگاه وی پرداخته است که این مباحث عبارتند از: -1 نسخ در قرآن، که ابتدا مفهوم نسخ از دیدگاه لغت پژوهان و مفسران و آراء آنها در امکان نسخ، قبول یا رد گونه های آن و حکمت نسخ بیان شده، آنگاه به شرایط نسخ از دیدگاه طبرسی اشاره شد که وی با توجه به این شرایط شش مورد نسخ را پذیرفته و در هفده مورد نظر دیگر مفسران را مبنی بر نسخ آیه رد می کند. -2 محکم و متشابه: در این فصل اقوال مفسران در معنای محکم و متشابه، حکمت متشابهات و آگاهی راسخان در علم به تاویل متشابهات بیان شده و در ادامه اقسام متشابهات و تاویل آنها از دیدگاه طبرسی ذکر گردیده و به حروف مقطعه قرآن به جهت تناسب با بحث اشاره شده است . -3 اعجاز قرآن: که به بیان زمینه نزول قرآن، تناسب معجزه با عصر نزول آن، معنای اعجاز در لغت و قرآن و فرق آن با سحر از دیدگاه طبرسی پرداخته شده، آنگاه سیری تحدی و حکمت آن و وجوه اعجاز قرآن از دیدگاه مفسران به تفصیل ذکر گردیده است . -4 تحریف ناپذیری قرآن: در این فصل پس از اشاره به معنای لغوی و اصطلاحی تحریف و اقسام آن، به تاریخچه اتهام تحریف به تشیع ریشه ها و عوامل آن پرداخته شده و استدلالات طبرسی بر تحریف ناپذیری قرآن ذکر شده است .

موضوع تحقیق این رساله، جریان شناسی نفاق در قرآن کریم یا به عبارت دیگر تاریخ نفاق و منافقان در قرآن کریم می باشد. منافق به معنی انسان دورو و دو چهره یا به عبارتی در لسان مومن و در دل کافر اولین بار در قرآن کریم استعمال شد بیشتر علما قائلند: آغاز نفاق در صدر اسلام با آغاز هجرت همراه بوده است ، زیرا هجرت مسلمانان و رسول گرامی اسلام به مدینه، گسترش اسلام و قدرت و شوکت عظیم این آیین الهی را در این بلاد به ارمغان آورد. ورود آیین جدید و انتشار آن در مدینه برای برخی صاحب منصبان قدیم ایجاد مشکل نمود و خطری جدی برای منافع آنان به شمار می رفت . جامعه مدینه آن زمان تشکیل شده بود از: مشرکان، یهودیان، اعراب بادیه، و تازه مسلمانان، که هر یک از این گروهها، گرایشها و خواستهای متفاوتی داشتند. بدیهی است که راه و رسم جاهلی و آداب سنن کهن، با آیین جدید و راه و رسم نوین در تضاد و رویارویی بود. و از آنجا که مخالفان با اسلام توان رویارویی و مقابله با این آیین الهی را در خور نمی دیدند به حر به نفاق تمسک جسته، به ظاهر اسلام آورده و در دل کافر بودند. بدین ترتیب از همه حقوق و منافع جامعه اسلامی بهره مند شده و از سلامت جان و مال برخوردار می شدند لکن پنهانی و مخفیانه اهداف و مقاصد از پیش تعیین شده خویش را دنبال می کردند. زمانی با فاش نمودن اسرار مسلمانان نزد کفار و جاسوسی برای آنها، گاه از طریق همدستی با یهود و حمایت از ایشان زمانی دیگر با پخش شایعات مخرب و توهین آمیز نسبت به ساحت مقدس پیغمبر (ص) و اهل ایمان و وقتی دیگر با فریب دادن مومنان و تضعیف روحیه در آنان و پیوسته با حرکاتی بس مرموزانه و مزورانه در جهت نابودی و متلاشی نمودن قدرت نوبنیاد اسلامی قدم بر می داشتند. خداوند متعال نیز متقابلا از طریق وحی پرده از چهره کریه نفاق و منافق بر می داشت و با بیان توطئه و تزویرها و صفات و حالات منافقان و آنان را بدتر از کفار معرفی کردن، مومنان را از خطر آنان بر حذر می داشت . پیامبر (ص) آیات تنبه آفرین و بیدار کننده را بر مسلمانان قرائت می کرد و عملا خود به تفسیر آن می پرداخت ، گاه با حلم و بردباری زایدالوصف خویش که خاص سیره پیامبران است ، با حوادث روبرو می شد و زمانی با قاطعیتی وصف ناپذیر توطئه های منافقان را در هم می کوبید و ماهیت فریبکاران متظاهر و متقلب را افشا می نمود. و تا زمانیکه در قید حیات بود منافقان را از رسیدن به اهداف شوم خود ناکام گذاشت . رساله حاضر به ترتیب شان نزول آیات الهی درباره منافقان، حالات ، رفتار و توطئه هایشان و برخورد پیامبر عظیم الشان و مومنان با آنها تدوین شده است و آنچه در نهایت می توان گفت : این است : در هر عصر و نسلی خطر نفاق و منافق جامعه اسلامی و اسلام را تهدید می کند و مسلمانان همواره باید هشیار و آماده مقابله با این گروه که بدتر از کفارند باشند.

در این رساله تلاش شده است آیه تطهیر از جهات گوناگون مورد بررسی قرار گیرد. فصل اول رساله کلیات را در برمی گیرد که شامل مقدمه، بیان مسئله، فرضیات ، سوالات اصلی، هدف ها و روش انجام تحقیق است . فصل دوم چگونگی آینده نگری پیامبر در حوزه تعیین مرجعیت فردی و گروهی پس از خود مورد بررسی قرار گرفته است و نحوه پیامبر با گروههای مقابل اسلام بیان شده است . فصل سوم واژه شناسی آیه است که چهار واژه کلید آیه تطهیر از دیدگاه از دیدگاه لغویان مورد بررسی واقع شده است . فصل چهارم اختصاص به بررسی اقوال پیرامون آیه - خاصه سه قول مهم در این زمینه دارد که در نهایت قول برتر با دلایل قطعی برگزیده شده است . فصل پنجم نتایج حاصل از آیه مورد بررسی قرار گرفته است که شامل عصمت ، امامت و استمرار امامت پس از علی (ع) می باشد. در فصل ششم سیر تاریخی استدلال ائمه (ع) به آیه تطهیر بیان شده است که با ذکر روایاتی از هر امام تفسیر این بزرگواران از آیه شریفه را نمایانده ایم.

قرآن کریم معجزه پاینده رسول اکرم صلی الله علیه و آله است و برجسته ترین وجه اعجاز آن، اعجار بیانی و فصاحت و بلاغت بی نظیر آن است . واژه گزینی قرآن بی بدیل و شگفت انگیز است و ظرافتهای آن عجیب . با این همه واژه های ترادف نمای قرآن تامل برانگیز است که بحثی به عنوان وجود یا عدم ترادف را در قرآن پدید آورده است ، مبحثی که از دیرباز بیان و بنان عالمان زبان عربی را به خود مشغول داشته، آرا مختلفی را در این خصوص در پیش گرفته اند. حق آن است که براساس این پژوهش هیچ یک از واژه های به ظاهر مترادف نمی تواند به جای دیگری بنشند و این حقیقی است که اعراب خالص و برخوردار از فصاحت که قرآن در میان آنها نازل شد به درکش نائل آمدند. این پایان نامه برای بازگفتن این حقیقت مشتمل بر فصلهای زیر است : فصل اول شامل فرضیاتی است که بدان پرداخته ایم همراه با بیان اهداف و روش تحقیق. در فصل دوم برای آشنایی با فضای نزول قرآن به اختصار ادب عربی در روزگار جاهلی بررسی شده است . در فصل سوم علاوه بر تعریف لغوی و اصطلاحی ترادف ، از سر تطور بحث ، علل وقوع ترادف و آثار آن سخن رفته است . در فصل چهارم آرا و اندیشه های قائلان و منکران ترادف در زبان عربی به تفصیل گزارش شده است . در فصل ششم نمونه هایی از واژگان مترادف نمای قرآن را انتخاب و به بیان فرقهای دقیق میان آنها پرداخته ایم. در فصل هفتم نمونه هایی از تاثیر فروق در مباحث تفسیری آمده و در پایان فهرست تفصیلی واژه های ترادف نما با ترتیب الفبایی آورده شده است .

رساله حاضر در یک مقدمه و سه بخش به شرح ذیل، تهیه و تدوین شده است : در بخش اول که مشتمل بر دو فصل است ، ابتدا در فصل اول به ویژگیهای علمی-شخصی سعید پرداخته شده، و سپس در فصل دوم وضع سیاسی-فکری-اجتماعی عصر سعید و جایگاه وی در آن عصر روشن شده است . بخش دوم مشتمل است بر تفسیرنگاری و روش شناسی تفسیر سعید که در فصل اول آن ادوار مختلف تفسیر تا عصر سعید بررسی شده و فصل بعد به بیان امتیازات خاص تفسیر سعید بر سایر تفاسیر، مصادر و منابع وی در تفسیر، و آراء وی در علوم قرآنی بمعنی الاخص اختصاص یافته است . بخش سوم یا قسمت پایانی رساله که در واقع همان "تفسیر سعیدبن جبیر" است ، اساس و شالوده تحقیق را شکل می دهد، که مشتمل است بر کلیه روایاتی که از شخص سعید در آثار تفسیری متقدمین و متاخرین نقل گردیده است .

این رساله در یک مقدمه و دو فصل تحت عناوین : فطرت خداشناسی و اثبات توحید تنظیم شده و در هر مبحث پس از نقل نظر صاحب المیزان ، براساس معیارهایی که در مقدمه همین رساله آمده است تاثیر نقل و اثر بر مباحث توحیدی مذکور مورد بررسی قرار گرفته است .

علی (ع) اسوه عدالت و سیره آن بزرگوار تبلور راستین دادخواهی و ستم ستیزی است ، عدالت را در سیره علوی بررسی کردن یعنی تمام زندگانی و آموزه های آن بزرگوار را به بحث و تحلیل نهادن ، بررسی مفهوم عدالت در فرهنگ نامه ها و دیدگاه عالمان و فیلسوفان و بررسی واژه های مترادف با عدل برای وارد شدن به بحث اصلی این پژوهش لازم دانسته شد آن گاه سخن از اهمیت عدالت رفت است و جایگاه والای آن در اندیشه و کلام امام علی ( ع ) پیوند حکومت و چگونگی تحقق عینی این عنوان در زوایای حکومت بحث دیگری است که در این پژوهش پی گیری شده است و نشان داده شده است که از نگاه امام علی (ع) حکومتی دینی ، الهی و مردمی است که بر پایه عدل استوار باشد و عدالت را در تمام شئون زندگی جاری سازد. مردم و عدالت اجتماعی از نمودهای والای آموزه های علوی است که بدان پرداخته شده و چگونگی شکل گیری عدالت در میان مردم بررسی شده است ، عدالت چگونه می گسترد و چه موانعی از اینکه عدالت گسترده شود جلو می گیرد ، موضوعی است که در یکی از فصول این پژوهش پی گیری شده است و بالاخره فرجام بخش رساله آثار عدالت و عدالتجویی و عدالت گستری است و با پیشنهادات و فهرست رساله پایان می پذیرد.

با توجه به جایگاه و اهمیت نماز در تمامی شرایع و ادیان و خصوصا جایگاه رفیع آن در دین مبین اسلام و توجه و عنایت اسلام نسبت به آن و بخصوص بیان آن با واژه اقامه در سراسر قرآن ، بر این عقیده ایم که بین خواندن نماز و اقامه آن تفاوت وجود دارد ، هر کجا در قرآن و روایات امر به اقامه شده است ، ناظر به شرایط و مقدماتی است که در صورت عدم تحقق آنها ، نماز به معنای واقعی خود اقامه نمی گردد و هر چه بیشتر به آداب و شروط اقامه نماز جامه عمل پوشیده شود ، آثار و برکات بیشتری از نماز در جامعه مشاهده می شود. با تدبر در آیات و روایات و تتبع در منابع و تفاسیر ، این فرضیه ثابت گردید که خواندن نماز ، آداب و شروط و مقدماتی دارد که در توضیح المسائل و رساله های عملیه بیان گردیده است ، و اقامه نماز دارای آداب ، شروط و مقدماتی است که در این نوشته به برخی از آنها پرداخته شده است . اقامه نماز علاوه بر تلاش همه جانبه در انجام تکالیف الهی که خواندن نماز است ، سعی و تلاش مضاعف بر ترویج فرهنگ نماز در جامعه ، تشویق و تحریص دیگران به این امر ، مداومت و تواصی به آن و در یک کلمه عینیت بخشیدن به مفاهیم بلند نماز است .

اضطراب و دلهره که همان تحریک هیجانی فرد همراه با نگرانی و ترس است ، از دغدغه های اساسی و از مباحث بسیار جدی جوامع امروزی است . پاسخ به پرسشهای کلیدی در این زمینه را در آیات روح بخش الهی می توان جستجو کرد. مثل : اضطرابهای منفی کدامند؟ سبب و ریشه این اضطرابها چیست؟ قرآن چگونه به درمان آن می پردازد؟ اینها سوالاتی است که نویسنده در پی پاسخ بدان است .

اصلاح به معنای زایل کردن فساد ، به سامان آوردن ، به صلاح آوردن و ... است که در قرآن کریم با مشتقات مختلف آمده است و در مفاهیمی از قبیل : صلاحیت دخول در بهشت ، اصلاح بعد از توبه ، اصلاح وصیت ، صفت عمل و انسان ، اصلاح میان مردم و ... بکار رفته است ، که انجام دهنده آنها فردی صالح و مصلح شناخته می شود. در تقابل اصلاح ، فساد و افساد قرار دارد که هر گونه خروج از حالت سلامت و اعتدال ، ظلم و ستم ، کفر و شرک و نفاق ، محاربه با خدا و رسول ، و ... فساد تلقی شده و عامل آن مفسد نامیده می شود. تلاش برای رفع هر گونه فسادی ، وظیفه واجب هر فرد و نظام اسلامی قلمداد می شود. در اندیشه قرآنی قرار گرفتن فرد و جامعه در مسیر الهی است که برای انجام اصلاحات ، مصلحان موظف به حرکت به طرف جامعه و تلاش برای رفع موانع هدایتند. جریان اصلاح طلبی و اصلاح طلبان در جامعه دینی در صورتی توفیق خواهد یافت که دور از شائبه های نفسانی بوده و با قصد و هدف الهی انجام گیرد.

در این تحقیق سعی برآن بوده که آن زوایای انسان شناسی قرآن که اصلا مورد توجه واقع نشده و یا کمتر مورد توجه واقع شده ، مورد بررسی قرار گیرد. در فصل اول از این تحقیق ابتدا به بررسی تعدد اسما انسان در قرآن کریم پرداخته شده و چنین نتیجه گرفته شده که این اسما با یکدیگر مترادف نمی باشند و هر یک حامل معنای مخصوص به خود است به گونه ای که واژه بنی آدم همواره با نوعی تکریم و کرامت همراه بوده ، برخلاف واژه انسان که همواره با نوعی مذمت و نکوهش همراه است و در جایی این واژه به کار می رود که سخن از نقاط ضعف طبیعت اولیه انسان و یا طبیعت ثانویه انسان فاقد ایمان و تقوا در میان باشد. سپس به دوگانگی اوصاف انسان در قرآن پرداخته شده و مباحثی از قبیل : سر دوگانگی اوصاف انسان در قرآن ، تبیین نقاط ضعف طبیعت اولیه انسان ، بیان گرایش های موجود در طبیعت اولیه انسان ، حکمت وجود چنین گرایشهایی در طبیعت اولیه انسان ، علت کثرت اوصاف منفی انسان نسبت به اوصاف مثبت او در قرآن کریم و ... پرداخته شده و سعی شده به گونه ای مستدل به شبهات و پرسشهای موجود در این زمینه پاسخ گفته شود. و در پایان نمایه دقیقی از آیات اسما و اوصاف انسان در قرآن ارائه شده است . در فصل دوم و سوم نیز سعی سعی شده ، تمامی اوصاف مثبت و منفی انسان از زوایای مختلف بحث و بررسی قرار گیرد.

تعیین معیارهایی برای نقد حدیث و توجه به نکاتی در فهم حدیث از جمله اموری است که ریشه در روایات پیامبر اکرم (ص) و ائمه اهل بیت (ع) دارد و از دیرباز مورد توجه بوده است . با اینهمه در غیر حوزه فقه ، حدیث پژوهان در داوری در باره احادیث بسیار احتیاط کرده اند و این احتیاط در حوزه روایات شیعی آن چنان شدید بوده است که کمتر نگاشته ای مستقل در این باره شکل گرفته و موارد انگشت شمار آن هم ، منحصرا متعلق به دوره معاصراست . دراین بحث روایی تفسیر المیزان ، با گردآوری روایات غیر فقهی ناظر به آیات قرآنی ، مجموعه ای گسترده و بی بدیل را فراهم آورده که ضمن آن علامه به داوری در باره احادیث پرداخته و کاستی های روایات را در کنار پیچیدگی ها و لطایف آن به نیکویی نمایانده است . علامه در بررسی خود از روایات ، بیش از هر چیز، به متن روایت توجه دارد و از ضعف سند جز به عنوان قرینه ای درکنار متن ، یاد نمی کند. همچنانکه متن روایات را با عرضه بر قرآن ، سنت ، عقل ، تاریخ ، واقع و علم به نقد می کشد . اما رویکرد علامه را تنها در همین معیارها نمی توان خلاصه کرد.

دراین نوشتار پس از گزارشهایی کوتاه از دیدگاه جاهلی نسبت به طبیعت و نیز دیدگاه عهدین در این باره ، اهداف قرآن از طرح مسائل طبیعی بیان شده و سپس به تفصیل دیدگاه قرآن در باره آب، باران، باد، ابر، رعد، برق، کوهها، نهرها، چشمه ها، دریاها، گیاهان و نیز حیوانات تبیین شده است.

در فصل نخست این پایان نامه بر مساله زبان ، مفهوم زبان ، فلسفه زبان، و کارکردها ونقشهای گونه گون زبان به ویژه زبان هنری-ادبی را از زبان متعارف و علمی بحث می شود.فصل دوم ، زبان دین را بررسی می کند.در فصل سوم چشم اندازی بر مهمترین عناصر فکری سه قرن اخیر غرب ، به ویژه معرفت شناسی تجربی ، فلسفه تحلیلی و هرمنوتیک فلسفی و چالشهایی است که این عناصر در فراروی معرفت دینی و زبان دین بحث می شود. فصل چهارم گزارشی است از چهار طیف از رهیافتهای زبان دینی معاصر غرب که در عین حال بر معضلهای بنایی یا مبنایی هر یک نیز فی الجمله اشاراتی گویا رفته است.در فصل پنجم کوشش شده است تا ریشه ها، زمینه ها و علل بروز نظریات زبان دینی جدید غرب واکاوی شود. در فصل ششم به حوزه زبان قرآن وارد می شود. در فصل هفتم به طرح این پرسش اصلی می پردازد که آیا زبان قرآن ناظر بر معانی ویژه، وضع عرفی خاص است یا در همان معنای عام لغوی-عرفی؟ و یا آن که نوعی تفصیل در این زمینه مطرح خواهد بود؟. در فصل هشتم ، قرآن زبان نمادها یا حقایق متعالی است بحث می گردد.در فصل نهم به این پرسش پاسخ می دهد که آیا زبان قرآن تنها اثر کارکردی و تعهد برانگیزی دارد یا آن که گزاره ها و آموزه های این متن در قلمرو موضوعات گوناگون تمامی برخاسته از واقعیت و حکایت از حقیقت دارد ؟ در فصل دهم راههای گوناگون پیشادینی و درون دینی که زمینه های کشف زبان قرآن را فراهم می نماید مورد بررسی قرار می گیرد.فصل یازدهم دیدگاه نویسنده را در زبان قرآن بیان می کند.آخرین فصل این پایان نامه را معناشناسی و هرمنوتیک فهم قرآن تشکیل می دهد.

جایگاه رفیع و شخصیت والای امام علی (ع) در فرهنگ شیعه و نیاز همیشگی جامعه مسلمین ، به خصوص جامعه ما در عصر حاضر، به الگوگیری از روشهای سیاست گذاری و حکومت داری امام علی (ع) ، نویسنده را برآن داشت که به بررسی و تبیین یکی از جنبه های زندگی اجتماعی و سیاسی ایشان بپردازد. امام علی (ع) در دوران حیات رسول اکرم (ص) ، لیاقت و شایستگی خود را برای رهبری پس از ایشان، نشان داد و بارها پیامبر (ص) ، این مطلب را به مسلمانان یادآوری کرد. ولی پس از رحلت پیامبر(ص) عده ای به مخالفت با امام علی (ع) برخاسته و جایگاهی را که برازنده او بود، تصرف کردند. پس از گذشت سالها، هنگامی که جامعه مسلمین از الگوی جامعی که پیامبر (ص) برای آن بنا نهاده بود، فاصله گرفته بود، مردم به امام روی آوردند و برای سپردن رهبری، به ایشان پای فشاری کردند. اما این برهه از زمان، پایان مخالفتها با امام نبود، بلکه مخالفتها با او ابعاد گسترده تر و شدت بیشتری یافت. فزون خواهان و قدرت طلبانی که تاب تحمل عدل علوی را نداشتند و کوردلانی که درک و پیروی از سیاستهای حکیمانه امام برایشان دشوار بود، به مخالفت با امام برخاستند و مشکلات و موانع فراوانی در برابر او به وجود آوردند. تبیین چگونگی رویارویی امام با این مخالفان از اهداف این پژوهش است.مواجهه امام با مخالفان ، مسبوق به قواعد و شیوه هایی بود که در فصل دوم با عنوان مبانی نظری و روشهای اصولی امام علی (ع) بدان پرداخته شده است. سپس در فصل سوم ، گزارش کوتاهی از زندگی امام و مروری بر شایستگی ها و سوابق درخشان امام آمده است که مکمل نحوه نگرش امام به مسائل اجتماعی و انگیزه ایشان از ایفای نقش های کلیدی اجتماعی می باشد.در فصل چهارمبه ترسیم شخصیت و انگیزه و اقدامات مخالفان پرداخته شده، تا شرایط دشوار به وجود آمده مجسم شود. در فصل پایانی ، گونه های برخورد امام با مخالفان به تناسب نوع مخالفت و انگیزه آنان، از میان رخدادهای تاریخی عصر امام علی (ع) بیرون کشیده شده و تحت عناوین مدارا، سکوت، نصیحت و خیرخواهی، انتقاد، گفتگو، افشاگری و نبرد، تفکیک و دسته بندی شده است.

در این پژوهش بررسی و شناخت بعضی از سنتهای الهی ، یعنی قوانین و نظاماتی که بر کل عالم وجود به صورت عموم و بر زندگی فردی و اجتماعی به خصوص ، حاکم است، مورد پژوهش و کنکاش قرار گرفته و سپس نمونه هایی عینی از اجرای این سنتهای لایتغیر ، بر اشخاص و اقوام گذشته تاریخ از قصص قرآن استخراج و ارائه گردیده است.

پایان نامه حاضر در سه بخش و با عنوان امام علی (ع) و احیای فرهنگ قرآن سامان یافته است. بخش اول: به کلیات موضوع ، ضرورت پژوهش ، پرسش و اهداف پژوهش و تعریف لغت فرهنگ و اصطلاح آن اختصاص یافته است. بخش دوم : به شاخصهای اصلی فرهنگ قرآن ، و نگاهی به واپسین تلاشهای پیامبر اکرم(ص) در ابقای امت برفرهنگ وحی و افول تدریجی فرهنگ قرآن پس از رحلت رسول خدا(ص)پرداخته شده است. بخش سوم: با عنوان امام علی و احیای فرهنگ قرآن ، شایستگی های امام علی بر احیای فرهنگ قرآن و احیای فرهنگ قرآن در سیره گفتاری امام (ع) و احیای فرهنگ قرآن در سیره حکومتی امام علی (ع) مورد ارزیابی قرار گرفته است. در پایان خلاصه مطالب پایان نامه آمده است.

این رساله با عنوان مبانی قرآنی و حدیثی برائت از مشرکان شامل 5 بخش می باشد . بخش اول(واژه شناسی) مشتمل بر هفت فصل است که پس از مقدمه به تحلیل مفهوم برائت در لغت و همچنین تطور معنایی آن پرداخته و در فصل دوم مفهوم شرک در لغت بررسی شده است.فصل سوم و چهارم به بررسی برائت و شرک در اصطلاح (قرآن) پرداخته است. در فصل پنجم مراتب شرک بحث شده، فصل ششم ارتباط شرک با مفاهیم کفر و نفاق از دیدگاه قرآن کریم مطرح گردیده است و بالاخره در فصل هفتم وجوه مبارزه قرآن با مشرکین ذکر شده است.در بخش دوم پس از مقدمه و طرح بحث، فصل اول به کلیاتی در مورد سوره برائت و اعلان رسمی آیه برائت اختصاص دارد. در فصل دوم نکات مهم چند آیه از سوره مبارکه توبه بررسی می شود. فصل سوم به تعبیر قرآنی برائت در مشرکین اختصاص دارد و فصل چهارم عمومیت برائت از مشرکان را می رساند و اینکه برائت از مشرکان شامل همه گروههای کفار می شود.در بخش سوم جدال ممنوع در حج تحلیل می شود. فصل اول به مفهوم لغوی جدال می پردازد. در فصل دوم نظرات مختلف در قرائت آیه بحث می شود. جدال و مشتقات آن در قرآن در فصل سوم مطرح شده است. فصل چهارم به نظرات مفسران در باره جدال در حج اختصاص دارد. در فصل پنجم احادیث وارده در زمینه جدال(احادیث اهل سنت و احادیث اهل بیت) مطرح می گردد و در فصل آخر سیاق آیه بررسی می شود و نتیجه گیری کلی از بحث به عمل می آید. بخش چهارم به پیشینه برائت از مشرکان در ادیان ابراهیمی اختصاص دارد که در این بخش برائت حضرت ابراهیم (ع) از مشرکین و مظاهر شرک به تفصیل و انبیا دیگر به اجمال بحث شده است. در بخش آخر مساله برائت از مشرکان در زمان پیامبر (ص) بررسی شده است و اعلان آیه برائت از لحاظ تاریخی بیان گردیده است.

در فصل اول رساله حاضر ابتدا به تبیین مفهوم واژه غلو پرداخته و آنگاه تشرفی داشته به آستان مقدس کلام الهی و اشاراتی از آن کلام کریم را در باب معضل غلو عرضه داشته است. در فصل دوم تاریخچه ای مختصر از برخی فرق غلات با تفکیک به دو دوره قبل و بعد از غیبت کبری ارائه گردیده است. در فصل سوم به ارائه تحلیلهایی در باب جریان غلات پرداخته شده است.در فصل پایانی به مبحث نقد روایات -بعنوان ضرورت حیاتی منتج از مباحث پیشین پرداخته شده است.

در این پژوهش، ویژگیهای اجتماعی سیاسی جامعه آرمانی قرآن مورد بررسی قرار گرفته و در شش فصل سامان یافته است.فصل اول، راجع به کلیات است و در آن سوالهای اصلی تحقیق، فرضیات، اهداف و روش تحقیق بیان گردیده است. در فصل دوم، پس از بیان معنای لغوی و اصطلاحی جامعه و مدنی الطبع بودن انسان، جامعه آرمانی و جامعه آرمانی قرآن تعریف و ویژگیهای هر یک را برشمردیم. آن گاه جامعه طرح جامعه آرمانی در قرآن را تبیین و اهداف آن را بیان نمودیم. در فصل سوم، پس از بیان ضرورت طرح بحث اصالت، مفهوم اصالت، اصالت فرد، اصالت جامعه و اصالت فرد و جامعه به این نتیجه رسیدیم که از نگاه قرآن، فرد و جامعه هر دو اصالت دارند. در فصل چهارم که مهمترین فصل این نوشته است، مفهوم آزادی در لغت و اصطلاح، اقسام آزادی، تاریخچه آزادی، نظر موافقان و مخالفان آزادی، برخوردهای متفاوت فقها و علمای شیعه با این مقوله، صور مختلف آزادی در قرآن و سه نهاد و سمبل قرآنی آزادی، بیان شده است. با آوردن سه نمونه عینی از خود قرآن، نحوه برخورد قرآن با افکار و اندیشه ها را که همراه با آزادی و توام با احترام بوده، برنمودیم. محدوده آزادی را از نگاه قرآن بررسی و مقایسه ای نیز میان آزادی در قرآن و غرب انجام گرفته است. در فصل پنجم، پس از بیان مفهوم نظارت عمومی و راههای شناخت معروف و منکر به بیان اهمیت، آثار انجام و عواقب ترک آن پرداختیم. و بالاخره در آخرین فصل، ضمن بیان مفهوم عدالت، جایگاه و اهمیت آن، اشکال مختلف عدالت را از نگاه قرآن با ذکر شواهد قرآنی تبیین و موانع اجرا و راه تحقق آن را توضیح دادیم.

شخصیت زن از دیدگاه مفسران معاصر در این رساله به پژوهش نهاده شده است. برای رسیدن به فضایی مناسب ، جهت تحلیل این موضوع ، ابتدا شخصیت زن از نگاه تمدنهای گوناگون بشری و آئین های مختلف به اختصار گزارش شده است. و آنگاه موضوع یادشده در فرهنگ روزگار نزول یعنی در دوره جاهلیت به تفصیل آمده است. در این بخش یکی از روشن ترین نمودهای تحقیر جنس زن یعنی زنده بگور کردن او، افزون بر ریشه یابی تاریخی، زمینه شناسی شده و عوامل مختلف این اقدام ضد انسانی کاویده شده است.پس از آن نگاهی است اگر چه گذرا به وضع زن درنگاه افراطی به آن و به اصطلاح در آموزه های فمینیستی با عنایت به چگونگی شکل گیری این اندیشه و آسیب شناسی آن و پی آمدهای این جریان. سپس نقش تاریخی آموزه های اسلام دراحیای شخصیت زن بررسی شده و تکریم اسلام از زن از زوایای مختلف به بحث نهاده شده است. مبانی شخصیت زن از دیدگاه اسلام ، با توجه به خلقت او، حقوق و تکالیفش از نظر اسلامی یکی دیگر از مباحث بررسی شده دراین رساله است. رساله به تفاوتهایی بین زن و مرد باور دارد : به همین دلیل ، از یکسو چگونگی این تفاوتها را و از سوی دیگر، راز و رمزهای آن را بیان کرده است. با اینهمه ، این سوال درپیش رو نهاده شده است که آیا در جوامع اسلامی به صورت یک واقعیت ، زن در جایگاه شایسته و بایسته اش قرار دارد؟ اگر پاسخ منفی است، این وضع معلول چه عواملی است؟ این عوامل دراین بخش ارزیابی شده است. و بالاخره برای ارائه نمونه و یا نمونه هایی از شخصیت مطلوب از زن در نگاه اسلام در فصلی با عنوان تجلی شخصیت زن در تاریخ انبیا این موضوع بررسی شده است. محور پژوهش در آنچه آمد براساس تفاسیر پنجگانه المنار، الجواهر، فی ظلال القرآن، المیزان و نمونه بوده است .

برای بررسی روش تحقیق هر پژوهشگری بایستی اثر علمی او را مورد مطالعه دقیق قرار داد تا بتوان از طریق آن ، روشی را که پژوهشگر برگزیده شناسایی نمود و قوت و ضعف آن روش را تشخیص داد. تحقیق حاضر، بررسی روش علامه طباطبائی در تفسیر قرآن می باشد.

ساختار اصلی این تحقیق ، بررسی تجلی آیات قرآنی در دفتر اول مثنوی و انگیزه های مولوی از به کارگیری آیات قرآنی در مثنوی معنوی است. در فصل اول، به شرح حال زندگانی مولوی پرداخته شده و مراحل رشد و بالندگی و تاثیر پذیری وی از پدر و ارباب معرفت، مورد کاوش قرار گرفته است. دراین فصل نیز، بطور تقریبا مستوفی ، عقاید و افکار عارف و شاعر کم نظیر مولوی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است، و سعی گردیده با مراجعه به منابع معتبر ، دیدگاه و مذهب مورد اعتقاد مولوی و رویکردش را نسبت به مبانی و اصول مسلم دین اسلام روشن و تبیین شود. در فصل دوم ، میزان تاثیر پذیری ادب فارسی و نیز مولوی را از آیات قرآنی و همچنین تصوف و مکتب مولوی را کاویده و روشهای استفاده وی از آیات قرآنی اعم از اقتباس و تضمین و تلمیح و ... بطور روشمند مورد تحلیل قرار گرفته است.در فصل سوم ، جلوه های صریح و غیرصریح آیات قرآن را در دفتر اول مثنوی که به بیش از دویست و سی مورد تخمین زده می شود ، بیان نموده و ابیات استخراج شده در دفتر اول را تحت پنج عنوان و بهش کلی: خدا و نظام آفرینش ، ذکر جمیل محمد(ص) ، توصیف پیامبران آسمانی ، اخلاق و معاد تقسیم نموده و در آغاز هر عنوان ، نظریه کلی مولوی را پیرامون آن عنوان ، ذکر شده است.

مباحث این نوشته در قالب چهاربخش تنظیم شده است و هر بخش مشتمل بر دو یا سه فصل است. بحث واژه شناسی حکمت و موارد گوناگون کاربرد آن درعرف دانشوران مسلمان و نقطه آغاز پیدایش حکمت در حوزه زبان و سیر تدوین حکمت نامه ها از آغاز تا این زمان ، قسمتهای مختلف فصل نخست بخش اول را تشکیل می دهد.فصل دوم به بررسی واژه مثل و امثال در لغت و قرآن و عرف ملتها به صورت عام و امت اسلام و متون اسلامی به طور اخص می پردازد. سپس گذری بر سیر تدوین امثال توسط مسلمانان از آغاز تا عصر حاضر دارد.-در بخش دوم با نزدیک شدن به محور اصلی نخستین فصل را پس از اشاره ای گذرا به واقعی بودن اعلام و قصه های قرآنی به بحثی دراز دامن پیرامون مغایرت لقمان حکیم قرآنی با لقمان بن عاد اساطیری -که موضوع بعضی از امثال مستهجن جاهلی است-اختصاص داده و در فصل دوم ، پس از گفتاری کوتاه پیرامون راز انتساب سخنهای ناب به شخصیت ها، نگاهی به احتمال پیوند حکمتهای لقمانی با آموزه های حکمی مندرج در منابع اهل کتاب صورت گرفته است.-بحث لقمان در آئینه روایات و منابع اسلامی فصل نخست بخش سوم را ویژه خود ساخته است و در فصل دوم ، بیشتر برای شناسایی ابعاد شخصیت این حکیم الهی به روایات شیعه مراجعه شده است.فصل سوم این بخش ، بحث مستقلی در مقایسه لقمان با ازوپ ، احیقار، بلعم باعور و الکمئون و ... انجام گرفته و در پایان هر مقایسه ، مغایرت جدی شخصیت لقمان با افراد یادشده مطرح و اختیار شده است، ضمن اینکه در واقعیت تاریخی لقمان قصه پرداز پدیدآورنده امثال لقمان معروف در دنیای غرب به صورت جدی تردید شده است.بخش چهارم دارای تمهیدی است مشتمل بر نکاتی چند به صورت درآمدی بر فصل پایانی که به عنوان فصل نخست این بخش تلقی شده و فصل آخر که طولانی ترین فصل و مقصود عمده نگارش این نوشتار است، به دسته بندی حکمتهای قابل دسترسی منسوب به لقمان در منابع اسلامی براساس عناوینی که عموما در حکمتهای قابل دسترسی منسوب به لقمان در منابع اسلامی براساس عناوینی که عموما در حکمت عملی مطرح است پرداخته شده و در مسیر ، گذری بر بعضی از متون منسوب به اهل کتاب نیز صورت گرفته و بدین صورت مجموعه ای مشتمل بر چهل باب پرداخته شده است.

هدف از دنبال کردن مباحث این پایان نامه ، آشکار کردن یکی از برکات وجودی امامان معصوم شیعه (ع) -در قالب اثبات حدیث شیعه و برکناری آن از یکی از اسباب ضعف حدیث-و نیز تاکید بر دقت بیشتر هنگام استناد به حدیث اهل سنت - و در نتیجه -تسهیل روند اجتهاد است.دراین پایان نامه ، تلاش شده است که پس از تعریف تدلیس ، انواع و حکم آن ، گردآوری نام مدلسان و نشان دادن نمونه های حدیث های مدلسی که در نخستین جلد هر یک از صحاح ششگانه درج شده است ، علل و زمینه های راهیابی تدلیس به این کتابها و سپس ، علل و زمینه های برکناری کتب چهارگانه شیعه را از نارسایی یاد شده مورد بررسی قرار می گیرد.

شادمانی یکی از هیجانهای مثبت در وجود آدمی است که بر اندیشه ، احساس و رفتار انسان اثر می گذارد.مفهوم شادمانی در قرآن و حدیث با واژه های گوناگونی مانند، فرح، سرور، بهجت، بشر و ... به کار رفته است. شادمانی در زمینه ها و بسترهایی می روید که بدون تامین بایسته این بسترها هرگز پایدار نخواهد بود.اما جای این سوال باقی است که شادمانی با دینداری قابل جمع است و یا باید یکی را فدای دیگری نمود؟ انجام دستورات دینی بر نشاط آدمی می افزاید و یا از آن می کاهد؟ این پایان نامه مفهوم شادمانی و جایگاه آن را بررسی می کند.