با تعمق و ژرف نگری در نظام آفرینش ، در می یابیم که خداوند جهان را براساس حرکت و کار قرار داده است و سیر تکاملی موجودات را بر این پایه استوار فرموده است . از آنجا که بشر نیز جزیی از این جهان آفرینش می باشد جهت رسیدن به تکامل، ناگزیر از سپری کردن این سیر تکاملی می باشد . بدین ترتیب انسان از همان آغاز برای حفظ حیات خود و تسلط بر طبیعت ، شروع به فعالیت نمود و در مسیر طبیعی زندگی خود به این نکته پی برد که تداوم زندگی فردی او نیازمند به برقراری ارتباط وتعامل با دیگر انسانهاست و برای حفظ تعامل و تعادل اجتماعی ، تقسیم کار اجتناب ناپذیر است و تنها از این طریق است که نیازمندی های طرفین رفع می گردد . بنابراین مشاهده می شود که در زندگی چیزی مقدس تر از کار نیست . اگر کار و تلاش نبود زندگی به همان شکلی که در زمان آدم علیه السلام بود باقی می ماند . انسان تنها با کار توانسته است پایه های تمدن را بر کره خاکی استحکام بخشد ، سرزمین ها را به آبادانی و آبادی تبدیل کند ، از بذرهای کوچک، درخت ها، جنگل ها و باغ های انبوه پدید آورد . (حائری ،1378 ،11 ) تعریف کار : کار در لغت فارسی در معانی گردیدن و شدن ، رفتار و کردار ، رنج و زحمت ، ممارست، اشتغال و تمرین. استعمال گردیده است . کار در اصطلاح عبارتست از سیر و صیرورت از نقص به کمال، از قوه به فعل، از جزء به کل و از مبدأ به معاد . (ولایی ، 1378 ، 1 ) همان طور که بیان شد، با توجه به این که تنها وسیله بدست آوردن محصول و نتیجه، کار و کوشش است.این قانون، پایدار و در هیچ نقطه ای از تاریخ حیات و در هیچ یک از شئون انسانی، استثنایی ندارد. همچنین اعتقاد به پدیده بخت، شانس و تصادف نیز مختص افراد متکبری است که از روی تکبر نمی خواهند به جهل خود اعتراف کنند .(جعفری ، 1378 ، 2 ) باتوجه به نقش کار و عمل در اعتلای حیات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه، و همچنین پدیده بیکاری که از مشکلات جدی جوامع امروزی است، (نظری ،1381 ،24 ) شاهد جایگاه والای کار در فرهنگ اسلامی می باشیم . آیات قرآنی درباره ی کار و کوشش در قلمرو حیات به قدری زیاد است که به صراحت می توان بیان کرد که اسلام دین فعالیت و کار است (جعفری ،1378 ،13 ) نه دین سستی و خمودی، پیروان خود را به کار و فعالیت وا می دارد و برخلاف برخی ادیان ، گوشه گیری و رهبانیت را ناروا می شمارد. چنان که در قرآن کریم بیش از 90 آیه در مورد عمل صالح آمده است . (نجف آبادی ، 1376 ، 40) به عنوان مثال در سوره کهف آیه 30 چنین می فرماید : إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ إِنَّا لا نُضِیعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً (30) آنان که ایمان آوردند و عمل شایسته انجام دادند ، ما پاداش آن کار نیکو را تباه نمی سازیم. با توجه به حدیث ثقلین که قرآن را ثقل اکبر و اهل بیت را ثقل اصغر معرفی کرده، می دانیم که اهل بیت مکمل قرآن و تبیین کننده آیات آن می باشند. در سیره نبوی و ائمه اطهار نیز شاهد توجه ویژه آنان به این مسئله می باشیم .با همه این شواهد بسیاری از روشنفکران، علت عقب ماندگی مسلمانان را ریشه در دین آنها می دانند. شاید بتوان علت عقب ماندگی مسلمانان را به دلیل کم توجهی به دستورات دینی شان و نهادینه نکردن آن دانست اما این که دین اسلام علت عقب ماندگی مسلمانان باشد، ادعایی غیر منصفانه و به دور از حق است. از آنجا که دین اهمیت ویژه ای در فرهنگ های مختلف دارد، تقریباَ تمامی انسان ها خود را تابع دین خاصی می دانند و طبق اوامر و فرامین دینی خود عمل می کنند ، نقش دین در زندگی انسان ها را نمی توان انکار کرد . بدین ترتیب در این پژوهش بر آن خواهیم بود تا ضمن معرفی جایگاه کار در قرآن وحدیث به توضیح وتبیین آن در دیگر کتب مقدس بپردازیم.

پژوهش حاضر به بررسی کارکردهای اجتماعی دین از منظر قرآن و روایات می پردازد. بحث بر سر حوزه نفوذ و حضور دین در حیات بشر از جمله مباحث مهم و چالش برانگیز بین اندیشمندان دینی و روشنفکران سکولار طی چند قرن گذشته بوده است. اجمالاً دو دیدگاه در این زمینه وجود دارد؛ دیدگاهی که نقش دین را در جامعه کم رنگ جلوه می دهد و بر تفکیک دین از دنیا و سیاست از دیانت گرایش دارد و دیدگاهی که بر نقش مثبت و تأثیرگذار دین در جامعه پافشاری می کند و با طرح مسأله جامعیّت دین الاهی و آسمانی اسلام، معتقد است این شریعت، به همه ساحت های حیات انسان اعم از فردی و اجتماعی، مادّی و معنوی، دنیوی و اخروی نظر داشته و در حقیقت تنها دین است که می تواند نیاز انسان اجتماعی نیازمند قانون را تأمین کند و جز در سایه دین داری نمی توان زندگی اجتماعی سعادتمندانه ای را تجربه کرد. هدف نویسنده آن است که با روش درون دینی، به بررسی نقش و کارکردهای اجتماعی دین بپردازد و نسبت دین را با پدیده های مرتبط با جامعه بشری به داوری بنشیند. لذا در این جستار پس از بررسی مفاهیم کاربردی و اشاره ای گذرا به برخی پیش فرض های موضوع، چهار نوع از انواع کارکردهای اجتماعی دین بررسی شده که شامل تمدّن سازی، امنیّت اجتماعی، شادی اجتماعی، نظم و انظباط اجتماعی می شود. یافته های پژوهش بیانگر آن است که دین کارکردهای فراوان و نقش های بی شماری در حیات پیروان خود ایفا می کند. برای نمونه مطالعه در سیر تمدن بشری نشان می دهد که دین نقش هدایت و رهبری اجتماعی را به صورت یک جریان هدف مند بر عهده گرفته و تعالیمش را مطابق ساحت های اندیشه ای بشر تدوین نموده است. همچنین امنیّت اجتماعی از دیگر کارکردهای اجتماعی دین، بسیار مورد توجه اسلام بوده است. آیین مقدس اسلام، از همان ابتدا موضع خود را نسبت به مقوله امنیّت فرد و جامعه روشن ساخت و آن را بر بستر ناآرامی ها و درگیری های شبه جزیره عربستان نشاند و در بدترین شرایط، بهترین اصول و روش را برای حفظ امنیّت و رسیدن به آرامش برای بشر به ارمغان آورد. از دیگر کارکردهای دین، شادی اجتماعی است که به عنوان یکی از ابزارهای مهم رساندن انسان به کمال مطرح است؛ اگر چه از آن غفلت زیادی شده است. نظم و انضباط اجتماعی، از دیگر مباحثی بود که در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفت. از نظر اسلام، نظم اجتماعی با توجّه به نیاز طبیعی انسان به زندگی جمعی، شکل می گیرد و تداوم آن منوط به ساز و کارهایی است که ادیان و قوانین بشری توان ارائه آن را ندارند. از نظر اسلام، جامعه زمانی که با قانون الاهی اداره شود و حاکمیّت دینی در آن برقرار باشد، روی نظم را به خود خواهد دید.