ابقا و حفظ آثار و نشانههای ارزشمند تاریخ حیات یک ملت در قالب فرهنگ مادی و معنوی، از آداب و رسوم و سنتها گرفته تا اندیشهای علمی، ادبی و هنری و همچنین بناها و شهرها و ... که تماما جزو میراث فرهنگی آن ملت محسوب میشود، از اهمیت زیادی در رشد و تعالی حیات فرهنگی ملت برخوردار میباشد. تا چندی پیش در عرصه معماری و شهرسازی درجهت حفظ میراث فرهنگی تنها به گذشتههای نسبتا دور و آثار باقی مانده از آن دوران در قالب تک بناها و گاه مجموعههای باستانی اکتفا میشد اما در حال حاضر این تفکرطیف گسترده- تری از زمان و مکانها را دربرگرفته است اکنون حتی اگر در زمان حاضر یک اتفاق و رویداد باارزش در مکانی به وقوع بپیوندد که بار فرهنگی مشخصی را داشته باشد. آن مکان و یا آثار به نحوی باید حفظ وبار فرهنگی آن قابل انتقال به آیندگان باشد. محدوده فعلی مرکز شهر تهران که شامل قسمتهای جدید تهران در دهه اول سده اخیر میباشد، مناطقی که هنوز پس از گذشت چنددهه گوشه و کنار آن یادآور خاطرات بسیاری برای نسل جوان آن دوران و یا به عبارتی پدران ما، از آن سالهای پرالتهاب میباشد و میتواند همواره یادآور خاطرات گوشهای از فعالیتهای اجتماعی و تذکری نسبت به بخشی از تاریخ این شهر باشد به بوته فراموشی سپرده شده است. سرنوشت آن در ارتباط تنگاتنگ با تغییرات ارزشهای صرفا اقتصادی روند و بدون هیچ گونه دید حفاظتی نسبت به آن در حال اضمحلال و به تدریج به ورطه نابودی کشیده میشود. این بیتوجهی و عدم علاقه به حفاظت جنبههای مختلف و ارزشمند آنچه که از گذشته به ما رسیده است ما را از هدایت فرهنگی گذشته و تاریخی دور مینماید و با تسلط جنبههای معماری وارداتی آن هم (به شکل غیر اصولی آن) به پایان میرسد، معماری که هیچ گونه پیوندی با گذشته و میراث فرهنگی ملت نداشته و نخواهد داشت. به هر صورت اگر بدین صورت به شهرهایمان بنگریم، آنرا مکان گسترهای مییابیم که مظاهر زندگی با تمامی ابعاد آن به همراه تاریخ زندگی در جریان دارد. از آن بین بعضی از فضاها با بار فرهنگی شاخصتر و ارزشمندتر در زندگی جامعه، به حفاظت در برابر گذشت زمان و تغییر و تحولات ناشی از آن نیازمند میباشد. این توجه به فضا و تاریخ اجتماعی و فرهنگ گذشته، لزوم پرداختی به آینده را نیز به دنبال میآورد. لزوم در نظر داشتن فضاهایی که بتوانند زمینه مساعدی را برای تجربه و فعالیتهای اجتماعی مهیا سازند. فعالیتهاو تجاربی که با توجه به شیوه جدید زندگی شهری، نیاز به آن روز به روز آشکارتر و شدیدتر میگردد. تفکر فوق باعث گردید تا تصور تدوین نقش و عملکردی برای جریان زندگی متناسب با این مکان یعنی میدان توپخانه، با تکیه بر تاریخ و پیشینه ذهنی آن و میحط اطرافش پایه واساس طراحی فضا و کالبد آن قرار گیرد و نمونهای که بتواند جایگاه یک فضای شهری مطلوب با کاربردی غالب در زمینه اجتماعی فرهنگی تاریخی گردد.

ساخت مجتمع های تجاری و مراکز خرید به طرز چشمگیری در سالهای اخیر در کشور ما رونق گرفته است. این مراکز که اکثراً فضاهایی بسته و منفک از بافت شهری هستند ، صرفاً مقاصدی جهت خرید کردن هستند و در مراجعین تمایل درنگ کردن، ماندن و برقراری تعاملات اجتماعی را به وجود نمی آورند. لذا نمی توان آنها را فضای شهری به شمار آورد. این در حالی است که رویکردهای جدید جهانی به ساخت مراکز خرید وارد فاز جدیدی از تجربه فضایی و اجتماعی شده و کیفیت هایی را ارائه می کنند که اغلب در نمونه سنتی فضاهای تجاری ایرانی-بازار- نیز یافت می شوند. تحقیق پیش رو با بررسی این ویژگی های بهینه در بازار سنتی ایرانی و نیز مراکز خرید موفق دنیا، اصولی را پیشنهاد می کند که در صورت اجرا می توانند در ایجاد فضاهای سرزنده تجاری موثر واقع شوند. این ویژگی ها در دو مرکز خرید بوستان و گلستان در تهران نیز مورد بررسی قرار گرفته و نهایتاً یک نمونه پیشنهادی بر مبنای یافته های تحقیق طراحی شده است. با توجه به اصولی که به دست آمد و نیاز به زمین خالی با کاربری تجاری، منطقه 22 تهران برای این منظور انتخاب گردید.

حضور در فضاهای شهری و استفاده از امکانات موجود در فضا حق مسلم هر انسان می باشد، لذا شهر بایستی به گونه ای باشد که تمام شهروندان آن بتوانند به طور همسان از آن بهره گیرند. در این میان گروهی از افراد هر جامعه با محدودیت در حرکت مواجه می باشند، که مطابق سخن پیشین این افراد نیز حق استفاده و حضور در شهر را دارند. آنچه که مانع از حضور این افراد در فضاهای شهری و ایجاد و افزایش تعاملات اجتماعی میان این گروه با دیگر افراد جامعه می باشد، عدم وجود فضاهای مناسب جهت تردد و استفاده از آن توسط این گروه است. که این مشکل صرفاً ناشی از عدم طراحی صحیح و مناسب فضاهای شهری نبوده، بلکه عدم اجرای دقیق و کامل طرح های مصوب که ناشی از عدم نظارت عالیه بر اجرای این طرح ها است، نیز از دلایل اصلی این امر می باشد. هدف از انجام این پژوهش بررسی و شناخت نیازهای گروه هدف در فضاهای شهری و عمومی، علل و عوامل نامناسب بودن فضاهای شهری و نیز شناسایی چالش های اجرایی طرح های مناسب سازی در شهر می باشد. از این رو در این پژوهش با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای، برداشت های میدانی، مصاحبه با گروه های هدف و نیز مصاحبت با مراجع ذیربط در راستای تحقق اهداف مطروحه گام برداشته و اصولی جهت شناسایی فضاهای نامناسب برای تردد معلولان در شهر و نحوه مناسب سازی فضاهای شهری و نیز راهکارهایی جهت افزایش کارایی سازمان اجرایی در انجام طرح های مناسب سازی ارائه گردید.

با توجه به افزایش امید به زندگی بشر و تاثیر عوامل محیطی در راستای تامین نیاز سالمندان در محیط های شهری، اخیرا تعداد زیادی از مطالعات و تحقیقات رابطه میان ویژگی های فضاهای باز محلی و تامین نیازهای سالمندان را مورد تاکید خود قرار داده اند. این پژوهش به دنبال بررسی تاثیر عوامل محیطی بر میزان حضور افراد سالمند در فضاهای باز اجتماع پذیر محله بنفشه در شهر مشهد می باشد. 11 شاخص از مطالعات انجام شده تا به امروز، در هفت گروه کیفیت های طراحی شهری)دسترسی، آسایش، تسهیلات ورزشی، فعالیت های انسانی، امنیت، جذابیت، همه شمول بودن(متناسب با زمینه مورد طراحی انتخاب و بومی سازی شده اند. تجزیه و تحلیل رگرسیون بر روی داده ها با هدف مشخص شدن میزان تاثیرگذاری هر یک از هفت دسته کیفیت طراحی شهری انجام شده است. نتایج نشان می دهد که در این زمینه، " امنیت" عامل اصلی تاثیرگذار بر روی حضور سالمندان در فضاهای باز اجتماع پذیر محلی است. "جذابیت" و "همه شمول بودن" در رتبه های بعدی نیز قرار گرفته اند.

بشر امروز در سایه تکنولوژی موانع زیادی را کنار زده است. اما در این میان مسائل و مشکلات او نیز پیچیده تر شده است. آلودگی های محیط زیست، آلودگی های صوتی و بصری، وجود نا امنی و ترس، فقدان فضاهای طبیعی، سکونت در ارتفاع، زندگی در انزوا، روابط سرد اجتماعی، ازدحام و شلوغی و... باعث ‏ آسیب ‏های روانی بر شهروندان شده است. فشار و آزردگی روانی، پرخاشگری و زودرنجی، عصبانیت و انزوای اجتماعی، افسردگی، بی حوصلگی، شکایات جسمانی، اضطراب و غیره، نتایج نا امید کننده چنین شرایطی است. سازمان بهداشت جهانی، محیط را در سلامت انسان ها تاثیرگذار می داند. بکارگیری اصول روانشناسی محیط در حیطه طراحی محیط باعث سلامت روان و بهزیستی انسان ها میشود. در پژوهش با فرض اینکه محیط میتواند بر سلامت روانی ساکنین شهرها تاثیرگذار باشد، سعی بر شناسایی عوامل محیطی تاثیرگذار بر سلامت روانی شهروندان داریم. بدین منظور پس از مطالعه منابع کتابخانه ای موجود در این زمینه، به چارچوبی مفهومی حاصل از دسته بندی آن ها خواهیم رسید. سپس با مطالعه میدانی از طریق پرسشنامه حاصل از چارچوب مفهومی طرح به بررسی فرضیه تحقیق می پردازیم. به منظور سنجش اثر متغیر مستقل (کیفیت محیط سکونت) بر متغیر وابسته (سلامت روان)، تعداد 200 نفر از ساکنین دو محله بهار و انقلاب اسلامی از منطقه 1 شهر سبزوار به شیوه نمونه گیری در دسترس احتمالی انتخاب شدند. یافته حاصل از پرسشنامه توسط نرم افزار spss تحلیل شد. بر طبق این پژوهش محیط می تواند بر سلامت روانی ساکنین تاثیرگذار باشد. سلامت روانی افراد ساکن در محله ای با کیفیت محیطی بالاتر به طرز معنی داری از سلامت روانی ساکنین در محله ای فاقد چنین کیفیت هایی یا با کیفیت های پایینتر بالاتر است. در انتهای پژوهش حاضر نیز اصول طراحی شهری ارتقاء دهنده سلامت روانی شهروندان ارائه می شود.

خیابان ها به عنوان عنصری شاخص و مهم در منظر شهری و اجتماع و به جهت داشتن نقش ویژه و منحصربه فرد در ساماندهی کیفیات محیط شهر نیازمند توجهات و الزامات خاصی در طراحی و برنامه ریزی شهری هستند. یکی از مهمترین عناصر منظر شهری و طراحی خیابان که در شکل گیری و تقویت هویت، وضوح و خوانایی خیابان نقش بسزایی دارد همانا نما و جداره ساختمانها و بناها می باشد. امروزه نابسامانی نماهای شهری به حدی رسیده که موجب معضل اغتشاش منظر شهری شده و هویت و خوانایی خیابان های شهری را به خطر انداخته است. آنچه گفته شد به معنای آن است که تدوین ضوابط برای طراحی نماهای شهری ضروری به حساب می آید . هدف اصلی این پژوهش یافتن مولفه های تدوین ضوابط طراحی نما برای جداره محورهای حوزه نفوذ حرم مطهر امام رضا (ع) می باشد. به منظور تدوین ضوابط طراحی نما، معماری رایج نماهای شاخص موجود در آن ها ملاک عمل قرار گرفته است، به گونه ای که هم بتوان اغتشاشات موجود در جداره ها را کاهش داد و هم هویت و خوانایی محورها را تقویت کرد. در پژوهش حاضر با انجام مطالعات مبانی نظری، بررسی تجارب داخلی و خارجی و بهره گیری از نظرات مردم از طریق پرسشنامه، معیارهای مناسب استخراج گردیده است و ضوابط طراحی نما برای جداره محورهای حوزه نفوذ حرم مطهر امام رضا(ع) جهت ایجاد و تقویت منظر با هویت و خوانا برای این خیابان ها تدوین گردیده و براساس آن چند نمونه نما نیز طراحی شده است. کلید واژه ها: ضوابط نما، نماهای شاخص و باارزش، نمای معاصر، هویت نما، زمینه گرایی، خوانایی و جهت یابی با نما