یکی از روش هایی که امروزه در درمان ناباروری استفاده می شود استفاده از « رحم اجاره ای» یا « رحم جایگزین» است که منظور از آن مداخله شخص ثالث ( غیر همسر) در تولید مثل مصنوعی است. به کمک این روش، زنانی که به طور مادرزادی یا بنا به دلایل پزشکی فاقد رحم مناسب برای باروری و حمل جنین هستند می توانند به کمک یک زن دیگر صاحب فرزند شوند. این جایگزینی به طور کامل یا نسبی صورت می گیرد و ساختار ژنتیکی در « جایگزینی نسبی» متعلق به پدر اصلی و مادر جایگزین و در « جایگزینی کامل» متعلق به پدر و مادر نابارور است. دیدگاه حقوق دانان ایران در زمینه قرارداد استفاده از رحم جایگزین متفاوت و اعتبار حقوقی آن نیز مورد تردید است. از نظر ماهیت، این قرارداد در قالب عقود معین و دیعه و جعاله نمی گنجد. برخی از حقوق دانان این قرارداد را در زمره عقد اجاره اشخاص قرار می دهند و عده ی دیگر آن را بر اساس ماده 10 قانون مدنی می پذیرند. با عنایت به آنچه بیان گردید، عمومات و اطلاقات ادله ی اجاره شامل اجاره رحم نیز می گردد و دلیل قطعی بر منع اجاره رحم اقامه نشده است. از سوی دیگر با مباحث مربوط به نکاح نیز مخالفتی ندارد، مخصوصاً با رضایت زوج. بنابراین با رعایت حدود و مشروعات در مجموع می توان جواز تلقیح مصنوعی را نتیجه گرفت. البته جواز مطلق شاید مورد اشکال باشد اما جواز مشروط را با وصول شرایط لازم می توان پیشنهاد داد.

چکیده: انسان به عنوان محور حقوق وتکالیف درنظام اسلامی از جایگاه والایی برخوردار است، احترام جان ومال او بر دیگران لازم است وتعرض برعلیه او ممنوع شمرده است. درشریعت اسلام، برحفظ جان انسانها تأکید شده ومهم ترین احتیاط ها درفقه درمورد ریختن خون افراد وارد شده است واصل برحفظ خون تمامی افراد است مگر آنکه مهدورالدم بودن آنان به دلیل قطعی ثابت شود. انسان با چنین منزلتی گاهی به خاطر ارتکاب جرایمی مانند لواط، زنا، ارتدادو... ازاحترام خاصی که شارع برای جان ومال وعرض اوقائل شده محروم می شود ودرنهایت به عنوان فرد مهدورالدم ازمصونیت جانی نیز محروم شده وریختن خون او مباح می شود. شناسایی وبررسی مواردی که درفقه وحقوق کیفری ایران موجب سلب احترام جان انسانها ومهدورالدم بودن آنها می شود دراین رساله مورد بررسی قرار می گیرد. کلید واژه: مهدورالدم، محقون الدم، ارتداد، زنا، کفر. قتل نفس وسلب حیات از انسان از مهم ترین جرایم علیه مجرمین است ودر هم? جوامع با واکنش شدید شارع ودر نظر گرفتن مجازات های سخت برای قاتلان همراه است .درنظام حقوقی اسلام مجازات قتل در صورتی که عمدی وعدوانی باشدقصاص است وازاین مجازات در قرآن کریم به عنوان منشأ حیات جامعه یاد شده است. حمایت اسلام از حیات اشخاص واحترام خون آنها در جامع? اسلامی یک اصل است واسلام اجاز? تعدّی به حیات اشخاصی که در دار الاسلام سکونت دارند،نداده است اما بعضی اعمال ورفتارها توسط مسلمانان یا افرادی که در سرزمین های اسلامی سکونت دارند ،موجب زوال عصمت وحرمت خون آنها می شود وریختن خون آنها را مباح می گرداند .این رفتارها به صورت دقیق ومبسوط در اسلام بیان شده اند ومباح شدن خون اشخاص براثر ارتکاب این اعمال یا جرایم در اوضاع واحوالی خاص ودر موارد بسیار محدود،تحقق پیدا می کند. مرتکبان این اعمال یا جرایم در فقه اسلام به عنوان مهدور الدم مورد بحث قرار گرفته اند ودر قانون مجازات اسلامی ایران که براساس فقه شیعه تدوین شده ، قتل مهدور الدم ، عامل موجه جرم تلقی شده وبراساس ماد?226ق.م.ا قتل نفس در صورتی موجب قصاص است که مقتول شرعاً مستحق کشتن نباشد.

چکیده قاعده بیّنه یکی از قواعد فقهی مشهور می باشد که در فقه و حقوق، خصوصاً در ابواب قضا و شهادات، کاربرد زیادی داشته، و در گذشته و حال، نقش بسیار موثری در فیصله دادن به دعاوی در محاکم و دادگاهها بر عهده داشته و دارد. علاوه بر روایات فراوانی که از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) در تایید این قاعده وجود دارد، اجماع فقها و بنای عقلا نیز آنرا تایید می نماید. طبق این قاعده هر کس مدعی حقی بر عهده دیگری باشد، در صورتی که مدعی علیه، منکر ادعای او گردد، بر مدعی است که بیّنه ای در تایید ادعای خود اقامه نماید، در غیر اینصورت، تنها می تواند، منکر را سوگند دهد؛ و هرگاه منکر بر عدم صحت ادعای مدعی، سوگند یاد نمود، ادعای مدعی ساقط شده و منکر تبرئه می گردد. البته بر این قاعده تخصیصاتی مانند: موارد لوث، حدود و غیره وجود دارد که در این موارد طبق قاعده بیّنه عمل نمی گردد، اگرچه پس از بحث و برسی دقیق و مفصل معلوم می شود که برخی از این مواردی که به عنوان استثناء بر قاعده بیّنه بیان شده اند، واقعاً استثناء بر این قاعده نیستند. واژگان کلیدی:قاعد? فقهی، بیّنه، مدعی، یمین، منکر

تبعید یکی از کیفرهای معیّن در حقوق جزایی اسلام است که دارای پیشینه ای تاریخی بوده و قرآن و روایات بر مشروعیّت آن دلالت دارند. در فقه، نفی بلد به معانی متفاوتی ازجمله حبس، اعدام و غرق نمودن در دریا و غیره تعبیر شده است ولی قول مشهور آن به معنای دورکردن یا اخراج فرد از شهر و روانه کردن او به جای دیگر است. تبعید در جرائم خاصی مانند زنای غیرمحصن، محاربه و قوّادی کیفر حدّی بوده و در سایر موارد همچون لواط، سرقت، قتل فرزند، جاسوسی و ... که محلّ اختلاف است، مجازات تعزیری شمرده شده و درصورت صلاحدید حاکم شرع وضع گردیده و مقرّرات آن نیز بستگی به نظر او دارد. در فقه، مسائلی چون مکان، زمان، مسائل خانوادگی فرد تبعیدی، نفقه، تبعید زنان و غیره مورد بحث واقع شده و در حقوق موضوعه نیز درخصوص نحوه ی اجرای کیفر تبعید در موارد حدّی، به لزوم تحت الحفظ بودن محکومین یا چگونگی معاشرت یا مدت زمان محکومیت آنان اشاره شده است و در موارد تعزیری نیز که آیین نامه ها بیشتر ناظر به آن است، به تعیین نقاط اقامت اجباری، امکان تبدیل تبعید به حبس یا جزای نقدی و همچنین آزادی مشروط آنان پرداخته شده است. برای تبعید آثار مثبت و منفی زیادی ذکر شده که درصورت رفع مشکلات و اتّخاذ تدابیر مناسب از سوی دولت، دادرسان امر می توانند در بسیاری از موارد از آن ها بهره جویند.

این پژوهش در صدد بررسی موضوع نفاق در نهج البلاغه میباشد.در ابتدا به منظور فهم عمیق تر نفاق،پاره ای بحث های تمهیدی نظیر پیشینهی تاریخی نفاق،حوزه ی معنایی نفاق،سیر تحول مفهومی نفاق، زمینه های پیدایش آن و اقسام نفاق مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه از آن جایی که در اقوال معصومین علیهم السلام درباره ی ماهیت، علت، خطرها و راههای درمان نفاق مطالبی ارزشمند گرد آمده است، موضوع نفاق در روایات واکاوی شده است. امام علی علیه السلام در نهج البلاغه به بیان ویژگی های روانی و رفتاری منافقان و مصداق های بارز آن :ناکثین و قاسطین و منافقان نفوذی پرداخته است که بررسی سخنان امام در این زمینه یکی از اهداف این رساله است. همچنین بررسی عملکرد سیاسی و اجتماعی منافقان و نحوه ی برخورد امام با این افراد یک از مباحثی است که در این رساله به آن پرداخته شده است.از جمله نتایج به دست آمده از این پژوهش میتوان به این مورد اشاره کرد که: لفظ منافق در سخنان امام علاوه بر معنای مصطلح آن-اظهار اسلام و اخفای کفر- در معنای تسامحی آن-دورو بودن- نیز به کار رفته است که با توجه به قرائن سخن امام می توان این معنای دوم را دریافت.

قرآن برحسب خلاقیت در سخن وری و استفاده از انواع فنون کلامی و قدرت احاطه بر معانی و مفاهیم الفاظ و نکته سنجی های بدیع در بیانات خود ، روشی را بر عرب عرضه نمود که کاملاً نوین و بی سابقه و بی نظیر بود و بدین جهت سخنوران و فصحای عرب را شیفته خود نمود و آنان در مقابل قرآن زانو به زمین زدند، چنین متنی دارای قابلیت های ظهری و بطنی است که متناسب با سرشت چندجانب? انسان است، همین موضوع بعد مهمی از ابعاد اعجاز قرآنی به شمار می رود. یکی از ویژگی های بیانی قرآن، استفاده از زبان مجازی است؛ زیرا که قرآن کریم برای بیان مفاهیم عالی خود، چون حقایق نامحسوس و حالات گوناگون انسان از این زبان بهره گرفته است. مجاز برای تزیین معنای حقیقی نیست، بلکه برای ایجاد یک نظام فکری خلاق است. خداوند برای شناساندن یک واقعیتی که ماهیت و چگونگی تکوین آن برای انسان ناشناخته است، چنان واقعه ای را با ماده ای که در دسترس انسان است نشان می دهد. زبان مجازی نمایشی از واقعیت است که به وسیله ی آن چشم اندازها و جلوه های متفاوتی از واقعیت ایجاد می شود و چون استعداد کج فهی را دارد، باید به آیات محکم مراجعه کرد. بنابراین؛ زبان مجازی را نباید به زبان صریح و روایی منتهی کرد، بلکه باید برای همیشه مجاز بمانند تا زاینده ی دلالتها باشند.

چکیده بعضی از آداب و رسومی که به عنوان فرهنگ در میان افراد وجود دارد مطابق با سنّت های پذیرفته شده ی اسلامی نیست و باعث ایجاد مشکلات و آسیب هایی در سطح جامعه می شود. تضاد طبقاتی، تهاجم فرهنگی، انحرافات اجتماعی، فساد اداری و بحران هویت از جمله ی این آسیب ها است. نوشتار حاضر با عنوان «قرآن و مهندسی فرهنگی جامعه» در پی ارائه ی طرحی مناسب برای اصلاح ارزش های ناصحیحی است که در جامعه وجود دارد و چگونگی سیر از فرهنگ موجود به سمت فرهنگ مطلوب اسلامی را بیان می کند. قرآن برای اصلاح و تکمیل فرهنگ جامعه، آداب و رسوم غلط را رد، و فرهنگی درست را جای-گزین آن می نماید. این گونه که؛ ایمان، عدالت، سلامت اخلاقی و وجدان کاری را از مولّفه های مهم جامعه ی اسلامی دانسته و الگویی مناسب و راهکارهای عملی را برای تعلیم و تربیت دینی جامعه بیان می کند. ارائه ی این راهکارها و تحقّق فرهنگ آن در ابتدا به واسطه ی پیامبر گرامی اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم انجام شد. موفّقیت حضرت در زمینه ی گسترش فرهنگ اسلامی به این دلیل بود که ایشان از میان مردم برخاستند، و وحی نازل شده را بدون هیچ کم و کاست و با سیری تدریجی برای آنان بیان نمودند. بنابراین، امروزه نیز جامعه نیازمند افرادی است که با الگوگیری از ویژگی ها و روش های آن حضرت و دیگر پیشوایان به تربیت دینی مردم بپردازند، تا بتوانند با اجرای دقیق مبانی اسلامی از سطح مشکلات بکاهند و معارف قرآن را در میان جامعه نهادینه کنند. واژگان کلیدی: فرهنگ، مهندسی فرهنگ، مهندسی فرهنگی، برنامه ریزی فرهنگی، تربیت دینی.

چکیده تحقیق پژوهش حاضردر صدد بررسی سیره امام علی (ع)در نقد و انتقادپذیری است. با توجه به این که نقد و انتقادپذیری (ابزار تمییز حق و باطل)، ضرورت حق محوری و حقیقت گرایی، و از مهمّ ترین صفات زندگی اجتماعی و اخلاقی انسان است، اگر تحقّق یابد، نقش مهمّی در تحقّق و فعلیّت یابی پتانسیل های وجودی او خواهد داشت.قدرت نقّادی از جمله صفات اعتدالی و بازدارنده از رفتارهای انفعالی (تفریطی) و تعدّی گری(افراطی) است. از این رو انتقاد مقوله ای چند وجهی است و در عین اهمیّت اساسی در روابط میان فردی و تعامل های اجتماعی، در وجوهاخلاقی، دینی، فلسفی، سیاسی، حقوقی، روانشناختی، مدخلیّت دارد. هر یک از مفاهیم انتقاد، امر به معروف و نهی از منکر، انذار، استماع قول و اتّباع حَسَن، تواصی به حق، تذکّر و موعظه، دعوت یه خیر و نصیحت در آموزه های دینی، به گونه ای اهمیّت و جایگاه نقد و انتقاد پذیری را به عنوان یکی از برتری های اخلاقی و اجتماعی و یکی از مسائل مهمّ ارزشی بیان می کند.در اصطلاح امروزی امر به معروف و نهی از منکر به انتقاد ترجمه شده ، چنان که شهروندان یک جامعه اسلامی هم باید انتقادگر و هم انتقادپذیر باشند. امام علی(ع) اهمیّت انتقاد گری و انتقاد پذیری را در همه ی وجوه از جمله رفتار خیرخواهانه، روابط با حکومت، روابط میان شخصی و حتی روابط زن و مرد در نظام خانواده را مورد تأیید و تأکید قرار داده است.با مقایسه ای بین حکومت های سه خلیفه پیشین و حکومت امیرالمومنین(ع) در زمینه ی میزان ظهور و بروز این مقوله ارزشی در سطح فردی و در متن قدرت و حکومت، می بینیم وجود روحیه انتقاد پذیری در سیره فردی( دعوت به انتقاد از ایشان) و اجتماعی (برخورد با یاران جمل، خوارج)، یکی از شاخصه های اخلاقی-اجتماعی امام(ع) است. بررسی انحاء مختلف انتقاد های امام(ع)(بر خلفا، کارگزاران و یارانشان، بر شهر ها و قبیله ها، بر مخالفین و دشمنانشان)، نشان گرجرأت رفتاری و گفتاری وی، عدم تعارف، عدم کتمان گری، صداقت رفتاری و فقدان اجتناب از بازگو کردن آن چه درست می داند، است. انتقادات امام(ع) بر ناکثین و نامه های امام علی(ع) به معاویه و نقد خوارج، از بهترین مصادیق و نمونه های انتقادگری و صراحت رفتاری و دوری از تعارضات معمول است. واژه های کلیدی: نقد ، انتقاد، انتقادپذیری، امام علی(ع)

انسان، علاوه بر کالبد جسمانی خویش که آشکار و قابل رویت است، دارای نفسی است پنهان که همچون وجود جسمانی، مبتلا به امراض و بیماری های گوناگون می شود و نیاز به پزشک معالج دارد. بیماری های روح، همان رذایل اخلاقی است که موجب هلاکت و بدبختی انسان می باشد و درمان و سلامتِ آن، در گرو زدودن این غبارهای نفسانی و آراستگی آن به فضایل است که باعث سعادت و رستگاری اوست. در آغاز تولد، نفس آدمی بسان لوح نانوشته ای است که هیچ کمال و سعادت و یا نقص و شقاوتی را واجد نیست؛ بلکه تنها زمینه و استعداد پذیرش آن را داراست و این سعادت و شقاوت، بستگی تام به نوع تعلیم و تربیت و الگوی زندگی وی دارد. اگر نفس آدمی به گونه ای باشد که کارهای نیک و پسندیده از آن صادر شود، متصف به فضیلت گشته و انسان، فضیلت مدار می گردد و اگر نفس به گونه ای گردد که افعال زشت و ناپسند از آن صادر شود، متصف به رذیلت و خبث باطن می گردد. امام علی ???، به عنوان الگوی فضیلت و معلم اخلاق، به طرح رذایل اخلاقی و شیوه های مبارزه با آن در طول حیات خویش پرداخته اند. از دیدگاه ایشان هر صفتی که موجب قرب انسان به خدا و تشبه انسان به حضرت حق گردد، فضیلت و عکس آن رذیلت است. بنابراین رذایل اخلاقی اموری هستند که موجب دوری انسان از خداوند می گردند و طبعاً آثار فردی و اجتماعی آن، ناسازگاری و نداشتن روابط حسنه با بندگان و در مقیاس بالاتر با مخلوقات الهی خواهد شد. پژوهش حاضر شامل سه فصل می باشد که فصل اول، با عنوان مفاهیم و کلیات بوده، به بررسی معنا و مفهوم رذیلت و اخلاق و ارتباط این دو مقوله و اهمیت اخلاق اسلامی، معیار فعل اخلاقی، بررسی نسبیت اخلاق در اسلام و تصویر جامعه ای بدون رذایل اخلاقی در افراد این اجتماع، پرداخته شده است. فصل دوم به طور گسترده تری نفس انسانی را مورد کنکاش قرار داده، افراد را در برابر نیروهای مختلف آن دارای خلق و خوی های متفاوت می داند و نیز به ریشه های اخلاق رذیله از دیدگاه امیرالمومنین???، پرداخته و آن را حاصل وسوسه های نفس شیطانی، که با نام «نفس اماره»، مطرح می-باشد، دانسته، راهکارهای مقابله در برابر این نیروی منفی که در واقع برای امتحان بشر در صحنه ی دنیای فانی بوجود آمده و در نهاد بشر، از سوی خالق زیبایی ها مستقر گشته، بیان نموده است. در حقیقت، جوانه های فضایل، با مرگ خزان گونه ی رذایل، سر بر می آورند و با مراقبه دائم، رشد کرده، به سر حد کمال می رسند؛ نیز در این فصل، مراحل پیراستن دل از این آلودگی ها با توجه به کلام و منش الگوی انسان کامل، امیرالمومنین?، ذکر گردیده است. فصل سوم نیز با عنوان «عمده ترین رذایل اخلاقی و روش های مبارزه با آن ها» می باشد که به شمارش مهم ترین رذایل اخلاقی که منشأ و ریشه ی بسیاری از رذایل دیگر می باشد، و نیز روش های معالجه ی آن از دیدگاه مولی علی???، پرداخته شده است. اگر چه رذایل بی شماری وجود دارد و در طول زمان، انواع جدیدی از رذایل، بوجود می آیند، لیکن شناخت چند نمونه ی ذکر شده در این پژوهش و مطالعه روش های درمان آن از دیدگاه مولای متقیان، به عنوان کلیدی است برای شناخت و درمان سایر رذایل اخلاقی.

وضعیت پایان جهان و حوادث قبل از قیامت، ذهن بشر را در تمام طول تاریخ به خود مشغول ساخته است؛ تقریباً تمام مکاتب و ادیان موجود در جهان درخصوص آن به نظریه پردازی پرداخته اند؛ چنین اعتقاد عمیق و ریشه داری که با اساس و پایه های زندگی بشر در تماس است، قطعاً در شکلِ رفتار ِ دینی، سیاسی و اجتماعیِ او، تأثیر فراوان و جدّی دارد. لذا در عصر غیبت سوالات متعددی ذهن بشر را به خود مشغول ساختــه است،

از جمله دغدغه های اساسی متفکران مسلمان تبیین رابطه ی میان عقل و وحی بوده است. بر مبنای تقسیم بندی مهمی که اغلب متفکران بر آن اتفاق نظر دارند رابطه میان عقل و وحی به چند نحو قابل تصور است : یکی برتری وحی که خود به دو دیدگاه افراطی و معتدل قابل تقسیم است، دوم برتری عقل و سوم هماهنگی میان عقل و وحی . شیخ مفید وحی را نیازمند عقل و جدایی ناپذیر از آن می داند و از تقلید کورکورانه برای پذیرش احکام و آموزه های وحیانی منع می کند. برخلاف وحی گرایان افراطی که وحی نازل شده از سوی خداوند را جایگزین همه ی معارف و علوم می دانند، شیخ مفید همانند وحی گرایان معتدل، عقل را در جهت فهم متون دینی به کار می گیرد. وی در مسایل اعتقادی و نظری، احکام عقل را معتبر می داند، اما در عین حال مسایل ریز اعتقادی و اغلب مسایل فقهی را محتاج وحی می داند. سیّدمرتضی به عنوان شاگرد برجسته وی، برای دستیابی به معرفت و شناخت خداوند و همچنین تاسیس علم کلام، عقل را منبعی ضروری و در عین حال کافی می داند. وی برخلاف عقل گرایان و معتزله ی بصره که آموزه های دینی را تنها از طریق عقل قابل اثبات می دانند، نسبت به جایگاه عقل دیدگاه معتدل تری اتخاذ نموده و بر ضرورت وحی نیز تاکید دارد . شیخ مفید با توجه به عصری که در آن می زیسته و بر مبنای تفکراتش، تلاش نموده با پایبندی به اصول و شیوه های منطقی، به اثبات عقاید شیعه و دفاع از آن بپردازد. از سوی دیگر سیّدمرتضی با دید وسیع تری به ادله و براهین عقلی نگریسته است. اگر چه وی تا حد زیادی تحت تاثیر حیات عقلی معتزله قرار گرفته است،اما نمی توان گرایش های شیعی اش را نادیده گرفت.

چکیده قرآن کریم آخرین کتاب آسمانی و معارف آن برای همه ی زمان ها است از این رو علاوه بر معنای ظاهری، دارای لایه های عمیق باطنی نیز هست که پی بردن به آنها اسلوب و روش خاص خود را می طلبد، یکی از این روش ها، اسلوب منطوق و مفهوم است. منطوق یعنی معنایی که به صراحت می توان از آیات برداشت کرد، به عبارت ساده تر منطوق همان معنای ظاهری آیه است که با دلالت های متفاوتی بیان می شود. مفهوم یعنی معنایی که در کلام بیان نشده و تنها از ساختمان ترکیبی کلام می توان آن را فهمید که شامل مفهوم موافق و مفهوم مخالف است. در مفهوم موافق حکم از نظر سلب و ایجاب موافق منطوق است و در مفهوم مخالف برعکس. بنابراین با آگاهی کامل از منطوق و مفهوم است که می توان صحیح ترین معنا را در باب آیات قرآن بدست آورد. پس می توان گفت که عبارت های قرآنی معانی باطنی متعددی دارند و آنها نیز مراد الهی هستند که در پرتو شناخت این روش ها و آگاهی از تفاوت نحوه ی این دلالت ها در جملات قرآنی است که کارایی مفسر در بدست آوردن مدلول آیات بیشتر خواهد شد. واژه های کلیدی: اسلوب، منطوق، مفهوم، دلالت، مدلول قرآنی