در این پژوهش، با رویکردی تحلیلی _ روایی، شخصیت وعملکرد سلمان در حدیث، مورد بررسی قرارگرفته است. سلمان فارسی (ره) از اهالی رامهرمز است که در پی داستانی عجیب، و با دیدن نشانه های نبوت پیامبر خاتم(ص)، مسلمان می شود. پیامبر اکرم(ص) وی را برای رهایی از بردگی مساعدت می نمایند. به همین دلیل، سلمان « مولی رسول الله » نامیده شده است. تقوی و فضایل سلمان، سبب شد تا به « سلمان منّا اهل البیت » مفتخر شود. وی در فتنه سقیفه، موضعی حق مدارانه داشته و هماره به عنوان حامی و مدافع حضرت علی(ع) شناخته می شده است. تعداد روایاتی که در کتب روایی شیعه و اهل سنت، از طریق سلمان نقل شده است 440 حدیث است که به تفکیک بدین صورت است: شیعه: کلامی: 133، اخلاقی: 29، فقهی: 28، تفسیری: 16، تاریخی: 15، نوادر: 15 حدیث. اهل سنت: کلامی: 14، اخلاقی: 82، فقهی: 52، تفسیری: 11، تاریخی:14، نوادر:31 حدیث. بیشترین روایات نقل شده از سلمان در شیعه، کلامی و پیرامون حضرت علی(ع) است. در حالی که روایات کلامی او در میان اهل سنت، بسیار کم است. روایات اخلاقی او در شیعه، نسبتاً کم، اما در میان اهل سنت بیشترین تعداد را داراست. باتوجه به روایات فقهی و تفسیری وی در میان فریقین، آشکار می شود او دارای چهره ای فقهی نبوده و به عنوان مفسّر نیز به وی نگریسته نمی شده است.

«قصر» یا «حصر» یکی از مباحث مهم دانش معانی است و عبارت است از تخصیص دادن چیزی به چیز دیگر به شیوه ای مخصوص. این تخصیص به روش های خاص و مختلفی صورت می گیرد. در زبان عربی به کار بردن نفی و استثناء، عطف به «بل» و «لا»، استفاده از لفظ «إنّما» و «تقدیم ما حقّه التأخیر» مهم ترین روش های بیان قصر هستند که از آن میان، «نفی» و «استثناء» قوی ترین و اصلی ترین روش بیان قصر می باشد. قرآن کریم شریف ترین متن و سند دینی ما محسوب می شود و برای فهم عمیق و ترجمه دقیق فارسی آن باید به تمام شیوه های بلاغی و ویژگی های زبانی توجه کرد. یکی از روش های بیان مقصود در قرآن کریم، استفاده از همین قصر یا حصر است. در این پایان نامه به تعاریف لغوی و اصطلاحی قصر، انواع قصر، مواضع کاربرد قصر، کاربرد قصر در قرآن کریم و اثر قصر بر تفاسیر و برخی ترجمه های فارسی قرآن کریم پرداخته شده است.

پایان نامه حاضر پژوهشی درباره برخی واژگان تک کاربرد در قرآن کریم است واژگان مزبور عبارتند از امشاج ، ابابیل ، ابتر، سریا، نجس، جامده، رمضان، ال یاسین، سیناء، فظا . در این پژوهش تلاش شده است، ابتدا جایگاه واژه در ساختار سوره روشن گردد س÷س مفهوم دقیق آن با توجه به دانش ریشه شناسی ، روشن گردد. در این فرایند از دانش مقارنه بین زان های سامی مانند عبری سریانی دانش ریشه شناسی صرف و نحو و بلاغت بهره برده شده است

کیذ پایان وام : پسی صَ حاضر، تررسی ییژگی اَ ی وکاتی، میس بً ت مصاحف اتیتهکعه ی عثذالله تهمسع دً است، ت گ وً اٍی ک در پار اٌی از م اًرد ایه مصاحف را متفایت تا مصحف کی وًی وطان داد است.از ایه ری ترخی ازمستطرلان ی حتی مسلماوان تر ایه مثیا، ضث تحریف لرآن را مطرح کرد اٌوذ. در ایه پژی صَ پس از تررسی سیر گسارش اَی حذیثی ی تاریخی درتار ییژگی اَیی ک ت ایه دی مصحف وسثت داد ضذ ،ٌ ریضه گردیذ ک مصاحف صحات )ٍمصحف اتیتهکعه، عثذاللهته- مسع دً ی...(جیث ضخصی ی خص صًی داضت ی اختلاف م جً دً درآن، از و عً تفایت در وطک ی ل جُ ی مَچییه زیادات تفسیری ت دً ک صحات آن را جسء لرآن ومیداوست ی تر لرآن م جً دً ت عی اًن یحی وازل ضذ تر رس لً اکرم اتفاق وظر داضت اٍوذ. کلیذ یاز :ٌ 1

چکیده رساله: شناختِ محکم و متشابه در فهم قرآن کریم نقش کلیدی دارد، از این رو بحث از این موضوع بسیار مهم است؛ ولیبا وجود آثارگوناگون در باره محکم و متشابه،تا کنون شماری از پرسش های اساسی در این مبحث پاسخِ مناسب نیافته و به دلیلِ وجود مسائلِ اختلافی و نقاط قابل بحث، این پژوهش ضروری به نظر می رسد. آنچه این رساله را از سایر آثارِ تدوین شده در این مبحث متمایز می سازد، این است که نگارنده با بهره گیری گسترده از آیات و احادیث،مسائل مطرح در این موضوع را بررسی و تبیین نموده و آرای دانشوران قرآنی بویژه علامه طباطبایی را به نقد کشیده است. نتایج حاصل از این پژوهش به شرح زیر است: مقصود از واژه «آیه» در «منه آیات محکمات...» یک گزاره قرآنی است که می-تواند بخشی از آیه اصطلاحی باشد.آیه محکم،گزاره ای قرآنی استکه زمینه لغزش در فهم مراد اجمالیِ آن وجود ندارد و آیه متشابه گزاره ای قرآنی است که زمینه لغزش در فهم مراد اجمالیِ آن فراهم است.تأویلنمودن متشابه، به معنای مشخص نمودنِ مراد آیه متشابه از بین دو یا چند احتمال است. متشابهات قرآن در پرتو محکمات فهم پذیرند و تأویل صحیح آنها در احادیثِ پیشوایان مکتب اهل بیت(ع) بیان شده است. دیدگاه علامه طباطبایی در معنای تأویل با کاربردهای قرآنی و حدیثیِ این واژه سازگاری نداردو بر اساس شواهد قرآنی و حدیثی، «واو» در «والراسخون فی العلم...» عاطفه است و راسخان در علم، تأویل متشابهات را می-دانند.دلایل علامه طباطبایی در ادعای استینافیه بودن «واو» ناتمام است و شواهد متعددی آنرا رد می کند. سخن امام علی (ع) در خطبه اشباح ناظر به شیوه برخورد راسخان در علم با کنه ذات خداست نه تأویلِ آیاتِ متشابه.مصداق کاملِ راسخانِ در علم، پیامبر و ائمه (ع) می باشند؛ ولی عالمانِ تربیت شده در مکتب اهل بیت (ع) نیز دررتبه ای پایین تر،از مصادیق راسخانِ در علم بشمار می-روند. افزون بر اقتضای ویژگیهای لفظیو زبانی، قرآن کریم با معارفِ فرازمانی، فرامادی و اهداف هدایتی و تربیتی خود، سبک بیانی ویژه ای را اقتضا نموده که سبب افزایش متشابهات شده است.

نیاز روز افزون نسل معاصر در گرایش به معارف والای قرآن وعترت(علیهم السلام) وتلاش جهت نیل به اهداف وآرمان های سلف صالح گذشته، تصحیح، تحقیق، تفسیر وتبیین متون دینی را از اهمیت ویژه ای برخوردار کرده است، اما با نظر به اینکه کلیه آثار مربوط به حوزه ی قرآن کریم چاپ نشده، ومولفات زیادی در کتابخانه های عمومی یا شخصی نگهداری می شود و با در نظر گرفتن ضرورت آگاهی و آشنایی نسلهای امروز با کوششهای گذشتگان در تفسیر وتبیین معارف قرآنی ورهنمود های اهل بیت(علیهم السلام)، بنابراین جامعه علمی امروز ما به یک نهضت علمی در راه تصحیح وتحقیق سپس نشر این آثار نیاز دارد. از جمله این آثار ونسخ خطی کتاب صفو? التفاسیر علّامه شبر از علمای بزرگ شیعه در قرن سیزدهم هجری می باشد واز آنجایی که تصحیح واحیاء این اثر ارزشمند استفاده ی قرآن پژوهان را تسهیل می کند در این پایان نامه بخشی از این تفسیر از آیه 36 سوره نساء تا آیه 66 سوره مائده مورد تحقیق و تصحیح قرار گرفته است.

تصحیح و تحقیق متون اسلامی بجا مانده از گذشتگان ، به منظور غنی سازی هر چه بیشتر کتابخانه های اسلامی ضرورتی شایان توجه است. پژوهش نگارنده بر اساس تصحیح به شیوه ی قیاسی و بر مبنای یگانه نسخه باقیمانده از صفوه التفاسیر است ولی با دو تفسیر دیگر وی ( الجوهر الثمین و تفسیر وجیز) نیز مقابله شده است . این پایان نامه تصحیح و تحقیق بخش نخست نسخه خطی صفوه التفاسیر ( ج1، صص 1تا30 ) است که شامل فوائد شانزده گانه در مباحث علوم قرآنی به انضمام تفسیر سوره حمد می باشد.

یکی از بهترین شیوه ها برای انتقال علوم و معارف استفاده از کتابت است.در گذشته بر روی این شیوه تأکید بیشتری بوده است و علماء و دانشمندان آثار خود را به صورت مکتوب به آیندگان انتقال می دادند. حال برای استفاده از این آثار گرانبها نیاز است که متون قدیمی احیاء و تصحیح شوند تا قابل استفاده برای همگان گردند. از این آثار به جای مانده می توان به کتاب ارزشمند و پر بار صفوه التفاسیر، نوشته ی سید عبد الله شبر اشاره کرد که تاکنون مورد تصحیح قرار نگرفته است. در این پایان نامه بخشی از این تفسیر از ابتدای سوره ی اسراء تا ابتدای سوره ی مریم مورد تصحیح و تحقیق قرار گرفته است.

چکیده رساله: یکی از منابع تفسیر قرآن روایاتی است که از معصومان? و صحابه به دست ما رسیده است. در طول تاریخ تفسیر نیز برخی مفسران تنها با تکیه بر روایات به تفسیر پرداخته، به گونه ای که تفاسیر آنان به تفسیر روایی مشهور شده است. در مقابل، در قرن چهاردهم و اوایل قرن پانزدهم، بهره گیری از روایت در تفسیر قرآن رو به کاهش نهاده، به گونه ای که برخی از تفاسیر به تفریط در این باره متهم شده اند. از جمله علل کاهش بهره گیری از روایت در این گروه از تفاسیر را، می توان در گرایش های اصلاحی، اجتماعی و سیاسی، و نیز رویکرد علمی به قرآن، رشد و توسعه عقل گرایی و در برخی توجه فراوان به روش تفسیر قرآن به قرآن دانست. تفسیر المنار شیخ محمد عبده و رشیدرضا و تفسیر الفرقان صادقی تهرانی از جمله تفاسیری هستند که در سده چهاردهم و پانزدهم به خاطر دلایل پیش گفته، بهره گیری از روایات در آنها کاهش یافته است. با این وجود، روایات در این دو تفسیر دارای کارکردهای گوناگونی هستند که در این رساله به هشت کارکرد مهم آنها اشاره شده است، مانند: بهره گیری از روایت در تبیین سبب نزول آیه، شرح قصص قرآن، بیان مکی و مدنی آیات و سور، بیان معنای واژه ها و اصطلاحات قرآن، شرح جزئیات آیات الاحکام، تبیین مبهمات قرآن و ... . همچنین مفسران المنار و الفرقان به خاطر دیدگاه تقریباً منفی که نسبت به روایات دارند بسیاری از آنها را هم از نظر سند و هم از نظر متن مورد نقد و بررسی قرار داده اند. در این رساله به روش های فهم و نقد روایات، و معیارهای نقد سند و متنی و آسیب شناسی آنها در این تفاسیر نیز پرداخته شده است. بررسی ها در این تحقیق نشان می دهد که نقد متنی روایات در هر دو تفسیر نسبت به نقد سندی از اهمیت بالاتری برخوردار است. برخی از مهمترین معیارهای نقد متنی روایات در هر دو تفسیر عبارتند از: ضرورت موافقت روایت با قرآن، سنت قطعی، دلایل عقلی و مسلمات تاریخی.

پژوهش حاضر ضمن هشت فصل، در پی آن است که پس از تبیین اندیشه¬های گادامر پیرامون مسأله روش و حقیقت و فهم و زبان و ایمان، مهم¬ترین رهاوردها و پیامدهای کاربست هرمنوتیک فلسفی گادامر در مبانی فهم قرآن را برشمارد و با توجه به سنت تفسیری مفسران و آراء اندیشمندان اسلامی، مورد بررسی و نقد قرار دهد. برخی از این رهاوردها تا حدی مشابه رویکردهای عرفانی در تفسیر قرآن است اما بیشتر آنها سنخیّت چندانی با ویژگی¬های قرآن و اهداف تفسیر آن ندارد به نیازهای تفسیری مسلمانان و پاسخ مناسبی نمی¬دهد. علاوه بر لزوم تلاش های معرفت¬شناسانه مفسران برای رسیدن به فهم صحیح آیات قرآن، مهم¬ترین رهاورد هرمنوتیک فلسفی گادامر، در مبانی فهم قرآن را می¬توان توجه به ضرورت تبیین¬های هستی¬شناسانه پیرامون ماهیت فهم و تحلیل فرایند حصول آن دانست.