شاهنامه یکی از امهات زبان فارسی است که بارها تصحیح ، چاپ و در سال های اخیر شرح نیز شده است، به دلایلی، شروح نوشته شده بر این کتاب و حتی آخرین متن های چاپ شده، نیازمند بررسی مجدد است . پژوهش حاضر تاملی است انتقادی –تحلیلی با دقت درآثار سه شارح شاهنامه عزیز الله جوینی، میرجلال الدین کزازی و جلال خالقی مطلق که شرح و یادداشت هایی را بر جلد اول شاهنامه نوشته اند. با توجه به این که این شروح در دسترس دانشجویان و علاقه مندان به شاهنامه قرار دارد و مراجعه کنندگان به این آثار عمومأ متن و گزارش های ارائه شده را می پذیرند و از طرف دیگر، مقایسه شروح شاهنامه در یک مجموعه گردآوری، نقد وتحلیل نشده است ، کوشیده ایم با جمع آوری برخی گزارش ها، نواقص احتمالی این آثار را گوشزد کنیم. از این روی محور این پژوهش بر طرح ابیاتی است که شارحان، آن را متفاوت از یکدیگر گزارش و تفسیرکرده اند. در این پژوهش، شاهنامه چاپ خالقی مطلق را که در حال حاضر تصحیح نهایی است به عنوان متن پایه انتخاب کرده و متن سه شارح وتوضیحات ارائه شده برای هر بیت را بر اساس معیارهای نقد ادبی در بوته ی نقد گذاشته ایم، در صورت متفاوت بودن متن ها و گزارش ها، موارد اختلافی را ذکر و در پایان هر بیت گزارش مناسب تر را انتخاب یا گزارشی به جای گزارش شارحان پیشنهاد نموده ایم.

به منظور انطباق صفات امیرالمومنین علی(علیه السلام) با آیات مربوط به صفات مومنین در قرآن، ابتدا تعداد سی آیه شریفه که به معرفی صفات مومنین پرداخته بودند را با تفسیر عنوان نمودیم این آیات شریفه مانند نوری مسیر رسیدن به کمال را برای انسان روشن می سازد .در ادامه به ذکر برخی از آیات قرآن کریم پرداختیم که از نظر تفاسیر اهل سنت و شیعه بر فضائل حضرت علی (علیه السلام) دلالت دارند و در این راستا تأکید بر تفاسیر مهم اهل سنت بوده است لذا از تفاسیر بیشتری استفاده شده است تا اثبات ادعا بیشتر از دیدگاه غیر شیعه صورت گرفته باشد تا دستیابی به هدف با سهولت بیشتری فراهم آید.سعی شده اشتراکات ، روشن شده و افتراقات ، در حد توانایی تحلیل شود تا زمینه ای فراهم شود برای تحکیم پایه های اتحاد در میان مسلمانان، برای نیل به این هدف، حدود چهار تفسیر مهم شیعه مورد استفاده قرار گرفته است. عنوان فضائل مولی الموحدین علی (علیه السلام)از زبان آن دسته از افرادی که در زمان حیات ایشان مقابل حضرت ایستادند و از زبان غیر مسلمانان گواه انکار ناپذیری است که بر شخصیت وارسته و نمونه آن حضرت صحه می گذارد. بیان فضیلت و سیره عملی علی(علیه السلام)این حقیقت را آشکار می سازد که این انسان وارسته نمونه کاملامنطبق با کتاب آسمانی قرآن مجید است و این حقیقت را اثبات می کند که برای رستگاری دنیوی و اخروی تأسی به چنین الگوههایی در کنار قرآن کریم برای بشر کفایت می کند و در واقع بر این نکته مهر تأیید می زند که قرآن در کنار اهل البیت هدایتگر می باشد.

حضرت ابراهیم (ع) و حضرت موسی (ع) همچون دیگر پیامبران بزرگ الهی، که از طرف خداوند سبحان مامور به تبلیغ توحید و دین الهی بودند، الگوهای مناسبی برای رسیدن به حقیقت توحید و بندگی خداوند متعال محسوب می شوند و ازهمین جهت در قرآن کریم معرفی شده و به زندگانی آنها پرداخته شده است. دراین رساله، زندگانی حضرت ابراهیم (ع) و حضرت موسی(ع) مورد توجه قرار گرفته و سعی شده تا با توجه به آیات قرآن کریم ، نحوه ی دعوت، ماهیت دعوت،عناصر دعوت و نتائج دعوت آنها به توحید و همچنین بازتاب اندیشه ی تابناک توحید در رفتار و منش و شخصیت آنها تحلیل گردد .وجود شباهت در موضوعات فوق و نیز بازشناسی شیوه ی دشمنان آنان یعنی نمرود و فرعون نیز در راستای این تحقیق ، کمکی بود تا شخصیت توحیدی این دو پیامبر عظیم الشان بهتر تبیین گردد.

نقش ابلیس (شیطان) به عنوان یکی از آفریده های الهی و عامل تحریک کننده نیات، گفتار و رفتار انسانها بر هیچ کس پوشیده نیست، انسانهای موفق برای رسیدن به مقام بندگی و تقرّب به درگاه خداوند باید موانع این راه را بشناسد و ابلیس و حیله های او مهمترین مانع در راه خداشناسی و رسیدن به خدا هستند. قرآن کریم، کتاب هدایت و سعادت انسان و یگانه راهنما در این مسیر است و مقدمات و شرایط رشد و هدایت انسان و موانع آن را به طور کامل ذکر کرده و از جمله تصویر روشنی از حیله های ابلیس و روشهای دفع آنها ارائه نموده است با شناخت و پیروی از دستورات قرآن کریم در این زمینه می توانیم مسیر هدایت را به طور سالم و درست طی کرده و به خداوند تقرّب جوییم. در این پژوهش با توجّه به اهمیت نقش ابلیس در زندگی فردی و اجتماعی انسان، که زمینه ساز سعادت یا شقاوت فرد است با مراجعه به قرآن، موضوعات و مباحث مربوط به ابلیس در زمینه های زیر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است:1- نگاهی گذرا به ساختار و ویژگی های ابلیس 2- بررسی قبیله شیطان در 4 مورد 3- میزان قدرت ابلیس در 7 مورد 4- حیله های ابلیس 17 مورد 5- نقش استعاذه در طرد حیله های ابلیس. پس از استخراج مباحث فوق از آیات قرآن کریم، میزان شناخت و اثر پذیری حیله ها و وسوسه های ابلیس و نقش اولیای انسی شیطان در بین صد نفر از دانش آموزان با مدرک دیپلم وبالاتر مورد بررسی قرار گرفت و داده ها و اطلاعات جمع آوری شده از آنها با روش تجزیه و تحلیل توصیفی و رسم نمودار در مورد هر کدام از حیله ها مشخص گردید. در این پژوهش سعی شد با ورود به اجتماع و تحقیق میدانی و طرح نمونه ها و شواهد اجتماعی، حیله های ذکر شده در قرآن کریم را با رویدادهای روزمره و اجتماعی متأثر از آنها بررسی نموده و ضمن آسیب شناسی، آنها را به صورت عینی تر تبیین نماییم. همچنین مصادیق و نمونه های عملی حیله ها و وسوسه های ابلیس و نقش اولیای انسی شیطان در کمک به ابلیس و ترویج بسیاری از گناهان در جامعه امروز مورد تحلیل و تجزیه قرار گرفت و راههای فرار از حیله ها و دفع وسوسه های شیطان مطرح شد.

خانواده رکن اساسی یک جامعه است و نقش آن در سلامت و پویایی جامعه بر کسی پوشیده نیست. خانواده موفق و سعادتمند، جامعه موفق و سعادتمند را می سازد. یکی از موضوعات مهم قرآن کریم «خانواده» است و آیات زیادی را در قرآن کریم به خود اختصاص می دهد. آیات قرآن کریم از دیدگاههای مختلف، از جمله حقوقی، اخلاقی و تربیتی، در مورد خانواده به بحث می پردازد. قرآن کریم، کتاب هدایت انسان به سوی سعادت و رستگاری است. ما می توانیم با پیروی از دستورات آن و داشتن یک خانواده قرآنی به یک زندگی شایسته و موفق دست پیدا نماییم. و در نتیجه جامعه ای قرآنی را بوجود آوریم. با توجه به اهمیت این نهاد الهی و نقش موثر آن در ساختار جامعه، پژوهش حاضر، مبانی، اصول و روشهای تربیتی خانواده از دیدگاه قرآن کریم را مورد مطالعه و بر.....

درعلم اقتصاد، مصرف شامل دو گروه عمده خوراکی ها و غیرخوراکی هاست و مهمترین عامل تعیین کننده آن درآمد است به گونه ای که هر چه درآمد بیشتر باشد مصرف بیشتر خواهد بود و بر عکس. ولی از نظر اسلام باید اعتقادات و باورهای دینی و سطح فکری و فرهنگی آحاد جامعه را نیز از عوامل تعیین کننده مصرف دانست. خدای بزرگ همه چیز ها را برای انسان آفرید و او را به استفاده درست از انواع نعمت ها امر می کند ولی از آنجایی که انسان ظلوما و جهول است اصولی را برای او در نظر گرفته است و از او خواسته است که در کلیه امور زندگی میانه رو و معتدل باشد و از این نعمت ها برای رسیدن به کمال و جمال استفاده نماید. از دیدگاه اسلام جهل و نادانی و غفلت و ضعف ایمان و لذت طلبی و هوا پرستی و مد گرایی و حریص بودن مهمترین ریشه های مصرف بی رویه است که باعث از بین رفتن منابع ملی، کاهش برکت، فقر، وابستگی خارجی، فساد، خیانت، از بین رفتن شرافت و محرومیت از هدایت الهی است و سرانجام آن هلاکت و نابودی است. الگوی مصرف در اسلام مبتنی بر مبارزه با عوامل مصرف بی رویه و دعوت به اعتدال، اقتصاد، زهد و قناعت است و از میان خود انسان ها، گروهی را الگو و اسوه آنها قرار داده که هرکس دستورات اسلام را نصب العین خویش قرار دهد و انبیا و اوصیا و صالحین را الگوی خود قرار دهد در دنیا و آخرت به رستگاری می رسد.

نماد و نمادپردازی از دیرباز در میان اقوام و قشرهایمختلف رایج بوده است وهرگروه برای بیان عقاید ودیدگاه های خویش از زبان رمز و نماد ، بهره های فراوان جسته است؛ امّا مطالعات دقیقی در این باره در ادبیات فارسی تا حدود پنجاه سال پیش انجام نگرفته است. پس از روی آوردن برخی از روانشناسان از جمله فروید ویونگ به این عرصه بود که نماد و نمادپردازی یکی از رویکردهای جدید در مطالعه آثار ادبی شد. در میان آثار بزرگ ادب فارسی بیشترین مطالعه در مورد نماد، بر روی آثار ادبی عرفانی صورت گرفته است؛ چنان که کتاب با ارزش رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی از استاد پورنامداریان گواهی موثق بر این ادعاست. دو کتاب:«کلیله ودمنه»و«مرزبان نامه» با غنای نمادینی که دارند، آن چنان که شایسته وبایسته باشد، مورد بررسی قرار نگرفته اند. اگر هم تحقیقاتی در مورد این دو کتاب انجام گرفته، بیشتر به بررسی صناعات ادبی این دو کتاب در قالب و یا دیدگاه نثر فنّی ادبی بوده است. در این تحقیق به بررسی دو کتاب کلیله ودمنه و مرزبان نامه از جنبه های مختلف نمادی پرداخته شده است. دو کتابی که می توان هر دو را نماینده آثار نمادین ادبی در دو سرزمین ایران وهندوستان دانست.

با مقایسه شخصیت عیسی مسیح(ع) در عهد جدید و قرآن کریم نکات و اختلافات فراوانی بدست می آید که از جمله آنها: 1- مریم (س) در عهد جدید جایگاه برجسته ای جزاینکه فرزندی موعود را به دنیا آورده است، ندارد و در عقد شخصی به نام یوسف بوده است.امّا در قرآن کریم، مریم جایگاه ویژه ای دارد و از جمله اینکه، خداوند مریم را برگزید، پاک ساخته و برتمام زنان عالم برتری داده است. 2- عهد جدید؛ مسیح را با نامهایی چون پسر خدا و خداوند ذکر می کند که قرآن کریم به شدت آن را رد می نماید. 3 – بعضی از معجزاتی که در عهد جدید به عیسی مسیح (ع) نسبت داده شده است؛ مانند تبدیل آب به شراب و خشک کردن درخت سبز با سیمای ملکوتی و قرآنی عیسی (ع) در تضاد است. 4 - تناقضات آشکاری در عهد جدید وجود دارد ؛ تناقض در نسب نامه عیسی (ع) تا..... که اگر کتابی که منسوب به وحی است، دارای تناقض باشد فاقد اعتبار خواهد بود. 5-رفتارهای غیر اخلاقی؛ ظالمانه و خلاف عقل در عهد جدید به عیسی (ع) نسبت داده شده است؛ مانند رفتار نادرست با مادرش و شاگردانش و....... که مورد تایید قرآن نیست. 6 – از نظر عهد جدید عیسی (ع) دستگیر و مصلوب شد و بعد از سه روز زنده شد و به آسمان صعود کرد. اما از نظر قرآن کریم ؛ عیسی (ع) دستگیر و مصلوب نشد؛ بلکه به قدرت الهی امر بردشمنان عیسی (ع) مشتبه شد و خداوند عیسی (ع) را به سوی آسمان بالا برد.

حب و بغض دو حقیقت نهفته فطرت آدمی است که دست خلقت الهی در کمون انسانها سرشته است.دین اسلام آیینی است متصل به وحی که جهت این خصیصه را ترسیم و مصادیق محبوب و یا مبغوض را معلوم دینداران به آیین محمّدی صلوات الله علیه و آله اجمعین کرده است.باید گفت که هم قران کریم و هم متون روایی منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و همه ی ائمه بزرگوار شیعه علیهم السلام همواره مرزها و فرهنگ مربوط به این ویژگی فطری را تشریح و موضوعات اصلی و فرعی آن را چه در اعتقاد و چه در عمل سامان بخشیده اند. در این پایان نامه سعی بر آن است که در حد مقدورات تحقیق ، این آموزه های وحیانی بازشناسی ، تعریف ، توصیف و طبقه بندی شوند و پرسش های مطرح یا احتمالی پیرامون آن پاسخ داده شود. فصول و ابواب این پژوهش بر مدار فوق کاملاً با اساتید محترم راهنما و مشاور داخل دانشکده و هم با بعضی صاحب نظران بارها مورد گفتگو قرار گرفته و بر حسب توافق نهایی در این پایان نامه به انجام رسیده است.

همواره دو کلمه دوستی و دشمنی در تمامی فرهنگ ملل کنار یکدیگر مطرح است.موضوعی که تمامی روابط انسانها را تفسیرمی کند و جهت آدمی را در تصمیم سازی ها مشخص می سازد. قرآن کریم نیز که کتاب فطرت آدمی است، این دو موضوع را مورد توجه قرار داده است.به طور خلاصه باید گفت دیدگاه قرآن لزوم مرزبندی اعتقادی در دوستی ها و دشمنی هاست. نکته مهم آنست که چه در حیطه درون و جان آدمی و چه در حوزه بیرون و روابط متنوعش در جامعه، آشنائی و بصیرت به دشمنی ها و دشمنان بسیار آگاهی بخش است.چون از نظر قران کریم هم درون آدمی و هم بیرون دو جنبه اثر بخش و تاثیر گذار در یکدیگرند که باید از آن به قاعده «تاثیر باطن بر ظاهر» و «تاثیر ظاهر بر باطن» یاد کرد. شناسائی راههای دشمنی دشمنان عمده وظیفه در حوزه معرفت و پس از آن مقابله هوشمندانه با آنها در حوزه اقدام و عمل است که در این پایان نامه سعی شده با توجه به آیات قران کریم و روایات به آن پرداخته شود. آنچه برما فرض است پرداختن به دشمنان اعتقادی است تا ازین طریق به تصحیح بینش ها که زیر بنای هر حرکت و جهاد پسندیده از دیدگاه قرآن تلقی می شود و استواری ایمان که ثمره جاودانه و معنوی زندگی مومنانه است برقرار بماند.

در این پایان نامه لهو و لعب هم در قرآن و هم در حدیث بررسی شد و درفصل دوم آن به منظور شناخت بهتر و معرفی لهو ولعب به مردم، مخصوصاً جوانان، به دسته بندی آیاتی که شامل این موضوع می باشند پرداخته شده است. سپس احادیث وارده در این زمینه در فصل سوم آورده شده است. آن گاه در فصل چهارم در ابتدا درخصوص مسائل اعتقادی کار شده است تا در زمینه ی لهو و لعب به این باور رسیده شود که جهان عبث و بیهوده آفریده نشده است و آفرینش انسان برای رسیدن به اهداف والای الهی بوده است و بعد از رسیدن به این شناخت است که انسان از به بطالت گذراندن عمر و به بازیچه گرفتن آن دوری می کند و سعی می کند تا در راستای اهداف الهی گام بردارد. سپس در زمینه ی گفتاری از سخنانی یاد شده است که می توانند موجب غفلت از یاد خداوند شوند مانند غنا، گفتن سخنان لغو و پرداختن به شوخی های بیش از اندازه. آنگاه در زمینه ی عملی و رفتاری صحبت از اموری است که پرداختن به آن ها نتیجه اش غفلت از یاد خداست مانند حرص در جمع آوری مال و یا پرداختن به بازی هایی که در اسلام از آن ها نهی شده است و همچنین در این فصل به شناخت دسته ای از لهو و لعبی پرداخته شده که از نظر اسلام مباح است و مانعی ندارد، مانند اسب سواری و تیراندازی. آنگاه در ادامه ی پایان نامه با معرفی عواملی که موجب لهو و لعب نامطلوب می شود کمک شایانی بر شناخت این عوامل و دوری گزیدن از آن ها انجام گرفته است و در پایان راهکارهایی بیان شده است برای دوری گزیدن از لهو و لعب نامطلوب و از عواملی یاد شده است که می تواند جایگزین آنها شوند مثل تفریحات سالمی چون صله رحم، گردش در طبیعت و جایگزین کردن بازی های شاد و سالم که نتیجه پرداختن به این لهو و لعب مطلوب افزایش توان جسمی و روحی انسان برای پرداختن به عبادت خدا و در نتیجه موجب سوق دادن انسان در راستای رسیدن به هدف خلقت می باشد. روش بکارگرفته شده در این تحقیق، روش کتابخانه ای است.

چکیده انسان مخاطب قرآن است و تربیت انسان هدف اصلی نزول کتب آسمانی است. رسالت پیامبران این است که آنچه را خداوند در مسیر کمال ، با توجه به فطرت او ضروری دانسته شده، به انسان بیاموزد. انسان موجودی تربیت پذیر است و با بهره گیری از تعالیم کتب آسمانی، راه هدایت را می پیماید. خداوند به شیوه های متفاوت او را در پیمودن راه حقیقت تربیت کرده است. در این راستا گاه او را بیم می دهد و گاه به انجام اموری تشویق می کند و زمانی از شیوه های تمثیل و داستان برای عبرت گیری و همچنین نزدیک کردن زبان خود به انسان استفاده می کند. مثنوی بزرگترین کتاب عرفانی ادب پارسی است و مولانا نیز در آن شیوه هاییک زندگی الهی را در پیش می گیرد. وی تمام آنچه را که خداوند به عنوان آموزه های تربیتی در اختیار انسان گذاشته، به گونه ای تحلیل و تفسیر می کند. این پایان نامه در 5 فصل به ترتیب زیر تدوین شده است: فصل اول:مربوط به کلیات تحقیق است و به بررسی واژه تربیت از لحاظ لغوی و اصطلاحی پرداخته شده است و همچنین تربیت و انسان در قرآن و مثنوی بررسی گردیده است.در فصل دوممبانی تربیتی و روش هایمبتنی بر این مبانی مطرح شده یعنی اموری مربوط به انسان که در همه افراد به دلیل انسان بودن آن ها مشترک است .در فصل سوم، با عنوان اصول اخلاقی،به ذکر بایدها و نبایدها قرآنی و رویکرد مولانا در بیان این اصول و همچنین میزان بهره گیری های وی پرداخته شده است. فصل چهارم مربوط بهشیوه های تربیتی است که در قرآن و مثنوی برای تأثیر بیشتر کلام در جان مخاطب از آن استفاده شده است. و درفصل پنجم: هدف های تربیتی مورد نظر قرآن و به تبع آن مثنوی ذکر شده است.

در این پژوهش کوشش شده است به بررسی و مقایسه داستان پیامبران و اولیاء، در دو کتاب مهم عرفانی فارسی یعنی شر ح تعرف و کشف المحجوب پرداخته شود. داستان انبیاء و اولیاء،در بیشتر متون عرفانی وارد شده و نویسندگان این آثار از داستان های مذکور برای تبیین مسائل عرفانی،سود برده اند.در بین این متون،شرح تعرف وکشف المحجوب به عنوان نخستین آثار منثور عرفانی به زبان فارسی،از جایگاه ویژه ای برخوردارند به گونه ای که نویسندگان این دو اثر،در بیان مباحث مختلف از این داستان ها سود برده اند.در این پژوهش پس از بیان کلیات تحقیق در فصل اول، در فصل دوم داستان پیامبران و اولیاء در شرح تعرف مورد بررسی قرار گرفته و استفاده ای که از این داستانها شده تبیین گردیده است. فصل سوم، به بیان داستان های مربوط به زندگی پیامبران و اولیاء در کشف المحجوب و استفاده ای که از این داستان ها شده، پرداخته است. فصل چهارم به بیان شباهت ها و تفاوت های حکایات مذکور در دو کتاب می پردازد.در پایان هم ضمن نتیجه گیری از مطالب این پژوهش،امتیازات کشف المحجوب نسبت به شرح تعرف،مورد تبیین قرار گرفته است.

چکیده: مثنوی مخزن الاسرار نظامی در میان پنج گنج از پیچیدگی معنایی بیشتر برخوردار است و با وجود شرح هایی که از گذشته تا کنون بر این اثر نوشته شده است باز باید تا حد امکان در ارائه شرحی دقیق و کامل از آن کوشید. در این پژوهش قصد داریم، ابتدا به معرفی و تحلیل «ساختاری» و سپس به بررسی و نقد «محتوایی» ابیاتی چند از مثنوی مخزن الاسرار با توجه به چهار شرح وحید دستگردی، ثروتیان، زنجانی و ماحوزی بپردازیم. ریشه اختلاف نظر این شارحان در معنی ابیات مخزن الاسرار عوامل گوناگونی دارد که از جمله آنها می توان به مواردی همچون اختلاف نظر در مقوله های بلاغی، اختلاف نظر در شیوه خواندن یک بیت یا یک کلمه، اختلاف نسخ و... اشاره کرد، لذا بررسی منشأ اختلاف نظر شارحان در شرح مخزنالاسرار، آشنایی با ابیات پیچیده و مبهم، گردآوری و ارزیابی معانی مختلف شارحان و برگزیدن معنی صحیح تر، از اهداف این پژوهش است. از طرف دیگر بازنگری و بررسی این شروح با توجه به نقشی که یک متن انتقادی موثر می تواند در رشد و ارتقاء علم و ادب یک جامعه ایفا کند، مورد توجه در این پژوهش است تا در حد امکان بتوان به متن انتقادی دست یافت و آن را کلید راهگشای این اثر جاودانه و میراث ملی کرد.

چکیده تربیت به معنای رشد و تکامل است و در واقع فراهم کردن شرایط و زمینه های مناسب برای شکوفایی استعدادها و قابلیت های نهفته در فرد است. موضوع تربیت با توجه به تربیت پذیر بودن انسان دارای اهمیت فراوانی است. در واقع تربیت بر جسم و روح آدمی تأثیر می گذارد و باعث سازندگی و برازندگی انسان می شود. تربیت براساس اصول و مبانی صورت می گیرد. مبانی موارد کلی هستند که اصول بر اساس آنها پی ریزی می شود و بیانگر واقعیت ها و هست ها هستند و اصول موارد جزیی تری هستند که باید ها و نبایدها را بیان می کنند. مبانی و اصول تربیتی در اسلام برگرفته از قرآن کریم است و خداوند باشناخت کامل از انسان بهترین مبانی و اصول تربیتی را براساس سرشت آدمی برای تربیت او در نظر داشته است. در حوزه ی عرفان و تصوف نیز تربیت از مسائل مهم و کلیدی است و عرفا توجه ویژه ای به تربیت مریدان داشته اند. از منظر عرفان و تصوف تربیت مقدمه ای برای رسیدن به معرفت است و صوفی با تربیت عملی به خودشناسی و در پی آن به خداشناسی می رسد. قصص و حکایاتی که از عرفا و صوفیان بزرگ نقل شده است، به وضوح اهمیت موضوع تربیت را نشان می دهد. طبقات الصوفیه اثر خواجه عبدالله انصاری، تذکره الاولیاء عطار نیشابوری و نفحات الانس جامی از جمله این کتابهاست که در این پایان نامه سعی شده است، مبانی تربیت با توجه به شیوه های نوین تربیت اسلامی در این کتاب ها مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. قصص و حکایاتی که در کتب شرح حال عرفا و صوفیان آمده است به طور کل حول محور انسان و تربیت اوست. بایدها و نبایدهایی که به عنوان حکم خداوند در صلاح دید انسان مطرح است در این حکایات به خوبی نمایان است. از سوی دیگر مبانی، اصول و روش های تربیتی مطرح شده در حکایات صوفیان منطبق و هماهنگ با مبانی، اصول و روش های تربیتی اسلام و قرآن است. کلیدواژه ها: انسان، تربیت، مبانی، داستان های صوفیه (طبقات الصوفیه، تذکره الاولیاء و نفحات الانس من حضرات القدس)

چکیده طنز و طنزگویی از انواع ادبی محسوب می شود که در دوره های مختلف و با شیوه های گوناگون کم و زیاد کاربرد داشته و تقریبا هیچ دوره ای در تاریخ ادبیات را نمی توان یافت که در آن به دلایل و انگیزه ها و اهداف مختلف اثری از آثار طنزآمیز وجود نداشته باشد. شاعران و نویسندگان از هر قشر و در هر درجه از بزرگی و معروفیت قرار داشته باشند و در هر موضوعی که به فعالیت بپردازند، قسمتی از آثار خود را به این نوع ادبی اختصاص داده اند. از میان این ادیبان در این تحقیق دو شاعر معاصر که به طور مستقل و با اهدافی تقریبا یکسان به طنزپردازی پرداخته اند انتخاب شده است: فریدون توللی و محمد حسن رهی معیری. نظر به اینکه هر قدر اظهار صریح حقایق در جامعه ای دشوارتر باشد ضرورت مزاح و هزل و بخصوص لطیفه گویی بیشتر می شود ،این دو شاعر اغلب عاشقانه سُرا و غزل گو در برهه ای از دوران حیات خود با مسائل سیاسی و اجتماعی مهمی روبرو می شوند که آنها را ناگزیر به طنزپردازی و انتقاد در قالب آن می کند.در واقع می توان این دو شاعر را شاعران دوره بحران نامید. جوامع انسانی آنقدر گرفتار استبداد و یبوست روحی بوده اند که طنز همیشه جنبه سیاسی و اجتماعی پیدا کرده است و طنز توللی و رهی نیز از این جمله است.حال با توجه به اینکه این دو شاعر در یک زمان می زیسته و با پرداختن به طنزهای سیاسی و اجتماعی در بین سال های 1320 تا 1326 اهداف مشترکی را دنبال می-کرده اند دراین نوشتار سعی شده است مقایسه هایی بین طنزآمیزی این دو صورت گرفته و شیوه ها و انگیزه های هریک در انتقاد از موضوعات مختلف جامعه آن زمان مورد بررسی قرار گیرد.

مدیریت راهکاری است که یک مدیر برای تنظیم فعالیت های بشری ارائه نموده تا بتواند توازن خوبی را در محیط اطراف بوجود بیاورد در بیشتر تعاریفی که از واژه مدیریت شده بیشتر مدیریت های انسانی را لحاظ نموده و از تأثیر عوامل محیطی و ماوراء طبیعی، تعاریف و مصداق هایی ارائه نشده است، لذا ما نیاز به یک مدیریت بیرونی بر رفتار خود هستیم و این مدیریت جامع توسط خالقی دانا و توانا در قرآن کریم ترسیم شده است. هدف از طرح موضوع مدیریت بحران در قرآن کریم با رویکرد بحران های روحی و معنوی، پرداختن به مشکلات متنوع روحی و معنوی بشر در جوامع کنونی و ارائه راهکارهای خاص قرآنی و تحلیل و درمان این بحرانها است که بتوان با یک نگرش سازنده به یک دیدگاه دین مدار در جهت رفع این بحرانها دست یافت. در مکتب اسلام و از دیدگاه بسیاری از اندیشمندان اسلامی و غیراسلامی، قرآن کریم نسخه کامل درمان بحرانهای روحی و معنوی بشر امروزی می باشد لذا قرآن کریم منبع عام مدیریت اسلامی می باشد و پایبندی به آن سبب ساز تمدنی شگرف در جوامع بشری خواهد بود که با یک کنکاش همه جانبه در این پژوهش عوامل ایجاد بحرانهای روحی و معنوی در جامعه امروزی به تصویر کشیده شد. مدیریت بحرانهای روحی و معنوی در قرآن کریم یعنی پیگیری راهکارهای قرآنی در جهت رفع بحرانهای بشری و همچنین توانایی مفاهیم قرآنی اسلامی در جهت رفع دردهای بشریت می باشد. روش پژوهش در این موضوع کتابخانه ای بوده لذا از منابع معتبر اسلامی از جمله قرآن کریم، تفاسیر، روایات و دیدگاههای اندیشمندان و صاحبنظران نیز استفاده شده است. از جمله عوامل ایجاد بحرانهای روحی و معنوی در جوامع کنونی می توان به خلاء معنویت، خدافراموشی، فقدان حاکمیت اصول اخلاقی و دینی و ارزش هایی یاد کرد که این عوامل، سبب ساز بحرانهای روحی و معنوی در جوامع کنونی شده است و لذا با استفاده از یک مدیریت بحران سازنده که منشأ مدیریتی آن علوم و معارف الهی و قرآنی می باشد می توان انسان سرگردان و حیران زده امروزی را به سر منزل مقصود که همان فطرت پاک الهی و کمال والای انسانی است سوق داده و با یک ارتباط الهی درست و پایبندی به ارزشهای معنوی، بحرانهای روحی و معنوی پیش رو بشر مدیریت خواهد شد.

چکیده عرفان اسلامی مبتنی بر اعتقادات اسلامی و سرشار از آموزه های اجتماعی و اخلاقی است که نگاه تک بعدی و یک جانبه گرایانه به آن بیانگر عدم شناخت عرفان ناب اسلامی است . لذا این پژوهش به بررسی عرفان اجتماعی و شناخت جنبه های مردمی آن در متون منثور عرفانی قرن پنجم تا قرن هفتم هجری می پردازد و اخلاق اجتماعی عرفا را در بینش عرفانی و سیر و سلوک عملی شان بررسی می کند . این رساله با بررسی عزلت و نفی تداوم آن در سیر و سلوک عرفا آن را مقدمه ورود عرفانی عارف به جامعه می داند و با تبیین اهداف اجتماعی عزلت ، حقیقت تازه ای از عرفان اسلامی را بیان می کند و در ادامه با بررسی مبانی صحبت و هم نشینی ، جنبه دیگری از عرفان اجتماعی را نشان می دهد و با این مقدمه به بررسی جنبه های اجتماعی عرفان ؛ یعنی شفقت به خلق ، حسن خلق و مدارا ، فتوت ، عفو و بخشش ، ایثار ، هدایتگری و غیره در متون عرفانی می پردازد و گستردگی عرفان ناب اسلامی و تأثیر مردم گرایی و نوع دوستی را در رسیدن به قرب الهی بیان می کند . اگر چه هدف کلی این رساله اثبات حضور موثر عرفا در جامعه و نقش آن در تقرب به خدا و شناخت جایگاه ارزشمند خلق در بینش عرفا است اما علاوه بر آن با بیانی روشن ، پرده از چهره حقیقت عرفان اسلامی بر می دارد و آن را در متن جامعه به نمایش می گذارد و حقانیت عرفان اسلامی را در مقابل عرفان های نو ظهور نشان داده و به شناخت عرفان واقعی کمک می کند . هم چنین مباحث اخلاقی و مردمی مطرح شده در این رساله در زمینه حل مسائل روانی به خصوص روان شناسی مثبت موثر خواهد بود و به رشد مفاهیمی بنیادی روان شناسی مثبت ، چون مثبت اندیشی ، هدفمندی ، بخشش و نوع دوستی ؛ در جامعه معاصر ، کمک خواهد کرد . کلید واژه: جامعه، مردم گرایی ، عارف، متون عرفانی، قرب

هدف کلی پژوهش حاضر، بررسی سبک زندگی از منظر امام علی(ع) در زمینه سلامت روان بوده است. اهمیت این موضوع از آنجا آشکار می شود که با وجود پیشرفت علم و تکنولوژی دانشمندان هنوز نتوانسته اند راه حل مناسبی را جهت بهبود و حفظ سلامت روانی انسانها ارائه دهند و تعداد مشکلات اجتماعی چون اضطراب، افسردگی، به پوچی رسیدن و خودکشی و... ، همچنین بیماری هایی چون کبر وغرور، ریا، خود بزرگ بینی، ترس های واهی و ... ، رو به افزایش است. و حتی آنهایی که در رفاه کامل به سر می برند، به دنبال گمشده ای به نام خوشبختی و سعادت می گردند. و حتی آنهایی که در رفاه کامل به سر می برند، به دنبال گمشده ای به نام خوشبختی و سعادت می گردند. در مقاله حاضر تلاش شده است و با بهره گیری از روش توصیفی ـ تحلیلی، دیدگاه اسلام پیرامون موضوعاتی چون سلامت روان، بیماری های روانی و سبک زندگی مبتنی بر سلامت روان، با استناد به آیات قرآن و روایات شیعی، روشن گردد و سپس تحلیل و طبقه بندی شده است و در بخش پایانی نگاه امام را در مورد راه های بهبود سلامت روانی و رفع بیماری های روان بیان کند. از نظر امام، خوشبختی واقعی در گرو ایمان به خدا و دست یابی به رضای اوست و با توجه به سنت و روایات امام علی(ع) در زمینه سلامت روان، می توان گفت که انسان سالم از نظر این بزرگوار، کسی است که در رابطه با خدا، رابطه با خود و رابطه با مردم تعادل مناسبی را برقرار کند و عوامل آسیب زا روانی از نظر امام، شامل این موارد است: کفر، نفاق، شرک، شک، قساوت قلب، ریا، عجب و خودپسندی، کبر و غرور، سوءظن، حقد و کینه، حسد، دنیادوستی، خشم و غضب، غفلت و بی خبری، وسوسه و اندیشه انحرافی، ناامیدی، طمع، ترس، اندوه، گناه و خیانت، امام علی(ع) برای درمان بیماری های روانی، راه هایی را معرفی می کند از جمله: ایمان، صبر، عبادت، دعا، قرآن و بهره گرفتن از آن، تقوا، توکل به خدا، توبه، تفکر و اندیشیدن در چگونگی خلقت خود و آفرینش و قدرت خدا و دوری از گناه.

حدیث، پس از قرآن، دومین منبع شناخت احکام و گزاره های دینی، در ابعاد مختلف معرفتی است. قرآن کریم در آیات فراوانی با تأکید بر شخصیت والای پیامبر اکرم(ص)، سخنان ایشان را وحیانی دانسته و سیره ایشان را به عنوان الگویی برای مومنان، معرفی کرده است، همچنین اطاعت از رسول و اولی الأمر(ع) را در کنار قرآن، به عنوان دو همراه پس از خود به ودیعت نهاده است تا مسلمانان، با تمسک به آن دو از ضلالت، رهایی یابند. بنابراین پیامبر(ص) اولین مفسر قرآن هستند؛ و بر اساس دلایلی چون، حدیث ثقلین و آیه تطهیر، روایات اهل بیت(ع) مانند روایات پیامبر، حجت و معتبر است و بر همین اساس، افراد مختلفی دست به جمع آوری و نقل این روایات زده اند؛ با این حال، اکنون تمام روایات صادر شده از پیامبر(ص) و ائمه (ع)، در دست ما نیست و برخی از آن ها طی جریانات مختلف، از دست رفته است؛ ولی نسبت به نقل و بررسی محتوایی همین مقدار باقی مانده از روایات، نباید بی تفاوت بود. پژوهش حاضر، با هدف گزینش، گونه شناسی و تحلیل روایات تفسیری، ذیل آیات 1 تا32 سوره بقره، با در نظر داشتن پیام های تربیتی، معرفتی و هدایتی، تدوین شده است. در مورد هر یک از آیات، روایات تفسیری منتخب از کتب روایی و تفسیری را جمع کرده و سپس به گونه شناسی و در واقع نوع معرفتی که روایت، در ارتباط با آیه دارد، پرداخته شده و پیام های تربیتی، هدایتی و معرفتی روایات، استخراج گردیده است. برخی از رهیافت های حاصل از این پژوهش، عبارتند از: شناختی که روایات، از آیات، به دست می دهند همه از قسم تفسیر نیست، بلکه اقسام مختلفی دارد از جمله: مصداق، شرح، بطن، بیان معنا، دلالت التزامی و دعا، که بیشترین گونه مورد استفاده در این پژوهش، بیان یکی از مصادیق است. برای فهم یک آیه از طریق روایات، باید تمام کتب روایی، اعم از تفسیری و غیر تفسیری را مورد بررسی قرار داد. به دنبال روی آوری بسیاری از مفسران، به خلاصه گویی و حذف سند روایات، برای کم تر کردن حجم تفاسیر، تعداد روایات مرسل بیش از دیگر روایات است.

چکیده قرن پنجم هجری مبدأ تحولی عظیم در شعر فارسی محسوب می شود، که از جمله عوامل بنیادی این تحول، ظهور شاعری بزرگ چون سنایی غزنوی است، که شعر زهد و عرفانی را دراین زمان با قوت لفظ و معنا سرود و موجب پیدایش جریانی قوی در این زمینه شد، که بعدها عطار و مولوی آن را به قله های کمال رسانیدند و بدین سان فارسی با این نوع شعر به یک زبان معنوی تبدیل شد. در این میان حدیق? سنایی از جمله آثاری است که در قل? رفیع این نوع شعر قرار دارد. در این اثر؛ سنایی به تفکر در درون انسان می پردازد و روان او را با توجه به فضایل اخلاقی تحلیل می کند. تصریح همراه با تمثیل او، هنرمندانه در کنار هم می نشینند و زبان ادبی او را برای قرن ها مقبول طبع بزرگان ادب فارسی چون مولانا و بلکه تمام مشتاقان مطالع? شعر فارسی در حوز? عرفان می نماید. این پژوهش، از میان مجموع? متنوع گفتمان سنایی در حدیقه، فقط به سه فضیلت توکل، زهد و انفاق می پردازد و در هر بابی اندیشه های وی را تبیین و تحلیل می کند. البته پیش درآمد بحث بر سر فضایل، توضیحاتی لازم در حیط? نفس است، که در آن، دیدگاه های مختلف در تاریخ تفکر بشری از حیط? نظر می گذرد و مورد بازبینی قرار می گیرد. این تحلیل بر آنست که دیدگاه های سنایی را مطرح کرده، و آن را مقدمه ای برای ورود به مباحث انتخابی قرار دهد. کلید واژه ها: سنایی، حدیقه الحقیقه، فضایل اخلاقی، نفس، زهد، توکل، انفاق.

چکیده تفسیر روایی یکی از کهن ترین و رایج ترین روشهای تفسیری است و بر اساس نص صریح قرآن که فرمود: «ما قرآن را بر تو نازل کردیم تا آن را برای مردم تبین کنی»، اولین مفسّر قرآن پیامبر اکرم (ص)است. با اثبات دلایل عقلی ونقلی همچون عصمت اهل بیت(ع)، حدیث ثقلین وآیه تطهیر، روایات تفسیری اهل بیت(ع)، نیز همچون روایات تفسیری پیامبر(ص)، مفسر قرآن وحجت ومعتبر است. براین اساس منابع تفسیری متعددی از همان ابتدا تا کنون احادیث پیامبر(ص) واهل بیت(ع) را گرد آوری کرده اند. این تحقیق با هدف جمع آوری، گونه شناسی وتحلیل روایات تفسیری ذیل آیات 83 تا 107 سوره بقره صورت گرفته است، که روایات ذیل هر آیه جمع آوری می شود و با گزینش روایاتی سازگار با مضامین تفاسیر مشهور وبررسی سند روایت ونیز بررسی عدم تعارض آن باآیه به گونه شناسی وارتباط روایت با آیه پرداخته می شود . سپس به شرح دلالتهای روایت و چگونگی متناظر بودن آن با آیه می پردازد و پیام هدایتی ومعرفتی که از آن فهمیده می شود، بیان می گردد. از جمله نتایج حاصله بدین قرار است: آنچه که از ائمه(ع) به عنوان روایات تفسیری به دست ما رسیده است همواره مربوط به کل آیه نیست، بلکه گاه آن روایت، متناظر به بخشی از آیه یا حتی یک کلمه از آیه است. سخن ائمه(ع) معارف متفاوتی را از یک آیه برای مخاطب روشن می سازد که گاه از باب جری وتطبیق (بیان مصداق) است ویکی از مصادیق یا مصداق اتم آن را بیان می کند، یا شرحی بر آیه است که این شرح می تواند مبین نتیجه، مبین علت، بیان مثال، بیان فضیلت، آثار وضعی سبب نزول، بیان شاخص ویا دلالت التزامی باشد و زمانی معصوم نسبت به فهم مخاطب خود بطن یک آیه را روشن می سازد وزمانی بر اساس موضوعات مطرح شده درآیه دعایی را به مخاطب آموزش می دهد .از مجموع گونه هایی که در بین روایات منتخب به دست آمده است بیشترین گونه مربوط به شرح مبین نتیجه و بیان مصداق است وکمترین گونه ها مربوط به دلالت بطنی است که شاید به دلیل عدم فهم وپذیرش مخاطب بوده است. آیات مربوط به این تحقیق بیشتر مربوط به دیدگاه یهود است و ذیل برخی از آیات هیچ روایتی در تفاسیر نیامده است و با مراجعه به کتب ومجموعه های روایی، روایاتی همسو باآیات انتخاب شده است. تعداد روایاتی که در هیچ کتاب تفسیری نیامده است در حدود دو سوم روایات را تشکیل می دهد. کلید واژگان: تفسیر، تفسیر مأثور، روایت، قرآن، گونه شناسی

توجه به معنویت و عرفان در گستره فرهنگ و آداب و رسوم این مرز و بوم پیوسته از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در چند دهه اخیر که پیشرفت های روز افزون علمی، زمینه ساز پویایی بیشتر و پیچیدگی جوامع بشری شده است، همواره توجه به «دین و معنویت» برای رشد و شکوفائی استعدادهای فطری و درونی و هدفمندی مسیر رشد و بالندگی به طور آشکارا احساس می شود. امروزه روانشناسان برای اصلاح رفتارها علاوه بر ابعاد جسمی، روحی و اجتماعی اصل دیگری به نام «معنویت» را مطرح می کنند. از این رهگذر توجه به آثار فرهیختگان شعر و نثر ادب فارسی که از منابع غنی و سرشار برای آشنایی با عرفان و معنویت است، بسیار ارزشمند است؛ اما مطالعه آثار عرفا و سیر در معنویت و عرفان بدون فهم و درک معانی دقیق اصطلاحات عرفانی میسر نیست. از طرفی برای دستیابی به مفاهیم عمیق معنویت تحلیلی مقایسه ای بین عرفا و روانشناسان مفید است. در این پژوهش سعی شده است ضمن واکاوی مفهوم شکر، عفو، مراقبه و سکینه قلب در متون نثر عرفانی تا سده هفتم و بررسی شکر و تشکر؛ بخشودگی، مراقبت و آرامش درون در روانشناسی، به بیان آثار و فواید این مقایسه تطبیقی با روش توصیفی – تحلیلی پرداخته شود و تفاوت و اشتراک هر دو حوزه بیان گردد. مفاهیم شکر، عفو، مراقبه و سکینه قلب در بیان عرفا بر اساس خدا محوری است که آثار آن به صورت فردی و جمعی در روابط بین انسانها نیز تبیین می شود. اما در بیان روانشناسان بر اساس انسان محوری و نوع دوستی بررسی می گردد. - تأثیر این مباحث از منبع وحی در میان عرفا موجب اعتماد و اطمینان خاطر بوده و زمینه ساز اصلاح فرد و جامعه است. اما در روانشناسی تأثیر بخشودگی، تشکر، مراقبه و آرامش درون، بیشتر در استحکام زندگی اجتماعی بررسی و تبیین می شود البته به این معنا نیست که به جنبه های فردی توجه نشود. - خدا محوری در بیان مفاهیم موجب هدفمندی، معناداری و رشد و بالندگی مسیر زندگی است. - برخی از آثار و فواید شکر، عفو، مراقبه و سکینه قلب عبارتاست از: کاستی ناهنجاریهای فردی و اجتماعی، کاهش اضطراب، تهذیب نفس، افزایش عزت نفس، سلامت جسم و روان، اعتماد به نفس و در نهایت اصلاح فرد و جامعه. کلید واژگان: شکر، بخشودگی، مراقبه، سکینه قلب و معنویت..

چکیده ندارد.