تأثیر آثار و سبک های ادبی کشورهای مختلف جهان بر ادبیات کشورهای دیگر، از دیدگاه ادبیات تطبیقی، مسأله ای اثبات شده است. بررسی تطبیقی نمونه هایی از ادبیات داستانی کشورمان با ادبیات جوامع غربی گویای این واقعیت است. یکی از شاهکارهای داستان نویسی ما که آن را با ویژگی های مکتب رئالیسم و رئالیسم سوسیالیستی تطبیق می دهند، رمان کلیدر محمود دولت آبادی است. در اینکه رمان کلیدر تحت تأثیر اصول این دو مکتب ادبـی نوشته شده است، تردیدی نیست. اما شـفاف سازی چند و چون این تأثیرات، یک پژوهش همه جانبه را ایجاب می کند. لذا در این رساله ، با بررسی رمان کلیدر برمبنای ویژگی های دو مکتب رئالیسم و رئالیسم سوسیالیستی، مشابهت های موجود در این بین، استخراج و ارائه شده است تا خواننده به درستی ادعای مذبور یقین حاصل کند. همچنین ارائه ی مغایـرت های موجود، آشکار می کند، که اصول ادبی این مکتب ها به صورتی که در آثار غربی نمودار می شود، در رمان کلیدر وجود ندارد.

ساختار روایت های تحول شخصیت از این نظر که باز گو کننده ی تجربه ی شخصیت هایی است که یا چنین تغییری پیدا کرده اند، یا چنین تجربه ای به آنها نسبت داده شده است، به قصه نزدیک می شود. از طرف دیگر، از آنجا که یکی از مهم ترین هدف های آمدن چنین روایت هایی تأثیر گذاری بر مخاطب است، متن روایی به شگرد هایی رو می آورد، که ساختار روایت را به ساختار های مدرن روایت نزدیک می کند. شکل گیری این سنت ها در بستر سنت صوفیانه، گاه موجب می شود، روایتگری از منطقی جدای از منطقی که در ساخت قصه ها یا روایت های مدرن با آن رو به رو هستیم، پیروی کند. بنابراین روی کرد ما در این پژوهش، روی کردی چند سویه است. از یک طرف، روایت ها را با توجه به نظریه های شناخته شده ی اسطوره، رویا و قصه بررسی می کنیم، از طرف دیگر، با توجه به نظریه های ساختار های مدرن روایت و ازطرف دیگر، با توجه به منطق حاکم بر متن. منطبق بودن برخی از روایت ها با تمامی نظریه هایی که از ساحت های متمایز از هم برای بررسی روایت های تحول شخصیت برگزیده ایم، نشان گر آن است، که این روایت ها توانسته است، در جایگاهی در میانه ی سنت های قصه پردازی کهن، سنت های داستان پردازی مدرن و سنت های روایت گری صوفیانه قرار بگیرد.

هدف از ارائه ی این پایان نامه بررسی زمان در داستان های جریان سیّال ذهن می باشد. در این راستا در آغاز به پدیده ی مدرنیسم و تأثیر آن در شکل گیری این گونه از رمان های ذهنی پرداخته، سپس تاریخچه ی زمان و نیز آرا و عقاید نظریّه پردازان قدیم و جدید را در این زمینه مطرح کرده ایم. به دلیل اهمّیّت سبک جریان سیّال ذهن در داستان نویسی قرن بیستم، به شرح این شیوه ی داستان نویسی پرداخته و به انواع جابه جایی های زمانی حاکم بر این رمان ها اشاره داشته ایم. زمان در این گونه از رمان ها به گونه های متفاوتی ظهور می یابد، از گذشته به آینده یا از آینده به گذشته. امّا نکته ی قابل تأمّل این است که زمان مبنا و پایه در این رمان ها زمان حال می باشد. به واقع سَیَلان اندیشه ها، خاطره ها و احساسات از طریق تداعی ذهنی در ذهن شخصیّت های رمان موجب می شود که گذشته و آینده در زمان حال شناور گردد. با توجّه به نوع و شکل جابه جایی های زمانی موجود در داستان های مورد بحث(شازده احتجاب، سنگ صبور، سمفونی مردگان، فردا، خشم و هیاهو، بوف کور و پیکر فرهاد) به طور جداگانه به شگردهای جابه جایی زمانی در روایت این رمان ها اشاره شده است.

چکیده: با توسعه ی علم روانشناسی در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم و به خصوص پس از انتشار آراء روانشناسان بزرگی چون فروید، آدلر و یونگ ، نویسندگان بسیاری در جهان تلاش کردند تا بر اساس این اندیشه ها به خلق آثار ادبی اقدام کنند و منتقدان زیادی هم بر مبنای اصول روانشناسی به نقد آثار ادبی اقدام نمودند. نقدروانشناختی به بررسی احساسات، اندیشه ها و رفتار شخصیت های داستانی براساس نظریات روانشناسی می پردازد زیرا تصور بر این است که شخصیت های داستان ها نیز همچون هر انسان زنده ای زندگی می کنند و خاطرات و اعمال و افکار خاص خود را دارند و ذهن آنها که مملو از خاطرات و احساسات است می تواند مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. نقد روانشناختی سابقه ای طولانی ندارد؛ بخصوص در ایران که این شیوه پس از صادق هدایت و رمان بوف کور او مورد توجه قرار گرفت. یکی از داستان نویسان معاصر ایرانی که به خلق داستان های ذهنی اقدام نموده و شخصیت های داستانی او از منظر نقد روانشناختی قابل مطالعه هستند عباس معروفی است. در این رساله، شخصیت های سه رمان سال بلوا، پیکر فرهاد و سمفونی مردگان از آثار مطرح او را بررسی کرده ایم و نکات برجسته ی روانی راکه علل رفتار آنها را پایه ریزی می کند، استخراج، بررسی و تحلیل نموده ایم. واژگان کلیدی: نقد روانشناختی، ناخودآگاه، ناخودآگاه جمعی، فردانیت، عباس معروفی

طرح (plot) یکی از عناصر داستان است که در شکل گیری آن نقش اساسی دارد . در رمان های سنتی طرح ساختار مشخص و روشنی دارد و از قواعد خاصی پیروی می کند . طرح این رمان ها آغاز ، میانه و پایانی دارد و از اجزایی چون مقدمه ، گره افکنی و ... تشکیل شده است . در آغاز قرن بیستم ، با گسترش دانش بشری در حوزه های مختلف فیزیک ، زیست شناسی ، روان شناسی و فلسفه تحولات عظیمی در حوزه های مختلف حیات انسان رخ داد و به تبع آن هنر و ادبیات و بویژه ادبیات داستانی نیز دگرگون شد . بسیاری از نویسندگان تحت تأثیر نظریات جدید روان شناسی به نوشتن رمان های ذهنی و روانی روی آوردند. در این قبیل رمان ها عناصر داستانی نیز دچار دگرگونی شده و به اشکال جدیدی ظهور می یابند . یکی از این عناصر "طرح" است که در رمان مدرن به حدی دچار تحول و تغییر شده است که اساسا برخی منتقدان عقیده دارند این نوع رمان ها فاقد طرح هستند. با توجه به بررسی هایی که در این تحقیق انجام گرفته است مشخص می شود طرح در این گونه رمان ها در قیاس با داستان های سنتی بسیار متفاوت و نامتعارف است . بررسی های انجام شده در این پایان نامه با تکیه بر سه رمان "در جست و جوی زمان از دست رفته" ، "خشم و هیاهو" و" صدسال تنهایی " صورت گرفته است . در ابتدای این تحقیق ، مباحثی را درباره ی مدرنیسم، رمان و تاریخچه و انواع آن بر مبنای آرای پژوهشگران ادبی مطرح نموده و سپس به موضوع طرح ، انواع ، ساختار و اجزای آن پرداخته ایم . پس از آن در سه بخش مجزا هر کدام از سه رمان مذکور را مورد بحث و بررسی قرار داده و ویژگی های طرح را در آن ها استخراج کرده ایم . در بخش پایانی ، ضمن مقایسه طرح های داستانی سنتی و مدرن ، رابطه ی طرح رمان مدرن را با هر یک از عناصر داستانی، مورد تجزیه و تحلیل قرار داده ایم .

هوشنگ ابتهاج (ه.ا.سایه)یکی از غزل سرایان معاصر ایران است که تأثیر وی در تکامل و ترقی غزل معاصر فارسی در دوره ی خود او و حتی دوره های بعد نیز برکسی پوشیده نیست. غزل فارسی به عنوان یکی از متشخص ترین و زیباترین قالب های شعر فارسی هنوز هم مورد توجه و علاقه ی شاعران است هر چند که در عمر طولانی خود فراز و فرود هایی هم داشته است. اما بیشتر این تحولات در دوره ی معاصر صورت گرفته است. در این پژوهش سعی شده است نقد و تحلیل جامعی از غزلیات هوشنگ ابتهاج بصورت توصیفی و تحلیلی ارائه گردد و همچنین اندیشه های محوری شاعر بازخوانی،دسته بندی و تحلیل شود و به تبین جایگاه این شاعر بزرگ معاصر در بین شاعران هم دوره ی خود پرداخته شود. بنابراین ضرورت انجام چنین پژوهشی محسوس می باشد. با بررسی های به عمل آمده مشخص شده که تأثیر پذیری سایه از غزل حافظ ابزاری ست برای هر چه زیباتر شدن غزل او. همچنین سایه شاعری اجتماعی است که به خوبی توانسته از عهده رسالت خود – شعر در خدمت مردم و اجتماع برآید.غزل سایه بیشتر در قالب عشق به اجتماع،میهن، آزادی و مردم و .......می باشد.

«قصه های خوب برای بچه های خوب» عنوان مجموعه ای هشت جلدی است که به همت استاد مهدی آذریزدی به رشته ی تحریر در آمده است. این مجموعه از جهات مختلف واجد اهمیت است. یکی از مهمترین وجوه اهمیت این مجموعه، پیشگامی آن در بازنویسی ادبیات کهن فارسی به زبانی ساده برای کودکان و نوجوانان است. تحقیق حاضر به بررسی تأثیر ادبیات کهن پارسی بر «قصه های خوب برای بچه های خوب» پرداخته و حجم و نوع تغییراتی را که آذریزدی در فرآیند بازنویسی و بازآفرینی این قصه ها اعمال کرده است تبیین و تحلیل می کند. به عنوان یک نتیجه ی کلی می توان اذعان کرد که آذریزدی در تمام قصه هایی که بازنویسی کرده با استفاده از نثری روان، ساده و گویا سبک نگارش را تغییر داده و در محتوا نیز خط فکری و اخلاقی ثابتی را پیگیری کرده است. او در راستای ترویج پیام های اخلاقی و اندرزی که مد نظر داشته آن قدر ثابت قدم و صریح بوده که حتی در مواردی به طور مشخص وفاداری خود نسبت به متن اصلی قصه را کنار نهاده و مضامین قصه ها را برای نیل به هدف اخلاقی و ارزشی خود دگرگون ساخته است. این تغییرات به جز سبک و درون مایه، دیگر عناصر قصه را نیز متحوّل کرده است. گسترش شخصیت و تبدیل شخصیت های ایستا به پویا، گسترش کنشگران و پی رفت در طرح، هم چنین سعی در ارائه ی درون مایه و توصیف شخصیت به صورت غیر مستقیم از راه گفتگو و کنش و استفاده ی فراوان و کاربردی از عنصر گفتگو در همه ی قصه های بازنویسی شده، از ویژگی های بارز بازنویسی وی است.

اسطوره ی قهرمان از رایج ترین و بنیادی ترین اسطوره هایی است که در اندیشه ی ملل مختلف رشد یافته است. بشر از دیرباز در مسیر زندگی و رویارویی با مشکلات برون از تحمل، به قهرمانی نیاز پیدا می کرده که آرمان و آرزویش را در وجود او تجسم بخشد. قهرمانی که قادر باشد بر محدودیت های شخصی و بومی فائق آید و از آن گذر کند، کسی که از راه های شناخته و امن زندگی کناره بگیرد، به ندایی خاص، نه چندان رسا، پاسخ گوید و از خوان ها و مشکلات پیروز بیرون آید. برای تحقق این نیاز، بشر به ساخت اسطورگان قهرمانی از شخصیت های تاریخی روی آورده است و با کسب توفیق در این امر، توانسته است احساس تنهایی خود را در رویارویی با مشکلات و سختی ها با این شخصیت های اسطوره ای قسمت کند. تاریخ اسطوره ای جوامع انسانی آکنده از قهرمانانی است که همراه با نیرویی فوق بشری متولد شده، به سرعت رشد کرده و برای رفع نقصان جامعه ی خویش فداکارانه قدم در مسیر ناشناخته ها گذاشته اند. با غلبه بر نیروهای اهریمنی، غول ها و اژدهاهای ناشناخته، ره آوردی گره گشای را برای جامعه به ارمغان آورده اند. در این رساله با خوانشی کهن نمونه ای به تحلیل اسطورگان قهرمانی بر اساس الگوی اسطوره ی یگانه در قصه های فارسی شیخ اشراق پرداخته ایم. پژوهش حاضر در دو بخش و یازده فصل تنظیم شده است. در بخش نخست با عنوان کلیات و مبانی نظری، ابتدا به موارد قرابت و شباهت بنیادهای روان شناختی و متافیزیکی یونگ و سهروردی اشاره شده است که به طور خلاصه در سه مورد یکسانی منابع و مآخذ و نحله های فلسفی، عرفانی و فکری، توجه خاص یونگ و سهروردی به مسأله ی نور و تشابه دو مفهوم ناآگاه جمعی و کهن نمونه ی یونگ با مفاهیم عالم مثال (صورالمعلقه) و صورت مثالی سهروردی، اشاره می شود، در ادامه به بخش های مختلف روان از دیدگاه یونگ و کهن نمونه های روان شناسی تحلیلی وی که در تحلیل قصه های رمزی راه گشا بوده اند، پرداخته و اسطوره و رویا را که از دید سهروردی و یونگ محل تجلی کهن نمونه و صورت مثالی هستند بررسی می کنیم. در پایان بخش نخست برای گشایش بخش اصلی پژوهش، به اسطورگان قهرمانی و مراحل مختلف سیر آن از دیدگاه ویلفرد گورنین و نیز الگوی اسطوره ی یگانه از دیدگاه جوزف کمپبل که در چرخه ی جدایی- تشرف- بازگشت خلاصه می شود، می پردازیم. بخش دوم پژوهش با عنوان تحلیل کهن نمونه ای قصه های فارسی شیخ اشراق بر اساس الگوی اسطوره ی یگانه، شش فصل اصلی پژوهش را شکل می دهد که به ترتیب شامل تحلیل قصه های سفر مرغان، عقل سرخ، فی حاله الطفولیه، آواز پر جبرئیل و حکایت در حکایتِ پرورش زال توسط سیمرغ و حکایت رزم رستم و اسفندیار بر اساس الگوی اسطوره ی یگانه، می باشد و در پایان به جمع بندی و نتیجه گیری پژوهش حاضر خواهیم پرداخت. بخش نخست این پژوهش که راه گشای ما برای تدوین بخش اصلی است و به شناسایی کهن نمونه های آن کمک می کند، بیشتر متأثر از آثار یونگ و دیگر روان شناسان حوزه ی تحلیلی همچون فوردهام، هندرسن، مورنو و... می باشد. در بخش اصلی پژوهش تکیه ی اصلی بر کتاب قهرمان هزار چهره اثر جوزف کمپبل می باشد که البته در خلال تحلیل قصه ها، این پژوهش از آثار دیگر روان شناسان و اسطوره شناسان از جمله کتاب های میرچا الیاده همچون آیین ها و نمادهای آشناسازی، رساله در تاریخ ادیان و ... همچنین فرهنگ نمادها اثر شوالیه ژان و کتاب رمز و داستان های رمزی تقی پورنامداریان بی نیاز نبوده است.

ابن حسام خوسفی حماسه دینی خاوران نامه را به تقلید از شاهنامه در سده ی نهم(ه.ق) سرود. موضوع این منظومه، بیشتر دلاوری های حضرت علی(ع) در نبردهای تاریخی و افسانه ای با پادشاهان بت پرست و موجودات عجیب در سرزمین خیالی خاوران است. این منظومه برای اولین بار، شش سال پس از مرگ شاعر توسط فرهاد، نقاش شیرازی به تصویر درآمده است. نگاره های این نسخه متعلق به مکتب شیراز دوره ی ترکمانی می باشد و هم اکنون 115 نگاره ی باقی مانده از این نسخه در موزه کاخ گلستان نگه داری می شود. اغلب نگاره های خاوران نامه با موضوع نبرد و جلوه های آن مصور گشته که از این میان آن چه با محتوی و درون مایه اصلی داستان های این حماسه در ارتباط است؛ صحنه هایی می باشد که حضرت علی(ع) درحال از بین بردن نیروهای اهریمنی نقاشی شده اند. در این پایان نامه تعدادی از این نگاره های مذکور مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در صفحات کتاب خاوران نامه، یکسان بودن محل قرارگیری تصویر و نوشته در همه ی صحنه ها جلب نظر می کند. صفحه آرایی بر ترکیب بندی عناصر هنری نگاره ها تأثیر به سزایی داشته است. تناسبات دقیق میان متن و تصویر در نگاره های بررسی شده، برگرفته از اسلوب ترکیب بندی متقارن در مکتب شیراز می باشد. در نبردهای علی(ع) این الگو به خوبی رعایت شده و هنرمند نگارگر، پیکره ی سوار بر اسب یا پیاده حضرت را بزرگ تر از بقیه پیکره ها تقریبا در مرکز تصاویر و نزدیک به فضای درونی یا کادر میانی جای داده است. در همه ی ترکیب بندی ها تأکید اصلی بر امام اول شیعیان و عنصر اصلی داستان های خاوران نامه بوده است. در این تصاویر علاوه بر شناسایی اصول کلی ترکیب بندی، علت تغییر ترکیب بندی در نبرد ایشان با موجودات افسانه-ای نیز مورد توجه قرار گرفته و به نظر می رسد، نگارگر در این تصاویر برای نمایش بهتر کثرت موجودات و تسلط قهرمان داستان بر این اهریمنان از الگوی ثابت قرارگیری عناصر در صحنه های نبرد فراتر رفته و از شگردهای دیگری بهره برده است. بسیاری از این ترکیب بندی ها مانند، ترکیب بندی منتشر، حلزونی، مورب و... در نگارگری ایرانی سابقه ی طولانی دارند. روی هم رفته هنرمند در تصویرسازی صحنه ها و عناصر نبردهای حضرت با جنگ آوران به متن وفاداری بیشتری داشته تا نبرد با موجودات افسانه ای.

قصه ها، یکی از کهن ترین نمونه های اصیل تفکر و تخیل بشر و نشان دهنده کیفیت زندگی و شادی و اندوه آنان به شمار می آید و نیز بیان کننده باورهای عامیانه و بازتاب زندگی مردم است که از هنر شفاهی جماعات اولیه برآمده اند و در آن از اعتقادات، هنجارها و ارزش های مردمان گذشته سخن به میان آمده است، پس یکی از منابع مهم و اصیل برای پی بردن به گذشته تاریخی هر جامعه ای است که تحقیق و بررسی پیرامون آن ما را به گذشته خویش پیوند می دهد و با فرهنگ و آداب و رسوم گذشتگان و در واقع سرزمینمان بیشتر آشنا می کند. در این پژوهش، تلاش بر این بوده تا به بررسی جامعه شناختی 108 قصه از قصه های کتاب مورد بررسی پرداخته شود و مسایل و مباحث جامعه شناختی را در آن بررسی نماید، برای نشان دادن نقش و جایگاه زنان و مردان و نیز انواع روابط بین آنان سعی شده، ازجدول و روش آماری و ترسیم آن به صورت نمودار استفاده شود، نتایج به دست آمده از این آمارها نشان می دهد که زنان در گذشته کمتر در نقش های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ظاهر شده اند و غالبا در نقش های کلیشه ای سنتی ظاهر می شده اند، در مقابل، مردان در بیشتر فعالیت های اقتصادی و سیاسی ایفای نقش می کرده اند، از نظر فرهنگی و سیاسی، این قصه ها همچون آیینه ای تمام نما از باورها و آداب و رسوم آن زمان است، آداب و رسومی که ریشه در اعماق فرهنگ آن روزگاران دارد و بسیاری از آنها هم اکنون ازمیان رفته است. یکی از اهداف این پژوهش نشان دادن نقش و جایگاه زنان و مردان در این قصه ها و در کل گذشته بوده، نیز آشنایی با فرهنگ، آداب و رسوم و عناصر فرهنگی جامعه گذشته که به صورت شفاهی و نسل به نسل منتقل شده است، زیرا همانگونه که می دانیم قصههاجلوه ای خاص از فرهنگ و تمدن ها را در خود متجلی ساخته، فرهنگ و تمدنی که در ادوار مختلف صورت های متنوعی به خود گرفته است پس راهی است برای ورودبه دنیای واقعی مردم و آشنایی با جامعه گذشته و هویت ملی که تحقیق و بررسی پیرامون آن ما را با بسیاری از مسایل اجتماعی آن زمان آشنا خواهد کرد.

رساله حاضر پژوهشی است در حوزه اخلاق کاربردی که مسائل و پرسش های پیرامون بازی های رایانه ای را مورد توجه قرار داده است. در این نوشتار تلاش شده است تا مکاتب اخلاقی سودگرایی، وظیفه گرایی، فضیلت گرایی و اسلامی به صورت کلی و مختصر معرفی شده است. با شکل گیری و گسترش سریع فضای مجازی در جامعه، مسائل و نکاتی نو در عرصه های اجتماعی، قانونی، اخلاقی و خانواده و ... پیش چشم متفکران و اندیشمندان حوزه های مختلف قرار گرفت. در این رساله با التفات به بخش کوچک اما مهمی از این گونه مسائل ابتدا تاریخچه ورود اخلاق به این حوزه و سپس رویکردهای مکاتب مختلف اخلاقی به فضای مجازی بیان شده است و مسائل و چالشهایی از آن در محک این نظام ها پیش روی مخاطبان قرار گرفته است. همچنین ضمن بازتعریف بازی های رایانه ای به عنوان یکی از شاخه های مهم صنعت رایانه ارتباط وثیق آن با دنیای اخلاق مورد بحث و مداقه قرار گرفته و با شناسایی فرصت ها و تهدیدهای بازی های رایانه ای در زمینه اخلاق، مسئولیت های اخلاقی طراحان و بازی های رایانه ای و بازی-کنندگان آن ارائه گردیده است. در پی ضرورت کنترل تهدیدهای ناشی از بازی های رایانه ای بخشی از امور بر عهده سازمان ها و بخش های حاکمیتی است که با ارائه یک سیستم رده بندی سنی و تحلیل محتوایی این مهم آغاز شده است اما نظارت بر اجرا و رعایت آن خود راهی است پر مشقت که باید با فرهنگ سازی و فراهم کردن شرایط لازم در جامعه طی گردد. در بخشی از این رساله به نظام های رده بندی دنیا اشاره شده و نظام رده بندی سنی ایران نیز با بیان برخی جزئیات از چگونگی امر، در اختیار خواننده قرار گرفته است. اما بدون توجه به جنبه های کاربردی این مباحث، میزان کارآمدی مباحث در سنجش و بررسی بازی های رایانه ای به نظر می رسد آن چنان که باید فضای پیرامون بازی ها و اخلاق اسلامی به عنوان کارآمدترین و کامل ترین نظام اخلاقی روشن نشده است. کاری که علی الخصوص در مورد اخلاق اسلامی و کارآمدی آن باید با دقت، تلاش و جدیت بیش تری انجام پذیرد. در پایان تلاش شده تا با معرفی ارکان یک بازی اخلاقی، اصولی جهت طراحی بازی های اخلاقی ارائه گردد.

چکیده جامعه شناسی ادبیات یکی از شیوه های جدید و کارآمد نقد و تحلیل متون ادبی است و امروزه در واکاوی انواع ادبی نوین، بخصوص رمان فارسی معاصر ،کاربرد فراوان دارد. با مطالعه ی جامعه شناسانه ی ادبیات بهتر می توان تاریخ اجتماعی و سیر تحول و تطور جامعه را بررسی نمود. دراین شیوه می توان نقش و قدرت نویسنده را در درک و ترسیم پیچیدگی ها و مسایل و مشکلات جامعه ارزیابی نمود و از افق های جدیدتر و خلاقانه تری به مطالعه ی جامعه پرداخت. آنچه در جامعه شناسی ادبیات ، اهمیت چشمگیری دارد ، انعکاس تصویر جامعه در جهان تخیلی و هنری اثر ادبی و شکل های مختلف آن است. با توجه به این که از دریچه ی مطالعه رمان فارسی، به خوبی می توان ساختارهای جامعه ی ایرانی را تبیین کرد، لذا نقد و تحلیل رمان های احمد محمود و بررسی ساختارهای تاریخی، سیاسی و اجتماعی جامعه ی ایرانی از خلال این آثار هدف پژوهش حاضر بوده است ، در یک سوی این تحلیل واقعیت های اجتماعی قراردارند و در سوی دیگر ، بازتاب آن در جهان تخیلی و هنری اثرادبی . به همین دلیل توجه به تحولات تاریخ معاصر ایران در ضمن مطالعه ی رمان ها و نقد جامعه شناختی آن ها از دیدگاه جامعه شناسان رمان ؛یعنی جورج لوکاچ ،لوسین گلدمن و میخاییل باختین از اهمیت بسیاری بر خوردار است . واژگان کلیدی: جامعه شناسی رمان ، فرهنگ ، آداب و رسوم ، تاریخ ، سیاست ، احمد محمود .

چکیده ادبیات تطبیقی حوزه مهمی از مطالعات ادبیات است که به بررسی، تجزیه و تحلیل ارتباط ها و شباهت های بین ادبیات زبان ها و ملیت های مختلف می پردازد. آثار ادبی، بازتاب افکار و فرهنگ هر عصری هستند؛ این آثار در هر جامعه ای فضای روشنی از سیاست و جامعه را ارایه می دهند. رمان بخشی از این آثار ادبی، تبلور افکار نویسنده در آثارش و یکی از حوزه های ادبیات تطبیقی است. زنان نیز با قدرت نویسندگی و تجربه زنانگی خود با مهارت در این عرصه ظاهر شدند و توانستند چهره همه جانبه ای از خود ارایه دهند. سحر خلیفه رمان نویس مشهور فلسطینی نویسنده رمان «اصل و فصل» و دانشور رمان نویس مشهور معاصر ایران، نویسنده رمان «سووشون» است که به تبیین و واگویی ایده ها و افکار عدالت طلبانه و مبارزه با ظلم، استبداد و استعمار پرداخته اند و فکر خویش را در خدمت جامعه به کار گرفته اند. رمان دو نویسنده آینه ی تمام نمای اوضاع سیاسی ـ اجتماعی جامعه و جایگاه زن می باشد. در این پژوهش کوشش شده است، با نفوذ در افکار، احساسات و روحیه ی نویسنده های مورد نظر به فرایند تدبیر و تصرف در خلال آنچه که در میان فرهنگ های ملل مختلف رخ داده است، پرداخته و از نو بازآفرینی شود و با بررسی تطبیقی دو رمان از بعد سیاسی ـ اجتماعی و همچنین جلوه های پایداری و جایگاه زن به روش توصیفی ـ تحلیلی بین دو داستان تفاوت ها و شباهت های دو اثر پرداخته و سیمای واقعی ایران و فلسطین در مرحله ای از تاریخ از لابلای سطور این آثار استخراج شده و به تصویر کشیده می شود.

جامعه شناسی ادبیات یکی از روش های نسبتاً جدید در مطالعات جامعه شناسی و ادبی است. این نوع به بررسی ساختار و محتوای اثر ادبی و ارتباط آن با ساختار و تحولات اجتماعی که اثر مولود آن است، می پردازد. اهمیت این نوع در بررسی آثار ادبی دوره های تاریخی که با تحولات اجتماعی و فرهنگی عمده ای همراه بوده اند، بیشتر خود را نشان می دهد. در این شیوه می توان نقش و قدرت نویسنده را درک و ترسیم پیچیدگی ها و مسایل و مشکلات جامعه را ارزیابی نمود و از افق های جدیدتر و خلاقانه تری به جامعه پرداخت. لذا نقد و بررسی ساختارهای تاریخی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی آثار مسعود هدف رساله ی حاضر بوده است. محمد مسعود از نویسندگان روشنفکر دوره ی رضا شاه است که بیشتر نظر به اصلاح جامعه داشته و تغییر اوضاع زندگی جوانان را خواستار بوده است. داستان های مسعود از نظر اندیشه و دید عمیق اجتماعی جایگاه ویژه ای در میان آثار داستانی آن دوره دارد. او نویسنده ای واقع گرا است و آثارش از نوع رمان های اجتماعی است تا آنجا که او را مهم ترین نماینده ژانر اجتماعی می نامند. مسعود در داستانهایش به اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران خود بدبین است. او در تهران همه ی کثافت کاری ها و گندکاری های افراد اشراف پایتخت را به چشم خود دیده بود و از اینجا بدبینی و بینش سیاه او نسبت به همه چیز شروع شد. جامعه-ی داستانی مسعود بین دوراهی سنت و مدرنیته قرار دارد و عواملی چون جنگ جهانی اول و گسترش دیوان سالاری و رابطه-ی بیشتر با جهان خارج و مواردی دیگر باعث شده تا داستانهایش در جدال بین سنت و مدرنیته قرار بگیرد. بر این اساس سعی شده است تا از منظر جامعه شناختی رمان-های محمد مسعود مورد تحلیل قرار گیرد. برای این منظور رساله به پنج بخش تقسیم شده است: فصل اول کلیات، فصل دوم ساخت سیاسی – تاریخی، فصل سوم ساخت اجتماعی داستان و فصل چهارم ساخت فرهنگی آن را شامل می شود و در فصل آخر نتیجه گیری آمده است. واژگان کلیدی: جامعه شناسی ادبیات، جامعه شناسی رمان، رمان فارسی، محمد مسعود، سنت و مدرنیته

کلیله و دمنه ی بهرامشاهی و مرزبان نامه ی وراوینی دو اثر نفیس و ارزشمند زبان و ادبیات فارسی هستند که با شباهت های فراوانی از قبیل: شباهت ساختاری، محتوایی، سبکی، شخصیّت پردازی مشابه، داستان پردازی مشابه، شیوه-ی روایت گری یکسان و... که با هم دارند؛ می توانند، از جنبه های مختلف، مورد تحلیل و بررسی تطبیقی و نقد پژوهشگران قرارگیرند. در این رساله با هدف تبیین هر چه بهتر شباهت ها و همانندی های ناگفته ی دو اثر، به بررسی تطبیقی داستان-های آنها با تأکید بر محتوا، عناصر داستان، فابل ها و اندیشه های مشترک و همچنین بررسی ساختار برخی از داستان-های مشابه با استفاده از الگوی ریخت شناسی پراپ -که این الگو شباهت های ساختاری داستان ها را بهتر نمایان می-کند- می پردازیم تا نزدیکی و شباهت های دو اثر از جنبه های مورد بحث، آشکارتر شود. این نکته که سعدالدین وراوینی در ترجمه و نگارش مرزبان نامه، از نظر سبک و سیاق نویسندگی، بسیار تحت تأثیر نصرالله منشی و کلیله ودمنه بوده است، مورد تأیید و اذعان صاحب نظران فراوانی است؛ ولی شباهت های دیگری هم از قبیل: شخصیّت های داستانی مشابه، شخصیّت پردازی مشابه، شیوه ی روایت گری یکسان، بیان اندیشه های سیاسی مشابه در میان داستان، وجود داستان های بسیار مشابه که زیرساخت و درون مایه ی مشابهی دارند و ... در آنها نیز دیده می شود. وجود چنین شباهت هایی این فرضیه و عقیده را تقویت می کند که در صورت صحیح بودن انتساب مرزبان نامه ای که به زبان طبری نوشته شده بود، به مرزبان بن شروین، او نیز با کتاب کلیله و دمنه ی پهلوی، عربی، کلیله و دمنه ی منظوم رودکی یا... آشنایی داشته و این کتاب، یکی از منابع او در نگارش اثرش بوده است و در مواردی که بیان شد، از آن تأثیر پذیرفته است.

قصه های رمزی و عرفانی ابن سینا، با حجم اندک، سرشار از مفاهیم عرفانی، فلسفی و اسطور ای است که فهم و دریافت آن را برای مخاطب دشوار یاب نموده است، در بیشتر این حکایات رمزی، قهرمان که نماینده ی یکی از کهن نمونه های ناآگاه جمعی بشر است، با راهنمایی پیر فرزانه پس از گذر از جاده ی ناهموار آزمون به بهشت سبز فردیت و تمامیت روانی گام می نهد. این الگو که در بیشتر اسطوره های جهان، با اندک تفاوت هایی در روساخت و ظاهر، به نمایش در می آید، نمودی از آرمان ها و آرزوهای بشر در رسیدن به حالت عالی تر و وجود روحانی، منزه و متفاوت است که جوزف کمپبل با عنوان الگوی اسطوره ی یگانه در کتاب قهرمان هزار چهره به آن پرداخته است. اگر از برخی تک نگاری های جلال ستاری بگذریم، کمتر اثری می یابیم که این نظریه ها و نمونه ها را در حوزه ی کاربردی تر آن( تحلیل کهن نمونه ای) و با تکیه بر آثار بومی و سنتی بی آزماید، اگر چه در این زمینه پژوهش هایی جزئی به صورت مقاله به خصوص در حوزه ی شاهنامه و هفت پیکر و آثار داستانی معاصر همچون آثار صادق هدایت به رشته ی تحریر در آمده است. با عنایت به این که آن چه درون مایه ی قصه های ابن سینا را شکل می دهد همین سفر درونی قهرمان، یا به تعبیر عرفا سلوک عرفانی است که بستری مناسب را برای حضور بسیاری از کهن نمونه های روانشناختی تحلیلی یونگ( خود، مادینه روان، نقاب، سایه، پیر فرزانه، نگاره ِنمادین ماندالا یا ناف هستی) و نمادهای آشنا سازی، فراهم ساخته است، در این رساله با توجه به تشابه بنیادهای نظری یونگ و ابن سینا، سعی شده است با استفاده از ایده ی اسطوره ی یگانه ی جوزف کمپبل، تحلیلی کهن نمونه ای از قصه های رمزی ابن سینا ارائه شود.