رسوبهای ناشی از فرسایش، عمر مفید مخازن آب را به مخاطره می اندازند . از مهمترین ابنیه آبی که به منظور حفظ و بهره برداری از منابع آب مورد استفاده قرار می گیرند سد ها هستند . مطالعه مسایل مختلف مربوط به پروژ ه های سد سازی ، از جمله ارزیابی فرسایش حائز اهمیت فراوان است و نتایج حاصل از این مطالعات ، احتمال موفقیت پروژه را افزایش می دهد. فرسایش خاک به طور طبیعی وجود دارد اما دخالت انسان آن را تشدید می نماید،و این درحالی است که تشکیل مجدد خاک به قرنها زمان نیاز دارد . با توجه به اینکه فرسایش طی دهه های اخیر در سطح کشور روند صعودی داشته است و همچنین با ملاحظه اهمیت منابع طبیعی ،ضروریست فرایندهای تخریب و فرسایش توسط روشهای دقیقتری مورد مطالعه و ارزیابی قرار گیرند .تدوین واجرای موثر برنامه های کنترل فرسایش ، به درک کامل فرایند های فرسایش ، دقت در اندازه گیری و برآورد شدت آن، شناخت عمیق مساله ،ودر نهایت کنترل علمی آن نیاز دارد. (foster,2002) تهیه نقشه های پهنه بندی خطر فرسایش از این لحاظ که نمایشگر مناطق بحرانی از لحاظ فرسایش خاک می باشد، می تواند دارای اهمیت زیادی باشد. لذا این نقشه ها از نظرارزیابی مقدار تخریب و فرسایش بسیار کارآ وسودمند می باشد.

درحوضه ی آبریز دریاچه ی مهارلو که در جنوب غربی ایران واقع است، علیرغم ضعف شبکه ی زهکشی، نقش جریانهای سطحی در ایجاد و فرسایش لندفرم ها، تولید رسوب و تحولات مورفولوژیکی منطقه دارای اهمیت بسزایی است. در بررسی تحولات ژئومورفولوژیکی ،به ویژه هیدروژئومورفولوژیکی این حوضه از روش تجربی و توصیفی – تحلیلی و برخی مدلهای ژئومورفولوژیکی استفاده شده است و نتایج زیر حاصل شده است .در منطقه،بارش های رگباری و کوتاه مدت،رواناب های سطحی قدرتمندی را ایجاد نموده که از کوهستان های اطراف به سمت چاله های مرکزی جریان یافته و بافرسایش مکانیکی و شیمیایی در مسیر خود به ویژه در جنوب منطقه و فراهم آوردن مواد رسوبی، در تحول ناهمواریها موثر می باشد.آبهای سطحی جاری با توجه به نوع سنگ، ساختار زمین و مورفولوژی منطقه ،الگوهای زهکشی خاصی را در دامنه ها و در سطح دشتها انواع اشکال حاصل از کاوش آب مانند فرسایش شیاری، آبراهه ای و همچنین لندفرم های تراکمی مانند مخروط افکنه ها و رسوب های بادبزنی و دشتهای سیلابی را به وجود آورده اند. حوضه ی آبریز دریاچه ی مهارلو اساساً فاقد رودخانه دائمی می باشد و آبهای جاری حوضه در رودخانه های فصلی یا مسیل ها جریان دارند که در حال حاضر از میزان آب کمی برخوردارند، و ویژگی مرحله ی بلوغ را نشان می دهند.اما وجود 6 تراس یا پادگانه آبرفتی در شمال غربی دریاچه نمایانگر و بیانگر شرایط مرطوبتر اقلیم منطقه در گذشته می باشد. به هر حال شرایط اقلیمی چه در گذشته و چه در زمان حال جریانها و منابع آبی را در منطقه پدید آورده اند که حاصل عملکرد آنها خلق اشکال و لندفرمهای هیدروژئومورفولوژیکی گوناگون در سطح حوضه و یا در زیر زمین حوضه ی آبریز مهارلو بوده است.این لندفرمها یک سری پتانسیل ها و یک سری مخاطرات و معضلات زیست محیطی را در بر دارند. از اینرو مدیریت توسعه ی پایدار برای بهره وری بهینه از این پتانسیل ها و نیز مقابله با مخاطرات و معضلات مذکور،می بایست سعی در هماهنگ کردن مسائل ژئومورفولوژیکی با مسائل زیست محیطی و اکولوژیکی نماید تا برنامه ریزیها و اجرای پروژه ها با موفقیت همراه باشد.

چکیده مخروط افکنه ها یکی از برجسته ترین عناصر ژئومورفیک در مناطق خشک و نیمه خشک به شمار می روند (چورلی،1383،288). در دامنه های شمالی رشته کوه بینالود نیز به دلیل حاکمیت شرایط خشک و نیمه خشک مخروط افکنه ها را در همه جا می توان مشاهده نمود. از بزرگ ترین و مهم ترین مخروط افکنه های دامنه شمالی بینالود می توان مخروط های طرق، گلستان، زشک _ سر آسیاب، فیریز، اسجیل، گلمکان، فریزی و اخلمد را نام برد. این مخروط افکنه ها عمدتا در دوران چهارم زمین شناسی(کواترنری) تشکیل شده اند که حاصل آورد رسوب از حوضه های زهکشی دامنه شمالی بینالود هستند. مخروط افکنه ها مورد بهره برداری های گوناگون توسط انسان قرار می گیرند. بدیهی است تداوم و تشدید این بهره برداری ها و فعالیت های مربوطه با روند فعلی، می تواند تاثیر منفی در نقش اقتصادی و زیست محیطی این پدیده طبیعی بگذارد. لذا به منظور ایجاد سازگاری میان فعالیت های انسان و ویژگی های طبیعی مخروط افکنه ها و اعمال مدیریت بهینه آن، شناخت همه جانبه آن ضروری می نماید. هدف از این پژوهش، شناسایی و بررسی مخروط افکنه ها و حوضه های مربوطه، به دست آوردن ویژگی های مورفولوژیکی و شاخص های مورفومتری آنها، تاثیر تکتونیک منطقه و نیز شناخت مخروط افکنه های قدیمی و جدید می باشد. در واقع مخروط های قدیمی از مرحله رسوب گذاری خارج شده و در معرض فرسایش مجدد قرار گرفته و از عوارض خاص سیستم شکل زایی مناطق خشک به شمار می روند (راچوکی،1990).همچنین بر آن بوده تا داده های مورفومتریک و ژئومتریک حوضه های آبریز و مخروط افکنه ها از طریق اندازه گیری های میدانی، تصاویر ماهواره ایirs ، نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی و نیز استفاده از نرم افزارهایی همچون excel& arc map& spss حاصل شود و مورد بررسی آماری و ریاضی قرار گرفته و استنباطهای ژئومورفولوژیکی از آن ها انجام گیرد. نتایج این بررسی ها نشان می دهد که اولا روابط ارائه شده از سوی پژوهشگران بین المللی نظیر بول درباره وجود همبستگی بین مساحت حوضه آبریز مخروط افکنه با مساحت مخروط افکنه در منطقه مورد مطالعه نیز صادق است. ثانیا با توجه به تصاویر ماهواره ای و نقشه ها مخروط های قدیمی و جدید شناسایی گردید و تاثیر فعالیت های زمین ساختی و تکتونیکی بر روی حوضه های آبریز و مخروط افکنه های منطقه آشکار شد.

شناخت و بررسی فرایندهای ژئومورفولوژیکی تاثیرگذار بر تغییر خط ساحلی جزیره کیش موضوع پایان نامه حاضر می باشد که مسیر تحول این پدیده با توجه به عوامل تاثیرگذاری مانند: فرایندهای دریایی ،فرایندهای خشکی وعملکردهای انسانی مورد بررسی قرار گرفته است. که نتایج حاصل از آن براساس مشاهدات میدانی، مطالعات کتابخانه ای و بررسی تصاویر ماهواره ای و عکس های هوایی نشان می دهد که عامل عمده مورفولوژیک تحول خطوط ساحلی صخره?ای در جزیره کیش شدت وجهت امواج ودر سواحل ماسه ای، انتقال رسوب موازی ساحل است که ناشی از جریانات دریایی بوده و بیشترین تحول در سواحل ماسه ای مشاهده می شود و آهنگ تغییر خط ساحلی در سواحل صخره ای کند می باشد. دیگر پدیده های مورفولوژیک از جمله فرسایش مکانیکی توسط امواج و جزر و مد و فرسایش شیمیایی و زیستی و فرسایش و تخریب سواحل توسط عوامل انسانی نیز همواره سبب تغییر و تحول خط ساحلی در طی زمان شده اند.علاوه بر این جزیره کیش همواره مورد توجه سیاحان وگردشگران بوده است.به همین دلیل نقش توریسم وتغییرات کاربری ناشی از آن بر خط ساحلی تأثیرگذار می باشد.

شناخت ویژگی های ژئومورفولوژی پهنه ها و مناطق کارستی که از سنگ های حل پذیر عمدتاً، کربناته نظیر آهک تشکیل شده اند، نه تنها از نظر بنیادی، بلکه از لحاظ تامین آب مورد نیاز انسان و جاذبه های گردشگری این مناطق نیز دارای اهمیت می باشد. محدوده مطالعاتی کازرون در زاگرس جنوبی (زاگرس فارس)، ضلع غربی شیراز و جنوب غربی نورآباد قرار گرفته است. پژوهش حاضر به بررسی ژئومورفولوژی کارست منطقه کازرون و بازتاب آن در برنامه ریزی محیطی پرداخته است. هدف از انتخاب موضوع مورد نظر، شناسایی اشکال و مناظر کارستی منطقه مانند: غارها، چشمه های کارستی و...، طبقه بندی این اشکال و به طور کلی بررسی فرایندهای کارستزایی در منطقه می باشد. علاوه بر آن تهیه نقشه هایی مانند نقشه های ژئومورفولوژی، زمین شناسی و پوشش گیاهی و ... در راستای شناخت و مدیریت محیط این حوضه تهیه شده اهمیت زیادی دارد. روش تجربی، عملیات آزمایشگاهی- کارگاهی و روش میدانی – تحلیلی، روش های استفاده شده در شناخت منطقه هستند. بررسی های زمین شناسی، آب و هواشناسی، منابع آب، فیزیوگرافی، هیدرولوژی، خاک و پوشش گیاهی و انجام بررسی های میدانی در منطقه، تبیین و تحلیل عوامل و فرایند های کارستزایی، شناسایی اشکال ژئومورفولوژی حوضه با تاکید بر اشکال ژئومورفولوژی کارست نیز از کارهای انجام گرفته در این پژوهش می باشد. در آخر نیز پس از بررسی ژئوموفولوژی کارست منطقه، مناظر و پدیده هایی که دارای شرایطی برای جذب گردشگران بوده اند، مشخص گردیده اند و توضیحاتی در خصوص نقش پهنه های کارستی در تأمین آب منطقه و لزوم برنامه ریزی محیطی منطقه ارائه گردیده است. در فصل نتیجه گیری ضمن پاسخ به سوالات و آزمون فرضیه ها، مشخص شد که از میان اشکال کارستی غارها و چشمه ها، مهمترین مناظر کارستی منطقه هستند و خلوص سازندهای آهکی مهمترین عامل کارست زایی منطقه است. همچنین منابع آب زیرزمینی، به ویژه منابع کارست در تأمین منابع آبی منطقه حائز اهمیت فراوان هستند. وجود غارها و چشمه های کارستی زمینه را برای قابلیت های اکوتوریستی منطقه، به خوبی فراهم کرده است. در مبحث مخاطرات محیطی نیز مشخص شد که در منطقه تنها مخاطره حاصل از سازندهای کارست شونده مربوط به غار شاپور بوده و مخاطراتی چون فرونشست زمین های آهکی و آلودگی منابع آب کارستی در منطقه دیده نمی شوند. در در بخش پایانی این پژوهش، پیشنهادات لازم گردیده است.

پلایا به عنوان یکی از اجزای تشکیل دهنده محیط زیست همواره مورد توجه بوده است . از آنجاییکه پلایا از مناطق حساس و شکننده در محیط های خشک محسوب می شوند، بررسی تغییرات آن ها به جهت برنامه ریزی و حفظ اکوسیستم و همچنین کاهش خسارت ها دارای اهمیت می باشد، بدین منظور نیاز به مطالعات دراز مدت در این واحدها دارای اهمیت بسیار زیاد است. امروزه داده های سنجش از دور با برخورداری از طیف زمانی و در دسترس بودن، امکان بررسی تغییرات را در دراز مدت با کاهش هزینه ها فراهم کرده است. پلایای بجستان در حال حاضر با وسعت نزدیک به 3000 کیلومتر مربع در جنوب غرب استان خراسان دارای تغییرات وسعت در بازه های زمانی است. لذا این پژوهش با کمک داده های سنجش از دور به بررسی تغییرات ژئومورفولوژیکی پلایای بجستان پرداخته است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع تجربی و به صورت توصیفی- تحلیلی است که در آن از روش های مختلف کتابخانه ای، میدانی و استفاده از آمار و با کمک نرم افزارها انجام گرفته که آماده سازی تصاویر در محیط نرم افزار envi انجام گرفته وبا استفاده از سایر داده ها و لایه های تهیه شده در نرم افزار gis ، نقشه های ژئومورفولوژی و تغییرات پلایا تهیه گردید.نتایج تحقیق که در آن از تصاویر لندست سال 1984 و 2005 میلادی و گوگل ارث 2012 در یک دوره 28 ساله استفاده گردید، نشان می دهد که وسعت پلایا کاهش یافته بطوریکه در سال 1984 وسعت پلایا 3705 کیلومتر مربع بوده، که در سال 2012 به 2888 کیلومتر مربع رسیده است. این تغییرات در حالی اتفاق افتاده که تغییرات اقلیمی و کاربری های انسانی در دهه های اخیر به شدت بر آن تاثیر گذاشته است. لذا به دلیل اهمیت آب و برداشت از آن، که در تغییرات اقلیمی دهه های اخیر به شدت کاهش یافته و در تغییر مرز پلایا موثر بوده است برای جلوگیری و کاهش خسارت های احتمالی از نگاه برنامه ریزی محیطی، برداشت عاقلانه از منابع آبی و زمینی و همچنین به دلیل برخورداری از جذابیت های ژئومورفولوژیکی منطقه توجه به ژئومورفوتوریسم و وجود کانی های موجود در منطقه و برداشت از آن جهت ایجاد اشتغال و در نهایت حرکت به سمت توسعه پایدار پیشنهاد می گردد.

انسان وبشریت از ابتدای حیات خود دایماً با مخاطرات طبیعی مواجه شده وخسارات جانی ومالی را به دنبال داشته است . بر این اساس در طی تاریخ بشریت بررسی های دقیق محیطی ومخاطرات آن توسط انسان ها صورت گرفته ، وبرای کیفیت مطلوب زندگی خود ، سعی نموده اند . پیشرفت علم را در شناسایی عناصر ومحیط های طبیعی از جمله ژئومورفولوژی به وجود آورند تا بتوانند به کنترل وکاهش مخاطرات طبیعی دست یابند . شهرستان قوچان در 135 کیلومتری شمال غربی مشهد ودر مسیر جاده مشهد – شمال واقع شده است، در طول چند دهه گذشته برخی مخاطرات طبیعی ( به ویژه ژئومورفولوژیکی) را در بر داشته است به گونه ای که یک زلزله شدید مقر قدیمی شهر قوچان ( یا شهر کهنه کنونی ) را نابود کرده کرده واین شهر جابجا شده است . هم اکنون ودر عهد حاضر نیز برای کنترل وکاهش مخاطرات طبیعی شهرستان قوچان بایستی شناخت دقیق عناصر ومحیط های طبیعی ( به ویژه محیط ژئومور فولوژیکی ) آن انجام گیرد . اینجانب بر اساس همین هدف موضوع پایان نامه خود را در این زمینه انتخاب نمودم وبرای دستیابی وارزیابی اطلاعات مخاطرات ژئومورفولوژیکی شهرستان قوچان روش تحقیقی تجربی تاریخی ژئومور فولوژی رابه کار برده ام . بر مبنای انجام این تحقیقات به این نتایج رسیده ام که منطقه مورد مطالعه از نظر ژئومورفولوژی شامل سه منطقه کوهستانی پایکوهی ودشت هموار می باشد واز نظر زمین شناسی سازند های ژوراسیک ، کرتاسه ودوران سوم در مناطق مرتفع وجود دارد وسازند های کواترنر ( دوران چهارم ) در نقاط پست وهموار منطقه بوجود آمده است . براساس ساختمان اصلی ناهمواریها ی منطقه ، میزان شیب های توپوگرافیک ، جنس سازند های مختلف وشرایط اقلیمی ودینامیک های بیرونی که امکان رخداد یک سری مخاطرات ژئومورفیک در این منطقه وجود دارد از جمله زلزله ، سیل ، وحرکات دامنه ای (ریزش ولغزش ) . به همین دلیل وبا انجام مطالعات ژئومورفولوژیکی منطقه ، با استفاده از نرم افزار های arc gis.10 ، arc view وarc map نقشه های مربوط به پهنه های خطر سیل ، زلزله وحرکات دامنه ای منطقه تهیه شده است. بر اساس این نقشه ها ونتایج تحقیقات بدست آمده، میتوان کاربردهای مفیدی در برنامهریزی های مختلف محیطی منطقه در برداشت.

الگوی زهکشی بیانگر شکل مسیر حرکت و انتقال جریانهای آبی از نقاط مرتفع به سمت پایین دست خود است. شبکه زهکشی با توجه به نوع ناهمواری و مورفوتکتونیک در برگیرنده آن دچار تغییراتی می شود و البته گاهی نیز بعلت دخالت نیروی مضاعف از شرایط پیرامونی تبعیت نمی کند. رشته کوه بینالود به عنوان یک تیپ ناهمواری مشخص در شمال شرقی کشور دارای الگوهای زهکشی متفاوتی هم چون دندریتی، داربستی، واگرا و... می باشد و شبکه های زهکشی آن در تقابل با ژئومرفولوژی بستر و محیط پیرامون خود بوده و نوعی انطباق و یا عدم انطباق را به وجود آورده است. این الگوهای زهکشی در بعضی مناطق نیز توانسته علاوه بر تأثیر روی مورفوتکتونیک و ناهمواریهای منطقه، بر روی میزان فرسایش هم تأثیرگذار باشد. جریان های کانسکانتی حاکم بر شیب ساختمانی ملایم در دامنه شمالی رشته کوه بینالود نوعی انطباق و عدم انطباق بر زمین ساخت را نشان میدهد و جریانات ابسکانتی در دامنه جنوبی عدم انطباق را بیان می کند. الگوی زهکشی در شاخه های فرعی نیز به علت تراکم و فراوانی بیشتر با نوعی آنومالی در شبکه هیدروگرافی روبرو است. حوضه های کارستی و تراکم مواد دامنه ای در پایکوهها نیز توانسته اند تغییراتی را در الگوی زهکشی بوجود آورند. البته در تمامی این حوضه ها وجود خط واره های گسلی تغییرات ویژه ای را در الگوی زهکشی بینالود تحمیل کرده است .