چکیده در پژوهش حاضر پس از تبیین مسئله و طرح کلیا ت ضمن معرفی شخصیت آسیه از زمان موسی تا لحظه شهادت، در ادامه به جایگاه الگوئی آسیه، به عنوان یک زن نمونه پرداخته شده وشاخص ترین زمینه های الگوئی وی، برای زنان و مردان مومن معرفی شده است از قبیل:الگوی صبر واستقامت، الگوی بی اعتنایی به امور دنیوی وعدم فریفتگی به آن وغیره... همچنین به تفصیل فضایل وکرامات آسیه ونیز ویژگی ها وخصوصیات آن حضرت پرداخته شده است.از خصوصیات آسیه می توان به عدم تاثیرپذیریش از محیط اطراف و حجت قرار داده شدن وی، برای همهانسان ها، اشاره کرد. در تحلیل علل یاد آسیه، در سوره قصص می توان گفت، با توجه به اینکه نزول این سوره تقریبا نزدیک با سال وفات حضرت خدیجه (س) است به احتمال قوی، یاد وی در این سوره تعریضی است به حمایت ها و فداکاری های خدیجه(س) از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله. منشأ ایمان و کمال آسیه را می توان در علم و معرفت بالای وی، دعا وتضرع خالصانه اش به درگاه الهی و غیره ... دانست. با توجه به آن که نقش الگوئی آسیه، تنها به زنان محدود نبوده، بلکه مردان را نیز شامل می شود از این رو، مشاهده می شود قرآن در سوره تحریم ، در مقام معرفی وی به عنوان الگو، از تعابیر مذکر استفاده کرده است، چرا که این تعابیر هر دو گروه از انسان ها ،اعم از زن ومرد را، شامل می شود در حالی که تعابیر مونث ناظر به زنان بوده وفقط، به آنها اختصاص دارد . قرآن از آسیه در دو جا با عنوان( إمرأه فرعون ) یاد کرده، نه زوج فرعون، در تحلیل علّل این امر باید گفت، از آنجا که ایمان وعقاید توحیدی آسیه وکفر وطغیان فرعون، آیتِ زوجیت ، میا ن آنها را از بین برده بود، از این رو، تعبیر به إمرأه شده است نه زوج. در مورد نحوه یاد آسیه در قرآن، که وی را،در نقطه مقابل زنان لوط ونوح قرار داده است می توان اموری چون: نقش اختیار در سرنوشت انسان وعدم جبر او، مسئول بودن همه انسان ها وغیره ... استنباط کرد. واژه های کلیدی :الگو، آسیه ،اسوه ، زن فرعون

چکیده در این نوشتار ابتدا مفهوم تفریح و تفرّج و واژه های مترادف آن مورد تحلیل قرار گرفته است. سپس اهمیت و جایگاه مهم تفریحات سالم و نقش سازنده ی آن در جوامع بشری بیان گردیده و لزوم پرداختن به آن به ویژه در جهان امروز که عصر پیشرفت علم و فناوری و عصر ارتباطات سریع جوامع بشری است مورد تأکید قرار گرفته است. در ادامه به بیان ویژگی های یک تفریح سالم از نظر اسلام با توجه به مبانی اصلی آن یعنی قرآن و روایات معصومین??پرداخته و چند ویژگی مهم یک تفریح سالم که انسان را در رسیدن به هدف متعالی خلقت یعنی قرب الهی یاری می کند، مشخص گردید که مهمترین آنهاعبارتند از هدفدار بودن ، آسایش جسمی و تجدید قوای بدن ، آرامش و نشاط روحی ، ارتباط با خدا و تقویت معنویت ، عدم مخالفت با حق و شرافت انسانی ، عدم تخریب طبیعت ، که بر اساس این خصوصیات برخی از مصداق های تفریح و تفرّج سالم از دیدگاه دین مبین اسلام معرفی شد.تفریحاتی مانند کار و تلاش ، مطالعه و پژوهش علمی ، رفتن به باغ و بستان و دیدن مناظر طبیعی و معاشرت و دیدار با برادران ایمانی ، برگزاری مراسم جشن و شادی ، ورزش و مسافرت. سپس شواهدی از قرآن و روایات و سیره ی معصومین?در تأئید آن ها ارائه شده است و اثرات و فوائد تفریحات سالم در زندگی بشر مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان به معرفی برخی از تفریحات ناسالم و پیامدهای ناگوار ناشی از آن ها پرداخته ایم و خطرات و عواقب دنیوی و اخروی این گونه تفریحات را بیان کرده ایم. کلید واژه ها : تفریح ( تفریح سالم ، تفریح ناسالم)، تفرج ، سیر .

این تحقیق به معنا شناسی مفهوم ایمان در قران می پردازد.هدف ما اینست که بدانیم مفهوم ایمان در قرآن کریم ،با توجه به کاربردهای مختلف چگونه است و به عبارت دیگر در چند معنا به کار رفته است؟برای این کار از منابع مختلف ،مخصوصاتفاسیر گوناگون و کتب لغت استفاده شده و پایان نامه در چهار فصل تنظیم یافته است. فصل نخست به معناشناسی این واژه پرداخته و ایمان را از نظر لغت ، وجوه ، مفاهیم مشابه و مقابلش بررسی می کند. فصل دوم به بیان رابطه ایمان و عمل صالح پرداخته و جایگاه عمل در ایمان را بیان می کند. در فصول بعد، آثار ایمان در دو قسمت آثار دنیوی شامل هدایت الهی ، برکت مادی ، آزادی از تسلط شیطان ، آمرزش گناه و.. و آثار اخروی شامل درک بهشت ، دریافت پاداش الهی ، بهره مندی از لذائذ همیشگی و.. آمده است. همچنین اوصاف و ویژگی های مومنین ومتعلقات ایمان از جمله( غیب ، رسالت ، امامت ، کتابهای آسمانی و ملائکه) بیان شده است.

²k¼.a co. rb½c /swa ­½j b.na pa ° ³t.o£ nao. rajbl?ten nj ³. swa »£nqm rjbl? pb?¯ /k¯a²jo. b¼m an rjbl? ­½a ²b¢½b]° ¨b.« seao bm j±µ . 114 ° r±l.®? . 45 ³¦?] pa j±l.c« ocmaom nj bv¯a ­t.o£ nao. s§be ­½ot´m .±zi° swa .±.i° .±zi pb?¯ s.¼.e /(±®«?« . 2 c 1) /swa anaj an »t.¼.e ­¼®a ­¼®«?« pb?¯ ,co. ».o.« omb®m° swa y½±i ­½km ° j±{»« ¥?b. pb?¯ ?aom bv¯a ³. swa »t¼?µa °o£ nj aki ³m b?½a ° ³]±u aq¼« ?bµ³¯bz¯ pa ¥mb.« nj (¨b.¯a . 92) k®.»« k¼.fu rjbl?­½a om s..bd« ³m bµnbm co. .bd§ »tcvw ° swa ²k{ o.l (¾bv¯ . 142) pb?¯ jo. naq£om s§bv. bm ° b½n ?°n pa b..b®« /k¯a²k{ ²jaj nakzµ (±?b« . 6 c 4) pb?¯ o«a nj b£k®®. /jom »q a±u»« .±zi °|±¦i ­.n °j j±m »wbwa °s¼?µa ³m rb½c ­½a ³m ³.]ao« bm oµ ³. s.o£ ³¼t¯ a±u»« ,²k«c pb?¯ ?aom .¦th« rb½c nj ³. ».½ao{ ° jajc ³m ³]±u bm c 4 ³½c nj ­¼?¦~« ³. ³a b®a jjo£»?¯?nb¢twn °sea. ³½b« ° k¯°aki ¤±l. jn±« ?pb?¯ y.½ao{ s½b?n bm pb?¯ ³. ?jna±« nj uq k¯a³t.o£ nao. yµ±.¯ ° ¨l jn±« ,±?b« . 6 ¤b?. ° ¤±l. b½ »®.bm ° (///° s®½p ,rn± nj ¤akt?a ,rnb´.) sd b½ ?oµb. pa ©?a nj ° (///° k¯a±i s.° ¤°a pb?¯ ,q¼ibtwn p°n ³m jb.t?a ,rbl¼..u ,.±.i ,|aia) pb?¯ ²b£njxo½mq jn±« jo¼£rn± ³. swa pb?¯ s.¼.e ° b°n ³. k¦. n±.e °|aia ¤b?. swa ».¦th« »¯b.« ?anaj co. ° ba.a ,s.§ ²p±e ³w nj ¸a /k{ kµa±i ?.a° s½kea .±®t« bz.½jb~« ° ox.t« k¯o¼£»« nao. ­¼.« .b¼w ° s.bm nj ³. »¯b.« ­½a pa?½ oµ ° ¸a .b¼w ° ²p±e nj o£aswa »u°b.t« »¯b.« ?anajs.§ k®¯b?µ q¼¯ co. nj ¸a /jjo£»« b?j ?b®.« ³m <raj±]±« ° »l¯ ¸a> .b¼w ° ²p±e nj ° swa s?en ?b®.« ³m k{bm aki b½ ° c ¨b¯a ?jbl? ¥?? oµ k®¯b« ¸a /k¯ar°b.t« ».ak~« ?anaj ¨ak. oµ ³tl§a ³. swa k¼wn ³m o®« c ¥?? ° jnaj ²ao?µ ³m roic ° b¼¯j nj »ub.lu ° nbyc c .b.htwa ° .b¼. /k{ kµa±i »thmkm ° r°b.{ ³½b« (.b.htwa ° .ou) c .b¼. ° ?nb¢twn ° ba. ³m

چکیده واژه قرب دارای مشتقات، وجوه معنایی و واژگان هم حوزه مختلفی در دوره جاهلی و قرآنی است. معنای وضعی و اولیه قرب مفهومی مانند تهیگاه آدمی یا قراب و غلاف شمشیر بوده است. اولین سئوال این است که این واژه چه تطورات معنایی یافته و چه وجوه معنایی دارد؟ این سئوال با بررسی این واژه در دوره های جاهلی و قرآنی پاسخ داده می شود. یکی از واژه های مهم و قابل بررسی واژه قربی است این واژه در آیه 23سوره شوری دارای وجوه مختلف تفسیری است و هر یک از مفسران شیعه و اهل سنت تفسیری متفاوت از آن ارائه کرده اند. اختلاف اصلی بر سر مصداق قربی در این آیه است، در این تحقیق با این مبنا که قرآن دارای معانی ظاهری و باطنی است، میان نظر شیعه مبنی بر مصداق مودت قربی بر اهل بیت و نظر آنها که قربی را طبق ظاهر آیه و سیاق آیات به معنی تقرب به خداوند گرفته اند، جمع شده؛ بنابراین هم روایات که متواتر اند و هم ظاهر آیه وسیاق که قربی را تقرب به خدا نشان می دهد، مورد توجه قرار می گیرد. کلمات کلیدی: معناشناسی تاریخی و توصیفی؛ حوزه معنایی؛ قرب؛ قربی؛ قربان؛ مودت؛ محبت؛ اطاعت؛ زلفی؛ قرب الهی.

واژه شناسی قرآن که تحت عنوان دانش مفردات از آن بحث می شود، یکی از علوم پیش نیاز تفسیر تفسیر است که پیشینه ی آن به زمان پیامبر (ص) بر می گردد. به دلیل نقش موثر و مهم این شاخه از علوم قرآنی، در دوره های بعدی مورد عنایت مفسران و دانشمندان علوم قرآنی قرار گرفت. یکی از مفسرانی که به طور گسترده در این باره بحث کرده است، مرحوم طبرسی در تفسیر «مجمع البیان فی تفسیر القرآن» است که بخش جداگانه ای را تحت عنوان «اللغه» به مفردات قرآن اختصاص داده است. زمخشری نیز که از معاصران طبرسی است، در تفسیر «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل» در ضمن تفسیرش به مفردات آیات و معنی آن ها توجه ویژه ای مبذول داشته است. بر همین اساس در پایان نامه حاضر دویست واژه از دو جزء 5 و 6 قرآن با توجه به دو تفسیر کشاف و مجمع البیان استخراج و پس از ذکر آیه و ترجمه ی آن، ابتدا متن «اللغه» از تفسیر مجمع البیان طبرسی گزارش و با رعایت کامل نکات نگارشی و ویرایشی آورده شده است. در ادامه تلاش گردیده که متن عربی با توجه به منابع کهن عربی ازجمله: لسان العرب، العین، مفردات و... به طور دقیق اعراب گذاری و ترجمه شود و در ذیل آن با مراجعه به تفسیر کشاف، دیدگاه این مفسر در خصوص واژه های مورد نظر به دست آمده و پس از ذکر متن عربی اعراب گذاری و ترجمه شده است، سپس با تکیه بر سیاق آیات و با مراجعه به تفاسیری هم چون المیزان و نمونه و نیز کتب لغتی هم چون قاموس، لسان العرب، العین و مفردات دیدگاه های دو مفسر مورد ارزیابی قرار گرفت، البته به علت کثرت لغات و دشواری ترجمه آن ارزیابی ها موجز و در حد توان گویا بوده است.

چکیده یکی از علوم پیش نیاز مفسر دانش مفردات است که به بیان معانی و مفاهیم واژه های قرآن می پردازد. این علم از زمان پیامبر (ص) وجود داشته است به طوری که اگر مردم زمان نزول معنی بعضی کلمات را نمی دانستند تفسیر آن را از پیامبر (ص) و بعدها از ائمه (ع) می پرسیدند. البته دانش مفردات نیز مانند دیگر علوم در زمان های بعد گسترش پیدا کرده و مورد توجه دانشمندان و مفسران قرار گرفته و کتاب ها و مقالات بسیاری در این زمینه نوشته شده است. از جمله مفسرانی که در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم به این امر پرداخته، طبرسی صاحب کتاب ارزشمند «مجمع البیان فی تفسیر القرآن» و زمخشری نویسنده ی کتاب «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل» می باشند. به علت اهمیت فهم مفردات قرآن کریم از یک سو، و اهمیت این دو تفسیر کهن ادبی از سوی دیگر در این پایان نامه معانی واژه های جزء اول قرآن (سوره های حمد و بقره آیات 27-1) از نظر این دو مفسر بررسی شده و در مرحله ی بعد میان دیدگاه این دو مفسر به نوعی مقایسه و بررسی انجام گرفته، که در تطبیق نظر دو مفسر از آرای سایر لغویان و مفسران نیز استفاده شده است. یکی از نتایجی که در ضمن مقایسه ی دیدگاه هر دو مفسر ذیل معنای واژه ها به دست آمده این است که طبرسی بیشتر معنای لغوی واژه ها را بیان نموده ولی زمخشری به معنای واژه با توجه به سیاق پرداخته است. البته این بدان معنا نیست که طبرسی به سیاق آیه توجه نداشته بلکه در بخش های دیگر مجمع البیان مانند «المعنی» به سیاق آیه نیز توجه کرده و آیات را معنا می کند. بنابراین می توان گفت نظر این دو مفسر بزرگ می تواند در کنار هم در روشن شدن معنای واژه موثر واقع شود. کلید واژه ها: مفردات قرآن، بررسی تطبیقی، مجمع البیان، کشاف، طبرسی، زمخشری.

تناقض در قرآن بحثی است دیر پا که تقریبا از زمان نزول قرآن وجود داشته است که بعدا دامنه آن گستر ده تر شده تناقض در قرآن به دو نوع کلی درونی وبیرونی تقسیم می گردد تناقض درونی یعنی بین اجزا جملات ومحتوای قرآن با یکدیگر وتناقض بیرونی یعنی تناقض قرآن با امور بیرونی مثل تناقض با علوم صرف ونحو علوم تجربی وعقلی وتاریخ ،در این مقال به تناقض بیرونی قرآن از نوع تناقض قصه های آن با تاریخ به خصوص عهدین به عنوان یک منبع تاریخی پرداخته شده وتناقضات ادعایی مستشرقین در باره قصه های قرآن پاسخ داده شده علاوه براین دیدگاه نواندیشان مسلمان نیز درباره هنری بودن صرف قصه های قرآن بدون ارزش تاریخی داشتن نیز رد شده است.

قرآن جلوه ای از جمال بی مثال خداوندی است که افزون بر معانی والا سرشار از زیبایی و دلربایی است. زبان شیوا و دلنشین، بشارت های آرام بخش و هشدارهای بیدار کننده از قرآن چنان چهره ای را نمودار ساخته که نام آوران عرصه سخن در برابر آن تسلیم شده و تحسین و اعجاب آنان را بر انگیخته است. گزینش حروف و واژگان، ضمائر و نسبت های افعال و مانند آن در قرآن به گونه ای سنجیده و موشکافانه است که نمی توان برای آنها جایگزینی پیدانمود. قرآن کریم برای تصویر و تجسیم معانی فرا طبیعی و جهان بینی ملکوتی خویش ازتمثیل و تشبیه استفاده کرده است.

کشف مراد خداوند متعال از عبارات قرآن متوقف بر فهم معنای تک تک الفاظ عبارات آن است. طبیعی است که برای این کار بایستی به منابع لغوی مستقل (مثل غریب القرآن ها) و غیر مستقل(مثل تفسیرها) که حتی المقدور نزدیک به عصر نزولند مراجعه کنیم. زیرا معنای به دست آمده برای کلمه مثل تمامی پژوهش های دیگر باید مبتنی بر منابع معتبر، شواهد کافی و هم چنین توجه به آراء صاحب نظران و خبرگان این فن باشد. یکی از راه های دستیابی به معنای مفردات قرآن کریم، تقابل آراء صاحبنظران در امر لغت و مفهوم شناسی آن است. بیشتر تفاسیر از قرن سوم به بعد چه به صورت گسترده و چه به صورت خلاصه به بحث لغوی هم پرداخته اند. در واقع کم کم تخصص در فن لغت یکی از شرایط ضروری برای مفسر در نگاشتن تفسیر شد. بنابراین تفاسیر معتبر که در بردارنده دیدگاه های مولفان آنها درباره لغات قرآن کریم است، منبعی مناسب برای اندیشه ورزی و کار علمی در این زمینه است. تفاسیر مجمع البیان و کشاف دو انتخاب مناسب و قابل دفاع برای مفهوم شناسی لغاتند. گواه این مدعی، استفاده کتب تخصصی مربوط به مفهوم شناسی لغت و تفاسیر برجسته فریقین از این دو تفسیر است. در پایان نامه پیش رو سعی شده است تا نظرات این دو لغوی درباره مفردات جزءهای 15 و 16 قرآن کریم استخراج شود و پس از کار ترجمه و اعراب گذاری، به تطبیق یا همان بررسی نقاط اشتراک و افتراق نظراتشان بپردازیم. در این راستا 232 واژه ای را که مجمع البیان در بخش اللغه اش مورد بررسی قرار داده بود استخراج و طبق روش مذکور عمل شد. در فصل کلیات ضمن مفهوم شناسی و معرفی کشاف و مجمع البیان و مولفان آنها، مهمترین مباحث نظری علم مفردات به صورت خلاصه آورده شد و نظرات مرحوم طبرسی و زمخشری درباره آن مباحث با تکیه بر اقوال آن دو درباره لغات دو جزء 15 و 16 ارائه شد. از نتایجی که در تحقیق به آن دست یافتیم این بود که مجمع البیان بیشتر از کشاف به بحث های لغوی و ریشه شناسی کلمه و نقل شواهد از اشعار و کلام عرب پرداخته است و هم چنین نه مجمع البیان و نه کشاف وارد بحث های نظری علم مفردات نمی شوند مگر به صورت بسیار مختصر. در مورد مطابقت معنا با سیاق هم با گرفتن آمار دیدیم که تقریبا با تعداد دفعات مشابه معانی موافق سیاق آورده اند.

دانش مفردات، دانشی است که به بیان معانی واژه های قرآن می پردازد. این دانش از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا لازمه تفسیر صحیح قرآن کریم، قبل از هر چیز شناخت دقیق معانی واژگان آن است. شناخت واژه های قرآن از زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله) وجود داشته و همواره از طرف خود مسلمانان عرب برای فهم معانی آیات قرآن در مورد مفردات آن از پیامبر (صلی الله علیه و آله) پرسش هایی می شده است. به دلیل اهمیت دانش مفردات به تدریج آثار ارزشمندی در این زمینه نوشته شده است. در میان مفسران نیز این علم از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است، از جمله مفسرانی که به این امر مهم پرداخته اند علامه طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان است که در آن، بخش مستقلی را به معنا شناسی لغات قرآن در همان آیه با عنوان «اللغه» اختصاص داده است. همچنین علامه زمخشری صاحب تفسیر کشاف نیز به این امر توجه خاصی مبذول داشته است. ارزش مباحث لغوی در این دو تفسیر به حدی است که موقعیت بسیار رفیعی را در تاریخ علوم قرآنی کسب نموده اند. با توجه به نقش مفردات در تفسیر و نیز اهمیت این دو تفسیر کهن، در این پژوهش به بررسی نظرات این دو مفسر در زمینه لغات جزء نوزده و بیست به همراه ترجمه و اعراب گذاری دقیق آنها پرداخته شد و در مرحله بعد نظرات این دو مفسر با استفاده از منابع لغوی و تفسیری دیگر مورد بررسی قرار گرفته است، از جمله فوایدی که در ضمن مقایسه این دو تفسیر به دست آمده این است که این دو مفسر بزرگ گاهی در معنا کردن لغات به نکاتی اشاره می کنند که دیگران کمتر توجه دارند.

وارد شدن در حوزه ی مفهوم شناسی واژگان قرآن و تعیین قلمرو معنا شناختی هر یک از آنها بر اساس کاربرد قرآنیشان، ـ و نه بر اساس تلّقی های بیرونی ماـ از مهم ترین مسائلی است که برای رسیدن به فهم صحیح معارف قرآن، باید در رأس مطالعات قرآنی قرار گیرد. مسأله ی معرفت و شناخت که اساس آموزه های دینی به شمار می رود، با تعابیر مختلفی هم چون: تدبّر، تفقّه، تعقّل و تفکّر که از واژگان مترادف نمای این حوزه می باشند، بیان شده است. در این میان تعیین قلمرو معنایی هر یک از این واژگان و تمایز قائل شدن میان آنها، دقّت نظر زیادی را در کاربرد قرآنیشان می طلبد. ازاین رو در این پژوهش با تکیه بر خود آیات و با روش معنی شناسی در چارچوب روابط همنشینی، ـ پس از بررسی تک تک آیات مشتمل بر واژگان فوق ـ قلمرو معنایی هریک از آنها به دست می آید و بر مبنای نتایج حاصل شده است که می توان با دفع شبهه ی ترادف این واژگان، ترابط معناشناختی آنها را که شامل وجوه اشتراک، افتراق و یا تعیین جایگاه هریک از آنها در کلام وحی می باشد، مشخص نماییم. بر این اساس مشخص می نماییم که در کاربرد قرآنی، واژه ی تدبّر از میان این واژگان، بالاترین جایگاه را دارد و تفقّه، تعقّل و تفکّر به ترتیب در مرتبه ی بعد قرار می گیرند. کلیدواژه: معنی شناسی، روابط همنشینی، تدبّر، تفقّه، تعقّل، تفکّر.

قرآن مهمترین واصلی ترین کتاب هدایت بشر است ولازمه بهرمندی از این کتاب آسمانی ،فهم وشناخت آن است. تفسیر قرآن بر مبنای تاریخ نزول بهترین روش برای ارائه تفسیر روشن و درست یک متن زمانمند می باشد و امکان فهم زنده و روز آمد و قابل انطباق قرآن بر موضوعات مختلف را فراهم می کند. اگر بخواهیم در هر عصری در جوامع انسانی تحولات سازنده ومهمی پدید آوریم بایستی از روش ترتیب نزولی بهره جوید .در این نوشتار به آیات مرتبط با قصه موسی از همین منظر نگریسته شده است: نخست مباحث قصه و ویژگی های آن وتکرار قصص بررسی و سپس با مقایسه ومقارنه آیات قصه موسی با یکدیگر در بستری تاریخی سیر تطور این قصه درسوره های مکی ومدنی بررسی گردید . توجه به تطورات رخ داده نشان می دهد که داستانهای موسی شبیه و نزدیک به واقعیّت وضع امّت اسلامی است، پردازش قصه در این سوره ها با این اشتراک وافتراق معضلات زمان پیامبر بوده ودر واقع تکرار محض نیست. از نکته ها قابل توجه در تکرار داستان حضرت موسی تفاوت روح کلی آن در سوره های مکی با سوره های مدنی است . در سوره های مکی سمت و سوی داستان ، مبارزه و گفت و گو با فرعون و اطرافیان اوست و به روابط بنی اسرائیل با موسی پرداخته نمی شود مگردر دو مورد (اعراف وطه )که درباره انحرافهای اعتقادی آنان است . اما در سوره های مدنی به جز سوره انفال بیشتر رابطه موسی و بنی اسرائیل و مشکلات اجتماعی و سیاسی آنان حکایت می شود. واژگان کلیدی: قصه، موسی، ترتیب نزول، قرآن ،سوره مکی، سوره مدنی

مقدمه آشنایی با معنای کتاب عظیم الهی، قرآن مجید، فهم واژگان آن و به اصطلاح آشنایی با مفردات الفاظ آن است. با توجه به اهمیت این موضوع از میان منابع لغوی قرآنی دو مورد از بهترین ها یعنی «تفسیر مجمع البیان فی علوم القرآن» مرحوم طبرسی و همچنین «تفسیر کشّاف عن حقایق غوامض التنزیل» زمخشری (از مفسران بنام قرن های پنجم و ششم) را که در بحث های ادبی و لغوی مشهور و مورد استناد بسیاری از مفسران و لغویان هستند، در این رساله منبع اصلی تحقیق قرار داده ایم. آنچه در اینجا صورت گرفته است، بررسی تطبیقی مفردات قرآن کریم از جزءهای هفده و هیجده از دو تفسیر ارزشمند نام برده است که نتیجه آن دست یابی به معنای دقیقی از واژگان آیات دو جزء مورد نظر و نیز آشنایی به روش های عملی دو مفسر و تفاوت های کار هر یک بوده است. در واقع متن اصلی عربی از دو تفسیر استخراج شده و بعد از اعراب گذاری کامل و ارائه ترجمه ای از آن ها، میان دو بیان بر اساس دیگر منابع لغوی معتبر از جمله مفردات راغب اصفهانی، بررسی وتطبیق صورت گرفته است. بر اساس بررسی ها می توان گفت نظر این دو مفسر بزرگ می تواند در کنار هم در روشن شدن معنای واژه (چیزی که هدف اصلی این رساله است) موثر واقع شود.

ارائه ترجمه رسا از قرآن کریم به زبان فارسی از دیرباز مورد توجه و اهتمام قرآن پژوهان بوده و هر یک به اندازه وسع و توان علمی خود از قرون گذشته تا حال ده ها اثر ارزشمند در زمینه ترجمه قرآن از خود بر جای گذارده اند .در میان آنان، کسانی که شیوه های هنر را در ترجمه قرآن با اسلوب ادب در هم آمیخته اند و معنا را با حفظ محتوا عرضه داشته اند ترجمه ی آنان مطلوب تر و موفق تر بوده است.با توجه به آشنایی که به قواعد ترجمه و با اطلاعاتی که ازادبیات عرب و نیز ادبیات فارسی داشته سعی کرده قرآن را طوری ترجمه کند که سلیس و روان و قابل فهم برای کلیه اقشار جامعه باشد پرجاذبه بودن این ترجمه از یک طرف و ارائه ترجمه دور از اشتباه و غلط از سوی دیگر باعث شده تا با دقت بیشتری به این ترجمه بنگریم .که برخی از نکات مثبت ترجمه ی ایشان در نوشته حاضر بیان شده است وهمچنین کاستی ها و ضعف های ترجمه ی ایشان که در مقایسه با ترجمه های روز نوشته شده از جهات مختلف لغوی،صرفی نحوی، بلاغی و..مورد بررسی قرار گرفته است.

در این تحقیق با عنوان «بررسی تطبیقی روش تفسیری قرآن به قرآن در المیزان و المنار» طی چهار فصل به بررسی روش تفسیری دو تفسیر با رویکرد تفسیر قرآن به قرآن، پرداخته می شود. در فصل اول که به نام کلیات مشهور است به بیان تبیین، ضرورت، پیشینه، سوالات، فرضیات، روش، محدودیت های تحقیق و تعریف واژگان پرداخته شده است. در فصل دوم، به معرفی المیزان و روش تفسیری آن پرداخته شده است. مهمترین مباحثی که در این فصل بدان پرداخته می شود: المیزان و مولف آن، روش تفسیری قرآن به قرآن، روش تفسیری المیزان، کاربرد سیاق در روش تفسیری علامه، جایگاه روایات در المیزان و جایگاه عقل در المیزان. فصل سوم این تحقیق در واقع همان سبک و سیاق فصل دوم را در مورد المنار به نمایش در آورده است و به این مطالب می پردازد: المنار و مفسران آن، زمینه نگارش المنار، روش تفسیر المنار، تفسیر واقعی از منظر مفسران المنار، تفاوت های روش تفسیری عبده و محمد رشید رضا، المنار و روایات و جایگاه عقل در تفسیر المنار. فصل چهارم این تحقیق به بررسی تطبیقی روش تفسیری قرآن به قرآن در دو تفسیر المیزان و المنار می پردازد. در این تطبیق به سراغ حوزه هایی می رویم که ارتباط مستقیم با بحث قرآن به قرآن دارند یا این که در مورد آنها ادعا شده است که تفسیر قرآن به قرآن به تنهایی کارایی ندارد و باید به دیگر منابع از جمله روایات مراجعه شود. لذا در این سه حوزه در المیزان و المنار به دنبال آن بودیم تا نظر و عملکرد این دو تفسیر را مشاهده نماییم. این مهم از طریق بیان نظریات و سپس بیان نمونه های عینی از آیات قرآن مورد توجه قرار گرفته است. نتیجه ای که از این تحقیق به دست می آید، اولاً تفاوت روش تفسیری عبده و شاگردش محمد رشید رضاست که اتفاقاً این تفاوت ها در روش تفسیری قرآن به قرآن دخالت مستقیم دارد. از جمله این که محمد رشید رضا برخلاف استادش نقل گراست و روش تفسیری وی نیز به همین سمت سوق دارد. ثانیاً علامه به دلیل اتقان علمی، تسلط بر قرآن و بهره مندی از تراث اهل بیت علیهم السلام در اجرای روش تفسیری قرآن به قرآن بسیار موفق تر و روش تفسیری ایشان کامل تر بوده است.