چکیده : از جمله تحولات اساسی که شاعران معاصر عرب از نیمه اول قرن بیستم در روند شعر سرائی خود بوجود آوردند، استفاده از شخصیتهای تاریخی ( ادبی، دینی و سیاسی) در اشعارشان بوده است. که خفقان سیاسی و اجتماعی حاکم بر جامعه عرب، از جمله عوامل گرایش این شعرا به بکار گیری اینگونه شخصیتها به شمار می آید؛ چرا که شاعر معاصر می خواست با پنهان شدن در پشت این شخصیتها ، ضمن رساندن سخن خود به گوش جامعه، خود را از حوادث احتمالی همچون خشم و ستم حاکمیّت در امان دارد.از شخصیتهای دینی که در شعر معاصر عرب به وفور از آن یاد شده، حضرت موسی کلیم الله می باشد.شاعران معاصر عرب در اشعار خود و جهت هر چه بهتر فهماندن اندیشه خود به مخاطبین از تمام یا قسمتی از داستانهای حضرت موسی (ع)، چه دوره قبل از نبوت ایشان و چه بعد از آن به اقتضای کلام بهره گرفته اند. از نکات قابل توجه در مورد شعرای معاصر عرب این است که اکثر آنها مسلمان بوده اند و بررسی سیمای حضرت موسی کلیم الله به عنوان پیامبر قوم یهود در اشعارشان از اهمیّت فوق العاده ای برخوردار است. شاعران معاصر عرب بیشتر به جنبه های دینی ،سیاسی و تاریخی شخصیّت حضرت موسی (ع ) توجه نموده و اکثر آنها در اشعارشان از او به عنوان سمبل مبارزه با ظلم و ستم و طرفدار حق و عدالت ، نماد آزادی و رهائی و منادی تقوا و دین حق وغیره یاد نموده اند.البتّه عدّه ی اندکی از این شعرا نیز او را سمبل قوم یهود و حیله ها و نیرنگ هایشان دانسته اند ، که البتّه فضای سیاسی حاکم بر جوامع عربی در سده اخیر در شکل گیری اینگونه اندیشه ها بی تأثیر نبوده است. کلمات کلیدی: حضرت موسی، شعر معاصر عرب ، شاعر معاصر عرب

چکیده جواهری بزرگترین شاعرمعاصر کلاسیک عرب، قرآن کریم را نخستین منبع، سرچشمه واساس اصلی عمارت ادبی اشعارش بر می شمارد. که در شکل گیری شخصیت ادبی وی تأثیر بسزایی نهاده است. بر این اساس شاهد بینامتنی وسیع قرآنی در اشعار شاعر هستیم. قرآن کریم در شعر جواهری منحصر به مرحله ای معین از حیات شعری وی نیست، بلکه تأثیر قرآن در کل دیوان های شعری وی مشهود است. تا حدی که کمتر پیش می آید که قصیده ای ازقصاید طولانیش خالی ازتأثیرات قرآن باشد.بازتاب الفاظ ومفاهیم و سبک ادبی موسیقایی قرآنگاه درقالب یک شکل به هم پیوسته بر ساختار کلی اشعار شاعر در یک قصیده به وضوح نمایان است و گاه جداگانه در اشعارش جلوه می نمایند. لذاشعر وی به انحاء مختلف هم در حوزه الفاظ ومفردات هم در حوزه مفاهیم وداستانهای قرآنی وهم در زمینه ساختار واسلوب و موسیقی از قرآن أثر پذیرفته است. آنچه که جواهری را در أثر پذیری از فرهنگ و زبان قرآن کریم از سایر شعرا ممتاز می سازد أثر پذیری اشعار وی از ساختار و سبک ادبی و موسیقایی قرآن بخصوص فواصل آیات آن، می باشد که در این میان موسیقی و آهنگ و وزن فواصل آیات سوره های ق، مریم، ناس، قیامت، واقعه ،قمر، مدثر و نبأ. به صورت آشکاری بر بعضی از قصاید شاعر سایه افکنده است. آیات قرآنی در اشعار شاعر به طور خودآگاه و ناخودآگاه، گاه بدون تغییر سبک و ساختار و گاه نیز با تغییر ساختارو مفهومی جدیددر بافت اجتماعی سیاسی معاصر استعمال شده است. در جریان این بینامتنی قرآنی شاعر آسیب شناسی از اوضاع ادبی، اجتماعی و سیاسی معاصر بخصوص عراق ارائه داده است. بینامتنی قرآن در اشعارشاعر در هرسه حوزه بینامتنیت:نفی جزئی، نفی متوازی، نفی کلی انجام گرفته است. کارکرد بینامتنی قرآنی در اشعار وی نیز کارکردی سیاسی، اجتماعی است.

چکیده امثال یکی از مظاهر زیبایی زبان عربی است که به دلیل کوتاهی، رسایی، آهنگین بودن و نقش آن در گفتگوها و مطالعات جامعه شناسی، مردم شناسی، ادبی و مواردی مانند آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است و از آنجایی که عرب بادیه نشین تمام زندگی خود را در کنار حیوانات می گذرانیده و به صفات حیوانی به خوبی آگاه بودند بنابراین حیوان یکی از مضامینی است که در امثال و اشعار و نثرهایشان به وفور دیده می شود که همین مطالب باعث شد به «بررسی نمادهای حیوانی در امثال عربی» بپردازیم که در فصل اول جایگاه حیوان را در امثال عربی ذکر کرده ایم که دربردارنده توجه بیش از حد اعراب به حیوانات، و اسطوره ها و اعتقاداتی است که به برخی از حیوانات داشته اند و در فصل دوم به نمادهای مثبت حیوانی مانند شجاعت و دوراندیشی و ... ضمن دسته بندی های جداگانه هر نماد به همراه تحلیل و بررسی، پرداخته ایم که در این امثال، هر حیوانی دارای یک یا چند نماد مثبت است مانند شیر و کلاغ که به ترتیب نمادهای فوق بر آنها اطلاق می شود و به همین صورت، در فصل سوم، نمادهای منفی حیوانی مانند ترسویی، نادانی، ظلم و ... را آورده ایم که به عنوان مثال به ترتیب نماد حیواناتی مانند کفتار و گرگ هستند. کلیدواژه ها: نمادهای مثبت و منفی، حیوان، ضرب المثل

نوستالژی یا غم غربت حالتی است روانی که به دلایل مهمی از جمله مهاجرت، دوری از وطن ، وغم ا ز دست دادن نزدیکان و دوری از معشوق در فرد به وجود می آید.شاعران به دلیل احساسات وعاطفه ی چشمگیر بنا به دلایلی که ذکر شد دچار حالتی نوستالژیک می گردند. یکی از این شاعرانِ غربت-زده، نزار قبانی شاعر سوری می باشد. این شاعر بزرگ ترین عاشقانه سرا وشناخته شده ترین و پرمخاطب ترین شاعر معاصر در جهان عرب است. وی به دلیل مسافرت های زیادی که داشته، بارها طعم غربت را تجربه کرده وبازتاب نوستالژی در شعرش متجلی شده است. لذا در این پژوهش بر آنیم تا گونه های نوستالژی را در اشعار نزار قبانی که به دو بخش واقع گرا و آرمان گرا تقسیم می شود مورد بررسی قرار دهیم. روش تحقیق در این پایان نامه به صورت توصیفی-تحلیلی می باشد. به طور کلی می توان گفت که نزار قبانی عاشقانه سرایی است که نوستالژی بن مایه اصلی اشعار وی می باشد. اشعار نوستالژیک وی هم واقع گرا و برگرفته از زندگی حقیقی است و هم آرمان گرا است، او در اشعار خود یا در زندگی گذشته خود-دوران کودکی و عاشقانه- سیر می کند و یا گذشته پرافتخار اعراب را یادآور می شود. و یا این که آینده ای را متصور می شود که بر پایه گذشته است.

چکیده جمال الدین محمد بن محمد مصری، معروف به ابن نباته مصری، شاعر و نویسنده ی قرن هفتم هجری از جمله شاعرانی است که در عصر مملوکی می زیست؛ از این رو شعرش از خصوصیت و ویژگی های آن دوره برخوردار است. او در دیوانش بیش از هر چیز به مدح پرداخته است و مدح دولتمردان در شعر او بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، این انتخاب ریشه در فقر و فلاکتی داشته که شاعر با آن دست به گریبان بوده است. این پژوهش به بررسی و تحلیل مدح دولتمردان در شعر ابن نباته می پردازد و بیشتر ویژگیهای محتوایی وسبکی مدح را در شعر او مورد بررسی قرار می دهد. این پژوهش از سه فصل تشکیل شده که درفصل اول، مفاهیم و تعاریف بیان شده و در فصل دوم، ویژگی های محتوایی که شامل؛ کرم، شجاعت، فضایل علمی، منزلت ادبی، قدرت حکومتی واصل نسب ممدوحان است، را مورد بررسی قرار می دهد. در فصل سوم، به بررسی ویژگیهای سبکی که شامل؛ به کارگیری صنایع مختلف ادبی، استفاده ازاصطلاحات نحوی، عروض و تصوف است، می پردازد. نکته مهم در شعر ابن نباته اقتباس از قرآن کریم است. او در اشعارخود از شواهد قرآنی بسیاری، از جنبه لفظی و معنوی، بهره برده است که این بیان گر نوعی برجسته سازی مفاهیم قرآنی است. او غالباً در اسلوب و مضامین مقلد پیشینیان بوده و ابتکار کمی به خرج داده است، در واقع همین مدایح اوست که به وی اعتبار خاصی در میان شاعران آن دوره بخشیده است.

چکیده سخنان امام علی (ع) در نهج البلاغه به سبک های مختلف و آهنگ های متفاوت بیان شده که می توان آن را یکی از امتیازات کلام ایشان برشمرد خطاب های ایشان به گروههای مختلف و به افراد خاص گاه با الفاظ رقیق و لطیف بیان شده و گاه دارای کلمات محکم و سرزنش آمیز می باشد. عتاب ها و نکوهش های امیرالمومنین (ع) نه تنها دشمنان بلکه دوستان و کارگزاران و در مواقعی نیز عموم مردم جامعه آن روز را در برمی گیرد. در این مجال با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی و با تکیه بر خطبه ها و نامه های نهج البلاغه به عتاب های امام علی (ع) پرداخته ایم. در این پژوهش نکوهش های امام (ع) به یاران و کارگزاران و دشمنان و مخالفان بررسی گردیده و شخصیت مخاطبین این عتاب ها معرفی و علل و زمینه های عتاب ایشان بیان گردیده است. عتاب های امیرالمومنین (ع) به یاران و کارگزاران خود جنبه تربیتی داشته و با هدف اصلاح آنان و برای اجرای عدالت و جلوگیری از انحراف و ظلم و ستم صورت پذیرفته است و به دشمنان و مخالفان نیز به منظور رد ادعاهای آنان و با هدف روشنگری برای افراد ساده دل و بی خبری بوده که تحت تاثیر تبلیغات سوء دشمنان قرار داشتند.امیر المومنیین (ع) در خطاب های عتاب آمیز از ابزارهای بیانی و صنایع ادبی برای بیان مقصود استفاده فرموده اند که مهم-ترین آنها استعاره و تشبیه می باشد. کلمات کلیدی: امام علی (ع)، نهج البلاغه، عتاب، مخالفان، کارگزاران.

این پایان نامه در چهار فصل گردآوری شده است. فصل اول شامل کلیات و مفاهیم تحقیق بوده که تعریفی از معناشناسی و انواع آن ارائه گردید. بافت که از مهمترین مباحث مطرح در علم معناشناسی است آورده شده و در آخر به توضیحاتی در مورد علم وجوه و نظایر پرداخته شد. فصل دوم به معناشناسی تاریخی واژه امر می پردازد که ابتدا معانی امر در فرهنگ لغتها بررسی شده و بعد معانی امر و مشتقاتش در نزد شعرای جاهلی و مخضرم و نمونه ای از اشغار آنان اشاره شده است. فصل سوم چند معنایی و وجوه امر در قرآن آمده است و در فصل چهارم بحث های ترادف و تضاد معنایی و بحث جانشینی و همنشینی امر در قرآن آورده شده است.امر در قرآن با واژگان مهمی اعم از اسم و فعل همراه شده است. واژگان اسمی مانند الله، رب، معروف، خلق،مفعولاً و فعلی مانند جاء، أتی، یدبر و ... می باشند.

نهج البلاغه کلامی گویا، پرمحتوا و سرشار از جلوه های بلاغی است. بسیاری از واژگان این کتاب نفیس در قالب صور بلاغی مانند تشبیه، استعاره، مجاز و... در معانی ضمنی به کار رفته اند. مبنای این پژوهش، کلماتی می باشد که بر اعضای بدن انسان دلالت دارد و در اصطلاح به آن ها «اندام-واژه» گفته می شود. این اندام واژه ها عبارتند از: رأس، وجه، ید، عین، بصرو... در میان اندام واژه ها قلب، ید، لسان، سمع و عین به ترتیب 144، 98، 81 و 60 بار ذکر شده اند و از بسامد بالایی برخوردارند و اندام واژه هایی چون: ثدی، حلق، ناجذ، جمجمه، کبد، عظم، مفصل، جوف، جانحه، اِبط، فرج، ساق، رأس، خاصره، حضن، حاجب که فقط یک بار ذکر شده اند و دارای کمترین بسامد ند.

چکیده: سبک شناسی، یکی از موضوعات ادبی است که در چند دهه اخیر توجه بسیاری از ادبا و سخنوران رابه خود جلب نموده است. شناخت سبک، آگاهی های زیادی درباره شخصیت، دانش، اندیشه، عقاید و رفتارهای زبانی یک شخص به ما می دهد. ازاین رو سبک شناسی به طورکلی برای کسانی که با کاوش گری در رفتارهای زبانی افراد سروکار دارند مهم است. ازجمله متونی که شایستگی و ارزش بررسی و تجزیه وتحلیل دارد متون مذهبی است که در این میان نهج البلاغه دارای موقعیت ممتاز و خاصی می باشد. نهج البلاغه در ادبیات عرب بعد از قرآن و احادیث پیامبر اسلام دارای زیباترین و فصیح ترین سخنان است. از میان خطبه ها و نامه ها، نامه ?? امیر المومنین علی علیه السلام که خطاب به فرزند بزرگوارش امام حسن مجتبی علیه السلام می باشد، به دلیل جلوه های تربیتی،اخلاقی، عبادی، اجتماعی و بیان سرنوشت انسان از جایگاه بسیار مهمی برخورداراست. هماهنگی موسیقی درونی نامه با موضوع آن و انتخاب اسلوب های نحوی و بلاغی مناسب باهدف موردنظر و تناسب بسامدهای واژگانی باهدف نگارنده، از ویژگی های بارز این نامه می باشد. در این پژوهش، با بررسی سبک شناختی این نامه، از سه دیدگاه زبانی، ادبی و فکری به بیان زیبایی ها و ارزش ها و سبک این نامه به روش تحلیلی-توصیفی می پردازیم. کلمات کلیدی: نهج البلاغه، نامه ??، سبک شناسی

چکیده تحمید مصدر باب تفعیل از واژه ی حمد گرفته شده وبه معنی بسیار حمد کردن است و وقتی گفته شود:حمّدتحمیداًیعنی بسیار ستایش کردو دراصطلاح، عبارت است از مقدمه ای که درجهت ستایش خدا و برشمردن نعمات و صفات او آورده می شود. حمدبه عنوان ریشه ی تحمید، واژه ای است که دارای بار معنوی واعتقادی درمیان مسلمین می باشد، و بدون احتساب مشتقات آن چهل باردر قرآن به کار رفته است، آغاز شدن سوره های حمد ، کهف وفاطر با حمد خدا دلیلی بر اهمیت این واژه در حوزه ی دینی است. در اهمیت بیشتر این واژه همین بس اگر خطیبی توانا خطبه ی خود راباحمد آغاز نمی کرد خطبه اش را ابتر می دانستند. امام علی( ع) تمام خطبه هایش راباحمد آغازنموده، و در شصت خطبه بعد ازحمد، دلیل حمدش رابیان کرده است. این پایان نامه درچهار فصل کلی تحت عنوان: فصل اول (کلیات)؛ فصل دوم) عظمت خداوند؛ باتوجه به ذات و صفات وافعال(؛ فصل سوم ) حمد خداوند به دلیل بخشش و عطائی که از بندگانش دریغ نکرده( ؛ فصل چهارم ) حمد خداوند به دلیل توجه خاصی که به هدایت انسان بعد از دادن نعمت داشته و هم چنین تمجید نمودن از انسان ساعی وتلاشگر در راه عبودیت و بندگیش( ؛ طراحی شده است و با تکیه برکلام امام علی ( ع) در کتاب ارزشمند نهج البلاغه و با بهره گیری از شرح های مربوطه وتفسیرهای قرآنی به روش توصیفی – تحلیلی مورد بررسی کامل قرارمی گیرد. درکل این نتیجه حاصل شدکه امام ( ع)به دلیل عظمت، بخشش و عطاء، ریزش نعمت ها ( که همان امور معنوی وامر هدایت است) و نادیده نگرفتن تلاش بندگانش خداوند را حمدنموده است.

این پایان نامه که "حکمت در شعر محمود سامی البارودی "نام دارد به بررسی مبحث ارزشمند ومهم پرداخته است. حکمت در این پایان نامه عبارت است از هر کلام نافع وسودمندی که که در بردارنده پند ها وامثالی است که خواننده از آن بهره مند می گردد، وبیان گر ارزشهای تاریخی ، اجتماعی وسیاسی، عقلانی وتربیتی می باشد. عمل حکمی در بردارنده مجموعه از فضایل اخلاقی بوده وریشه اصلی آن در مشرق زمین می باشد ،که در اصطلاح به معنی افعا ل و صفات پسندیده بر خاسته از صفات باطنی می باشد.از تقسیمات آن بایستگی های اخلاقی است که در بردارنده فضایل می باشد ،که شایسته انسان بوده وسبب ارزشمندی او می باشد .در مقابل ،نبایستگی ها ،سبب سقوط فرد می گردد.با بررسی دقیق دیوان محمود سامی البارودی به این نتیجه می رسیم که وی به حکمت در قالب های آن توجه خاصی داشته است .شعر حکمی او در یک قصیده خاص یا قطعه ویژه خلاصه نمی شود،بلکه در میان اشعار تغزلی، وصفی به آن پرداخته است ودر اشعارش نمایان بوده ومعانی را از قدماء گرفته ولی بااین حال آن را به سبک خویش تغییر داده است . او بیشتر به مسایل کلی جامعه خصوصا ویژگی های حاکم پرداخته و تصویری از عملکرد ش ارائه نموده است .با نگاه منتقدانه افکارش را بیان و خواهان تحول کلی جامعه می باشد که ریشه اصلی آن در نظام سیاسی اتفاق می افتد . نگاهش به روزگار ،نگاهی بدبینانه ومنتقدانه است .اندیشه های خدا شناسی وزهد به طور سطحی وغالبا مقلدانه در اشعارش بروز یافته که حاصل دید او به زندگی یا تقلید از شاعران ما قبل است. در شعر بارودی تناص (روابط بینا متنی )در قالب ادبی ،تاریخی ،دینی (قرآن وحدیث)ومعارضه در قالب واژگان،ابیات واشعار وجود دارد و اقتباسات او به صورت کلمه یا جمله قرآنی بوده واز آیه کامل استفاده نکرده است بلکه بیشتر از مفاهیم پراکنده قرآنی و روایی بهره مند گردیده است.این پژوهش در بر دارنده هفت فصل می باشد که به ترتیب زیر ارائه گردید . 1- مفهوم شناسی حکمت 2- بر رسی زندگانی ،ویژگی های شعری و دوره شاعر 3- بایستگی های اخلاقی در شعر حکمی بارودی 4- نبایستگی های اخلاقی در شعر حکمی بارودی 5- تجلی مسائل اجتماعی در شعر حکمی بارودی 6- تا ملات فلسفی در شعر حکمی بارودی 7- روابط درون متنی در شعر حکمی سامی البارودی (قرآن ،احادیث ،شعرعربی)