به منظور انطباق صفات امیرالمومنین علی(علیه السلام) با آیات مربوط به صفات مومنین در قرآن، ابتدا تعداد سی آیه شریفه که به معرفی صفات مومنین پرداخته بودند را با تفسیر عنوان نمودیم این آیات شریفه مانند نوری مسیر رسیدن به کمال را برای انسان روشن می سازد .در ادامه به ذکر برخی از آیات قرآن کریم پرداختیم که از نظر تفاسیر اهل سنت و شیعه بر فضائل حضرت علی (علیه السلام) دلالت دارند و در این راستا تأکید بر تفاسیر مهم اهل سنت بوده است لذا از تفاسیر بیشتری استفاده شده است تا اثبات ادعا بیشتر از دیدگاه غیر شیعه صورت گرفته باشد تا دستیابی به هدف با سهولت بیشتری فراهم آید.سعی شده اشتراکات ، روشن شده و افتراقات ، در حد توانایی تحلیل شود تا زمینه ای فراهم شود برای تحکیم پایه های اتحاد در میان مسلمانان، برای نیل به این هدف، حدود چهار تفسیر مهم شیعه مورد استفاده قرار گرفته است. عنوان فضائل مولی الموحدین علی (علیه السلام)از زبان آن دسته از افرادی که در زمان حیات ایشان مقابل حضرت ایستادند و از زبان غیر مسلمانان گواه انکار ناپذیری است که بر شخصیت وارسته و نمونه آن حضرت صحه می گذارد. بیان فضیلت و سیره عملی علی(علیه السلام)این حقیقت را آشکار می سازد که این انسان وارسته نمونه کاملامنطبق با کتاب آسمانی قرآن مجید است و این حقیقت را اثبات می کند که برای رستگاری دنیوی و اخروی تأسی به چنین الگوههایی در کنار قرآن کریم برای بشر کفایت می کند و در واقع بر این نکته مهر تأیید می زند که قرآن در کنار اهل البیت هدایتگر می باشد.

با عنایت به قرآن کریم، در می یابیم که این کتاب، جامع تمام نیازهای بشری در جهت راهنمایی انسان در رسیدن به کمال انسانی می باشد و لذا در عرصه بین المللی نیز او را تنها نگذاشته و آیاتی از آن علاوه براستفاده در سایر عرصه ها، در روابط بین المللی نیز راه گشا و جهت دهنده خواهند بود. لذا در این پژوهش به استخراج آیات مزبور به عنوان اصل غیر قابل تغییر در نحوه برقراری روابط با کفار، در زمان صلح و در زمان جنگ و نیز اصولی که می تواند در ایجاد روابطی بهتر همراه با همدلی و همکاری با کشورهای اسلامی بینجامد، پرداخته شده است. این اصول در واقع، قواعد حقوقی و یا مدارک قانونی استخراج شده از آیات قرآن کریم هستند که مسلمین باید مناسبات بین المللی خودرا بر اساس آنها تنظیم کنند و از آنجا که ممکن است وجود سلایق سیاسی و عدم آگاهی با آموزه های قرآن، باعث انحراف در نحوه برقراری روابط مسلمین با دیگران و یا سر درگمی درچگونگی این ارتباط شود لذا این مسئله انگیزه ای درجهت انجام این پژوهش گردید. با درنظر گرفتن این مطلب که در برقراری روابط با کفار در زمان صلح، سوالات و ابهامات بیشتری وجود دارد، ابتدا به این مسئله اشاره شده است. و چون کفار به دو دسته معاند و غیر معاند تقسیم می شوند، در هر یک از اصول استخراج شده درزمینه روابط با کفار در زمان صلح، نحوه اجرای این اصول با هر دو گروه نیز مشخص شده است. در روابط بین الملل، گاهی از جنگ و درگیری گریزی نیست، به خصوص هنگامی که کفار معاند به کشور اسلامی هجوم می آورند، در ادامه سعی در استخراج اصولی گردید که تنظیم کننده رفتار مسلمین و راهنمای آنان در هنگام جنگ با کفار در جهت اجرای عدالت و رسیدن به صلحی پایدار می باشد. به علت وجود مرزبندی های جغرافیایی و سیاسی و بعد مسافتها و عدم ایجاد جامعه مورد نظر قرآن، یعنی جامعه واحد اسلامی کشورهای مختلف اسلامی ایجاد شده اند که مسلما یک جامعه اسلامی باید علی رغم اینکه اولویت در روابط بین المللی را بر مبنای ارتباط با آنان قرارمی دهد، نحوه ارتباط خود را نیز بااین کشورها با توجه به آیات قرآن مبنی بر رفتار مسلمانان با یکدیگر، تنظیم کند لذا در ادامه پژوهش به بررسی اصول حاکم برروابط بین الملل با کشورهای اسلامی پرداخته شده است که رعایت این اصول گامی در جهت ایجاد جامعه واحد اسلامی می باشد. نتایج حاصله از این پژوهش استخراج اصول قرآنی درتنظیم روابط بین الملل با کفار (اهل کتاب و مشرکین) در زمان صلح و جنگ، و با مسلمین (شیعیان و اهل تسنن) شده است و در نهایت در راستای اصول استخراج شده به ارائه طرح و پیشنهاداتی پرداخته شده که شاید بتوانند در جهت بهبود مشکلات مسلمین درجهان و کمک به روند استقرار حاکمیت الله و قوانین الهی در جهان کمکی بنماید.

حب و بغض دو حقیقت نهفته فطرت آدمی است که دست خلقت الهی در کمون انسانها سرشته است.دین اسلام آیینی است متصل به وحی که جهت این خصیصه را ترسیم و مصادیق محبوب و یا مبغوض را معلوم دینداران به آیین محمّدی صلوات الله علیه و آله اجمعین کرده است.باید گفت که هم قران کریم و هم متون روایی منقول از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و همه ی ائمه بزرگوار شیعه علیهم السلام همواره مرزها و فرهنگ مربوط به این ویژگی فطری را تشریح و موضوعات اصلی و فرعی آن را چه در اعتقاد و چه در عمل سامان بخشیده اند. در این پایان نامه سعی بر آن است که در حد مقدورات تحقیق ، این آموزه های وحیانی بازشناسی ، تعریف ، توصیف و طبقه بندی شوند و پرسش های مطرح یا احتمالی پیرامون آن پاسخ داده شود. فصول و ابواب این پژوهش بر مدار فوق کاملاً با اساتید محترم راهنما و مشاور داخل دانشکده و هم با بعضی صاحب نظران بارها مورد گفتگو قرار گرفته و بر حسب توافق نهایی در این پایان نامه به انجام رسیده است.

حدیث جنود عقل و جهل، حدیثی است که عقل را به عنوان ابزار هدایت در مقابل جهل به عنوان ابزار ضلالت به صورت مجموعه ای متشکل از قوای مختلف و در سطوح و لایه های متنوع عرضی و طولی و به صورت سمبلیک و نمادین توصیف کرده است. پژوهشگران قرآنی همواره با توجه به زنده و پویا بودن معارف دینی، به ترغیب قرآن و امامان، نسبت به درک و کشف همه سطوح و لایه ها و نویابی ساحتهای معنایی معارف دینی، مشتاق هستند. زبان شناسی، معناشناسی، نشانه شناسی و تحلیل گفتمان، در صورت متناسب سازی با مطالعات قرآنی و حدیثی می توانند، ابزارهایی جدید و مناسب با کارکردهای متنوع و نو در رسیدن به این هدف باشند. در این پژوهش، نیز، هدف، دستیابی به ساحتها و لایه های عقل و کشف سازمان و نظام حاکم بر مجموعه نیروهای عقل و تحلیل معناشناسانه واژگانی منتخب از میان واژگان کانونی عقل، با استفاده از ترکیب روشهای معناشناسانه میدانهای معنایی، تحلیل گفتمان، معناشناسی لایه ای، بینامتنیت، تجزیه و تحلیل مولفه ای و متناسب سازی آنها با مطالعات حدیثی، می باشد. بدیهی است تعیین لایه ها و سازماندهی عقل، به دلیل نقش کلیدی آن در سعادت انسان، اهمیتی فراخور پژوهش دارد. این توصیف سیستماتیک عقل، به همراه استفاده ترکیبی از روشهای معناشناسی در یک متن حدیثی از نوآوریهای این پژوهش می باشد.

چکیده پژوهش حاضر کاری است تطبیقی در حوزه ی بررسی های نظری مربوط به مناسبات بین عقل و دین در مسائل الهیات که به طور خاص مبحث اراده و فاعلیت الهی را از منظر قرآن کریم و دو شخصیت برجسته از دو مکتب معروف فلسفی اسلامی یعنی حکمت مشاء و حکمت متعالیه، مورد مطالعه قرار می دهد. روش تحقیق کتابخانه ای و تحلیلی است و چشم ا نداز بحث همگرایی نسبی بین دیدگاه های عقلی و نصوص قرآنی است. نخست اصول و مفاهیم مرتبط با اراده و فاعلیت خداوند در نحله های فکری اسلامی بازبین شده و آنگاه سازوکار کلّی اندیشه ی ابن سینا در اهم مباحث مربوط به واجب الوجود و صفات و افعال او معرفی و ویژگی های فلسفه ی او از جمله نظریه ی عنایت که سایه گستر بر همه ی مسائل مطرح در صفات و افعال الهی است گزارش شده است. از دیدگاه ابن سینا اراده ی ذاتی خداوند و فاعلیت ایجادی او در پرتو علم عنایی اش به ذات خود قابل تبیین است، بدون آنکه قصد و غرضی ورای ذات اقدس خود داشته باشد. واجب الوجود عاشق ذات خود و مبتهج به جمال خود است، پس هر چه از وی صادر شود محبوب اوست. اراده در افق ربوبی عاری از هر مقدمه ی تمهیدی و بدون هر گونه تأثیر از غیر است. آنچه که در ازل از ذات حق شرف صدور یافته به مقتضای قاعده ی الواحد موجودی یگانه است. این موجود عقل محض، فعلیت محض و صورت محض می باشد. در ادامه، دیدگاه های ملاصدرا در اراده و فاعلیت الهی با تکیه بر اهمّ دستاوردهای فلسفی او از قبیل اصالت، وحدت و تشکیک در وجود و قاعده ی بسیط الحقیقه، بررسی شده و تأثیر مبانی حکمت متعالیه در تبیین اراده ی ذاتی الهی نشان داده شده است. همان گونه که وجود حقیقی دارای مراتب کمال و نقص و ساری در جمیع موجودات است، صفات حقیقی وجود همچون علم و قدرت و اراده نیز در همه ی موجودات بر حسب مرتبه ی آن ها سریان دارد و تابع وجود آن هاست. در مورد واجب الوجود علم، قدرت و اراده هر سه صفات ذاتی و عین ذات او هستند؛ بدین معنا که هر یک بیان و تعبیری از ذات هستند، آن چنان که مفهوم آن ها اقتضا می کند. اما فاعلیت الهی نزد ملاصدرا با توجه به مفهوم جدیدی که از علیت اراده کرده است معنای دیگری می یابد. ملاصدرا موفق به تبیین علم تفصیلی الهی در مقام ذات شده و مفهوم فاعلیت بالتجلی را در طول نظریه ی عنایت مطرح می نماید. فاعلیت الهی امری است ذاتی و ضروری و به نحو تشوّن و تجلّی و فعل او امری است مجرد، واحد و قدیم که به اراده ی ذاتی ازلی از او صادر شده و فیض منبسط نام گرفته است و تمام مراتب آفرینش را شامل می شود و در هر مرتبه با تعیّنی خاص همراهی می کند. بررسی آیات قرآن کریم در موضوع اراده و فاعلیت الهی نشان می دهد اگرچه این کتاب آسمانی به زبان فلسفه سخن نمی گوید، اما مفاهیم و مسائل بدیعی عرضه می کند که قرابتی ویژه بین آن ها و برخی اندیشه های دو فیلسوف دیده می شود. آیات قرآن در مورد اراده ی الهی تنها ناظر به اراده ی فعلی نیست، همان طور که در مورد افعال حق تنها افعال کونیّه الهی را بازگو نمی کند، بلکه اراده ی ذاتی، علم عنایی، فعل ابداعی و فیض نخست را می توان به زبان قرآن در آن آیات جستجو کرد. واژه های کلیدی: اراده، مشیّت، علّیت، صفات الهی، اراده الهی، فاعلیت الهی، علم عنایی، فیض

تحقیق حاضر در موضوع بررسی امدادهای غیبی از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه صورت گرفته است؛ در زندگی بشر یک سلسله مددهای غیبی خاصی وجود دارد . امداد غیبی لطف خاصی است که طبق قانون خاص ، نه قانون عام طبیعت، شامل حال انسان ها می گردد . پیامبران آمده اند که ما را به اینگونه مددهای غیبی مومن نمایند . بهر حال بشر در زندگی خود ، اعم از زندگی فردی یا اجتماعی احیانا مشمول لطف ها و رحمتهای خاصی می شود که او را دستگیری می کند و از سقوط نجات می دهد .کمکهای غیبی گاهی به صورت فراهم شدن شرایط موفقیت است و گاهی به صورت الهامات و هدایتها و روشنیها و روشن بینی ها .در بسیاری از آیات و روایات ، یاری الهی را که مدد غیبی است مشروط می کند به اینکه خدمت و عمل و مجاهدتی در راه خیر عموم صورت بگیرد و مخصوصا در راه خدا باشد یعنی لله و فی الله باشد . علل و زمینه هایی در زندگی انسان وجود دارند که موجب می شوند انسان در زندگی از خداوند استمداد و یاری بطلبد. یکی از مهم ترین نیاز اجتماعی نیاز انسان به امداد و یاری خداوند در مواجهه با ستمگران و دشمنان است. در این تحقیق سعی شده است با روش تحلیلی- نظری و کتابخانه ای ، موضوع بصورت منظم بررسی و مورد تحلیل قرار گیرد؛ این تحقیق نشان می دهد اعتقاد و باور به امدادهای غیبی روح و جان انسان را تحت تأًثیر قرار می دهد و باعث اثرهای تربیتی سازنده در او می شود. بر اساس آیات قرآن برخی از آثار و نتایج اعتقاد و باور به امدادهای غیبی عبارتند از امیدواری در زندگی انسان، ایجاد روح توکل، از بین بردن و شکستن غرور و تکبر، تقویت ایمان و شناخت خداوند و شکر و سپاس از او و امنیت و نشاط معنوی.

تهدید نرم به مجموعه اقداماتی اطلاق می شود که باعث دگرگونی هویت فرهنگی و الگوهای رفتاری مورد قبول یک نظام سیاسی از طریق استحاله در حوزه های حاکمیت، اقتصاد و فرهنگ شده و ارزش ها، آرمان ها و نمادهای نظام سلطه جایگزین آن ها می گردد. در عصرکنونی که با حجم وسیع و متنوعی از تهدیدات نرم در سطح جوامع مواجه هستیم؛ ضرورت شناخت، بررسی، پیشگیری و مقابله با تهدیدات نرم از اولویت های اساسی وحیاتی کشورها به شمار می رود. در پژوهش حاضر، تلاش گردیده است؛ ماهیت، چگونگی، روش ها، شیوه و شگردها، مصادیق و نمونه های تهدیدات نرم، تنها در عرصه ی سیاسی از دیدگاه قرآن کریم مورد مطالعه و بررسی واقع گردد. با بررسی این موضوع در قرآن کریم نتایج زیر بدست می آید: - بحث تهدیدات نرم امروزه یکی از جدی ترین موضوعات جامعه و از جدیدترین مباحثی است که در ادبیات سیاسی مطرح گردیده، در حالی که این تهدیدات از آغاز زندگی بشر وجود داشته و قرآن کریم از ابتدا به این موضوع پرداخته و از دید قرآن دور نمانده است. - مصادیق مهم تهدیدات نرم در عرصه سیاسی از دیدگاه قرآن کریم عبارتند از: فتنه و فتنه انگیزی، دروغ پردازی، عدم بصیرت، بینش و معرفت، استهزاء، مجادله و ستیز، نافرمانی از رهبری جامعه، دوستی و ارتباط با دشمنان و بیگانگان، تهدیدات شیاطین جن وانس، نفاق و منافقین، خیانت-گری، ایجاد شک و تردید در جامعه، اشراف و مترفین، عدم نهی از منکر.

امتحانها و آزمونهای الهی اموری گریزناپذیر و از سنتهای همه گیر و حتمی الهی بوده و همچون رودخانه ای دائمی در بستر زندگی تمامی انسانها ساری و جاری می باشد پس آگاهی از آنها و داشتن اطلاعات کافی در این مورد، باعث می گردد که افراد در تمامی اوقات زندگی، خود را در صحنه ی امتحان الهی، حس نموده و بر اساس این آگاهی بهتر بتوانند با این آزمونها روبه رو شوند.اما از آنجایی که گویاترین و مستقیم ترین نکته ها را در این باره می توان درمتون دینی یعنی گنجینه ی آیات الهی و روایات معصومین به نظاره نشست، سعی شد که به این مساله از دیدگاه یکی از این گنجینه های گرانبها یعنی فرمایشات گهربار امیرالمومنین علی(ع) پرداخته شود. بر این اساس، در ابتدا تمامی نهج البلاغه و همچنین غررالحکم، بررسی و سخنان و فرمایشات حضرت علی(ع) در باب امتحانات و آزمونهای الهی، جداسازی شده و بر پایه ی این سخنان، چهارچوب کلی بحث پی ریزی گردید و سپس سعی شده است با استفاده از آیات قرآن و برخی روایات دیگر و همچنین تفاسیر قرآن و شروح نهج البلاغه به توضیح و موشکافی بیشتر این مطلب پرداخته شود.بر این اساس در این نوشتار پس از مفهوم شناسی واژه های ابتلا، فتنه، امتحان و آزمایش به این نکته پرداخته می شود که آزمایش، یکی از سنتهای همگانی و گریزناپذیر بوده و سپس انواع آزمایشات الهی که در فرمایشات امیر المومنین علی(ع) به آن اشاره گشته، ذکر می گردد و در ادامه به بیان فلسفه ی آزمایشات الهی که عبارت از مشخص شدن شایسته ها، شکوفایی استعدادها، رحمت الهی و برگشت انسان به سوی خدا و ... پرداخته و در پایان نیز راهکارهای برون رفت موفقیت آمیز از آزمایشها بررسی شده است.

مدیریت راهکاری است که یک مدیر برای تنظیم فعالیت های بشری ارائه نموده تا بتواند توازن خوبی را در محیط اطراف بوجود بیاورد در بیشتر تعاریفی که از واژه مدیریت شده بیشتر مدیریت های انسانی را لحاظ نموده و از تأثیر عوامل محیطی و ماوراء طبیعی، تعاریف و مصداق هایی ارائه نشده است، لذا ما نیاز به یک مدیریت بیرونی بر رفتار خود هستیم و این مدیریت جامع توسط خالقی دانا و توانا در قرآن کریم ترسیم شده است. هدف از طرح موضوع مدیریت بحران در قرآن کریم با رویکرد بحران های روحی و معنوی، پرداختن به مشکلات متنوع روحی و معنوی بشر در جوامع کنونی و ارائه راهکارهای خاص قرآنی و تحلیل و درمان این بحرانها است که بتوان با یک نگرش سازنده به یک دیدگاه دین مدار در جهت رفع این بحرانها دست یافت. در مکتب اسلام و از دیدگاه بسیاری از اندیشمندان اسلامی و غیراسلامی، قرآن کریم نسخه کامل درمان بحرانهای روحی و معنوی بشر امروزی می باشد لذا قرآن کریم منبع عام مدیریت اسلامی می باشد و پایبندی به آن سبب ساز تمدنی شگرف در جوامع بشری خواهد بود که با یک کنکاش همه جانبه در این پژوهش عوامل ایجاد بحرانهای روحی و معنوی در جامعه امروزی به تصویر کشیده شد. مدیریت بحرانهای روحی و معنوی در قرآن کریم یعنی پیگیری راهکارهای قرآنی در جهت رفع بحرانهای بشری و همچنین توانایی مفاهیم قرآنی اسلامی در جهت رفع دردهای بشریت می باشد. روش پژوهش در این موضوع کتابخانه ای بوده لذا از منابع معتبر اسلامی از جمله قرآن کریم، تفاسیر، روایات و دیدگاههای اندیشمندان و صاحبنظران نیز استفاده شده است. از جمله عوامل ایجاد بحرانهای روحی و معنوی در جوامع کنونی می توان به خلاء معنویت، خدافراموشی، فقدان حاکمیت اصول اخلاقی و دینی و ارزش هایی یاد کرد که این عوامل، سبب ساز بحرانهای روحی و معنوی در جوامع کنونی شده است و لذا با استفاده از یک مدیریت بحران سازنده که منشأ مدیریتی آن علوم و معارف الهی و قرآنی می باشد می توان انسان سرگردان و حیران زده امروزی را به سر منزل مقصود که همان فطرت پاک الهی و کمال والای انسانی است سوق داده و با یک ارتباط الهی درست و پایبندی به ارزشهای معنوی، بحرانهای روحی و معنوی پیش رو بشر مدیریت خواهد شد.

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در شأن معجزه جاوید اسلام و عترت مطهرشان فرمودند: «من در میان شما دو چیز گرانبها را به یادگار می گذارم، کتاب خدا و عترت و اهل بیتم، اگر به این دو تمسک جویید هرگز گمراه نمی شوید». علیرغم اینکه بر اساس این روایت تفسیر روایی اصیل ترین روش تفسیری قرآن کریم بوده و هیچ یک از دیگر روشهای تفسیری از آن بی نیاز نمی باشد و خوشبختانه سرمایه عظیمی از روایات مأثور از اهل بیت علیهم السلام به دست ما رسیده، ولی متأسفانه تاکنون چنان که باید در زمینه تفسیر قرآن مورد بهره برداری قرار نگرفته است. لذا در این تحقیق با جمع آوری، انتخاب، گونه شناسی و تحلیل روایات تفسیری ذیل آیات 261 تا 286 سوره بقره در مورد هریک از آیات روایات تفسیری که در تفاسیر و سایر کتب روایی در مورد آیه و یا فرازهای مختلف آن آمده را جمع بندی کرده و سپس به گونه شناسی پرداخته شده است و آن گاه پیام های هدایتی و تربیتی که از روایت برداشت شده را نوشته و در قسمت شرح روایت و دلالت های آن به بیان علت آوردن روایت ذیل آیه پرداخته شده است. از جمله نتایج به دست آمده از این پژوهش می توان به این نکته اشاره نمود که روایات تفسیری اهل بیت علیهم السلام گونه های مختلف آیات را در بر دارد بدین صورت که برخی از آنها به شرح بیشتر آیه پرداخته و بعضی به بیان مصداق و یا بطن آیه پرداخته و یا در قالب دعا به فهم بهتر آیه کمک کرده اند. در این بین بعضی از گونه های روایی از جمله روایات مربوط به شرح و دلالت تطبیقی بیشتر در کتب روایی یافت می شود و گونه هایی مانند دلالت بطنی در بین آنها به ندرت دیده می شود. ضمناً در نتیجه این پژوهش این نکته نیز به دست آمده که در مجموعه های روایی، روایات فراوانی می توان یافت که ناظر به شرح و بیان فرازهای مختلف آیات بوده اما در هیچ یک از تفسیرهای روایی وغیر روایی از آنها استفاده نشده است.