براساس تعالیم اسلامی تزکیه ی نفس، نقش مهمی در نورانیّت قلب، برای دریافت علوم الهی دارد و تنها راه ورود به سطوح بالاتر زندگی معنوی و مشاهده ی معارف الهی است. قرآن کریم مهم ترین شرط ژرفکاوی در متن مقدس قرآن و عبور از لفظ به معنا، و از معنا به حقایق قرآن را، تزکیه ی نفس قرارداده است، تا جایی که معتقد است: فهم عمیق حقایق قرآن در انحصار پاکان است«لَایَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ»(واقعه،79). برای تحقق این امر، تبعیت از متعالی ترین و شایسته ترین الگوی انسانیّت، پیامبراکرم(صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَآلِهِ وَسَلَّم)، را پیشنهاد می نماید«لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ »(احزاب،21). روایات معصومین(عَلَیهِِمُ السَّلَامُ) نیز هماهنگ با کلام نور، مردم را به عمل به رهنمودهای روشنگرانه ی قرآن، برای ربانی شدن و فهم فقهیانه ی معارف قرآن، فرا می خواند. بنابراین تشنگان دانش های قرآن، صرفاً با فراگیری علوم ظاهری قرآنی نمی توانند ازبحرمعارف قرآن سیراب شوند، بلکه باید با نوشاندن شراب طهور به کام جانشان، آنان را برای غور و غوص در اعماق بی انتهای آن بحربیکران مهیا کرد. این رساله، بعد از بیان کلیات و تعریف مسأله، در بخش دوم: براساس آیات و روایات و سخنان دانشمندان اسلامی ثابت می کند که فهم دقیق و عمیق برخی از انواع علوم قرآن در گرو پاک کردن نفس از گناه و پلیدی است. ودربخش سوم: توانایی تفسیر و تأویل صحیح آیات قرآن مجید را مختص پاکان و دور از دسترس قلب های بیمار و اندیشه های منحرف گناه کاران و بدکاران می داند و بعد از اثبات مدعای خود، در بخش چهارم: راه های عملی نمودن تزکیه ی نفس را در اختیار عموم قرارمی دهد تا افرادی که طالب حقایق قرآنی هستند، گام در عرصه ی طهارت بگذارند تا از این راه به هدف مطلوب خود دست یابند.

ما مسلمانان معتقدیم که خداوند عزوجل مخلوقات را بیافرید و بشر این موجودی خاکی را به عنوان جزئی از این خلقت جامه ی اشرف مخلوقات بر تن پوشانید و برای هدایت او پیامبران را مبعوث نمود و برای سعادت و خوشبختی اش قوانینی تحت عنوان کتابهای آسمانی در اختیار پیامبران قرار داد. قوانین کتابهای آسمانی شامل اعتقادات ، اخلاقیات، وعبادات است که امر به معروف و نهی از منکر دو فریضه از فرایض الهی است که سعادت انسانها در بر پا داشتن آن دو است.ما معتقدیم که تورات و انجیل از طرف خداوند عزوجل بر حضرت موسی و حضرت عیسی (ع) نازل شده اند ولی متاسفانه پس از رحلت و عروج این دو نبی بزرگوار این کتابها دستخوش تحریف شده اند و تنها قرآن مجید که از این مصیبت اسف بار در امان مانده است .پس با توجه به اینکه امر به معروف و نهی از منکر از فطریات میباشد و همه انسانها را شامل می گردد و طبق میل فطری ، خودش دوست دارد کار نیک انجام دهد و دیگران را به کار نیکی سفارش کند و از بدی ها دور سازد همچنان که دوست دارد دیگران را از ارتکاب به گناه و فحشا باز دارد حال با بررسی تطبیقی بین تورات و انجیل و قرآن امر به معروف و نهی از منکر را بررسی خواهیم کرد .

اعتقاد به وجود شیطان و نیروهای شر در میان ادیان و مذاهب از دیر باز وجود داشته است به همین جهت در متون دینی بسیاری از ادیان و مذاهب پیشین از ابلیس، ماهیت، گستره ی کوشش، کنام و زیستگاه، فرجام و راه های مقابله با وی سخن گفته شده که در بسیاری از موارد، مشابه، بلکه همسان و در برخی از موارد متفاوت است در اوستا از شیطان با نام «انگره مینو» و در زبان پهلوی «اهریمن» به معنی دشمن یاد شده است وجود انگره مینو چنان مسلّم انگاشته شده که مدار آموزه های زردشت به اعتقاد به خداوندی اهورامزدا و نقش آفرینی دو مینوی هم زاد، سپنت مینو(منشأ خیر) و انگره مینو(منشأ شر) در برابر یکدیگر بنا شده است. در بین یهود و مسیحیّت نیز ابلیس موجودی منفی و منفور شناخته می شود، بر اساس نوشته قاموس کتاب مقدس، شیـطان در حقیقت موجود و وجـودش از بنی نـوع بشر مشخص تر است . در کتاب مقدس ابلیس مترادف شیطان و فرشته دانسته شده که به زبان عبری او را «ابدون» و به یونانی «اپولیون» به معنای نابود کننده می خوانند. در تورات، محکومیت شیطان از سوی خداوند از زبان فرشته ای بیان شده است . اگر چه در سفر پیدایش، عامل فریب آدم و حوا و هبوط آنان از بهشت «مار» معرفی شده ولی در عهد جدید به صراحت ضمن گزارش ماجرای اخراج وی از آسمان ها که به گونه ای متفاوت آمده است مار را همان ابلیس شناسانده است.

پیامبرعظیم الشأن اسلام (ص) از پیامبران اولوالعزم و آخرین فرستاده الهی بوده ودر تمام دوران رسالتش پیوسته به فکر هدایت امت بودند. آن حضرت در این راه زحمات ومصیبتهای فراوانی را برای ساختن تمدن اسلامی بر پایه عدالت به جان تحمل نمودند؛ تا جائی که مورد آزار واذیت قوم خویش قرار گرفتند.با این حال آن بزرگوار هیچگاه درباره آنان زبان به نفرین نگشودند؛وپیوسته کلامشان هدایت آنان بود. بخشی از مأموریّت های آن حضرت در ابعاد تبلیغی، تربیتی، حقوقی، اقتصادی واعتقادی بوده و برخی دیگر در ابعاد دیگری تجلی کرده است. مأموریّت های کلی که با فرمان «قل» آغاز شده سیصدو بیست وهشت بار خطاب به رسول خدا در ابعاد مختلف و در سایر اشکال حدود دویست ونوزده بار بوده است.این مأموریّتها ابتدا در منطقه ام القری (مکه معظمه) به مدت سه سال به طور سری ادامه داشته،تا اینکه بعد از سه سال دعوت علنی برای دعوت خویشاوندان نزدیک شروع شد؛ وپس از آن دعوت عمومی در ابعاد مختلف ادامه داشت.پیاده کردن مفاد این مأموریّت ها در دوران رسالت پیامبر اسلام الگویی برای تمام بشریت،وهدایت آنان ودر نهایت معرفی دین اسلام به عنوان کامل ترین وآخرین ادیان آسمانی شده است؛که می تواند داعیه جهانی شدن را داشته باشد. پیامبر اسلام در مأموریّت هایشان در کنار قرآن عترت را به عنوان راهنمای آن معرفی فرمودند و برای جلوگیری از گمراهی مسلمانان تمسک به آن دو را گوشزد، و با تعیین جانشین حراست از جامعه نوپای اسلامی را مورد تأکید قرار دادند.

عنوان پایان نامه: شب در قرآن نام خانوادگی: گنجی نام: مختار اساتید راهنما: آقای دکتر علی مطوری استاد مشاور: آقای دکتر سیّد یوسف محفوظی موسوی درجه تحصیلی: کارشناسی ارشد رشته: الهیات و معارف اسلامی گرایش: علوم قرآن و حدیث محل تحصیل (دانشگاه): دانشگاه شهید چمران اهواز دانشکده: الهیات و معارف اسلامی تاریخ فارغ التحصیلی: تعداد صفحات: 187 چکیده کلمه ی« لَیْل» به معنای شب بیش از نود بار در قرآن کریم آمده است . امّا با احتساب دیگر لغاتی که معنای شب را می رساند ، این رقم به بیش از صد می رسد . در قرآن کریم ، در ارتباط با شب بیشترین توجّه به موضوعاتی مانند 1- اوقات ذکر خداوند در شب 2- سوگندهای خداوند به شب 3- شب ها و روزهای عذاب 4- شب ، آیت وجود خداوند ، شده است . خداوند توجّه خاصّی به نماز شب و تلاوت قرآن در دل شب دارند . خداوند در قرآن مجید خطاب به پیامبر اکرم (ص) می فرمایند : « پاسی از شب را بیدار باش و به نافله بپرداز .» (مزّمّل / 2) به همین خاطر پیامبر (ص) آن قدر به این امر می پرداخت که پاهایش تاول زده بود . این امر در آغاز امری واجب بود ، سپس بر امّت مستحب گردید . امّا بر پیامبر اکرم (ص) ، واجب ماند . خداوند در موارد فراوانی برای تأکید بر گفتارش نسبت به شب سوگند یاد نموده .نکته ی دیگر این که شب در قرآن کریم به عنوان یکی از بزرگ ترین آیات وجود خداوند آمده و از بندگان خواسته شده تا با تدبّر در آن پی به وجود خداوند یکتا برده و در برابر امر او سر تسلیم فرود آورند ، هر چند که مردم با عادی شدن آمد و رفت شب و روز برایشان به آن توجّهی نمی کنند . یکی دیگر از نشانه های قدرت خداوند در شب آرامشی است که در خواب شب وجود دارد و هرگز با خواب روز جبران نمی گردد و صدماتی که بدن از بی خوابی شب می بیند جز با خواب شبانه ترمیم نمی پذیرد . جایی دیگر به میراندن در شب و زنده کردن در صبح اشاره می نماید ، این نکته کمال عجز انسان را می رساند زیرا او هرگز قادر بر دفع خواب از خود برای همیشه نیست . در عالم ، شب های خاصّی مانند شب قدر و شب معراج و000 وجود دارند که دارای ارزشی والاترند ؛ زیرا خداوند درقرآن کریم در میان این همه شب تنها به آن ها اشاره نموده است . خداوند در انذار بندگان نافرمانش ، شب های عذاب اقوام گذشته را یادآور می شود و به آن ها متذکّرمی گردد که در عبور شبانه روزیتان بر خرابه های آنان عبرت بگیرید و راه هدایت را برگزینید . در مقابل این افراد انسان هایی دیگر (پیامبران) را مثال می آورد که جان خود را در راه خدا به خطر می انداختند . کلید واژه ها : لیل ، قرآن ، شب قدر ، شب معراج ، آرامش شب ، شب و روز ، نماز شب

چکیده علوم قرآن با پردازش به مباحثی خارج از قرآن در فهم و درک واقعیت آن نقش ایفاء کرده، ولی معارف قرآنی با بررسی داخلی و مطالعه آیات شریفه و کمک از این علوم در مسیر فهم عمیق قرآن قدم بر می دارد. آن چه در این پایان نامه به آن پرداخته شده است شامل : کیفیت نزول، ( نزول دفعی و تدریجی و آراء بزرگان متقدّم و متأخّر در مورد آن ) ونیز فایده ها و علل نزول تدریجی قرآن و اولین آیات و سوره نازل شده و همچنین آخرین آنها می باشد. اسباب النزول یا شأن النزول قرآن به عنوان یکی دیگرازعلوم قرآنی مورد بررسی قرار گرفته است. در تعریف آن عده ای فرق قائل شده اند و شأن نزول را أعم از اسباب النزول می دانند. این گروه معتقدند هر گاه به مناسبت جریانی درباره ‏شخص و یا حادثه‏ای، خواه در گذشته یا حال یا آینده و یا در باره فرض احکام، آیه یا آیاتی نازل شود همه این موارد را شأن نزول آن آیات می‏گویند. ولی حادثه یا پیش آمدی که متعاقب آن، آیه یا آیاتی نازل شده باشد و به عبارت دیگر آن ‏پیشامد باعث و موجب نزول گردیده باشد را سبب نزول گویند. و نیز درباره آیات مکی و مدنی و ملاک تشخیص و فواید آن ها و برخی از اختلافات فریقین در این زمینه بحث هایی آورده شده است. در مورد اعجاز قرآن پس از بیان پیشینه و تعریف آن اشاره به این نکته مهمّ دارد که معجزه، جنبه دفاعی دارد نه تبلیغی. به این معنا که پیامبران الهی، درآغاز رسالتشان پس از مواجه با تردید های ناشی از جهل و عداوت های مخاطبان، معجزه را ارائه می کردند نه قبل از مخالفتهای آنان. در ادامه بحث، ابعاد و وجوه اعجاز قرآن بررسی می شود، که جنجالی ترین مبحث آن، مسئله صَرفه می باشد که قائلین به آن اعجاز را، در خود قرآن نمی دانند بلکه معتقدند که خداوند انگیزه و اراده را از آنان سلب می کند. وطبق تعریف دیگری، اساساً، خداوند اختیار و امکانات مقابله با قرآن را از همان ابتدا به انسان نداده است. البته این نظریه را اکثریت بزرگان عامّه و خاصّه مردود دانسته اند. محکمات، آیات ناسخ و دارای معنی واضح و دور از شبهه می باشد. متشابهات دارای معانی چند وجهی است که اکثریت عامّه تأویل آن را مختصّ خداوند می دانند که البته شیعه، معصومین علیهم السلام را نیز آگاه بر تأویل می داند. علم ناسخ و منسوخ دارد در تعریف آن، از بین بردن، تغییر دادن و نسخه برداری را ذکر کرده اند. متناسب با هر یک از تعاریف ذکر شده تعداد آیات منسوخه متفاوت گشته است. مثلاً برخی از پیشینیان آیات منسوخه قرآن را تا پانصد آیه شمرده اند و برخی از متأخرین پنج، هشت و یک مورد دانسته اند. آیات منسوخه را به سه نوع مشهور تقسیم کرده اند که عبارتند از: نسخ آیه و محتوا با هم، نسخ آیه بدون محتوا، نسخ محتوا بدون آیه و نوع چهارم نیز نسخ مشروط است. آخرین فصل، عدم تحریف قرآن می باشد که در آن به آراء قائلین به تحریف از هر دو گروه و دلائل متقن در ردّ این پندار باطل مطالبی ذکر شده است. مستندات مدعیان تحریف را، روایات دروغین و برداشتهای ناصحیح از برخی روایات تشکیل می دهد. و دلائل منکرین تحریف که نظر علمای بزرگ شیعه می باشدبه زیر می باشد: گواهی تاریخ، ضرورت تواتر قرآن، مسأله اعجاز قرآن، ضمانت الهی، عرضه روایات بر قرآن، نصوص اهل بیت علیهم السلام . موضوع وحی را مباحثی همچون: ضرورت نزول، تعریف، اقسام، کیفیت نزول، و برخی از ویژگی های آن در خصوص همسازی با فطرت انسانی و صلاحیت قانونگذاری و ... در بر می گیرد.

تفسیر نور الثقلین یکی از تفاسیر روایی است که در اواخر قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم هجری نگاشته شده و یکی از مهمترین تفاسیری است که روایات اهل بیت (علیهم السلام) را که پیش از آن پراکنده بود، جمع آوری کرده است. حویزی مولف این تفسیر، توضیحی در باره ی آیه یا روایت و مطالب مربوط به آن ارائه نمی دهد، هر چند که روایات با هم ناسازگار باشند. خود مولف به این مطلب، در مقدمه تفسیر به آن اشاره دارد و نقل روایاتی که مخالف با عقاید علمای شیعه است را به معنای عمل و اعتقاد بدان نمی داند و این کار او تنها به این منظور بوده که بر خواننده معلوم شود چه کسی آن را نقل کرده است تا خود خواننده به توجیه آن بپردازد. پایان نامه پیش رو، در صدد است، علاوه بر مشخص کردن سوره و شماره آیات تفسیر شده و ترجمه روایات و شرح واژگان غریب، به بررسی سند و متن آنها بپردازد. در بخش بررسی روایت، ابتدا هر حدیثی به لحاظ سند و متن با مصدر اصلی تطابق و مورد بررسی دقیق قرار میگیرد و سپس با منابع متقدم و متأخّر، مقایسه می شود تا تفاوت نسخ و نقلها یا اشتباهات محتمل در سند و متن ذکر شود و چنانچه از نظر قرآن، سنت و عقل ناسازگار و یا بیانگر تحریف قرآن باشد، به صورت نکته این امر بیان می شود. و در بخش رجال شناسی حدیث، راویان حدیث بر اساس کتب رجالی چون رجال النجاشی، الفهرست، رجال الطوسی و اختیار معرفه الرجال شیخ طوسی، رجال ابن داوود حلی، معجم رجال الحدیث آیت الله خوئی و ... مورد جستجو قرار گرفته و شرح حالی از آنها، اعم از توثیق و تضعیف، مدح و ذم یا مجهول بودن ذکر می شود تا امر قضاوت نسبت به سند حدیث آسان گردد.

قرآن کریم به منظور ایجاد بینش توحیدی در جامعه ی عربی دوره ی نزول و تقویت آن، به دگرگون سازی آن جامعه و درمان ناهنجاری های آن پرداخت و این مهم را با حرکتی تدریجی و با استفاده از ابزارهای موثّر و کارآمد انجام داد. از این رو، واقعیّت های مطرح در جامعه ی آن دوره با هدف رد، تعدیل و تقریر، موضوع آیات متعدّدی از قرآن کریم واقع شد و در پاره ای موارد، ابزارهای ارتباطی متداول، به عنوان روش بیانی در برخی آیات اتّخاذ گردید. در این ارتباط، دانش واحد محیطی مخاطبان قرآن در دوره ی نزول پیرامون این واقعیّت ها و ابزارهای ارتباطی شان، یکی از عوملی بود که متن قرآن را نسبت به این مخاطبان، واجد اصول ارتباطی و بلاغی می نمود. پیش زمینه های فرهنگی بخش مهمّی از این دانش مشترک است که گوینده ی بلیغ، در موارد مقتضی، کانون پیام جدید را بر پایه ی این پیش-زمینه ها؛ به عنوان اطّلاعات مفروض نزد مخاطب پی ریزی می کند و از تکرار دانسته های مخاطبان می پرهیزد. پیش-زمینه ها که در برخی علوم زبانی از جمله اصول فقه، معانی، تفسیر و علوم قرآن با نگرش های گوناگون از ابزارهای مهم در رفع ابهام، انسجام متن، تحدید معنا، بسط آن و درک زیباشناسی از متن به شمار می آیند، امکان درک آیات قرآنی را - که قراین در فهم آنها سودمند است- به مثابه ی گفتمانی بلیغ فراهم می سازند. به گونه ای که بدون این پیش زمینه های فرهنگی، متن در بخش هایی که ناظر بر پدیده ها و وقایع بیرونی دوره ی نزول است، اطلاع دهندگی کامل را ندارد. در این نوشتار در پی آن هستیم که با کسب اصول اوّلیّه ی ارتباط که عناصر آن بیان شد، آیات قرآن را به مثابه ی گفتمانی بلیغ درک کنیم و حتّی المقدور از توانش ارتباطی متناسب با گفتمان شفاهی و زبان عرفی قرآن برخوردار شویم. رسیدن به چنین شناختی از معنای آیات، رفع ابهام، حفظ انسجام و دستیابی به درکی زیباشناسانه از آیات قرآنی را میسّر می نماید. دست یافتن به این پیش زمینه ها در عین حال که ابزاری موثّر در فهم معانی آیات به شمار می آید، در کنار دیگر ابزارها همچون لغت، صرف و نحو، علوم بلاغی و ... مقدمه ی فهم ظواهر متن می شود. براین اساس با توجّه به سطوح معنایی متعدد (بطون) در زبان قرآن، دستیابی به تمام معانی آیات، با اتّکا بر اصول زبان شناسی عرفی و از جمله فهم پیش زمینه های فرهنگی دوره نزول ناممکن است.

یکی از کتاب های معتبر حدیثی کتاب گرانقدر «تحف العقول» می باشد که احادیث آن مورد استفاده علمای بزرگی بوده و هست . از آنجا که روایات این کتاب فاقد سند است بر آن شدیم که با استفاده از منابع معتبر مربوطه سند و رجال روایات نقل شده از پیامبر(ص) را یافته وآنها را مورد بررسی قرار دهیم .نگارنده حقیقتا تلاش فراوانی در جهت بررسی این احادیث انجام داده و حدودا دویست منبع مهم حدیثی ،تاریخی ،لغوی ،اخلاقی و رجالی را بررسی کرده تا هم سندی برای آنها بیابد و هم ثقه یا غیرثقه بودن راویان احادیث را مشخص نماید و هم لغات غریبی را که در بعضی از احادیث وجود دارند شرح دهد .لازم به ذکر است که در طی انجام این پژوهش نکات زیر بدست آمده : الف : حدودا ده حدیث از میان روایات پیامبر(ص) در هیچ یک از منابع فریقین یافت نشد . ب : تعدادی از احادیث در منابع معتبر حدیثی وجود داشت اما فاقد سند بوده و مولفان هنگام نقل این نوع احادیث بی سند ،به ذکر منابع ناقل حدیث قبلی اکتفا می کردند . پ : در میان کلمات قصار پیامبر(ص) دو حدیث مشابه(81 و147) یافت شد که اختلاف لفظی اندکی داشتند . ت : حدود بیست وپنج راوی نام آنها در کتب رجالی یافت نشد . امید است که این کار آغازی باشد برای بررسی تمام روایات کتاب تحف العقول . اللهم آمین .

این رساله شامل سه فصل از قرار زیر است: فصل اول: به کلیات موضوع از قبیل: تعریف و تبیین موضوع، پیشینه ی تحقیق، روش تحقیق و سوالات تحقیق پرداخته شده است. فصل دوم: این فصل که «گذری بر حقیقت و مجاز» نام گرفته است، مقدمتاً به بحث کوتاهی در رابطه با مجاز و حقیقت و اقسام آن با استفاده از منابعی که در تبویب و تشریع علم بیان نگاشته شده، پرداخته و برای هر قسم به ذکر یک مصداق از قرآن کریم بسنده شده است و از آنجایی که قسمتی از کار به بحث ترجمه ی قرآن مربوط می شد بحث کوتاهی در رابطه با ترجمه و بخصوص ترجمه ی قرآن و آیات مجازی آن اختصاص داده شده است. فصل سوم: در این فصل که در واقع فصل اصلی رساله محسوب می شود، به بررسی مجاز در قرآن کریم پرداخته شده و بدین منظور از جزء یک تا جزء ده، انواع مجاز، کنایات و استعاراتِ لطیف و زیبایی را که در هر آیه به کار رفته، در حدِّ توان کم خویش و با استفاده از تفاسیر، کتب اعراب القرآن و علوم قرآن، استخراج و به توضیح هر کدام از این آیات پرداختم. بعد از توضیح مجازات موجود در آیات به نقد و بررسی ترجمه ی هر آیه از هشت ترجمه ی قرآن (آیتی، الهی قمشه ای، فولادوند، مشکینی، معزی، مکارم شیرازی، خرمشاهی و بهرام پور) پرداختم و اگر هیچکدام از این هشت اثر ترجمه ای مناسب ارائه نداده بودند ترجمه ی مطلوبی به عنوان پیشنهاد ارائه داده ام.

پیامبران(علیهم السّلام)در طول رسالت خود، خواسته هایی از خداوند داشتند که از بین آنها ، مواردی که خداوندخود در قر آن به آنها اشاره کرده است ،از جهاتی بر سایر ادعیه برتری دارند. درخوست های پیامبران به زیور آیات الهی آراسته و منتسب به خدای متعال هستند و شخص محقّق را از بررسی متن و سند آنها بی نیاز می گردانند. آیاتی که در این باره وجود دارد ـ از حیث محتوا و مضمون به سه دسته تقسیم می شوند .الف ـ إقراری و معترفانه ، ب ـ شکوه آمیز و معترضانه از قوم خود، ج ـ درخواستی و مطالبه ای. از نظر تقسیم بندی نوع مطالبات ، می توان به طلب بخشش برای خود و اطرافیان ، صبر و استقامت دررسیدن به هدف اشاره کرد . خواسته های عبادی و معنوی پیامران بر بقیه ی موارد مقدّم بودند. برخی از مطالبات آنها لعن و نفرین مخالفان و دشمنان بود که آن هم به أمر و رضایت الهی صورت می گرفت. خواسته های تعلیمی خدابه پیامبران ـ که بیشتر مربوط به رسول أکرم(ص)هستند ـ با فعل امر«قُل» شروع می شوند که در علوم قرآن «خطاب تشریف» نامیده می شوند .فعل « قل » در این آیات نشانگر این است که گفت و گوی پیامبر (ص)با مردم به فرمان خداست . فرزند خواهی عدّه ای ازرسولان إلهی در زمان پیری به این جهت بود که تلاش و زحمات آن ها ،بعد از مرگشان بی نتیجه نماند و نسلی پاک و فرزندان صا لحی، راه شان را إدامه بدهند.در پاسخ به خواسته ها ، فقط رسول أکرم با أالقاب تجلیل آمیز خطاب گردید تا منزلت پیامبر (ص) برسایر أنبیاء نشان داده شود . .پیامبران قبل ازهر خواسته ای ناتوانی خود را در برابر خدا إقرار می کردند تا روح خود را برای اتّصال به رحمت و فضل الهی آماده کنند. حوائج معنوی را مستقیماً و خواسته های مادّی را غیر مستقیم بیان می کردند .خواسته های تعداد کمی ازآن هامانند حضرت موسی (ع) نسبت به رویت خدا و حضرت نوح،برای بخشش فرزند خطاکار، به مصلحت الهی مسکوت ماندند و مورد إجابت قرار نگرفتند.تقاضای أنبیاء به خاطر رعایت آدابی چون تمسّک به ربوبیِت ، به کار گیری أسماء حسنای الهی متناسب با آیات ،حقیر دیدن خود ، وتسلیم محض خدا بودن ،رنگ و صبغه ی إلهی به خود گرفتند .

تفسیر نور الثقلین که از منابع مهم تفسیری شیعه می باشد و در بر دارنده ی بیش از سیزده هزار روایت تفسیری است. در این کتاب تفسیری مفسر گاهی تعداد زیادی از آیات را با هم تفسیر و در تفسیر آیه تنها بخشی از آیه را که دارای روایت تفسیری بوده است نقل و از ذکر قسمتهای قبل و بعد آن و دیگر آیاتی که روایتی در تفسیر آن نرسیده و یا در دسترس وی نبوده است خود داری کرده است؛ بنابر این تعداد زیادی از آیات در این کتاب تفسیر نشده و اکثر آیات تفسیر شده نیز کامل نمی باشند.حویزی در روایت اولین حدیث از هر منبع نام آن منبع را ذکر کرده است و به همین خاطر با وجود اینکه سند برخی از روایات را بیان نکرده امام ذکر منبع را می توان از نقاط قوت تفسیر وی و جبران کننده ی ضعف سند، نام برد. در مجموع به علت مسند بودن اکثر روایات، مورد وثوق بودن راویان حدیث، عدم مغایرت احادیث با معیارهای نقد حدیث می توان تفسیر نور الثقلین را از کتب معتبر تفسیر شیعه برشمرد و اکثر روایات آن را در تفسیر آیات پذیرفت.

قرآن کریم در برنامه رشد و تربیتی خود، شرط اصلی رسیدن به کمال را تفکّر و اندیشیدن می داند. تفکّر، تلاش روشمند برای شناخت مجهول و رسیدن به معلوم با به کارگیری قوه ی اندیشه می باشد. خداوندی که انسان را به تفکّر دعوت کرده، ابزار آن را نیز در اختیار انسان قرار داده است که این ابزارها را می توان به دو نوع بیرونی و درونی تقسیم نمود. حواس(شنوایی، بینایی و لامسه)، عقل و قلب به عنوان ابزارهای درونی، و قصص پیشینیان و گفته های دیگران، ابزارهای بیرونی تفکّر می باشند. علاوه بر این قرآن کریم، برای راهنمایی انسان به تفکّر و اندیشه، منابعی همچون طبیعت، تاریخ، قرآن و انسان را معرفی نموده است. گرچه تفکّر و اندیشه، همواره هدایتگر انسان بوده و فواید فراوانی را برای او به ارمغان دارد، ولی موانعی نیز در برابر آن وجود دارد. قرآن کریم نیز به این مسئله توجه نموده و عواملی همچون تقلید از پیشینیان، هواوهوس، تکبّر، خیال پردازی و غفلت را به عنوان موانع تفکّر بیان نموده است. در قرآن کریم کلمات متعددی هستند که مفهوم کلی آنها اندیشیدن و فکر کردن است. از جمله این واژگان؛ «تعقّل»، «تدبّر»، «تذکّر» و «تفقّه» می باشند که ارتباط نزدیکی با مفهوم تفکّر دارند. تعقّل به عنوان وجه تمایز انسان و حیوان، جایگاه خاصی در حوزه ی معنایی آیات قرآن دارد. تعقّل و تفکّر رابطه ی نزدیکی با هم‏ دارند و در حقیقت‏ می‏توان گفت این دو مکمل همدیگرند. تدبّر نیز از آنجا که فعالیتی ادراکی محسوب می شود در حوزه ی معنایی مفاهیم مرتبط با تفکّر در قرآن کریم می گنجد. تدبّر به معنای فعالیّت قلب با توجه به عواقب و پیامدهای امور است، و تفکّر به معنای فعالیت قلب با توجه به دلایل است. کلمه ی تذکّر نیز از جمله واژگانی است که ارتباط نزدیکی با تفکّر دارد و به معنای گفتار یا عملی است که انسان به واسطه ی آن، آنچه را از یاد برده یا از آن بی خبر است، نسبت به آن یادآور می شود، و تفکّر، کشف کردن چیزی است که انسان نمی داند و اندیشیدن برای به دست آوردن آنچه نمی داند. از دیگر واژه های مرتبط با مفهوم تفکّر، تفقّه می باشد. تفقّه عمیق تر و شدیدتر از تفکّر است و محصول و نتیجه ی آن است. بصیرت، علم، فهم، رویت و نظر نیز از دیگر واژگانی هستند که ارتباط نزدیکی با مفهوم تفکّر دارند.

آیات قرآن کریم از منظر اسباب النزول دو دسته هستند: یک دسته بدون سبب نزول خاصی نازل شده اند که اغلب آیات از این دسته ی هستند؛ دسته دیگر آیاتی هستند که بر اثر شرایط خاصی یا سوال مردم عصر نزول نازل شده اند و به اصطلاح دارای سبب نزول هستند. شناخت سبب نزول آیات به فهم و تفسیر درست آیات کمک می کند. مثلاً گاهی از یک آیه جواز حکمی برداشت می شود در حالی که با فهمیدن سبب نزول آیه، وجوب حکم استنباط می شود. تعداد این روایات در منابع شیعه کم و در منابع عامه بسیار زیاد است. دانشمندان علوم قرآنی نسبت به ضرورت یا عدم ضرورت فهم اسباب النزول آیات رویکرد های متفاوت دارند: بعضی از آنها اسباب النزول را برای درک و فهم صحیح آیات قرآن کریم لازم می دانند؛ اما بعضی دیگر مانند علّامه طباطبایی اعتقادی به این ضرورت ندارند. بعضی دیگر هم دچار افراط شده و اسباب النزول را علّت تامّه ی نزول آیات می دانند. در این میان تشخیص روایات صحیح از غیر صحیح بسیار لازم است. گاهی روایات اسباب النزول متعدد و حتّی متعارضی برای یک آیه وجود دارد، که با بررسی سند روایات می توان به ضعف بسیاری از این روایات پی برد. مسأله ای که درباره ی روایات وجود دارد این است که تمام روایات دارای سند نیستند. مسأله ی دیگر این است که بعضی روایات موجود سبب نزول آیه نیستند بلکه مصداق آیه هستند که به اشتباه سبب نزول آیه ذکر شده اند.

دانش اسباب نزول، از دانش هایی است که تنها راه دست یابی به آن نقل است و نمی توان برای رسیدن به آن اجتهاد کرد و اسباب نزول موجود روایاتی منقول از امامان معصوم(علیهم السلام)صحابه، تابعان و پیروان آن ها است که البته در میان آن ها روایات تحریف شده نیز دیده می شود و این ضعف و عدم اعتبار، هم در زمینه ی سند روایات اسباب نزول و هم به لحاظ محتوا رخ می نماید؛ آنچه درباره ی سند این احادیث به اختصار می توان گفت این است که حضور گروه وسیعی از ناقلان و مفسّران تابعی چون؛ عکرمه، مجاهد، عطا، مقاتل، ضحاک و… که نه سماعی از پیامبر (ص) داشته اند تا گفته ایشان حمل بر درک ودریافت از ناحیه حضرتش شود و نه قراین و احوال زمان نزول را مشاهده کرده اند تا از خطا واشتباه در دریافت و انتقال مصون باشند بهترین گواه برسستی و ضعف این روایات است. نگاهی به روایات اسباب نزول نشان می دهد که بسیاری از آنها نقل به معنی شده اند، از طرف دیگر، وجود سبب نزول های متضاد و متناقض برای یک آیه، ما را در پذیرش روایات مذکور، دچار تردید می کند و ناگزیر باید به سراغ مرجّحات و معیارهایی رفت که می تواند ما را در گزینش روایات صحیح و معتبر یاری رساند؛ در این زمینه روش های شناخته شده ای مانند: تصحیح اسناد، ، تطبیق مورد با تاریخ، عقل، واقعیّات مسلم و پذیرفته شده و… وجود دارد.

ن تحقیق، با هدف تبیین چارچوب کلّی نقد حدیث توسط سیاق و اثبات معیار بودن سیاق در نقد حدیث، انجام شده است. انتخاب این موضوع، به دلیل کمبود منابع مستقل و مدوّن در این باب، صورت گرفته است که این، علاوه بر گستردگی و میان رشته¬ای بودن موضوع، از دیگر مشکلات اساسی این تحقیق، بوده است. روش تحقیق نیز با مطالعه و گردآوری مطالب از طریق کتاب¬ها، مقالات، پایان نامه¬ها و جستجو در سایت¬های مختلف و نقد و بررسی آنها انجام شده است و به طور کلی شامل بر این نتایج است که سیاق مجموعه ساختارهایی است که «شکل¬گیری» و «فهم» سخن، به واسطه¬ی آن صورت می¬گیرد و شامل «مجموعه¬ی قرائن» است و بر دو قسم کلی است: سیاق لغوی و غیر لغوی. سیاق لغوی به «قرائن لفظی» و سیاق غیر لغوی به «قرائن حالی و مقامی» اطلاق می¬شود. از تلفیق این دو سیاق، سیاقی به نام «سیاق دلالتی یا معنایی» تشکیل می¬شود که معنای واقعی هر متنی، در آن نهفته است. از آن جا که وظیفه¬ی سیاق، کشف معنای متن است، بنابراین، با «کلام» در ارتباط است، چه گفتاری و چه نوشتاری. لذا، با «قرآن کریم و روایات» و کشف معنای آنها پیوند خورده است و دانشمندان علوم اسلامی، از آن در فهم آیات و روایات بهره جسته¬اند. آنان، اگر چه از سیاق به طور گسترده¬ای استفاده کرده¬اند؛ اما این کار، به طور بسیار پراکنده¬ای انجام شده است و در این زمینه آثار مستقلی وجود ندارد. در اغلب موارد در نظر دانشمندان علوم اسلامی، «سیاق» تنها به عنوان یک قرینه از قرائن فهم متن یعنی یک قرینه لفظی مطرح است؛ در حالی که در عمل به گونه¬ی دیگری رفتار کرده¬اند و از آن در همه¬ی قرائن بهره جسته¬اند. این امر نشانگر این است که «سیاق»، یک قرینه نیست؛ بلکه مجموعه قرائنی است که یا به شکل¬گیری یک متن(خواه حدیث، یا جمله¬ای باشد که از معصوم، صحابی یا غیره صادر شده باشد) یا فهم آن منجر شده است. این مسئله یکی از نتایج اصلی و مهم این تحقیق به شمار می¬رود که در زمینه حدیث می¬تواند نقش موثری را در فهم و نقد احادیث ایفا کند.

خاورشناسان در طی چند قرن اخیر به بررسی قرآن از جنبه های تاریخی، ادبی و زبان شناختی پرداخته اند. تحقیقات آن ها در زمینه ساختار گرایی قرآن مربوط به آثار آنجلیکا نیورث، پییر کراپن و چند تن دیگر از محققان است که زمینه را برای تفسیر ساختاری قرآن هموار نموده است. البته موضوعاتی از ادبیات قرآن که در ذیل ساختار قرآن قرار می گیرد، در آثار سایر قرآن پژوهان از گذشته تا کنون قابل ردیابی است؛ موضوعاتی مانند، زبان، واج شناسی، صرف (ریخت شناسی)، نحو، نظم، بلاغت، تالیف و سبک. به این موارد باید مسائل مربوط به لحن، آهنگ، سنت شفاهی، تصویر پردازی، نماد پردازی(تصویر پردازی نمادین )، استعاره، تمثیل، گونه، دیدگاه، ارتباطات درون متنی، صورت ها یا شکل های مشابه درون متنی و ویژگی های ادبی دیگر را نیز افزود که همه در یک بستر فرهنگی و معرفت شناسی تاریخی گرد آمده اند. همه ی این عناصر در تلفیق با یکدیگر پیام و معنای کامل قرآن را پدید می آورند. فارغ از جهت گیری مغرضانه بعضی خاورشناسان در بررسی قرآن، نگاه بشری آن ها به قرآن باعث بعضی دیدگاه های نسنجیده به قرآن شده است؛ اما کسانی مانند آنجلیکا نیورث سعی کرده اند به قرآن از دریچه نگاه مسلمانان به قرآن وارد شوند و خدشه ای به اعتقاد مسلمانان مبنی بر وحیانی بودن آن وارد نکنند. نگاه ساختارگرایانه به قرآن باعث تحولی در بررسی قرآن از سوی پژوهش گران مسلمان گردیده است؛ به نحوی که تفسیر ساختاری قرآن و دریافت پیام کلی سوره و ارتباط مفهومی آیات یک سوره جای تفسیر آیه به آیه در طی سالیان گذشته را گرفته است. همچنین مباحث علوم قرآن را از مباحث کلامی به ادبی سوق داده است؛ به صورتی که ادبیات قرآن به صورت کاملاً جدی و فارغ از مباحث عقیدتی مورد ارزیابی قرار گرفته است .

موضوع انسان شناسی ، یکی از اصلی ترین مسائل اسلامی است که در قرآن و روایات از زاویه های مختلف، مورد توجّه قرار گرفته است . توجه فزاینده ی مکتب های فلسفی و حتی سیاسی معاصر به مسأله ی شناخت ماهیت انسان ،نیازها،عوامل سلامت و راههای تربیت ورشد انسان ،از عمده ترین عواملی است که محققان مسلمان را برمی انگیزاند تا در این باره پژوهش کنند ،به ویژه که فرهنگ اسلام در این زمینه بسیار پربار و غنی است . انسان موجودی است دو بعدی که قابلیت های متفاوت دارد؛ از یک سو استعدادهای ترقی و صعود و از سوی دیگر قابلیت سقوط تا مرحله حیوانیت را داراست. در قرآن اموری به عنوان امور مشترک در بین انسان ها ذکر می شود، گاه در مقام فضیلت و گاه رذیلت. البته هیچ یک از اینها به این معنا نیست که انسان ها بالفعل دارای تمام این فضایل یا رذایل هستند، بلکه مقصود این است که در انسان هم زمینه نیل به ارزش ها و هم ضدارزش ها وجوددارد. درواقع، قابلیت صعود وسقوط انسان درسایه ی دوبعدحیوانی وغیرحیوانی ویامادی وغیرمادی اومتصوراست که درآیات قرآن به آن اشاره شده است. انسان با ایمان به خداوند و با کسب علم و معرفت و انجام اعمال شایسته می تواند به درجات عالی کمال برسد و همو می تواند با استفاده نادرست از علم و دانش و استعدادهای درونی خود به بدترین موجود تبدیل شده و راه سقوط و تباهی را طی نماید.

برای تفسیر قرآن و فهم بهتر آیات، دانستن وقایع زمان نزول آیات یک ضرورت می باشد، که باید با تتبع و جستجوی دقیق در روایات رسیده در این زمینه به این واقعیت ها پی برد؛ اما گاه در بین این روایات تضاد و تناقض هایی وجود دارد که ما را در این پایان نامه بر آن داشت که به بررسی راویان آنها بپردازیم. در این پایان نامه ابتدا آیاتی که دارای سبب نزول بوده اند ذکر و تفسیر آنها بیان می شود سپس روایاتی که درباره آن آیه یا آیات بیان شد را آورده ایم و با مراجعه به کتب علم الرجال و حدیث راویان آنها را بررسی کردیم و چون بیشتر روایات بدست آمده درباره ی اسباب النزول از دوره تابعین می باشند به نظر می رسد که خیلی از آنها نتیجه استنباط شخصی آنها می باشد و همچنین ملاحظه شد در بین روایات، روایات غلط و گاه متعارض و نیز بدون سند یا با سند ضعیف نیز وجود دارد؛ که در این پایان نامه آنها را مشخص کردیم. این پایان نامه درشش فصل نوشته شد که در فصل اول کلیات ذکر شد و در پنج فصل دیگرهر فصل روایات اسباب النزول یک جزء را بررسی کرده است.

بدون شک درک درست از مفاهیم و رفتارهای اخلاقی و نیک عمل کردن به آنها، می تواند سبب تحول و رشد افراد در یک جامعه گردد. متون اسلامی در مورد این مفاهیم، تفسیر و تعبیرهای دقیق و گسترده ای دارند. از میان این مفاهیم، مسئله انفاق از مباحثی است که تاثیر مستقیم در همبستگی امت اسلامی و تعدیل ثروت ها دارد. در قرآن کریم مسئله انفاق بسیار مورد تاکید قرار گرفته است که عمل به توصیه های اسلامی در مورد انفاق و چگونگی اجرای آن می تواند آثار بسیار مثبتی برای همگان به ارمغان آورد. انفاق به عنوان عمل صالحی است که اگر مطابق دستور قرآن کریم انجام پذیرد، جامعه اسلامی را همیشه به عنوان سیمایی مطلوب برای امت خود قلمداد نموده و باعث درونی شدن هر چه بهتر فرهنگ و ارزشهای اقتصادی اسلام در نهاد افراد می گردد. همچنین اصل انفاق به عنوان یک ارزش دینی است که قرآن و اسلام ، آن را نردبانی برای تقرب به سرچشمه جمال و کمال و زیباترین جلوه های عشق یعنی خداوند متعال می داند.در پایان نامه حاضر بر آنیم تا اصول و نکات مباحث انفاق را از دیدگاه قرآن و احادیث، مورد تحلیل و بررسی قراردهد.

در آیات قرآن، افراد و گروه هایی ملعون خوانده شده اند. سر سلسله ملعونان و رانده شدگان از رحمت الهی، ابلیس است؛ رد دعوت ابلیس و ماندن در چارچوب دین، نیازمند شناخت مرزهای ممنوعه ای که مستلزم لعن ودوری ازرحمت الهی است، می باشد. از آن جا که عالم دنیا، عالم اسباب و مسببات است و نوع سبب ها قابل تکرارند شناخت علل لعن ضرورت می یابد چرا که خروج از دایره رحمت الهی آثار و پیامدهایی منفی و دردناک را در دنیا و آخرت برای ملعون به دنبال دارد که گاه فقط فرد به آن پیامد مبتلا می گردد وگاه یک گروه و یا تمام افراد جامعه و یا امت را فرا می گیرد، مانند قوم عاد و فرعونیان. تبیین قالب دین مداری و عمل به باید ها و دوری از نباید های الهی، برکاتی ارزشمند همچون تکامل معنوی و حفظ امنیت جامعه را به دنبال دارد. این نوشتار با هدف تبیین مرزهای ممنوعه و تعریف لعن، شناخت علل و آثار و مصادیق لعن را در فرهنگ انسان ساز اسلام با محوریت آیات قرآن بیان می نماید. نگارنده در ابتدا به مفهوم شناسی لعن پرداخته سپس در فصول بعدی به ذکر علل، آثار و مصادیق آن پرداخته؛ مثلا از علتهای لعن بر اهل کتاب،کتمان حق، خیانت، سازشکاری با مشرکین علیه مسلمین با اینکه قدر مشترکشان با مسلمانان به مراتب بیش از مشرکین بود؛ همچنین از علتهای لعن بر کفار تکذیب، اصرار بر کفر، ایجاد شبهه؛ در مورد دروغ گویان نیز، تجاوز و محو آثار و نشانه های پیامبر(ص) را می توان نام برد؛ در مورد آثار لعن می توان به توفیق هدایت، دوری از خلود در آتش، نبودن در حزب شیطان و ایمان به اولیای الهی را نام برد؛ و در مورد مصادیق لعن می توان به اهل کتاب، کافران، دروغ گویان، افراد مرتد و ...اشاره کرد.

نهج البلاغه پس از قرآن کریم، ارزشمندترین کتاب هدایت و انسان سازی است که در جای جای آن، انعکاس آیات آسمانی قرآن، مشهود است. این کتاب ارزشمند از لحاظ ادبی بالاترین درجه فصاحت و بلاغت را در بین ادبا و شعرا و دانشمندان از زمان پیدایش تاکنون به خود اختصاص داده است. امام علی (ع) در نهج البلاغه بارها به آیات قرآنی استشهاد نموده است. روح و جان متعالی امام علی (ع) آن قدر با قرآن پیوند عمیق و زیبا برقرار کرده است که هر محقق طالب حقیقت و تشنه کشف ارتبط قرآن با نهج البلاغه است را به سمت خود می کشاند زیرا او قرآن مجسدو او آیینه تمام نمای قرآن است. عده ای امام علی (ع) را قرآن ناطق و کتاب قرآن را قرآن صامت می نامند. سید رضی (ره) کتاب نهج البلاغه را مجموعه ای از خطبه ها، نامه ها و حکمت های امام علی می داند که آن را به دلیل محتوای علمی تاریخی و سیاسی و ادله قرآنی و بلاغت و فصاحت موجود در آن جمع آوری نموده است تا این میراث گرانقدر و گوهربار بر اثر گذر زمان به فراموشی سپرده نشود. به همین علت خود را ملتزم به تألیف کتاب نهج البلاغه در قرن چهارم هجری نمود. این کتاب نفیس بعد از گذشت حدود 1000 سال همچنان دارای بار علمی خاص خود می باشد و هر قدر مفسرین و شارحان و دانشمندان اهل قلم درباره آن می نویسند متوجه می شوند هنوز نتوانسته اند اندکی از معانی و مفهوم این کلام گهربار امام علی (ع) در نهج البلاغه را تبین نمایند. این تحقیق درباره ی تجلّی آیات قرآنی یا مویدات قرآنی نامه امام علی (ع) به مالک اشتر می باشد. البته باید گفت این نامه دارای جایگاه بالایی بوده و بزرگترین نامه امام در نهج البلاغه می باشد که امام آن را به یکی از نزدیک ترین افراد خود هنگام اعزام به فرمانداری مصر نوشت در این نامه امام منشور حکومت داری و چگونگی برخورد با ظالم و مظلوم و رعیت را به صورت مکتوب با الهام از آیات قرآنی ترسیم نموده است .

شناسایی صفات خداوند مشکل و محتاج به دقت و احتیاط فراوان است چون نخستین شرط شناسایی صفات او نفی تمام صفات مخلوقات از آن ذات مقدس و تشبیه نکردن او به هیچ یک از موجودات محدود عالم طبیعت است. در قرآن 204 واژه اسماء و صفات خداوند به انحای مختلف و اشکال گوناگون جمعاً به تعداد 5781 بار مندرج است، البته اسامی و صفات دیگری در روایت ها و ادعیه ی مأثور رسیده که بعضی، آنها را 99 اسم و صفت ذکر کرده اند. که با توجه به این اسماء و صفات می توان آنها را به دو دسته تقسیم کرد. صفاتی که خداوند را مهربان، بخشنده، با گذشت، کریم و با محبت توصیف می کنند و صفاتی ضد آنها مثل منتقم، شدیدالعذاب، قهار و جبار، توصیف می کنند. این صفات جلالیه مانند قهر و غضب هر چند در قرآن مورد تأکید قرار گرفته، اما در مقایسه با اسماء و صفات رحمت هم از حیث تعداد و هم از لحاظ معنی در اقلیت قرار دارند

یکی از روش ها و شیوه های جاذب و موثری که قرآن کریم برای القای پیام و رشد و تربیت پیروان خود از آن فراوان بهره جسته است، روش نقل داستان و بیان سرگذشت انبیاء و اشخاص و امت های پیشین است. حضرت موسی (ع) از جمله پیامبران اولوالعزمی است که داستان زندگی وی از ابتدا تا مرحله پیری در قرآن کریم در مناسبت های متعددی بیان شده است. در حقیقت، قصه های مربوط به زندگی حضرت موسی (ع) در قرآن کریم همانند دیگر قصه ها بر واقع های خارجی استوار است. مواردی از قبیل دوران کودکی و پرورش موسی در خانه فرعون، فراخواندن فرعون به راه حق، اژدها شدن عصای موسی، شکافته شدن آب دریا، جاری شدن چشمه ها از صخره ها، داستان کشتن گاو در سوره بقره؛ در خواست مائده آسمانی، درخواست رویت خداوند، رفتن به نزد شعیب (ع) مشاهده نور الهی بر درخت، تجلی خدا بر کوه طور و بی هوش شدن حضرت موسی (ع) از مهترین رخدادهای تاریخی است که در قرآن با روشی زیبا بیان شده است. قرآن کریم در بیان قصه های حضرت موسی (ع) تابلوهای باشکوه و نفیسی از ایمان و اعتماد به خدا، ایثار، شجاعت، تواضع، جوانمردی و بالاخره تمامی فضایل و مکارم اخلاقی، صبر بر آزار و اذیت قوم یهود، را در بدیع ترین و زیباترین تصاویر با رعایت اصول قصه گویی با ویژگی خاص خود، ترسیم نموده است که مناظر دلنواز آن، چشم دل هر بیننده ای را بی اختیار به خود متوجه می سازد و پنجه در اعماق عواطف انسان می افکند و مایه عبرت و بیداری وی می شود. در این پژوهش تلاش بر این است که قصه های مربوط به حضرت موسی (ع) که در قرآن کریم در سوره های متعدد بیان شده است با محوریت تفسیر مجمع البیان از لحاظ ساختاری و انواع چیدمان زبانی مورد بررسی قرار گیرد.

قرآن کریم افزون بر اهتمام به زندگی فردی و توصیه به تربیت شخص در تهذیب باطنی و تعدیل رفتار ظاهری، بر زندگی جمعی، فراوان تأکید دارد و بخش مهمّی از آیات الهی در قرآن ناظر به این مطلب است. دقت و تأمل در آیات قرآن معلوم می سازد که این کتاب آسمانی به هر دو جنبه ی انسان توجه کرده و هیچ افراط و تفریطی در این زمینه ندارد. آنجا که درباره اخلاق فردی می فرماید. (تحریم/6)(خودتان و کسانتان را از آتشی که سوخت آن، مردم و سنگهاست حفظ کنید)یا در تزکیه و تربیت افراد می فرماید )شمس/9)(هرکس آن را پاک گردانید، قطعاً رستگار شد)، در آیات دیگر نیز می فرماید)حجرات/13)(ای مردم،ما شما را از مرد و زنی آفریدیم، و شما را ملّت ملّت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناسایی متقابل حاصل کنید.در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست.بی‏تردید،خداوند دانای آگاه است). پس در این آیه و آیات مشابه، اصل زندگی اجتماعی انسان تثبیت شده است. در این تحقیق کوشیده ایم آیات اجتماعی قرآن را دسته بندی نموده و تأثیر این آیات را بر جامعه و به ویژه جهان معاصر بررسی نماییم.

حدیث به عنوان دومین منبع از منابع اسلامی پس از قرآن کریم است.نقل این میراث ارزشمندغالباتوسط افرادی صورت گرفته که اصطلاحا به آن ها راوی اطلاق می گردد. شناخت احادیث صحیح و سقیم منوط به شناخت میزان وثاقت ویاضعف روایان است .علم رجال و مهم ترین بخش آن یعنی دانش جرح و تعدیل این مهم رابرعهده دارد. صیانت ازمبانی شریعت مقدس و قوانین آن را ازفوایدعلم مذکور دانسته اند،زیرا شناخت صحیح از سقیم به وسیله آن حاصل می گردد.دانشمندان سرشناس شیعه واهل سنت آثارومصنفات گران سنگی رادرزمینه جرح و تعدیل وقواعدآن به رشته تحریر درآورده اند.این آثار حاوی دیدگاه های مهم فرقین در مباحث فوق الذکربوده و منبع اصلی رجوع پژوهشگران و محققین می باشد.در این تحقیق سعی شده تامبانی فریقین در خصوص ملاک های جرح و تعدیل روایان و مباحث پیرامون آن از منابع اصلی استخراج و در غالب یک مجموعه مستقل تدوین گردد.این تلاش علمی سبب تسهیل دسترسی دانش پژوهان و علاقمندان به آگاهی از آراء و نظرات دانشمندان اسلامی دراین حوزه می گردد.

صحیفه سجادیه میراث گرانبهای برجای مانده از چهارمین پیشوای معصوم شیعیان امام علی ابن الحسین(ع) است. زبان این کتاب شریف زبان نیایش است و به گونه ای عرضه شده است که هر خواننده به فراخور فهم و دانش خود از آن بهره می گیرد. پایان نامه ای که در پیش رو دارید، مفاهیم قرآنی در صحیفه سجادیه می باشد. در این پایان نامه، سعی داریم، بیان کنیم که آیا کلام ائمه از قرآن نشأت گرفته یا نه و اینکه ایشان که تربیت یافته مکتب انبیاء هستند در شرایط سخت حاکم بر جامعه تا چه حد توانسته اند مسایل دین را برای مردم تبیین کنند و آیا مفاهیم آن با قرآن مطابقت دارد؟ به همین دلیل این موضوع را انتخاب کردیم و قصد داریم صحیفه سجادیه را با قرآن مطابقت داده تا این رابطه بیشتر مشخص گردد. در این پایان نامه به بررسی ده دعا از صحیفه سجادیه که در بردارنده بیشترین مبانی اخلاقی و مضامین قرآنی می باشند پرداخته ایم. دعای اول: در سپاس و ستایش خداوند .دعای هشتم: در پناه بردن به خدا از سختی هاو اخلاق بد . دعای نهم: اشتیاق به طلب آمرزش از خدا، دعای دهم: پناه بردن به خدای تعالی. دعای یازدهم: نیک فرجامی. دعای دوازدهم: اقرار به گناه و درخواست بازگشت. دعای سیزدهم: طلب حاجت ها از خداوند. دعای چهاردهم: در ستمدیدگی و ستم دیدن.دعای شانزدهم: طلب عفو و آمرزش از خدا. دعای هفدهم: پناه بردن به حق از شیطان و مکرو عداوتش. که سعی کردیم مبانی قرآنی آنهارا بررسی کنیم و در نهایت آیاتی که دربردارنده کلام معصوم است را بیان کنیم.