تکرار یکی از اسلوب های بیانی قرآن کریم است که درافاده ی مفاهیم و مضامین مورد نظر نقش اساسی دارد. این اسلوب که در قالب تکرار لفظ، آیه، قصه، مثل، مفاهیم و اسلوب بیانی در قرآن کریم نمود یافته، وجوه بلاغی متعددی از جمله تأکید بر مفهوم لفظ و نقش محوری آن در آیه و سوره، یادآوری، تأکید بر هدف سوره، اشاره به مشابهت برخی سوره ها با یکدیگر، پند و عبرت آموزی، تفهیم مطلب و تسهیل کردن آن، جلب توجه به اهیمت یک مفهوم و ترسیم رابطه ی میان مفاهیم مکرر در کنار یکدیگر و رعایت مقتضای حال در بیان مطالب را در خود گرد آورده و نیز در هدف از ترسیم تصاویر قرآنی و ارتباط صحنه های مختلف با یکدیگر، تأثیر ویژه و ملموس دارد. تشخیص تکرار مفاهیم و اسلوب بیانی در قرآن کریم و نیز تأثیرگزاری تکرار در تصاویر قرآنی از نوآوری های این پایان نامه به حساب می آید.

از آنجا که زبان، ابزار مهم ارتباط میان انسانها به شمار می آید و در پی آن ارتباط میان زبانهای گوناگون نیز، اجتناب ناپذیر است، لذا انسانها برای بهره برداری بهتر از این ارتباط روشهایی را پدید آورده اند که از جمله ی آنها ترجمه، وامگیری خام کلمات و تولید کلمات نوین است. در زبان عربی نیزبه عنوان یکی از زبانهای کهن، این روشها به کار رفته اند که یکی از آنها درآمیختن واژگان یا کلمات با همدیگر به منظور تولید واژه یا کلمه ی جدید است.روش مذکور « نحت » نام دارد و از دیرباز چونان الگویی در پهنه ی زبان و ادبیات عربی مطرح بوده است. با اشارات خلیل بن احمد و احمد بن فارس در سده های نخست هجری، اندک اندک به یک مسأله ی لغوی تبدیل شد.این مسأله در عصر نهضت شکل تازه ای به خود گرفت.سالها حاکمیت عثمانیها و پدیده ی استعمار نیز در مسائل مربوط به زبان عربی، به ویژه نحت تأثیر فراوانی داشت. با استقلال یابی کشورهای عربی و پیشرفت علم نحت دوباره مورد توجه زبانشناسان ونیز دانشمندان زبان عربی قرار گرفت. مباحثی مانند رابطه ی نحت با اشتقاق، قیاسی یا سماعی بودن نحت ونیز رد نحت یا پذیرش آن در دستورکار استادان بزرگ و فرهنگستانهای زبان عربی از جمله فرهنگستانهای عراق، سوریه و مصر قرار گرفت. نحت نیز همچون موارد دیگر لغوی، در عین سودمندی می تواند زیانبخش باشد؛ بدین معنی که اگر در جایگاه شایسته و به صورت مناسب به کار نرود، زیان آن بیش از بهره اش خواهد بود. به طور کلی راه برای گزینش رفتار مناسب با این پدیده باز است؛ ضمن اینکه بهتر است که رسیدن به نتیجه ی قطعی را بر عهده ی نیازهای روز واگذار نماییم. کلمات کلیدی : نحت ، اشتقاق ، لغت ، زبان شناسی

بحث تقدیم و تأخیر از جمله مسائل مهمی است که هم اکنون هم در نحو و هم در بلاغت به آن توجه شده است. در میان نحویان سیبویه از جمله کسانی است که در اثر مشهور خود « الکتاب » به این مورد پرداخته است. از بلاغیان هم عبدالقاهر جرجانی به شکلی عالمانه از آن سخن گفته است. این پایان نامه هم در دو فصل مبحث تقدیم و تأخیر در مبتدا و خبر، تقدیم حال سادمسد خبر، تقدیم خبر متعدد و تقدیم و تأخیر در فاعل بررسی شده است. در فصل دوم هم ابتدا نظر جرجانی در مورد تقدیم و تأخیر و اثرات بلاغی آن مورد توجه قرار گرفته و سپس از انواع تقدیم و تأخیر و مواضع آن در بلاغت بحث شده است. استفهام در ماضی و مضارع، جمله های منفی، تقدیم فعل و فاعل، تقدیم مفعول، تقدیم جار و مجرور، جمله های مثبت، جمله حالیه و غیره از جمله مطالبی بررسی شده در این بخش است. در نهایت نیز اغراض تقدیم و تأخیر بلاغی در سه بخش اغراض تقدیم مسندالیه، اغراض تقدیم مسند و اغراض تقدیم متعلقات فعل بررسی شده است.

چکیده شاعران عرب از زمان های بسیار دور با اسطوره آشنا بوده، از شخصیتها و چهره های اسطوره ای در اشعار و آثار خود بهره می جستند. اما پس از رستاخیز ادبی و برقراری ارتباط با فرهنگ و ادبیات مغرب زمین، بهره گیری آنها از اسطوره شکلی تازه به خود گرفت. در این دوران شاعران عرب، اسطوره را به عنوان شیوه ای نو در بیان مفاهیم معین و روشی جدید در ارائه مکنونات قلبی شان و نیز ابزاری مفید در تصویرگری شعری به کار گرفتند. عیسی مسیح یکی از پیامبران خدا که به قصد هدایت مردم به سویشان روانه شد، در شعر معاصر عرب کارکردی نمادین دارد. این شخصیت به خصوص در شعر شاعران تموزی(بدر شاکر السیّاب، ادونیس، خلیل حاوی، یوسف الخال و جبرا ابراهیم جبرا) نقش آفرینی می کند. در نزد این شاعران، مسیح با اسطوره در می آمیزد و چهره ای اسطوره ای می یابد. شاعران تموزی در پی شرایط نابهنجارِ سرزمین عرب، در آرزوی رستاخیز به سر می بردند. رستاخیزی عظیم که حیات بهتری را برای ملّت عرب به ارمغان آورد. آنها با زنده کردن فرهنگ ایثار و از خود گذشتگی، راه رسیدن به این تحول و دگرگونی را در نزد همگان، روشن تر جلوه می دادند. مسیح در شعر این شعراء، جلوه گاهی از جانبازی و فداکاریِ باشکوهی است که حیات مجدد را به مردم محروم و ستمدیده هدیه می دهد. مسیح در کنار اسطوره های تضحیه، ایثار و سرانجام خیزش، همچون تموز، اکاروس، اروفیوس، و در واقع یکی از آنهاست که با این اسطوره ها، و با معانیِ والایشان یکی می شود و وجودی یگانه می یابد. کلمات کلیدی: شعر معاصر عرب، شاعران تموزی، مسیح، تموز، اسطوره، رستاخیز

نحویان بالاتفاق معتقدند قرآن مصدر و منشأ بنای اصول و قواعد نحو است. مکاتب مختلف نحوی هرکدام به طریقی از منبع فیاض قرائات قرآنی در رابطه با تدوین و تأیید قواعد نحوی خویش اثر پذیرفته اند اما مکتب نحوی کوفه در این زمینه بیشتر از دیگر مکاتب نحوی به قرائات مختلف قرآنی استشهاد نموده و استناد به قرائات را در سرلوحه کار خویش قرار داده است. کوفیان از قرآن در برابر خود افقهای تازه ای گشودند و همه قرائات قرآنی را بدون تأویل پذیرفتند. از آنجایی که کوفیان اهل فلسفه و منطق نبودند لذا برخلاف بصریان قرائت قرآنی را که اساس آن نقل و روایت می باشد بر قیاس ترجیح داده و قواعد نحوی مکتب خویش را بر پایه آن استوار نمودند. کوفیان بر این باور بودند که قرآن به لغات فصیح مختلفی نازل شده است. لذا هیچ لغتی را بر دیگری ترجیح ندادند. رایت علم نحو را در کوفه، کسائی و شاگردش فرّاء در دست گرفتند به طوری که کسائی بدان حرارت بخشید و در شریاننهایش خون نشاط و تجدد را به جریان درآورد و به فضل کوششهای علمی فرّاء، مکتب نحوی کوفه به مرحله نضج و تکامل رسید.البته قبل از آنان نیز کسانی در شکل گیری نحو کوفی نقش داشتند اما نتیجه بذرها و ثمره نهالی که کاشتند به دست کسائی بارور شد. قرائات مختلف قرآنی به طرق مختلفی بر نحو کوفی تاثیر گذاشته است که غالبا در وضع و تایید نحوکوفی، نحویان کوفه را یاری داده است این تحقیق به بررسی تاثیر قرائات قرآنی برنحو کوفی پرداخته و طرق مختلف تاثیرگذاری قرائت برنحوکوفی را با ارائه شواهد مختلف بیان می دارد. کلمات کلیدی: قرائات قرآنی، مکتب نحوی کوفه، کسائی، فرّاء.

چکیده: زیبایی شناسی یکی از عرصه های نقد در دوران معاصر است که با ورود به آن و تحقیق در ابعاد مختلف آن، لذتی بی پایان برای محقق حاصل خواهد شد. در تفاسیر و مقالات مختلف به صورت پراکنده به بررسی تثنیه و جمع در قرآن کریم پرداخته شده است. مفرد، مثنی و جمع آمدن کلمات در آیات قرآن کریم دارای زیبایی هایی خاص و از روی حکمتی ویژه است به همین دلیل می توان اشکال مختلف کلمات وارده در آیات و جایگاه قرار گرفتن آن ها را یکی از جنبه های اعجاز قرآن کریم دانست. از این رو با تکیه بر تعاریف کامل واژگان، استخراج مثنی و جمع های موجود در قرآن و تجزیه و تحلیل آمارهای آنها دریافتیم که برخی از واژگان در قرآن کریم فقط به صورت مفرد بکار رفته اند؛ برخی دیگر شکل مفرد یا جمع از جنس خود ندارند. و بخشی دیگر از واژگان، مثنی و جمع از شکل خود دارند اما هر شکلی برای امری خاص بکار رفته است و نوعی تکفیک ویژه در استفاده از واژگان و اشکال مختلف آن ها وجود دارد. و با بررسی این موارد جنبه های دیگری از اعجاز قرآن کریم غیر از اعجاز عددی بر ما آشکار گردید. کلید واژگان: تثنیه و جمع، اعجاز، زیبایی شناسی، قرآن کریم.

یکی از شیوه های بررسی متون عرفانی که تا کنون توجه چندانی به آن نشده است، مطالعه ی بینامتنی این متون است. بینامتنی یعنی خواندن متن با توجه به متون دیگر، و مبتنی بر این اندیشه است که متن نظامی بسته و مستقل نیست و هیچ متنی در خلأ پدید نمی آید و در خلأ ادراک نمی شود و هر متنی خواسته یا ناخواسته با متون دیگر ارتباط دارد. نظریه بینامتنیت در اواخر دهه ی شصت توسط ژولیا کریستیوا در خلال بررسی هایی که بر آراء و افکار میخائیل باختین داشت - خصوصاً در بحث پیرامون مکالمه گری وی- ارائه شد. بدون شک هر شاعری ـ خصوصاً شاعرانی که جنبه دینی قوی دارند ـ از کتب دینی تأثیر پذیرفته اند. سلطان العاشقین ابن فارض مصری یکی از طلایه داران شعر عصر ایوبی به واسطه ی تعالیم دینی که در کنار اساتید مشهور زمانه ی خود گذرانده، در دیوانش تأثیرات گسترده ای از متون دینی (قرآن کریم، حدیث شریف نبوی و علوم اسلامی و شرعی) دیده می شود و سعی کرده که این متون را در راستای افکار خود تأویل و تبیین نماید. بینامتنی دینی در دیوان ابن فارض مصری در قالب موضوعات مختلف و با استفاده از الفاظ، معانی، داستان ها و شخصیت های قرآنی و صحابه گرامی پیامبر (ص) و مفاهیم و اصطلاحات علوم شرعی صورت گرفته است و بازتاب متون و مفاهیم دینی در دیوان ابن فارض به وضوح قابل مشاهده و توانسته با تداخل متون دینی در اشعارش به اهداف و افکار خود نائل گردد. کنش و واکنش بین متون دینی و اشعار ابن الفارض نشان از توانایی و ذکاوت شاعر در به کارگیری این متون در اشعارش دارد. استفاده شاعر از الفاظ و جملات قرآن و احادیث، بر اساس روش و منهج مفسران و فقهاء نمی باشد بلکه تابع گرایش صوفیان در فهم آیات قرآنی و احادیث است که بیشتر جنبه ی رمزی و تأویل آن ها را مدّ نظر دارد و از پوسته به هسته ی آن عبور می کند. در راستای منهج صوفیانه اش در تأویل آیات و احادیث وی از مقوله ی ساختار شکنی و آشنا زدایی بهره برده، که در اقتباس از قرآن کریم و حدیث شریف قابل مشاهده است اما این آشنا زدایی نه در جهت کوچک شمردن آیات و احادیث، بلکه در جهت رفعت بخشیدن به مفاهیم دینی و عرفانی به کار برده است. این پایان نامه بر آن است تا این تأثیرات را یافته و به نقد بینامتنیت آن ها و توضیح عرفانی آیات، احادیث نبوی و اصطلاحات علوم شرعی بپردازد. واژه های کلیدی: بینامتنی، دین، دیوان، ابن فارض مصری.

میراث مفهومی پیچیده و مورد اختلاف است، که تعریف واحد و جامعی که تمام ارکان و اجزای آن‏را شامل گردد، ارائه نشده است. میراث را بر حسب موضوع به میراث دینی، میراث عامیانه، میراث ادبی و میراث تاریخی و... تقسیم بندی نموده اند. بکارگیری میراث در ادبیات عرب به دو مرحله ی اصلی تقسیم می شود، مرحله ی اول را تقلید از میراث یا همان (التعبیر عن الموروث)، و مرحله دوم را کارکرد میراث یا (التوظیف/ التعبیر بالموروث) می نامند. مرحله ی اول بکارگیری میراث، تقلید و بازنویسی میراث گذشته است که آثار ادبی در این مرحله به ثبت و ضبط آن بدون هیچ کم و کاستی می پرداختند. اما مرحله ی دوم که مرحله ی کارکردی میراث است، میراث از نقش محوری خود در آثار مرحله ی قبل به یک نیاز حاشیه ای و ضروری برای جامعه ی کنونی و زمان حال مبدل می شود که بصورتی جزئی و بر حسب تجربیات عصر حاضر و در قالب تکنیک های نوین ادبی بکار گرفته می شود. ابراهیم نصرالله از رمان نویسان نوگرای فلسطینی معاصر است که در هردو زمینه‏ی شعر و رمان صاحب قلم و پرآوازه است. وی نویسنده ی حماسه ی بزرگ «کمدی فلسطینی» است، که ازشش رمان مستقل تشکیل می شود. «طیور الحذر/1996» اولین رمان این مجموعه و یکی از شاهکارهای ادبیات معاصر عرب است. نصرالله در طیور الحذر به بررسی تاریخ سیاسی اجتماعی ملت فلسطین از یک نگاه تازه می‏پردازد. وی با بارخوانی مشکلات و مصائب ملت آواره به ریشه یابی این مشکلات می‏پردازد. یکی از ویژگی های مضمونی و ساختاری رمان طیور الحذر بکارگیری میراث در ابعاد گسترده است. نصرالله در طیور الحذر انواع و اشکال مختلف میراث را با استفاده از تکنیک های نوین ادبی (بینامتنیت، نقاب) برای بیان واقعیت‏ها بکار گرفته است، همچنین با استفاده از این اشکال و به خصوص میراث دینی و عامیانه به تحلیل عوامل و حوادثی می پردازد، که منجر به اسارت و آوارگی انسان فلسطینی شده اند. نصرالله در طیور الحذر با استفاده از مهارت‏های خود در زمینه شعر، سینما و هنرهای تجسمی توانسته است که به یک بازخوانی گسترده‏ از میراث نایل آید. میراثی که در اغلب اوقات برای بیان متفاوت مفهوم احتیاط بکار گرفته شده است. مفهوم احتیاط و عبرت گرفتن محور تمامی حوادث و حکایات رمان است که نصرالله با درآمیختن آن با مفاهیم موروثی در یک قالب کمدی اندیشه و افکار خود را در لابلای طنزهای تلخ و سیاه متوجه شخصیت‏ها، عناصر و حوادث مورد نظر خود می‏کند. وی معتقد است که ملت فلسطین هیچ گاه از گذشته ی خود درس عبرت نگرفته، و پیوسته در میان عواقب شوم اعمال و افکار خود غوطه ور است.

آوارگی، توسعه طلبی و فکر دست یازیدن به سرزمین های که بتواند مغولان تشنه کام ونیازمند به فرهنگ وتمدنی اصیل را سر وسامان بدهد،از جمله انگیزه های تاخت وتاز این بیگانگان به سرزمین های متمدن اطراف محسوب می شود. دراین زمان ایران زمین و سائر سرزمین های عربی همچون بغداد مهد تمدن وقبله گاه علم وادب به شمار می آمد.لذا مغولان سلسله حملات خود را نخست در سال616 ه .ق متوجه ایران زمین گردانیدندوپس از انجام قتل وغارت و ویرانگری های بسیار به حملات خود در سرزمین همسایه یعنی بغداد در سال 656 ه .ق ادامه دادند و از انجام هر نوع فاجعه ای درآن دریغ ننمودند.این در حالی بود که سرزمین های عرب از مصیبت هاو بلایای طبیعی وغیر طبیعی همچون وقوع زلزله های متوالی وقحطسالی وجنگ های صلیبی رنج می بردند.حال،شعر زبان رسای ادبیات این دوره همچون عنصری از دل فرهنگ وتمدن این دو حوزه ی شعری از مجموعه عواملی تأثیر پذیرفت که شناخت این دسته ازعوامل به نحوی باعث قضاوت درست ادبی در مورد شعر آنها می شود.تا آنجایی که عوامل تأثیرگذار برشعر فارسی به ترتیب1- حرکت پخته ی شعر وشاعران این دوران است که درادامه ی جنبش شعری دوره ی سلجوقی-وحضور شاعران منتقد اجتماعی وباقی ماندن مراکز کوچک ادبی اثرگذار درنواحی داخلی ایران تبلور می یابد -2 - تکامل تدریجی غزل3- اصیل ماندن روح تصوف در دامان شاعران ایرانی4- قرارگرفتن تصوف دربستر غزل5 – عدم غفلت شاعران بزرگ از مطرح نمودن مباحث اجتماعی در شعر شاعرانی همچون مولوی،سعدی وحافظ6- فراغت داشتن اغلب شاعران پارسی زبان در شعر و شاعری است.وعوامل تأثیرگذار برشعرعربی پس از حمله ی مغول1- وحشت وهراس عمومی شعراءکه شامل هجرت گسترده شعراءبه مصر و شام بویژه مصر و نزول مصائب متعدد واثرآن درتغییر تدریجی فرهنگ شاعران و از دست-رفتن بخش وسیعی از میراث علمی وادبی وتلاش فرهیختگان جامعه برای بازسازی آن است2- تمرکز برتقویت نثروبازتاب عناصرحاکم برنثر درشعر3- تقلید ازقصیده ی برده بوصیری واثرآن درظهوربدیعیات4- قرارگرفتن شعر صوفی در بستر شعردینی5- افول الفاظ وتعبیرات شعری6- فراغت نداشتن شاعران عربی و روی آوردنشان به مشاغل وحرفه های گوناگون می باشد.

چکیده: مبحث « علم کلام و اندیشه های کلامی » یکی از بحث های مهم عقیدتی و دینی است . آگاهی از اندیشه های کلامی به درک بهتر مفاهیم سروده ها و اندیشه های شاعران و نویسندگان کمک می کند . پژوهش حاضر به بررسی اندیشه های کلامی خاقانی به ویژه کلام اشعری در قصایدش می پردازد و می کوشد ضمن تبیین اندیشه های کلامی ، استفاده ی هنری خاقانی از این اندیشه ها را نیز بررسی نماید . روش پژوهش توصیفی است و داده ها با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا به شیوه ی کتابخانه ای و سند کاوی بررسی شده است . نتیجه ی این پژوهش نشان می دهد که خاقانی ، تنها به استفاده ی هنری از مباحث کلامی پرداخته است و به هیچ روی، قصد آموزش این مباحث را ندارد .

بینامتنیت، یکی از رویکردهای خوانش متن در ارتباط با متون دیگر است که به تأثر آشکار و پنهان متن با متن یا متون قبلاً نوشته شده می پردازد و معتقد است که هیچ اثری نمی تواند بدون گفتگو با گذشته ی خویش سر برآورد، لذا همواره بین گذشته، حال و آینده ی یک فرهنگ، پیوندی معنادار برقرار است. این روش با توجه به نظریات «فردینان دوسوسور» و «باختین» در اواخر دهه ی شصت، نخستین بار به وسیله ی «ژولیا کریستوا» مطرح شد و بعدها به وسیله ی افرادی چون «رولان بارت» و «ژرار ژنت» بسط و گسترش یافت. بر اساس رویکرد بینامتنیت، هیچ متنی خودبسنده نیست و هر متن در آن واحد، هم بینامتنی از متون پیشین و هم بینامتنی برای متون پسین خواهد بود. آثار ادبی زیادی را می توان یافت که شاعران در آن آثار، از میراث دینی بهره جسته اند و با تأثیرپذیری از این میراث هرچه بیشتر، سعی در بالا بردن غنای شعری خود داشته اند. از جمله آثاری که به شکل واضحی این پدیده را در خود نمود داده است، قصائد شاعر عمانی «سعید بن محمد الخروصی» می باشد که در بسیاری از اشعار خود به آیات قرآنی و متون و مفاهیم دینی و احادیث شریف نبوی اشاره کرده است. آنچه که مسلم است این است که دین اسلام به مثابه ی عنصر اول و اساسی شکل گیری شخصیت و افکار خروصی بازتاب گسترده ای در آثارش داشته و موضوعات و مضامین دینی، بینامتنی قابل توجهی با اشعار وی دارد که شایان بررسی و تحلیل می باشد. نشانه های بینامتنی دینی در دیوان خروصی را می توان در قالب موضوعات مختلف و در به کارگیری الفاظ، مفردات، معانی، ترکیب ها و حوادث و شخصیت های قرآنی و داستان های پیامبران، مفاهیم و اصطلاحات دینی و استعمال آیات قرآن کریم جستجو کرد. با تحلیل و بررسی عملیات بینامتنی در دیوان خروصی (متن حاضر) و قرآن، متون و مفاهیم دینی (متن غایب) به این نتیجه می رسیم که این تعامل بیشتر به صورت نفی کلی می باشد هر چند که نفی جزیی و متوازی هم در آن کم نیست.

رئالیسم یکی از مباحث بسیار مهم در حوزه ی هنر، فلسفه و ادبیات است. رئالیسم یا واقعگرایی که معادل عربی آن «الواقعیه» است به معنای نسبت دادن به واقع یا واقعیت می باشد. این اصطلاح از فلسفه به حوزه ی نقد و ادبیات راه یافته است. ادبیات به مفهوم عام و شعر به مفهوم خاصش مولود شرایط و عوامل متعدّدی است که از میان آن ها می توان به شرایط تاریخی و جریان های اجتماعی اشاره کرد. ادیب موفق کسی است که با فضای اطراف و روز خود هماهنگ باشد. ادبیات و جامعه رابطه ایی دو سویه دارند. گاه مسائل اجتماعی دستمایه ی آفرینش آثار ادبی می گردد و گاه آثار ادبی بوجود آورنده ی تغییر و دگرگونی در جامعه می شود. عمر ابو ریشه یکی از آن شاعرانی است که با توجه به وضعیت موجود در جامعه توانسته است واقعیت های موجود در جامعه اش را با زبان شعر بیان کند. این پژوهش به روش تحلیلی محتوایی به مظاهر واقعگرایی در شعر ابو ریشه می پردازد و ابو ریشه را بعنوان اصلاح گر اجتماعی معرفی می کند. نظر به اینکه شاعر بیشتر به سبک رومانتیسم متمایل بوده، استخراج و تحلیل قصائدی که به سبک واقعگرایی سروده است، از اهداف این پژوهش می باشد؛ از جمله ی این واقعیت ها که شاعر به آن پرداخته است ترسیم چهره ی یتیم، جایگاه زن، بیان فاصله ی طبقاتی، تشریح اوضاع ملت و ... است که بطور مفصل به آن ها پرداخته ایم. *********************** کلید واژه ها: واقعگرایی، عمر ابو ریشه، شعر

مدایح نبوی با بعثت پیامبر اکرم-صلی الله علیه وسلم-در میان شاعران عرب پا به عرصه ی ظهور نهاد و در اواخر دوره ی عباسی به فن مستقلی در شعر عربی تبدیل شد. شاعران مسلمان ملت های دیگر نیز به پیروی از شاعران عرب، عشق ومحبت خود را در قالب مدایح نبوی به پیامبر اکرم نشان داده اند. نودهی (1756-1838 م) و محوی(1836-1906 م) دو شاعر برجسته ی کرد از مهمترین مدیحه سرایان در ادبیات اسلامی به شمار می آیند. قصیده های عربی نودهی وتخمیس ها و تشطیرهای او بر مدایح نبوی شاعران عرب شناخته شده ومشهوراند.محوی نیز به زبان کردی قصاید زیبایی در مدح پیامبر اکرم-صلی الله علیه وسلم- سروده است. از آنجا که این دو شاعر بزرگ عارف وصوفی اند، قصایدشان تحت تاثیر آموزه های عرفانی آنها ، شباهت های متعددی به همدیگر دارند.از سویی در مقایسه ی این مدایح می توان به تفاوت هایی نیز دست یافت. این شباهت ها وتفاوت ها را می توان در دوبخش اساسی مضمونی و ساختاری مورد بررسی قرار داد. این پایان نامه پس از نگاهی اجمالی به مدایح نبوی وسیر تحول آن در دو زبان عربی وکردی مدایح نبوی نودهی ومحوی را از نظر ساختاری و مضمونی مورد بررسی قرار می دهد. این پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی و با استفاده از ابزار کتب خانه ای انجام شده و مطالعه ای تطبیقی به حساب می آید.

رمان و رمان نویسی در عصر حاضر پیشرفت چشمگیری داشته است خصوصاً در ادبیات عرب به طوری که توانسته است تا حدودی جای شعر را بگیرد و به عنوان مهم ترین شکل ادبی دوره معاصر مطرح شود. «حنّا مینه» نویسنده معروف سوری (1924) که مشهورترین رمان نویس سوریه به شمار می آید، کمک زیادی به پیشرفت این نوع ادبی در سوریه و نیز سایر کشورهای عربی کرده است. او به عنوان بارزترین نویسنده ای که بیشتر از دیگر نویسندگان عرب به دریا پرداخته است، مطرح است. این نویسنده توانا در آثار خود به واقعیت گرایی روی آورده است و سعی نموده است که واقعیات جامعه را در آثار خود منعکس نماید. او مسائل متعددی را در آثار خود خصوصاً سه گانه «حکایه بحّار» مطرح می نماید که بارزترین آن ها عدالت طلبی و مبارزه در راه آزادی و وطن می باشد. شخصیت و شیوه بکارگیری آن به عنوان نقطه قوّت این نویسنده در نوشتن داستان هایش می باشد و با استفاده از شخصیت های ساده و قابل باور، توانسته است خواننده را به خود جذب نماید و هدف خود را با آوردن این گونه شخصیت ها به او القا کند. این شخصیت ها الهام گرفته از دنیای پیرامون نویسنده می باشند و او با به کار بردن شخصیت های ملموس و برگرفته از واقعیت در حقیقت بازتاب دهنده مسائل واقعی جامعه در آثارش است. حنّا مینه شخصیت های اصلی و فرعی داستان را به صورت پویا و ایستا و نیز به صورت شخصیت همراز، مخالف و یا یاری دهنده شخصیت اصلی به کار برده است. او از شیوه های مختلف شخصیت پردازی مستقیم و غیر مستقیم استفاده کرده است و نیز از نام، گفت وگو، قیافه ظاهری و رفتار و اعمال برای هرچه بهتر معرفی کردن شخصیت های داستانش بهره برده است تا خواننده شناخت بهتری از شخصیت ها به دست آورد.

ادبیات تطبیقی در عصر حاضر یکی از مهمترین روش های تحقیقی در ادبـیات جهـانی اسـت و روز به روز شکوفاتر مـیشود. معروف رصافی درگیر مسائل مربوط به کشورهای عربی و بخصوص کشور عراق بوده و ماموستا هه ژار نیز عمر خویش را در راه کُردها و کردستان گذرانیده است. این دو شاعر در یکی از مهم ترین دوره های جهان اسلام و شرق می زیستند که استعمار غرب؛ آمریکا و انگلیس، سعی و کوشش خود را برای سیطره بر شرق به کار می برد و برای رسیدن به این مقصود از هیچ کوششی دریغ نمی کرد. اشعار سیاسی و اجتماعی این دو شاعر به طور عمده مربوط به مسائل جامعه ای بوده است که مورد ظلم و تهاجم بیگانگان و حاکمان نالایق قرار گرفته اند. به این خاطر است که در بیشتر موضوعاتی که سروده اند دارای تفکر و نگرشی مشابه هستند. در این رساله به بررسی تطبیقی اشتراک و اختلاف محتوا و مضمون اشعار سیاسی و اجتماعی معروف رصافی و ماموستا هه ژار بر اساس مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی(تشابه و همانندی) و با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و ابزار کتابخانه ای پرداخته شده است.

زندگی انسان همواره با طبیعت پیوندوارتباط دارد،شاعران درهمه ی دوره ها همواره از طبیعت سخن گفته اندوهر کدام براساس ذوق واندیشه ی خود ومحیطی که در آن زندگی کرده اند،آن را توصیف کرده اند. شاعران،طبیعت را در عالم خیال به حرف می آورند تا پیام خود را به دیگران برسانند و آن را پناهگاه امنی برای خود بدانند. پرداختن به طبیعت در دوره های مختلف شعر عربی و فارسی ازآغاز وجودداشته است وتصاویری که شاعران از طبیعت ارائه داده اند با توجه به محیط زندگی وشرایط محیطی،از یکدیگر متفاوت است. شاعران همواره تصاویر متنوع و گوناگونی را دروصف طبیعت ارائه کرده اند. شاعران در هر دوره ای توانایی این را داشته اند که با نگاه به طبیعت تصویری بسیار زیبا از طریق اشعار خود منتقل سازند و باارتباط برقرار کردن با طبیعت تلاش کرده اند که به مانند موجودی زنده با آن همراه و همدم شوند.از جمله شاعرانی که به طبیعت با نگاهی متمایز می نگریستند: شاعران مکتب رمانتیسم بوده اند این شاعران به طبیعت و پدیده های آن نگاه تازه ایی داشته اند و درآثار خود طبیعت را زنده و زیبا دانسته اند و همچون پناهگاهی برای خویش تصویر کرده اند که در تنهایی، غم و غربت خود به آن پناه می برند این ویژگی رمانتیک ها درادوار مختلف و بین شاعران کشورهای مختلف مشترک بوده است.).نیماوشابی ازشاعران مکتب رمانتیک هستند،این دو شاعر با ایجاد ارتباط با طبیعت و مشارکت دادن حواس، طبیعت را خطاب و همانند جانداران با آن ارتباط برقرار می کنند.وصف طبیعت یکی از اهداف مهم در دیوان شابی است وی در همه ی اشعارش از طبیعت بهره برده و علاوه بر آن، به مانند شاعران دیگر براساس ذوق و میل خود به طبیعت گرایش داشته است همدلی و همرازی با طبیعت و باز نمودن احساسات و عواطف انسانی در آن از شاخصه های اصلی اشعار شابی است که در سراسر اشعار او به چشم می خورد. اما طبیعت در شعر نیما چون در دامان طبیعت رشد کرد شعرش رنگ اقلیمی دارد هر چند که از شاعران رمانتیک هم تأثیر گرفته است.. نیما با زندگی در کوهستان و درخت و جنگل های شمال ایران به طبع، ذهنی سرشار از جلوه های طبیعی محیط اطراف خود دارد و در شعرش بسیار از آن بهره می برد و شعر شابی نیز بستر مناسبی برای طبیعت گرایی است و با گریز از واقعیت در سایه ی احساسات خویش به طبیعت پناه می برد.شعر شابی و نیما نوعی رمانتیسم انقلابی و اجتماعی را نشان می دهدوشخصیت های آن بیشتر، مردم عادی اند و دراشعاشان مشخصاتی چون امید به آینده،خوشبینی،پیروزی واطمینان به آینده-ی روشن جلوه می کند که آن را در قالب عناصر طبیعت نشان می دهند.در شعر هر دو، طبیعت به تدریج به شکل سمبل و نماد در می آید و احساسات و عواطف خودرابا آن پدیده های طبیعی آمیخته می کنند. با نگاه به اشعار طبیعت دو شاعر تابلوی طبیعت در مقابل چشم آشکار می شود و آدمی هر کجا که حرکت کنداو را می بیند هر چنداین طبیعت رنگ هایش مختلف است. اشعار این دو، تجلی عناصر طبیعی و نشان از پیوستگی روح و جان آن ها با محیط زندگیشان است.بی شک اشعار طبیعت هر دوشاعر بازتاب محیط فردی و اجتماعی و روحیات و اندیشه های آن-هاست و بین دو شاعر با این که در برخی حالات تفاوت هایی است اما به طورکلی آن دو به یک زبان سخن می گویند.

تفسیر قرآن یکی از شاخه¬های مهم علوم قرآنی است که از همان سده¬های آغازین اسلام مورد توجه علمای مسلمان عرب و غیر عرب قرارگرفت. از جمله مفسران قرآن، عارفانی بودند که مسیر طریقت را طی کرده و به آن آشنا بودند. هر کدام از این عارفان به ذوق و مشرب خود اشارات و تعبیرات عرفانی را از آیات قرآن، بیان ¬داشتند. از جمله مهم¬ترین این تفاسیر عرفانی عبارتند از: تفسیر «لطایف¬الإشارات» از ابوالقاسم قشیری، تفسیر «روح البیان» از تألیف اسماعیل حقی بروسوی، و تفسیر «کشف¬الأسرار» از خواجه عبدالله¬ انصاری. در پژوهش حاضر، که هدف اصلی آن، پرداختن به جنبه عرفانی داستان حضرت موسی در سه تفسیر مذکور می¬باشد، سعی شده است: نخست، در مقدّمه ای، سه مفسر و تفاسیر و دیگر آثارشان و نیز مختصری از شیوه عرفانی آنها، به طور جامع، معرّفی شود؛ سپس، مختصری از شیوه پرداختن هر کدام از تفاسیر مذکور به آیات قرآن و به ویژه داستان حضرت موسی، سخن بیان گردد و آن گاه، بخش-های فراوان داستان آن حضرت از نظر عرفانی و از دیدگاه هر سه مفسر، شرح ¬داده ¬شود. به دنبال آن نیز مقایسه تفاسیر و برداشت نگارنده ارائه شده است. در این تفاسیر موسی هم¬چون سالکی به تصویر کشیده می¬شود که منازل، مقامات و احوال عرفانی را در خلال ماجراهای مختلف زندگی¬اش، پشت سر می¬گذارد تا به مرحله¬ای از عروج روحی می¬رسد که بین او و الله تعالی حجابی باقی نمی¬ماند. مفسر «لطایف الإشارات» بیشتر بر ملکات باطنی در سیر سلوک عرفانی تکیه کرده¬ است، در حالی ¬که مفسر «روح البیان» با نگاهی متفاوت، در بیشتر بخش-های داستان موسی(ع)؛ از موسی به موسای سرّ و از فرعون به فرعون نفس، یاد می¬کند و مفسر کشف الأسرار نیز با وجود اینکه حجم کمی از تفسیر خود را به تفسیر عرفانی آیات اختصاص داده، داستان موسی را در چهار سفر تعریف کرده است.

عرفان وتصوّف از واژگانی هستند که بیان¬گر شیوه ی زاهدانه براساس مبانی شرع جهت رسیدن به حقّ می باشند. برای تصوّف منشأهای زیادی ذکر شده است. اهل تحقیق، آن را برگرفته از تعلیمات اسلام می دانند اگر چه در طول تاریخش داد و ستدهایی با سایر مکاتب فکری و دینی داشته است. موضوع اصلی تصوّف در واقع عشق الهی است و یک سالک برای رسیدن به این مقصد باید مقامات زیادی را طی کند. در مسیر سلوک، واردات زیادی بر قلب سالک وارد می شود که کلمات از بیان این احوال قاصرند و مردمان نیز از درک آن ها ناتوانند به همین سبب صوفیان زبان صوفیانه و رمزی خاص خود را پدید آورده اند که در آن از اصطلاحات غزل عُذری و خمریّات رایج در ادبیات عربی بهره گرفته اند. عبدالغنی نابلسی از جمله شاعران صوفی قبل از نهضت ادبی است که برای بیان مقاصد صوفیانه اش از اصطلاحات خمری به شکل گسترده ای در اشعارش و به ویژه در « دیوان الحقائق و مجموع الرقائق» استفاده کرده است.نابلسیقبل از آن¬که یک شاعر باشد، یک مبلغ و مروج تفکر دینی و به ویژه اندیشه-های صوفیانه بوده است. اودر این¬کار از شعر شاعران خمریّه¬سرای دیگر مانند: «ابن عربی»، «ابن فارض» و «ابو الحسن شُشتری» و ... بهره گرفته است، امّا دنباله رو محض آن ها نبوده بلکه با خلق ترکیب های معنایی جدید، تلاش کرده که روح تازه ای به خمریّات صوفیانه بدهد. در خمریّات نابلسی موضوعات عرفانی زیادی مطرح شده امّا روح حاکم بر اشعار وی نظریّه ی «وحدت وجود» است که به دفاع از آن پرداخته و سعی کرده با آوردن مثال های عینی گوناگون آن را به مخاطبان خود بفهماند.

طنز شیوه¬ی بیانی خاص و کارآمدی¬ است که در ادبیات جهان جایگاه و منزلت ویژه¬ای دارد و شاعران در موارد بسیاری اعمّ از سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و دینی، با هدف اصلاح جامعه و رفع چالش¬های موجود از آن بهره می¬جویند. یکی از نتایج نهضت ادبی گسترش کاربرد نقد سیاسی و اجتماعی با استفاده از ابزار طنز می¬باشد. در این میان شاعران به عنوان طالب آرمان¬های اخلاقی و انسانی جامعه¬ی خویش، شعر خود را آیینه¬ی واقعی زندگی مردم، و زبان طنز را به عنوان یکی از موثرترین زبان¬ها در نقد رویدادهای اجتماعی و سیاسی به کار گرفتند. احمد شوقی ¬در دوران خفقان بار¬ سیاسی ¬و اجتماعی مصر، زمانی که استعمار در شیوه¬های گوناگون خویش بروز کرده بود و فضای جامعه آکنده از بدبختی و فساد بود، زبان به اعتراض می-گشاید و با بینش خاص خود به ریشه¬یابی معضلات سیاسی و اجتماعی جامعه¬ی مصر می¬پردازد و با اشعار طنز آمیز خود نسبت به حقایق و رویدادهای جامعه واکنش نشان می¬دهد. این پایان¬نامه همچنان که از عنوان آن مشخص است سعی بر آن دارد که با روش تحلیل محتوا و با رویکردی موضوعی اشعار طنزآمیز سیاسی و اجتماعی احمد شوقی را مورد بحث و بررسی قرار دهد. نتایج این پایان نامه نشان دهنده این است که احمد شوقی همچون دیگر شاعران متعهد به جامعه و ملت خود در جهت اصلاح سیاسی و اجتماعی به زبان طنز روی آورده و به گونه¬ای غیر مستقیم و حکیمانه در جهت اصلاح و ایفای رسالت ادیبانه¬ی خویش تلاش دارد. طنز های او که غالبا به جامعه و مشکلات اجتماعی می¬پردازد، غیر گزنده و ملایم است و بیشتر رویکردی سازنده دارد

ادبیّات تطبیقی از شاخه های نو ظهور پژوهش های ادبی است که همگونیها و ناهمگونیهای افکار اهل قلم و صاحب نظران ملل مختلف در آن نقد و بررسی می شود. فخر یا خودستایی، این زاده احساسات مشترک انسانی از جمله مواردی است که در ادبیّات تطبیقی قابل بررسی، و در ادبیّات کردی و عربی به لحاظ پیوندهای مشترک تاریخی و فرهنگی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. از آنجا که مطالعه تطبیقی ادبیّات به عنوان دیدگاهی ادبی و نقدی، مرزهای زبانی و فرهنگی ملّت ها را درنوردیده و موجب بررسی پیوندها و تأثیر و تأثر زبانها و ادبیّات ملل مختلف گردیده است، این پژوهش تلاش دارد به مقایسه تطبیقی میان دو شاعر فاخر کرد و عرب، نالی و متنبّی بپردازد و انواع فخریّاتشان را مورد بررسی قرار دهد. هم نالی و هم متنبّی در زمینه فخر اشعار زیبا و نغزی دارند، هر چند در ادب عربی بیشترین نوع فخر به اجداد و نیاکان می باشد، اما متنبّی بیشتر به خود فخر نموده تا نیاکانش. فخر ادبی از برجسته ترین نمونه های فخر در دیوان متنبّی است. نالی نیز زیباترین فخریّاتش، فخر به توانایی ادبی و شعریش می باشد. متنبّی و نالی، فخر را به گونه ای هنرمندانه در اشعار خویش به کار برده اند. در این پژوهش ادبیّات تطبیقی، چیستی فخر، انگیزه های سرایش فخریه و موارد اشتراک و اختلاف هر دو شاعر در فخریّاتشان، بر اساس تحلیل محتوا تبیین و تجزیه و تحلیل شده است.

یکی از شیوه های بررسی متون، مطالعه ی بینامتنی آن است، بینامتنی یکی از گرایش های نقدی جدید است که به ارتباط و تعامل بین متون می پردازد، به عبارت دیگر بینامتنی یعنی این که متن، حاوی متون فراوانی است که خود اینک متن جدیدی را تشکیل داده است. بینامتنی نظریه ای است که دراواخر دهه ی شصت مطرح شد و صورت گرایان طراحان اولیه ی این نظریه به شمار می روند. در شکل گیری این نظریه میخاییل باختین و بررسی های وی از رمان های داستایوسکی و تلاش های ژولیا کریستوا نقش ویژه ای ایفا کرده اند. قرآن کریم مضامین و داستان های آن از مهم ترین سرچشمه های ادب عربی می باشد که ادبای گذشته و حال از این منبع الهام گرفته اند. ابومعتوق نیز از قرآن به عنوان یک متن غایب در ضمن اشعار خود الهام گرفته است. در این نوشتار به بحث درباره ی بینامتنی دینی در دیوان ابومعتوق و بهره گیری وی از قرآن، متون و مفاهیم دینی پرداخته است. کلید واژه ها: قرآن، بینامتنی دینی، دیوان ابومعتوق، متون دینی

قرآن کریم از همان روزهای نخستین نزولش، در تمامی ابعاد زندگی مردم اثر گذاشت و حتی از این فراتر رفته و در ادبیات ملل مسلمان نیز تأثیر شگرف نهاد و این امر به تنهایی به ادبیات قدیم ختم نمی شود بلکه تأثیر انکارناپذیر قرآن در دوره معاصر و به ویژه در ادبیات معاصر عرب کاملاً مشهود است. یکی ازشاعران برجسته ادبیات معاصر عرب،حافظ ابراهیم می باشد. وی به واسطه ی حافظه قوی که داشت توانست بسیاری از آیات قرآن را از همان اوان کودکی حفظ نماید و در ایام شاعریش به کار گیرد. تأثیر پذیری حافظ از قرآن کریم در جای جای اشعارش به چشم می خورد. او با بهره گیری از قرآن و استناد به آیات توانست غرض خود را در جهت تأیید دیدگاه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... به انجام برساند. وی در سبک نگارش اشعارش از اقتباس لفظی به صورت عبارات (کامل و جزئی) و واژگانی و همچنین اقتباس معنایی و مفهومی بهره گرفته است. علاوه براین، از مهمترین سرچشمه هایی که او شعرش را بدان سیراب نموده، شخصیت های انبیاء است. او داستان انبیاء و شخصیت های قرآنی را در شعر خود بکار گرفته و از داستان حضرت یوسف، مسیح، موسی و سلیمان (علیهم السلام) برای توصیف ممدوح خود کمک می گیرد و در کل از رهگذر اقتباس آیات قرآن کریم اوضاع اجتماعی و سیاسی و فکری عصر خود را ترسیم می کند.

چکیده ندارد.

زیبایی شناسی در عرصه ادبیات، به طور کلی کشف زیبایی های نهفته در آن می باشد و این زیبایی بیشتر به وسیله عناصر صور خیال از قبیل: تشبیه، مجاز، استعاره، تشخیص، کنایه و ...، در شعر به وجود می آید. در این پژوهش سعی شده تا وصفیات ابن معتز از دریچه زیبایی صور خیال و تصاویر شاعرانه بررسی شوند تا در سایه آن، از میزان خلاقیت فنی و هنری شاعر، در عرصه صور خیال و تصویرگری و نیز شخصیت ادبی و حتی فکری و اخلاقی وی، پرده برداشته شود. ابن معتز در فن وصف و تصویرگری مهارتی بسیار شگرف دارد. وی در وصفیات خود بیشتر به امور حسی زندگی پرداخته و با استفاده از ابزار مهم تخییل، تصاویری زیبا و هنرمندانه از طبیعت ترسیم کرده است و به همین جهت او را شیخ توصیف کنندگان می نامند. وی توصیف گری چیره دست است که تصاویر طبیعت را با قلم شعر ترسیم می کند. یکی از اساسی ترین عوامل جاودانگی شعر و نیز نبوغ هنری ابن معتز، نوع نگرش وی به پدیده-هایی است که در پیرامون وی وجود داشته است. شاعر ساده ترین و زیباترین احساسات را در قالب بهترین تصاویر به مخاطبان منتقل می نماید و شدیداً به زیبایی و آراستن تصویر اهتمام می ورزد. خیال ابن معتز خیالی آسوده و بلند پرواز است که در سایه زندگی، در قالب تصاویری زیبا و هنرمندانه، آزادانه جریان دارد. عناصر تشکیل دهنده تصاویر در وصفیات وی به دلیل استفاده فراوان از فنون بیانی به ویژه تشبیه، استعاره، تشخیص و ...، از وسعت و تنوع بسیار برخوردار است.