چکیده در ایران بهویژه استان خراسان رضوی و reduviidae تا کنون بررسیهای انجام گرفته روی سنهای خانواده همچنین سایر کشورهای جهان بسیار اندک بوده است. این خانواده یکی از مهم ترین گروه سن ها می باشد که در حفظ تعادل طبیعی حایز اهمیت است. برخی از این سن ها شکارگر آفاتی نظیر شته ها، پسیل ها و تریپس ها می باشند. این تحقیق در فاصلهء زمانی 1386 تا 1388 به عمل آمد و روشهای مختلف نمونهبرداری در شهرستان مشهد و حومه آن بهکار گرفته شد و در نتیجه بیست گونه متعلق به چهار زیرخانواده و هشت جنس در موزه david redei شناسایی گردیدند. نمونه ها بعد از شناسایی مقدماتی جهت تشخیص یا تأیید به دکتر coranus subapterus تاریخ طبیعی مجارستان ارسال شد. در بین نمونه های جمع آوری شده گونه های oncocephalus squalidus ،holotrichius mesoleucus (kiritshenko, 1914) ،(de geer, 1773) برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. oncocephalus impictipes (jakovlev, و ( 1885 (rossi,1790) در coi به منظور مقایسه تنوع گونه ای و ژنتیکی، توالی ناحیه سیتوکروم اکسیداز یک معین گردید، توالی harpactorinae با توالی این ناحیه در سایر نمونه های زیر خانواده coranus subapterus جمعیت بومی مقایسه گردید.

چکیده خانواده سرخرطومی ها با حدود 60000 گونه در دنیا پرجمعیت ترین خانواده راسته سخت بالپوشان به شمار می رود.طی سال های 1388 و 1389 از مزارع چغندرقند شهرستان های مختلف استان خراسان رضوی بازدید به عمل آمد و با استفاده از دست و یا تله گودالی اقدام به جمع آوری نمونه های سرخرطومی گردید.در مجموع 24 گونه سرخرطومی متعلق به چهار زیر خانواده و پنج قبیله از مزارع چغندرقند به شرح زیر جمع آوری و شناسایی گردید.گونه های دارای یک ستاره و دو ستاره به ترتیب برای استان خراسان رضوی و ایران ثبت جدید می باشند: subfamily : lixinae,tribe:cleonini : adosomus strabus? ?(gyllenhal,1834), asproparthenis nubeculosus? ?(gyllenhal,1834) ; a .punctiventris (germar,1832) ; ammocleonus aschabadensis? (faust,1884) ; chromosomus fischeri(fahraeus,1842) ; conorrhynchus nigrivittis (pallas ,1781) ; c. faldermanni? ?(fahraeus ,1842) ; c. kindermanni? ?(faust ,1904) ; c. hololeucus? ? (pallas ,1781) ; c. verecundus? ?(faust ,1883) ; terminasiania granosa? ?( zoubkov ,1833) ; coniocleonus nigrosuturatus? (goeze ,1777) ; mecaspis darwini?? ?(faust ,1883) ; menecleonus lagopus? ? (fahraeus ,1842) ; m. anxius (gyllenhal ,1804) ; stephanocleonus vittiger? ?(fahraeus ,1842); tribe:lixini: lixus incanescens (boheman ,1835) ; l.desertorum? ?(gebler ,1830) ; l.cribricollis? ?(boheman ,1836) ; larinus bardus? ?(gyllenhal ,1842); subfamily : brachyderinae (entiminae), tribe : sitonini: sitona cylindricollis? (fahraeus ,1840) ; s .humeralis? (stephens ,1831) ; sub family : tanymecinae, tribe : tanymecini: tanymecus palliates? (fabricius ,1787) ; sub family : molytinae, tribe : mecysolobini: sternuchopsis carelini? ?(boheman ,1844).با در نظرگرفتن فراوانی گونه ها و غنای گونه ای سرخرطومی های جمع آوری شده از مزارع منتخب شهرستان چناران،شاخص تنوع زیستی شانون- وینر برای دو سال متوالی محاسبه شد.در این بررسی بیشترین مقدار شاخص تنوع در اواخر خرداد تا اوایل مردادماه مشاهده شد.در این بررسی گونه غالب منطقه adosomus strabus و گونه های lixus incanescens و asproparthenis nubeculosus در رده های دوم و سوم قرار داشتند.

مطالعه ی زنبورهای پارازیتوئید شته های درختان میوه هسته دار در مشهد و حومه در سال های 1388 تا 1389 انجام شد. زنبورهای پارازیتوئید شامل aphidius matricariae haliday ،a. transcaspicus telenga ،binodoxys acalephae marshall،b. angelicae haliday ، diaeratiella rapae m’intosh، froggatt ephedrus persicae ،lysiphlebus fabarum marshall وpraon volucre haliday و گونه های هیپرپارازیتوئید شامل alloxysta castanea hartig، asaphes suspensus nees، dendrocerus carpenteri curit، pachyneuron aphidis bouche،phaenoglyphus villosa hartig وsyrphophagus aphidovorus mayr بودند. زنبور(hymenoptera:figitidae) alloxysta castanea برای اولین بار از ایران گزارش می شود. شناسایی زنبورهای پارازیتوئید بر اساس خصوصیات ریخت شناسی نظیر رنگ بدن، تعداد حلقه های شاخک، تعداد مفصل های پالپ های آرواره ی پایین و لب پایین، پروپودئوم، رگ بندی بال جلوی و عقبی، ترگوم اول متازوما و ژنیتالیای ماده انجام پذیرفت. با استفاده از تصاویر میکروسکوپ الکترونی نگاره (sem) خصوصیات مرفولوژیک دقیق تر از جمله تعداد و چگونگی آرایش موها، شیارهای سطح پشتی و جانبی ترگوم اول متازوما، تعداد صفحات حسی طولی در شاخک مورد مطالعه قرار گرفت. در مطالعه ی مولکولی ناحیه ی ژنی its2 تکثیر و توالی یابی شد و تبارشناسی و تنوع ژنتیکی اعضای قبیله ی aphidiini (hym: aphidiinae) براساس توالی این ناحیه انجام گرفت. این بررسی نشان داد که قبیله ی aphidiini تک نیایی بوده و به دو زیرقبیله ی aphidiina و lysiphlebina تقسیم می شود. بر اساس نتایج این تحقیق، در بین زنبورهای پارازیتوئید، گونه یaphidius transcaspicus فراوان ترین گونه (62 درصد) است. این گونه، پارازیتوئید اختصاصی شته های جنس hyalopterus در تمام مکان های نمونه برداری بوده و در باغات میوه ی مشهد دارای پتانسیل بیولوژیک بالایی در کنترل شته ی hyalopterus pruni geoffroy می باشد. در این مطالعه، شته ی brachycaudus divericatae shap. برای اولین دفعه در دنیا به عنوان میزبان زنبور aphidius matricariae گزارش می شود.

کرم سفید ریشه، polyphylla adspersa از مهمترین آفات درختان میوه و سایر زیست بوم های کشاورزی در شمال شرق کشور می باشد. این آفت شرایط مطلوبی جهت کاربرد عوامل میکروبی را دارا است. بدلیل محدودیت کاربرد سموم شیمیایی در محیط خاک استفاده از عوامل بیولوژیک جهت کنترل این آفت توصیه شده است. در مطالعه حاضر تاثیر دو گونه از نماتود های بیمارگر حشرات بنام های heterorhabditis bacteriophora و steinernema feltiae روی لارو های سنین مختلف این آفت در شرایط آزمایشگاهی (دمای 2 ± 21 درجه سانتیگراد ورطوبت نسبی 2 ± 46%) مورد بررسی قرار گرفت. حداکثر مرگ و میر ایجاد شده روی لارو های سن یک کرم سفید ریشه توسط گونه h. bacteriophora در غلظت 877 لارو بیمارگر نماتود در هر سانتیمتر مربع سطح گلدان و گونه s. feltiae در غلظت 1579 لارو بیمارگر نماتود در سانتیمتر مربع سطح گلدان به ترتیب معادل 81 و 85 درصد حاصل گردید. بر اساس تجزیه ی پروبیت، شاخص lc50 برای نماتود های ذکر شده به ترتیب معادل 276 و 997 لارو بیمارگر نماتود در سانتیمتر مربع، بدست آمد. تجزیه رگرسیون لگاریتم غلظت و پروبیت درصد مرگ و میر، رابطه ی مثبت و معنی داری بین این دو متغیر را برای هر دو گونه نماتود نشان داد. بر اساس نتایج حاصل، گونه h. bacteriophora در مقایسه با گونه ی s. feltiae تاثیر بیشتری داشته و جهت بررسی های تکمیلی بعدی در شناسایی عامل موثر کنترل زیستی آفت پیشنهاد می شود. کلیه غلظت های نماتود های مورد مطالعه روی لارو های سن دو و سه کرم سفید ریشه، فاقد تاثیر بودند. بنظر می رسد لارو های مسن p. adspersa مقاومت نسبی محسوسی به هر دو گونه نماتود بیمارگر مورد مطالعه را دارا می باشند. همچنین در راستای این مطالعه، بیولوژی و مرفولوژی آفت میزبان در شرایط آزمایشگاه، مورد مطالعه قرار گرفت.

راسته ی بال غشاییان (hymenoptera) حدود 130 هزار گونه در جهان دارد و شامل شناخته شده ترین حشرات هستند، این گروه حشراتی نظیر زنبورهای عسل، خرزنبورها، مورچه ها، زنبورهای پارازیتوئید، زنبورهای میوه و ... را دربر دارد و مهم ترین و مفیدترین راسته ی حشرات برای انسان محسوب می شود. (مدرس اول، 1389). vespidae یکی از خانواده های مهم این راسته می باشد که نقش مهمی در کنترل زیستی حشرات ایفاء می کند. در این مطالعه زنبورهای این خانواده در شهرستان مشهد و حومه به صورت فونیستیک مورد بررسی قرار گرفتند. نمونه گیری به صورت هفتگی از هفت منطقه ی حومه ی مشهد (اسماعیل آباد، احمد آباد، گلمکان، طرق، مزرعه ی دانشکده ی کشاورزی، رضویه و بندگلستان) با استفاده از تور حشره گیری و به صورت تصادفی انجام گردید. نمونه ها با استفاده از کلیدهای شناسایی مربوط شناسایی شده و سپس توسط دکتر james carpenter از آمریکا و پرفسور josef gusenleitner از اتریش مورد تأیید نهایی قرار گرفتند. در شناسایی گونه ها ویژگی های ریخت شناسی داخلی و خارجی به ویژه قطعه ی زیرپیشانی، ژنیتالیای نر و لکه های روی متازوما مورد استفاده قرار گرفت. از نمونه های جمع آوری شده جمعاً 14 گونه به شرح زیر شناسایی شدند که گونه ی allodynerus dignotus از زیرخانواده ی eumeninae و vespula vulgaris از زیرخانواده ی vespinae برای فون ایران جدید می-باشند. polistinae: polistes gallicus, p. dominulus, p. dominulus bucharensis, p. wattii vespinae: vespula germanica, v. vulgaris*, vespa orientalis, dolichovespula sylvestris eumeninae: allodynerus dignotus*, delta dimidiatipenne, eumenes maditerraneus, ancistrocerus claripennis, euodynerus rufinus, katamenes dimidiatus.

بیدسیب‎زمینیphthorimaea operculella zeller (lep.: gelechiidae) یکی از مهم‎ترین آفات سیب زمینی است که کنترل شیمیایی آن به دلیل زیستگاه خاص آفت داخل غده، مبحثی چالش برانگیز می باشد. نماتودهای بیمارگر حشرات متعلق به خانواده های heterorhabditidae و steinernematidae به دلیل کنترل موثر آفات خاک زی (به ویژه آفاتی ساکن در زیستگاه های مخفی) در سال های اخیر، توجه فراوانی را جلب نموده اند، لذا مطالعه جاری باهدف بررسی حساسیت بیدسیب زمینی نسبت به نماتودهای بیمارگر حشرات در شرایط آزمایشگاهی (پتری‎دیش و زیستگاه شبیه‎سازی شده آفت) انجام پذیرفت. در این مسیر، تلاش گردید با جمع‎آوری و شناسایی گونه های بومی نماتودهای بیمارگر حشرات، توان بیماری‎زایی جدایه‎های بومی (در کنار جدایه‎های تجاری) روی مراحل خاک‎زی بید سیب‎زمینی تعیین گردد. جدایه های بومی نماتود طی سال های 1389 و 1390 از شهرستان مشهد جمع آوری شده و با استفاده از روش های سنتی و شیوه‎ی مولکولی مستند به تحلیل توالی ژن هایits و نواحیd2/d3 ژن 28s به عنوان steinernema feltiae filipjev, (دو جدایه، fum2 و fum3) و heterorhabditis bacteriophora poinar (fum7) شناسایی گردیدند. همچنین در این بررسی، دو گونه نماتود مرتبط با حشرات شاملoscheius tipulae lam-webster (fum9) و pristionchus pacificus sommer-carta-kim-sternberg, (fum5) نیز شناسایی گردید. تایید هویت تهایی گونه ی اخیر بر مبنای بررسی فیلوژنتیک (توالی dna نواحی its و 18s) به همراه تصاویر sem موید جدید بودن گزارش جنس pristionchus برای ایران می باشد. بررسی بیماری زایی چهار گونه ی s. carpocapsae (جدایه ی تجاری)، s. feltiae، s. glaseri و h. bacteriophora (نژادهای fum7 و تجاری) در غلظت های 0، 75، 150، 250، 375 و ijs/ml 500 (در یک میلی لیتر آب مقطر) در پتری دیش علیه لارو جوان (پنج روزه)، لارومسن (دوازده روزه) و پیش‎شفیره ی بیدسیب زمینی انجام پذیرفت. نتایج نشان داد که گونه ی s. carpocapsae و دو جدایه ی h. bacteriophora باعث بیشترین مرگ ومیر در مراحل زیستی آفت گردیدند. بررسی شاخص بیماری زاییlc50 آزمون پتری دیش روشن ساخت کم ترین lc50 به ترتیب مربوط به گونه ی s. carpocapsae (ijs/ml 64 lc50= در لارو جوان و ijs/ml 64 lc50=در لارو مسن) و جدایه ی تجاری h. bacteriophora (ijs/ml 81 lc50= در لارو جوان و ijs/ml 101 lc50=در لارو مسن) بود. در آزمون تکمیلی، سه جدایه که دارای بیشترین اثربخشی در آزمون پتری دیش بودند به منظور تعیین اثر زیستگاه آفت و نوع خاک (لومی، لومی-شنی و شنی) روی بیماری زایی نماتودهای بیمارگر حشرات علیه لارو جوان و مسن و پیش‎شفیره انتخاب شدند. آزمون مذکور در ستون خاک (رطوبت ده درصد) همراه غده با استفاده از غلظت‎های صفر، پانصد و دو هزار ijs در دو میلی لیتر آب مقطر انجام گرفت. در لارو جوان، جدایه‎های نماتودهای بیمارگر حشرات در خاک های سبک تر نسبت به خاک لومی، باعث مرگ و میر بیشتر لارو آفت شده بودند. در لارو مسن، گونه ی s. carpocapsae نسبت به دو جدایه ی h. bacteriophora باعث تلفات بیشتر در لارو مسن شد. پیش شفیره دارای بیشترین حساسیت نسبت به نماتود بود و در تمام تیمارها، تلفات بیش از هشتاد درصد بود. بیماری زایی بالای s. carpocapsae و h. bacteriophora (بیش از هشتاد درصد تلفات) روی مراحل نابالغ بید سیب‎زمینی و همچنین اثربخشی آنها در هر سه نوع خاک، موید آن است که دو گونه مذکور دارای این توان بالقوه هستند که به عنوان عوامل کنترل بیولوژیک در مدیریت این آفت مورد استفاده قرار گیرند، هرچند، ارزیابی های مزرعه ای نیز ضروری است.

کفشدوزک ها یکی از پرجمعیت ترین خانواده ها ازنظر تعداد گونه در راسته ی سخت بالپوشان (coleoptera) است و به علت نقشی مهم که در کنترل طبیعی آفات دارند، مورد توجه قرار گرفته اند. در این تحقیق کفشدوزک های شهرستان مشهد که بیش تر حشره خوار بودند، طی سالهای 1390 و 1391 از باغ ها، مزارع و گلخانه ها جمع آوری گردیدند. شناسایی اولیه نمونه¬ها باتوجه به خصوصیات ریخت¬شناسی و استفاده از¬ برخی منابع داخلی و خارجی و کلید شناسایی گوردن (1985) انجام شد. سپس هویت نمونه¬ها توسط پروفسور الدریک ندود در دانشگاه بوهمیای جنوبی کشور چک و پروفسور هلموت فورش در موزه¬ی حشره شناسی آلمان مورد تأیید قرار گرفت. در نهایت 23 گونه کفشدوزک تحت چهار زیر¬خانواده، شش قبیله و سیزده جنس شناسایی شدند که دو گونه¬ی آن با نام هایmader pharoscymnus brunneosignatusو scymnus mimulus capra and fursch برای ایران و گونه¬ی fabricius menochilus sexmaculatus برای استان خراسان رضوی جدید گزارش می¬شود. علاوه¬بر مشخصات ریخت¬شناسی گونه¬ها، کلید شناسایی برای گونه¬های جدید ایران تهیه شده است. هم¬چنین طی جمع¬آوری و بررسی افرادی از گونه¬یlinnaeus coccinella septempunctata پارازیتوئیدی از راسته¬ی دوبالان، خانواده¬ی phoridae و جنس phalacrotophora یافت شد. این گونه توسط پروفسور دیزنی از دانشگاه کمبریج انگلستان با نام علمی phalacrotophora fasciata fallen شناسایی و تأیید شد که پارازیتوئید شفیره¬ها است و جنس و گونه¬ی آن برای اولین دفعه از ایران گزارش می¬شود.

سوسک شاخک بلند رزاسه osphranteria coerulescens از آفات مهم درختان میوه¬ی مناطق سردسیری ایران می¬باشد که به کلیه¬ی درختان میوه متعلق به خانواده rosaceae حمله می¬کند. در این بررسی توان بیماری¬زایی دو گونه از نماتودهای بیمارگر حشرات heterorhabditis bacteriophora و steinernema carpocapsae علیه لاروهای سن آخر این آفت تحت شرایط آزمایشگاه ارزیابی شد. در آزمایش تشتک پتری، لاروها حساسیت بالایی به لارو بیمارگر هر دو گونه نشان دادند (65 تا 5/97 درصد مرگ¬ومیر)، اما قدرت بیمارگری ایزوله s. carpocapsae به شکل معنی¬دار بیش¬تر بود. هر دو گونه توانایی نفوذ به بدن میزبان و تولید مثل در بدن آن را داشتند، ولی تولید نتاج در بدن میزبان در گونه¬ی h. bacteriophora و توانایی نفوذ به بدن میزبان برای گونه¬ی s. carpocapsae به صورت معنی¬دار بیش¬تر بود. در آزمایش جلب روی محیط آگار، گونه¬ی s. carpocapsae به مقدار ناچیز به سمت علایم آفت و لارو galleria mellonella جلب شد، اما h. bacteriophora به صورت قابل ملاحظه¬ به ناحیه¬ی نگاه¬داری لاروها جلب شد. در ارزیابی توان بیمارگری با شاخه¬های بریده¬ی درخت زردآلو، هر دو گونه توانستند از توده¬ی فضولات لارو آفت در نوک شاخه عبور و به عمق دالان¬های لاروی نفوذ نمایند و بعد از یافتن موقعیت میزبان، به بدن آن وارد شده و آن را در زیستگاه طبیعی خودش از بین ببرند. مطالعه¬ی جاری توان بیماری¬زایی نماتودهای بیمارگر حشرات را در برنامه کنترل زیستی لارو سوسک شاخک بلند رزاسه نشان داد. انجام مطالعات تکمیلی جهت تایید امکان استفاده از این عوامل بیمارگر در مدیریت کنترل آفت تحت شرایط طبیعی ضروری است.

زیست شناسی و دشمنان طبیعی مگس عناب (carpomya vesuviana costa)، مهمترین آفت درخت عناب، طی سال های 93-1390 با انجام نمونه برداری های متعدد از مناطق مختلف شهرستان بیرجند و پرورش مراحل مختلف زیستی آفت در شرایط مزرعه و آزمایشگاه مطالعه شد. نتایج بررسی ها نشان داد که این حشره زمستان را به صورت شفیره در خاک سپری می کند. حشرات کامل از اواخر اردیبهشت ظاهر و به طور میانگین 6/6 روز بعد از ظهور جفت گیری می کنند. دوره جنینی 2 روز و میانگین دوره لاروی و شفیرگی (به جز شفیره های زمستان گذران) 8/7 و47/17 روز، طول عمر حشره کامل 22 تا 94 روز و طول دوره شفیرگی برای شفیره های زمستان گذران 8 تا 9 ماه برآورد شد. این حشره در شرایط منطقه، 1 نسل کامل و یک نسل ناقص در سال داشت. در این تحقیق 5 گونه زنبور پارازیتوئید برای مگس عناب به نام های cyrtoptyx lichtensteini (masi,1921)(hym.:pteromalidae); eurytoma sp.(hym.: eurytomidae); smicromyrme (astomyrme) nikolskajae (lelej, 1985) (hym.: mutillidae)?; smicromyrme (eremotilla) tekensis (skorikov, 1935) (hym.: mutillidae)?; coptera near . silvestrii (kieffer,1913)(hym.:diapridae)?. شناسایی شدند. دو گونه اول پارازیتوئید مرحله لاروی و سه گونه آخر پارازیتوئید مرحله شفیرگی هستند. یک گونه قارچ نیز با نام علمی clonostachys rosea (ascomycota: hypocreales)به عنوان بیمارگر مرحله شفیرگی شناسایی گردید. همه پارازیتوئید ها و پاتوژن ذکر شده، برای اولین بار در دنیا از روی مگس عناب گزارش می شوند. سه گونه زنبور که با علامت ? مشخص شده اند برای فون ایران جدید هستند.