چکیده ضلالت، فقدان هدایت است. اضلال به معنای امساک فیض الهی و واگذاری امر به خود شخص و سقوط او می باشد.اضلال به دو قسم تکوینی وتشریعی تقسیم می شود.اضلال تکوینی به خداوند استناد دارد.بدین معنا که هرگاه فردی با داشتن امکانات هدایت عمداًَ راه انحراف را برگزیندو از مهلت توبه استفاده نکند خداوند نورانیت اهتدا به او نمی دهد. به عبارت دیگرضلالت تکوینی دامن گیر انسان ضلالت پیشه ای می شود که با علم و اراده اش راه انحرافی را انتخاب می کند.اضلال تشریعی که به معنای قانون گذاری زیان بار و شقاوت مندانه می باشد به ساحت الهی راه ندارد یعنی خداوند هرگز به زشتی فرانمی خواند یا قانونی خسارت بار وضع نمی کند. قران کریم هدایت ناپذیری و بسته بودن دلهای کافران را با مصادیقی چون:طبع،ختم،سخط و...تعبیر کرده است.معاندان حقایق را نمی بینند یا مورد استهزاء، مکر و...قرار می دهند.کفر،شرک، ارتداد و...از عوامل زمینه ساز ضلالت می باشدوایمان تقوی توکل و...از جمله موانع ابتلا به اضلال می باشد. کلید واژه: ضلالت، هدایت، مکر، امهال، استدراج ، استهزاء .

سلام و لعن از مظاهر تولی و تبری است و کاربرد تقریبا مساوی سلام و لعن در قرآن کریم، بیانگر اهمیت یکسان این قسم از فروع دین است. برای دست یابی به جایگاه والای قرب الهی و اجتناب از آنچه منجر به دوری از رحمت خداوند می گردد، بررسی آیات سلام و لعن و عوامل زمینه ساز آن دو، ضروری است. ایمان، صبر و عمل صالح ازجمله عوامل سلام و کفر، نفاق، ارتداد، کتمان، ظلم، کذب، آزار پیامبر اکرم(ص) و ... از عوامل لعن در قرآن کریم محسوب می شوند. خداوند در قرآن کریم به اهل بهشت و برخی از انبیاء (ع) سلام کرده است که سلام خداوند و فرشتگان به پیامبر اکرم(ص) و موظف نمودن مومنان به این امر، نشان از عنایت ویژه پروردگار به آن حضرت است. قوم یهود، فرعون، عاد، ثمود، مدین، نوح، شیطان و ... نیز از مشمولین لعن در قرآن کریم به شمار می روند. برکت، امنیت و ... از آثار سلام و سخت شدن دل ها، مسخ و ... از آثار لعن است. از آنجا که در آیاتی از قرآن کریم، خداوند، برخی از انبیاء و فرشتگان از مصادر مشترک سلام و لعن معرفی شده اند. مومنان نیز باید به حبّ دوستان خداوند و دشمنی با دشمنان خداوند توجه ویژه داشته باشند.

چکیده: مصرف یکی از ارکان مهم نظام اقتصادی هر جامعه به شمار می آید که منشأ و خاستگاه آن، نیاز انسان است و خداوند جهت رفع این نیازها، نعمت هایی را آفریده است. مصرف نادرست زمینه ساز ضعف اقتصادی و فرهنگی است که سقوط معنوی فرد و جامعه را در پی داد. قرآن کریم مهمترین منبع برای کشف و استخراج اصول حاکم بر الگوی مصرف است. از منظر قرآن هدف نهایی مصرف، قرب الهی است و انگیزه های منفی همچون تفاخر و تکاثر نکوهیده است. حلال بودن و طیب بودن دو شرط اساسی مصرف است. قرآن ضمن تشویق به استفاده فردی از نعمت های الهی، به انفاق توصیه نموده است و از افراط و تفریط در مصرف نهی می نماید. اعتدال، حدکفاف، قناعت و صرفه جویی از اصول مصرف صحیح در اسلام است. کلید واژه: مصرف، حلال، طیب، حرام، اسراف، انفاق.

پیامدهای منفی تبلیغ و ترویج مصرف گرایی و تکاثرطلبی در دامان نظریه های سکولار، محیط زیست را به خطرانداخته و بخش های قابل توجهی از مردم را از آثار مثبت آن یعنی رفاه و برخورداری از مواهب الهی محروم کرده است که به تدریج باعث نگرانی اندیشمندان گردیده است. اسلام به عنوان یگانه مکتب متعالی و انسان ساز در مسیر هدایت انسان به سوی کمال، توجه خاصی به رفع حوائج مادی او دارد و الگوهای خاصی برای روابط نهادهای مختلف اجتماعی و اقتصادی در نظر گرفته است. یکی از این نهادها، نهاد تعامل انسان و جوامع انسانی با محیط زیست است. با توجه به ظهور انواع نظریات درباره تعامل انسان و محیط زیست در دوران معاصر، لزوم روشن ساختن جایگاه محیط زیست در اندیش? اسلامی امری ضروری است. در مکتب زیست محیطی اسلام، چنین ارتباطی توسط کسی مشخص می شود که خود، خالق کل عالم هستی است. مکتب زیست محیطی اسلام، تمام جنبه های انسان، محیط زیست و جهان هستی را در یک ارتباط هماهنگ و موزون در مسیر الهی، مورد توجه قرار می دهد. بنابراین در این مکتب، ضرورت صیانت از محیط زیست در موازنه با نظام هستی و در ارتباط با خالق این نظام جریان می یابد. اصول مکتب زیست محیطی اسلام با پشتوانه دینی، در عین حال که به ارتباطات انسان با طبیعت معنی می بخشد، این ارتباطات را آرمان ساز و تعهدآور می نماید. بر اساس نگاه توحیدی، تابلوی آفرینش(محیط زیست)، امانت الهی به دست بشر است. لازم? امانت، صیانت و حراست است. اگر انسان بر اصول فطرت و قوانین آفرینش گام بردارد، برکات الهی شامل حال او می شود و هرگاه بر خلاف قوانین آفرینش گام بردارد، نظام آراسته و صالح جاری به فساد می گراید و زندگی او را تباه می سازد. لذا بحران زیست محیطی، حاصل انحطاط انسان در عرصه محیط زیست است. در این راستا، تحقق نظام عادلان? زیست محیطی منبعث از آموزه های دینی و طراحی نظام اخلاق زیست محیطی فضیلت گرا به عنوان دو راهکار اساسی جهت صیانت از محیط زیست باید مورد توجه قرار گیرد.

چکیده: آرزو نعمتی الهی است که درهمه مراحل زندگی، یاریگر انسان در طی طریق تکامل و فتح قله های موفقیت بوده است. ازآنجا که آرزو، نوعی هدف گذاری است لذا نقشی راهبردی در اعتلاء و سعادت بشر ایفاء می کند.بالطبع، عدم رویکرد صحیح دراین زمینه، انسان را با مخاطرات جدی مواجه می سازد. نظر به اینکه منشاء پیدایش آرزو ، نیازهای انسان است ؛ برهمین اساس معرفت و شناخت دقیق نسبت به ذات اقدس الهی، نظام آفرینش و استعدادهای وجودی انسان، او را به نیاز های حقیقی خویش آگاه ساخته و به سمت گزینش آرزوهای سازنده سوق می دهد که سعادت و کمال وی را به همراه دارد؛ آرزوهای پیامبران الهی و مومنین ازاین دسته اند. سعی و تلاش، صبر و توکل بر خداوند، از جمله عواملی است که انسان را درراه رسیدن به این آرزوها یاری رسانده و در مقابل، جزع،کسالت و توکل بر غیر خدا از موانع رسیدن به اهداف والای انسانی است؛از سوی دیگر، عواملی نظیر شیطان، غفلت ، حماقت و... انسان را به آرزوهای بازدارنده همچون طول أمل مبتلا می سازد که درروایات فراوانی مورد نکوهش قرار گرفته است.ازجمله پیامدهای این آرزوها می توان به زوال عقل ، سوء عمل،تسویف توبه و شقاوت اشاره کرد.آرزوهای محال در آخرت را نیز می توان از پیامدهای آرزو های بازدارنده در دنیا به حساب آورد.خاندان عصمت و طهارت(علیهم السلام) برای مقابله با طول أمل ،انسان ها را به کوتاه کردن آرزو(قصرأمل) سفارش کرده واز یادمرگ به عنوان مهم ترین اسباب آن نام برده اند.ازجمله فوائد کوتاهی آرزو نیز می توان به بصیرت،زهد و نیکویی کردار اشاره نمود. کلید واژه:

ائمه معصومین«علیهم السلام» پیوند نا گسستنی با قرآن دارند و تنها مفسرین آگاه به همه معانی قرآن بعد از پیامبر اکرم(ص) هستند . از این روگفتارهای قرآنی ایشان از منابع مهم علم تفسیر به شمار می رود. امام موسی کاظم(ع)در طول 35سال امامت ، با وجود همه محدودیت ها به نشر تعالیم اسلام پرداختند.در کتب مهم حدیثی و تفاسیر روایی حدود دویست و هفتاد گفتار قرآنی از ایشان نقل شده است. بررسی های انجام شده در این پژوهش نشان می دهد که انواع گفتارهای قرآنی امام کاظم(ع) به لحاظ محتوایی عبارت است از:روایات تفسیری،روایات تأویلی،روایات جری و تطبیقی،استشهادات وروایات مربوط به علوم قرآنی. که بخش اعظم آن ، روایات تفسیری و استشهادات است. رویکرد ها و روش های امام کاظم (ع) در تفسیر آیات عبارت است از:روش تفسیر قرآن به قرآن ،روش تفسیر قرآن به سنت،روش تفسیر قرآن به لغت وروش تفسیر عقلی. کلمات کلیدی: امام موسی کاظم (ع)، گفتار های قرآنی ،روش های تفسیری، تفسیر ،

این پژوهش به بررسی چگونگی رفتار اصحاب شاخص حاضر در غزوات با محوریت اطاعت پذیری آنان از رسول خدا (ص) پرداخته است. کثرت جنگ های دوران اقامت پیامبر اکرم (ص) در مدینه و گزارش های تاریخی مربوط به آن، زمینه ی مناسبی جهت بررسی میزان همراهی و دسته بندی اصحاب فراهم ساخته است. این تحقیق با رویکرد توصیفی و دسته بندی اطلاعات و با قصد بسامد سنجی و یافتن زمینه ای جهت همبستگی میان سه متغیر پایگاه قبیله ای، سن و وضعیت اقتصادی و میزان همراهی اصحاب در غزوات، انجام گرفته است. براین اساس با بهره گیری از بن مایه های سنخ شناختی قرآن و الهام از برخی الگوهای سنخ شناسی جدید، به بررسی فراوانی اصحاب در یکی از پنج سنخ همراه کامل، همراه حداکثری، نیمه همراه، همراه حداقلی و غیرهمراه پرداخته شده است. با توجه به نتایج به دست آمده، بالاترین میزان فراوانی اصحاب با 49.2 درصد، مربوط به سنخ همراهان حداکثری است. سنخ همراه کامل 27.4 درصد ؛ نیمه همراه 9.7 درصد؛ همراه حداقلی، 8 درصد و غیرهمراه، 5.7 درصد از مجموع صحابه ی مورد بررسی در این پژوهش را تشکیل داده اند. فراوانی قحطانیان در دو گونه ی همراه کامل و همراه حداکثری 65.5 درصد و عدنانیان 34.5 درصد است. در سنخ اول، بالاترین میزان فراوانی با 47 درصد، مربوط به جوانان است. پس از آن میان سالان با 29.4 درصد در مرتبه ی دوم و سپس سال مندان با 11.8در مرتبه ی سوم قرار گرفته اند. همچنین رابطه ی معناداری میان میزان همراهی و وضعیت اقتصادی اصحاب حاضر در غزوات وجود دارد؛ حدود 53 درصد از همراهان کامل، دارای وضعیت متوسط اقتصادی هستند و حدود 85.7 درصد از غیرهمراهان از وضعیت بالای اقتصادی برخوردارند.

چکیده یکی از کار آمدترین روش ها ی تربیتی روش تربیت از راه عبرت آموزی است. به دلیل ارزش والای این روش وتأثیر آن در تربیت انسان های مومن وخردمند، قرآن کریم از این روش استفاده کرده است.همچنین در سنت معصومین? از جمله در سخنان امام علی? در نهج البلاغه به طور گسترده به کار رفته است."عبرت" بروزن فِعلَه از ریشه "عبر"به معنای نفوذ درچیزی است.و حالتی است که انسان را از شناخت محسوس به نا محسوس و از امور مشهود به نا مشهود می رساند و با واژه های "آیه"،"تذکر"،"مثل"،"نکال" و"موعظه" قریب المعنا می باشد.تاریخ و سنن گذشتگان، شگفتی های خلقت،خصوصیات دنیا و مرگ منابعی است که در صورت توجه به آن ها، می توان به عبرت رسید.تنها انسان هایی می توانند از منابع فوق عبرت گیرندکه اولاًاز عقل و خرد استفاده کنند و زمینه هایی چون ایمان، تقوا، یقین، خشیت،انابه و صبر و شکر و عبادت را در وجود خود تقویت کنند. وثانیاً صفاتی همچون کفرورزی، استکبار،تعصب نابه جا،تقلید کورکورانه و دنیاگرایی، طول امل و پیروی از هوا و هوس و ارتکاب گناهان را در وجود خود از بین ببرند. زیرا مداومت بر گناه موجب زنگار دل و بروز غفلت میگردد وغفلت بزرگترین مانع برسرراه عبرت آموزی است.انسان عبرت آموخته می تواند از آثار آن در زندگی دنیا بهره مند شده و در آخرت نیز در جوار رحمت پروردگار به سلامت و سعادت برسد. پیامدهای عبرت عبارتند از: هدایت،اعتقاد به معاد، دوستی و ولایت خدا،تقوا،تسلیم وشکروبصیرت. واژگان کلیدی: قرآن، نهج البلاغه،عبرت،عبرت آموزی، آیه،تفکر، تاریخ، شگفتی های خلقت، بصیرت ?

به سوره هایی که سجده واجب در آن است،"سور عزائم" اطلاق می شود. این سوره ها از دیدگاه دانشمندان امامیه عبارتند از:"سجده، فصلت، نجم، علق". تناسب میان مجموعه ای از سور یکی از انواع تناسب است. در این پژوهش با توجه به سیاق آیات، تفسیر و ارتباط بین آیات یک سوره، به بیان گونه هایی از تناسب در سور عزائم پرداخته شده است. دلیل وجوب سجده در سور عزائم علاوه بر روایات، فضای نزول سوره، و لحن آیات سوره است که این ویژگی در سوره های مستحب وجود ندارد. آیات واجب السجده در راستای محور سوره است. زیرا در هر سوره، بخشی از آیات به لحاظ درونی و ارتباط نزدیکی که با یکدیگر دارند، ذیل یک محور فرعی قرار می گیرند. و این محور ها در یک نکته اساسی که هدف و غرض اصلی سوره را تشکیل می دهد مشترکند. سجده، محور اصلی سوره سجده است،مبارزه با تکبر، محور اصلی سوره فصلت است. این محور در سوره نجم توجه به مسئولیت انسان است. و در سوره علق، درمان سرکشی انسان با سجده است. وجه مشترک این مجموعه عبارت است از: مکی بودن،امر به سجده، بیان معاد و نشانه های توحیدی، انذار و صفات معرضین از آیات الهی .

چکیده پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) از سویی اسوه و الگویی حسنه و بهترین نمونه عملی در تمام شئونات زندگی ، برای مسلمانان و بلکه تمامی انسان ها معرفی شده اند . از سویی دیگر ، سیره اخلاقی ایشان در راستای عمل به قرآن بوده است ؛ از این رو شناخت سیره اخلاقی و رفتاری ایشان بر شناسایی ملاک های صحیح ، بهترین راهنما خواهد بود . نظر به رابطه تنگاتنگ قرآن و حدیث و نقش تربیتی پیامبر(ص) در راستای آموزه های مربوط به خانواده در قرآن ، این پژوهش برای دستیابی به شاخصه های رفتار صحیح خانوادگی ، به بیان سخنان پیامبر(ص) در مورد خانواده و رفتار ایشان با همسران و فرزندانشان اختصاص یافته است . ضرورت این پژوهش به جهت اهمیت سلامت اخلاق خانوادگی و نقش آن در تأمین سلامت اجتماع است . .....

چکیده: عبادت از مهم ترین آموزه های قرآن وتورات است که رهیافت بررسی تطبیقی این مقوله ، دست یابی به نکات اشتراک وافتراق اسلام ویهودیت است. عبادت در قرآن و تورات همان اطاعت کامل و از روی میل ورغبت در مقابل خداوند است،که از آثار آن نزول برکات است. در قرآن عامه مردم به عبادت خدا دعوت شده اند درحالی که یهود عبادت خدارا مختص به خود می دانند.طهارت به عنوان آمادگی برای عبادت وتقرب از مفاهیم مشترک است ودر هردو دین برغسل و وضو تأکید شده است.هرچند تیمم مختص اسلام است. نماز عبادتی است که در اسلام ویهود در آن بیشترین اشتراک را دارند؛هرچند در تورات نص صریحی در باره ی نماز وجود ندارد.روزه در هردو کتاب به معنی پرهیز از خوردن وآشامیدن است. در قرآن فلسفه روزه ،کسب تقوا واما در تورات ،اغلب روزه به منظور یادبود حوادثی است که در گذشته اتفاق افتاده است. تشریع جنگ ابتدایی و دفاعی ،وجود هدف مقدس ورهبری الهی در جنگ از جمله مشترکات قرآن وتورات در زمینه جهاد است. اعتکاف عبادتی مختص به اسلام است که در شریعت یهود بدان توجهی نشده است.به وجوب حج در قرآن وتورات اشاره شده وبزرگترین اجتماع مسلمانان ویهود در این عبادت نمود پیدا می کند، اما حج یهودیان در ظاهر شباهتی به حج مسلمانان ندارد. قربانی که عبادتی است برای تقرب به خدا ، در هردو شریعت با اعیاد بزرگ پیوند دارد ودر شریعت یهود تنوع قربانی به چشم می خورد ودر بیان پیامبران نزدیک به ظهور مسیح منسوخ شده است.

ایمان به غیب از آموزه های مشترک قرآن و عهد عتیق است، از آنجا که خداوند، عالم مطلق به غیب است، بر اساس اراده خویش بخشی از خبرهای غیبی خود را در اختیار بشر قرارمی دهد. خبر دادن از غیب انواعی دارد: یک نوع آن را نبی الهی بر عهده دارد که نبوت و در عهد عتیق "نِووئا"(????????) نام دارد، نوع دیگر را جادوگر انجام می دهد که سحر و در عهد عتیق "نَحَش" ((??????) گویند و "قِسم" ((?????) غیبگویی استکه تنها در عهد عتیق آمده است. انبیاء در هر دو کتاب واسطه خبر غیبی هستند و از ویژگی علم و عصمت برخورداراند، دارای مراتب و درجاتی هستند و از راه مستقیم و غیر مستقیم به غیب دست می یابند. در عهد عتیق نبوت دروغین، آن هم به طور گسترده، نبوت گروهی و نبیه(پیامبر زن) وجود دارد.در هر دو کتاب َاخبار غیبی از مبدئی به نام عالم غیب سرچشمه می گیرد و به انواع گذشته، حال و آینده این جهانی و آن جهانی قابل تقسیم است و مخاطبان اَخبار غیبی عام و خاص هستند. اَخبار غیبی در عهد عتیق به اخبار قبل از اسارت، حین اسارت و بعد آن نیز قابل تقسیم است و محدود به گروه ها و زمان خاصی است. نوح، ابراهیم،لوط،یوسف، موسی، داود، سلیمان و یونس (علیهم السلام) انبیائی هستند که در هر دو کتاب از آنان خبر غیبی نقل شده است، اما تنها در قرآن اخبار غیبی بسیاری از رسول خدا(ص) نقل شده است، هم چنان که فقط در عهد عتیق اخبار غیبی اشعیا، ارمیا و حزقیال آمده است.

مطابق آموزه های قرآن و عهد عتیق رحمت خداوند بر غضب او مقدم است امّا گاهی عصیان بندگان زمینه ساز قهر الهی می شود.در تاریخ پر فراز و نشیب قوم بنی اسرائیل جلوه مهر و قهر خدا بسیار برجسته است. در این تحقیق تاریخ بنی اسرائیل به پنج دوره تقسیم شده است . هدف از این پژوهش مقایس? مهر و قهر خدا به بنی اسرائیل در قرآن و عهد عتیق و عبرت آموزی از آن است. در دور? سکونت در مصر نجات موسی(ع) و به دنبال آن نبوّت او برای رهبری بنی اسرائیل و پیروزی بر ساحران از موارد مشترک مهر خدا به این قوم در دو کتاب است. در این دوره قهر الهی شامل فرعونیان می باشد.در دور? خروج از مصر مهمترین لطف الهی خروج معجزه آسای این قوم از مصر و نجات از فرعونیان است. و مهمترین قهر مشترک سرگردانی چهل ساله در پی گوساله پرستی بنی اسرائیل و مسخ شدن به علت تجاوز از حکم روز شنبه است. تشکیل حکومت قدرتمند، پیروزی بر دشمنان و الطاف ویژ? الهی به داوود و سلیمان از بارزترین الطاف مشترک در قرآن و عهد عتیق در دور? ورود به کنعان و تشکیل حکومت است. مطابق عهد عتیق بنی اسرائیل در این دوره حوادث ناگواری مثلِ ویرانی اورشلیم، قبول نشدن قربانی، غضب بر داوود و سلیمان و مرگ پادشاهان را به خود دیدند. در قرآن کریم مطلب صریحی در مورد دور? اسارت وجود ندارد امّا در عهد عتیق به مواردی از قهر الهی در این دوره اشاره شده است که خشکسالی و قحطی، پراکندگی بنی اسرائیل در زمین و زلزله از مهّمترین مصادیق آن است. قرآن به دور? بازگشت از اسارت که با قطع وحی به عزرا و نحمیا و مرگ ایشان به پایان می رسد، نیز اشاره ای نکرده است.در عهد عتیق مهر خدا در این دوره نمود بیشتری دارد تا قهراو

شناخت اسامی و اوصاف روز قیامت از مهم ترین راه های شناسایی این روز عظیم است. توجه به پیوستگی این اسامی و اوصاف چهره ای روشن از قیامت ارائه می دهد و مضامین نهفته در این اسامی و اوصاف را جهت هدایت و بهره گیری از این معارف در زندگی دنیا، آشکار می کند. تعداد اسامی قیامت که به طور صریح در قرآن از آن ها یاد شده بیست و یک نام است. برخی از این اسامی مانند القارع? ناظر بر حوادث قیامت است. برخی دیگر مانند یوم الحسر? حاکی از حالات مواجهه ی انسان با پدیده های قیامت است. شماری از اسامی مانند الحاق? ناظر بر برخی از اسماء و صفات خداوند سبحان است. قرآن از طریق هر یک از اسامی روز قیامت، بُعدی از ابعاد این روز عظیم را برای مخاطب خویش ترسیم می کند از کنار هم گذاردن این اسامی تصویر کاملی از روز قیامت به دست می آید. اوصاف روز قیامت، حوادث واقع در روز قیامت، احوال گوناگون انسان ها و سرانجام کار نیکوکاران و تبه کاران در آن روز را بیان می کند. اوصاف قیامت، به شرح و بسط حقایق و رویدادهایی می پردازد که اسامی به آن اشاره دارد. به این ترتیب عناوین و اوصاف قیامت هم چون یک مجموعه ی به هم پیوسته هستند که با یکدیگر تناسب و ارتباط دارد. پیوستگی میان آیات مشتمل بر اسامی و اوصاف روز قیامت با آیات پیشین و پسین خود بُعد دیگری از پیوستگی است که این تحقیق بدان پرداخته است. اغلب این آیات به اثبات معاد می پردازد. پر بسامدترین برهان مطرح شده، برهان قدرت است. برهان حقیقت و برهان حکمت نیز بسیار مورد تاکید است.

چکیده امور خلاف عادت، اموری است که بر خلاف جریان عادی طبیعی به وقوع می پیوندد. در قرون اخیر با توجه به پیشرفت علمی، در تحلیل امور خلاف عادت نظرات گوناگونی پدید آمده است. سه تفسیر قرن چهاردهم، تفسیر القرآن و هو الهدی و الفرقان، المنار و المیزان نگرش متفاوتی نسبت به این امور دارند. سید احمدخان خلاف عادت را خلاف نظام عادی علی و معلولی تلقی کرده ؛ از این رو معجزات را به اموری طبیعی تأویل نموده است. در نگرش المنار خلاف عادت حقیقی، به دو بخش تکوینی، و روحانی تقسیم می شود که تکوینی آن فعل خدا و با قدرت محض اوست و روحانی آن بر اساس سنت خدا در عالم ارواح و بر خلاف سنت های معروف در نزد مردم است. مفسران المنار در بیشتر معجزات به ظاهر آیات پایبند بوده اما برخی خلاف عادات را به غیرظاهر تأویل می کنند، تا آن را معقول نمایند. تفسیر المیزان با التزام و پایبندی به ظاهر آیات از تأویل خلاف عادات خودداری نموده، و تصریح کرده است معنایی که قرآن در اثبات آن ظهور دارد، پذیرفتن آن بر ما لازم است، گرچه عقل نتواند آن را اثبات کند. در نگرش علامه، خلاف عادات دارای سببی ماوراء طبیعی و تجربه نا پذیر است، از این رو علوم تجربی توانایی نفی و یا اثبات آن را ندارد. علامه طباطبایی امور خلاف عادت و معجزات را به سه دسته ی معجزات نشان پیامبری، معجزات درخواستی، معجزات مربوط به اتمام حجت یا ضروری تقسیم می کند، که در این پژوهش مصادیق آن طبق دیدگاه های مفسران فوق به صورت تطبیقی بررسی شده است. کلید واژه ها: تفسیرالقرآن و هوالهدی و الفرقان، تفسیر القرآن الحکیم (المنار)، المیزان فی تفسیر القرآن، خلاف عادات الهی، معجزه.

هدف از خلقت انسان رسیدن به مقام انسان کامل است.انسان کامل کسی است که وجودش، سبب بقاء عالم است. امام سجاد(علیه السلام)دیدگاه خویش را در مورد انسان کامل در قالب ادعیه و مناجات ها بیان نموده اند و اهل بیت(علیهم السلام) را به عنوان مصادیق انسان کامل معرفی نموده اند.برای رسیدن به این مقام، باید از موانعی گذشت.از منظر امام سجاد(علیه السلام) برخی از این موانع عبارت است از:کفران نعمت،نسیان،غفلت،عجب و سرزنش گنهکاران. کفران نعمت، انسان را به مرتبه چهار پایان می رساند.غفلت ،نسیان و سرزنش گنهکاران، سبب عدم رسیدن به درجات صالحین می گردد و با عجب عمل انسان تباه می گردد. برای رسیدن به این مقام،عواملی نیز موثر است. عوامل رسیدن به این مقام از منظر امام سجاد(علیه السلام)عبارت است از:کظم غیظ، حسن خلق،خیرخواهی در برابر بدان،بخشش در برابر بخیلان و....عوامل نامبرده، در حیطه مکارم اخلاق گنجانده شده است. متخلق شدن به مکارم اخلاق، وجه تمایزی میان انسان کامل با سایر انسان هاست و سالک طریق با مزین شدن بدین صفات، می تواند به حد اعلای انسانیت، نائل گردد

«ملکوت» از آموزه های مشترک و دارای حیطه ی معنایی وسیعی در قرآن و اناجیل است . در قرآن کریم ، «ملکوت» به معنای اولیه ی «مُلک عظیم» و معنای خاص «باطن» و بخش تدبیرکننده و الهی نظام هستی است که مراتبی هماهنگ با مراتب نزول امر الهی دارد . در اناجیل ، «ملکوت» به معنای اولیه ی «امر ملوکانه » و «قلمرو حکومت الهی» و دارای دو جنبه ی اساسی حال و آینده است. ملکوت آینده با ظهور پسر انسان در آخرالزمان مرتبط است که با ماموریت عیسی و در شخص او آغاز شده و امروز از نظر روحانی وجود دارد . این رساله به مقایسه ی معنا و ویژگی های ملکوت و نیز عوامل و آثار دستیابی به آن پرداخته است . در خصوص مقایسه ی این اصطلاح شایان ذکر است که «ملکوت» در قرآن و اناجیل قابل دستیابی در حیات دنیوی و اخروی است . در قرآن از این امر با تعبیر «نظر» و «رویت» و در اناجیل با تعابیر «ورود»، «جستجو»، «مالکیت» و «دیدن» ملکوت یاد شده است . دستیابی به آن در قرآن با شهود قلبی و در اناجیل از طریق جسم میسر است .هر چند در تفاسیر عرفانی اناجیل که ملکوت را «وحدت با خداوند» می دانند این دستیابی از طریق شهود ممکن می شود. «ایمان» ، «عمل صالح» ، «احسان» و «تزکیه ی نفس» از عوامل مشترک دستیابی به ملکوت در هر دو حوزه است اما «فقر» و «رنج» از عوامل مختص اناجیل و «توحید» و «هدایت تکوینی» ، مختص حوزه ی قرآنی است. از آثار دستیابی به ملکوت ، «حیات جاوید» ، «شناخت خدا» و «نجات» را می توان نام برد که در قرآن و اناجیل مذکور است؛ در این میان «یقین» ، «ترفیع درجات تکوینی» و «توحید» از آثاری است که تنها در قرآن و «برقراری عدالت جهانی» و «بهره مندی از رابطه ی پدری» تنها در اناجیل آمده است. در قرآن ملکوت حقیقتی است ثابت ، ماوراء طبیعی و عاری از مکان و زمان و تنها برای خداست اما در اناجیل وابسته به زمان و شخص عیسی است .

مفهوم صبر از برترین و جامع ترین فضائل اخلاقی و معنوی است که اهمیت و جایگاه ویژه ای در آموزه های اسلامی دارد. این فضیلت انواع و مراتب مختلفی را شامل می شود. در پژوهش حاضر با توجه به بافت و سیاق آیات، روابط معنایی صبر با سایر مفاهیم همجوار در دو حوزه اصلی مفاهیم موافق و مفاهیم مخالف، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. ایمان، تقوا، یقین، شکر، توکل، مغفرت از جمله مفاهیم موافق صبر است .صبر با مفاهیمی چون جزع، استعجال و ضیق صدر دارای تقابل معنایی است. ایمان عمده ترین و بنیادی ترین مفهومی است که با مفهوم صبر رابطه معنایی دارد وبا آن رابطه ای دوسویه دارد، به گونه ای که از یک سو صبر مبتنی بر ایمان و عقیده است و بر اساس آن شکل می گیرد. از سوی دیگر تحقق فضیلت صبر در انسان با زدودن آلایش های قلب، سبب زیادت ایمان می گردد. عمده ترین مفهوم مقابل صبر جزع است که به عنوان آفتی برای فضیلت صبر به شمار می آید. پ

چکیده تدبیر و عاقبت اندیشی در سعادت دنیا و آخرت انسان نقش بسزایی دارد. پژوهش حاضر به بررسی این موضوع از منظر قرآن پرداخته است. نظر، حیله، تلطّف از مهم ترین واژه های قرآنی مترادف تدبیر است. تدبیر ممدوح تدبیری است که موجب تقرّب به خداوند می شود. و تدبیر مذموم تدبیری است که خدا در آن نقشی ندارد. به عبارتی نزدیکی به خدا و دوری از او ملاک تقسیم تدبیر به ممدوح و مذموم است. هریک از این دو نوع تدبیر دارای ابعاد فردی، خانوادگی و حکومتی است. برخی از زمینه های تدبیر ممدوح عبارت است از توجّه به مبدأ، توجّه به معاد، انتخاب هدف عالی، تفکّر، برنامه ریزی. از مهم ترین پیامدهای تدبیر ممدوح، یاری و هدایت خداوند، بصیرت یافتن در امور، امنیّت و آرامش است. برخی موانع تدبیر صحیح و یا به عبارتی زمینه های سوء تدبیر عبارت است از غرور و تکبّر، جهل،کفر، دنیا پرستی. از مهم ترین پیامدهای تدبیر مذموم از بین رفتن عقل، اضطراب، نابودی اعمال، پشیمانی است. تدابیر حضرت یوسف(ع) و حضرت ابراهیم(ع) مصادیقی از تدابیر ممدوح و تدابیر اصحاب فیل و قارون نمونه هایی از تدابیر مذموم است که در قرآن به آن اشاره شده است. کلید واژه ها: تدبیر فردی، تدبیر خانوادگی، تفکّر، عاقبت اندیشی

رسول در قرآن دارای دو وجه معنایی است. 1رسول بشری 2 رسول ملکی. واژه رسول با واژگانی چون الله، ارسال ، اطاعت و ... دارای رابطه همنشینی است و با واژگان نبی، مرسل، بشیر ، نذیر و ... رابطه جانشینی دارد. رسول کسی است که رسالت خود را پیوسته و در بالاترین حد ممکن طوری که فارتر از آن ممکن نباشد ابلاغ می کند.

فوز ابدی مهم ترین مسأله حیات برای ابنای بشر است. حتی آنان که به نظام های الهی اعتقادی ندارند در جستجوی سعادتی کامل و ابدی هستند. فائزون کسانی هستند که در بستر وحی توانسته اند به سعادتی جاودانه دست یابند. در قرآن کریم در چهار سوره از لفظ فائزون استفاده شده است، که فوز را در سیمای دست یابندگان به آن به تصویر کشیده است. در هر یک از سوره های توبه، مومنون و حشر، به بیان مرحله ای از مراحل ایمان آوردنِ فرد، و مواجهه وی با مشکلات مربوط به آن نوع خاص از ایمان، فضای اجتماعی موجود در آن مرحله و همچنین تبیین گزاره های کاربردی برای فائز شدن در این موقعیت مومن پرداخته است. سوره نور نیز به معرفی فائزون پرداخته است. این سوره فائز شدن را در فضای زندگی همراه با عفاف و سالم جنسی تبیین می کند و دستورالعمل های کلی و جزئی در راستای حفظ و ایجاد عفاف در شئون مختلف فردی، خانوادگی، اجتماعی و حکومتی ارائه کرده و اهمیت عفاف را به عنوان مسأله ای عنوان می کند که خود جدا از سایر مسائل ایمانی، فرد را در زمره فائزون قرار می دهد. کلید واژه ها: فوز- ایمان- نفاق- کفر- عفاف

یکی از روش های ویژه قرآن داوری قاطع نسبت به اقوال و آرایی است که از دیگران نقل می کند. بدین معنا که سخن حق را تایید و سخن کذب و باطل را رد و ابطال می نماید. این پژوهش به منظور الگوقرار دادن قرآن در داوری صحیح نسبت به سخنان دیگران، به بررسی داوری قرآن نسبت به اقوال مسلمانان پرداخته است. ابتدا سخنان مومنان بررسی شده است که خود شامل مومنان حقیقی و افراد ضعیف الایمان هستند. اظهار ایمان، اعلام اطاعت حقیقی، دعا، اذعان به خیر بودن قرآن، تصدیق وعده های الهی و سخن نیکو در برابر جاهلان نمونه هایی از گفتارهای نقل شده از مومنان حقیقی است که قرآن با شیوه های "سکوت و رد نکردن آن"، "ذکر صفات پسندیده مومنان"، "مدح و تقدیر ازآنها"، "جزای دنیوی و اخروی" این اقوال را تایید می نماید. سخنان نادرست درباره جهاد، اظهار تمایل به دشمنان و تکذیب وعده های الهی از مهم ترین اقوال ضعیف الایمان ها است که در قرآن با عنوان "الذین فی قلوبهم مرض" از آنان یاد شده است. قرآن با توجه به ضعف ایمان آنها به "تبیین مسائل"، "روشن ساختن حقایق دینی" و "تاکید بر اصول اعتقادی" می پردازد. نفی ایمان از دیگران، تهمت به دیگر مسلمانان و ادعاهای بی عمل، از سخنان نادرست مومنان است که قرآن ضمن مردود شناختن آن، به مومنان سفارش می کند که از مسیر اصلاح خارج نگردند. از آنجا که از نظر آموزه های اسلامی هر کسی که شهادتین را بر زبان جاری سازد، مسلمان نامیده می شود، سخنان منافقان نیز بررسی شده است. گرچه اسلام آنها ظاهری بود، امّا احکام دنیوی اسلام شامل آنها نیز می شد. منافقان گاه ادعای ایمان، اصلاح گری و نیکوکاری دارند؛ زمانی نسبت به خدا و رسول(ص) سخنان نادرستی از آنها نقل شده است وگاه به تحقیر مومنان می پردازند که قرآن با شیوه های "افشاگری صریح"، "تاکید بر کذب و باطل بودن سخن"، "مذمت و توبیخ " و "تهدید به عذاب"، سخنانشان را رد نموده است. واژگان کلیدی: قول، داوری، مومنان حقیقی، ضعیف الایمان، منافقان

"فرهنگ "هویت یک ملت است که بخش عمده آن ، عقاید و اخلاقیات فرد یا جا معه است. درطول تاریخ بسته به سیر صعودی یا نزولی فرهنگ، بشر در مسیر تکامل و یا انحطاط و زوال بوده است. سقوط وزوال یک جامعه ریشه درنگرش ها وذهنیت های حاکم برآن جامعه داردکه رفتارها را به سمتی هدایت می کند. پس انحطاط فرهنگی یعنی مجموعه اندوخته های بشر، به پستی وفرو مایگی گراید. این پژوهش به بررسی پیامدهای انحطاط فرهنگی دراجتماع ازمنظر قرآن پرداخته است. مطابق آموزه های قرآنی،کفر و جهل و نفاق عوامل اصلی انحطاط فرهنگی است که آثار و پیامدهای بسیاری را به دنبال دارد. وجود مستکبرین درجامعه و بهره کشی از مردم واستبداد وخودرأیی آنها،انحراف وخرافه گرایی واختلاف و تفرقه ازمهمترین پیامدهای کفراست جهل،عامل شرک ، بدعت و بی بندوباری ، فساد اخلاقی ، حق گریزی و پذیرش ولایت غیرخداست. نفاق و ظاهر سازی از عوامل مهم انحطاط فرهنگی است و ایجاد فساد وخیانت و ریاکاری و نجواکردن ازآثار سوء آن است.

پیوستگی و نظم کلمات و انسجام معانی قرآن از موضوعاتی است که در دامن اعجاز قرآن رشد یافته است. یکی از ابعاد تناسب، پیوستگی میان مجموعه ای از سور است. سور حامدات با «الحمدلله» آغاز می شود و شامل سوره های فاتحه الکتاب، أنعام، کهف، سبأ و فاطر است. این پژوهش با توجه به معیارهای درون متنی و برون متنی، تفسیر و ارتباط آیات یک سوره، به بیان گونه هایی از تناسب در سور حامدات پرداخته است. محور مشترک تمامی این سور بیان اصول اعتقادی سه گانه توحید، معاد و نبوت با تکیه بر توحید ربوبی است. هر یک از سور حامدات از زاویه ای خاص به اثبات ربوبیت خداوند می پردازد و این دلیل ظهور متفاوت اصول سه گانه در این سور است. در یک نگاه کلی اصل معاد و نبوت نیز بیانگر ربوبیت تکوینی و تشریعی الهی است. آیات آغازین این سوره ها و فراوانی نام «الله» و «رب» در آن گواه دیگری بر تأکید این سور بر ربوبیت خداوند است. سوره فاتحه الکتاب جامع تمامی مطالب سور حامدات و سایر سور تفصیل این سوره به شمار می آیند. تناسب معنایی فضائل و خواص این سور و مکی بودن آنها از دیگر وجوه اشتراک سور حامدات است.

بررسی پیوستگی و مناسبت آیات یک سوره، یکی از ابعاد علم مناسبت است که مهمترین فایده ی آن آشنایی سریع با مفاهیم قرآن است. این نوشتار در ابتدا تعریفی از تناسب آیات قرآن را بیان داشته و به سپس کلیاتی را در باب تناسب مطرح می کند؛ از قبیل انواع تناسب آیات در قرآن کریم، فایده علم تناسب، روش های کشف اهداف و مقاصد سوره ها و... . سپس به بررسی پیوستگی آیات سوره چهل و هفتم قرآن می پردازد که به نام مبارک حضرت محمد (ص) است. سوره در اوایل هجرت در مدینه نازل شد، زمانی که مسلمانان پیوسته با کفار و یهود درگیر بودند و احتیاج به استقامت در جنگ و تأمین مخارج و انفاق در راه آن داشتند. اصلاح بال، حبط اعمال، فدیه در جنگ و انهار بهشتی از واژگان کلیدی این سوره است. الله، رب، مولی و غنی، اسماء الحسنای الهی در این سوره است. هدف سوره در راستای مهم ترین وظایف انقلابیون مهاجر و حساس ترین نیازهای جامعه ی نوین توحیدی، یعنی معرفی دو گروه مومنان و کافران در برخورد با مسأله جنگ و جهاد است. چنان که نام دیگر سوره یعنی«قتال» به این محور دلالت دارد. موضوعات اصلی این سوره عبارت است از:1- فرمان خداوند به مومنان برای جنگ با کافران ( آیات 1-13) 2- تفاوت های بین کافران و مومنان و نتایج اعمالشان ( آیات 14-19) 3- جایگاه و ویژگی های مومنان ضعیف الایمان( آیات 20-31) 4- نابودی اعمال کفار و پذیرش اعمال مومنان ( آیات 32-35) 5- انفاق، راه آزمایش بندگان( آیات 36-38)

چکیده تقی الدین احمد معروف به ابن تیمیه حرانی (م سال 728ه.ق) یکی از شخصیتهای برجسته فقهی و کلامی و تفسیری است که اعتقادات فرقه های نوظهور بعدی همچون وهابیت از افکار او ناشی شده است. مهمترین مبانی فکری ابن تیمیه عبارت است از: اعتقاد به جسمانیت خداوند، تحریم استغاثه و توسل به پیامبر(ص)، زیارت قبور و بنای بر قبور انبیاء و اولیاء و لزوم ویرانی آن ها و انکار فضایل امام علی(ع) و سائر اهل بیت. در حقیقت عمده افکار ابن تیمیه در زمینه علم کلام به انکار فضایل امامان معصوم بر می گردد. افکار وی در زمینه انکار جایگاه و فضایل اهل بیت بیشتر در کتاب «منهاج السنه النبویه فی نقض کلام الشیعه القدریه» مورد بحث قرار گرفته است. وی در این کتاب بیش از چهل آیه مرتبط با اهل بیت را مورد بررسی و نقد قرار داده است و این ارتباط را انکار می کند. وی با وارد ساختن ایراداتی در متن یا سند احادیث دال بر آن ها، سعی در بیگانه جلوه دادن آن ها با اهل بیت دارد. این پژوهش به بررسی آیات مورد مناقشه ابن تیمیه و نقد نظریات و آراء وی پرداخته است. در واقع ابن تیمیه همه روایات را در نظر نمی گیرد بلکه با انتخاب روایات ضعیف السند در برابر روایات صحیح و حتی گاه متواتر عملا طبق اجتهاد و میل شخصی خودش عمل می کند و به دلالت سیاق آیات بی توجه است و تنها به بخشی از آیه در جهت رسیدن به هدفش تمسک می جوید. به عنوان نمونه وی روایات صحیح السندی چون حدیث ثقلین را به عنوان قرائن فهم آیه در نظر نمی گیرد و نیز برخی از قواعد مهم ادبیات عرب نیز مورد غفلت اوست و بعضی از سخنان اش نیز با اصول اولیه شرعی و عقلی منافات دارد و با توجه به پیش زمینه تعصب، دشمنی اش با اهل بیت را ابراز می کند. کلید واژه ها: اهل بیت، ابن تیمیه، شفاعت، تکفیر، شرک، نقد سندی، نقد متنی.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده تبشیر وانذار از شیوه هایی است که انبیای الهی برای تربیت وهدایت انسان از آن بهره جسته اند. لزوم تعادل میان خوف ورجاء در انسان، وجود تبشیر وانذار متعادل را در نظام تربیتی ضروری می سازد. از این رو خداوند برای هدایت انسان به حقیقت، دعوت او به توحید، اتمام حجت براو، ایمان به خدا ورسولانش پیامبران را به عنوان مبشِّر ومنذر مبعوث کرده است. در قرآن کریم نحو? کاربرد تبشیر ها وانذار ها با توجه به سیاق آیات وسور، با هم متفاوت است. مخاطبین این تبشیر ها وانذار ها گاه هم? انسانها و گاه گروه خاصی هستند، اما انذارهای قرآن عمومیت بیشتری دارد وتبشیر ها متوجه مومنان است. حوز? تحقق تبشیر وانذار دنیا وآخرت است؛برخی از تبشیرها عبارت است از : فرزند، باران و نعمتهای بهشتی . عذابهای دنیوی واخروی نیز از جمله موارد انذار در قرآن هستند. اختیار انسان زمینه پذیرش و یا عدم پذیرش تبشیر و انذار را فراهم می سازد، از این رو واکنش افراد در برابر آنها متفاوت است. خشیت، ایمان به خدا و معاداز جمله عوامل پذیرش تبشیر وانذارند . استکبار، کفر و هواپرستی از موانع پذیرش تبشیر و انذار به شمار می آیند . شیوه تربیتی صحیح آن است که تبشیر و انذار به صورت متعادل و با توجه به شرایط مخاطب به کار برده شود و از افراط و تفریط به دور باشد تا موجب هدایت انسان شود .