چکیده لیستونیت ها به طور مشخص، سنگ هایی هستند که از دگرسانی گرمابی سنگ های مافیک و اولترامافیک تشکیل می شوند. این سنگ ها در پهنه های افیولیتی پدیدار می شوند. از نظر فلززایی، سنگ های لیستونیتی می توانند میزبان کانی سازی جیوه، طلا، آرسنیک، کبالت و نیکل باشند. اهمیت کانی سازی جیوه و طلا در لیستونیت ها، بیش از فلزات دیگر است. کارهای زمین شناسی و اکتشافی پیشین نشانگر وجود رخنمون هایی از لیستونیت در ناحیه الند و قورشاقلو می باشد. در این پژوهش، نخست با پردازش داده های ماهواره ای tm با استفاده از فن سنجش از دور از طریق به کارگیری روش هایی چون نسبت باندی، آنالیز مولفه های اصلی و کروستا، مناطق لیستونیتی ناحیه مورد مطالعه، تفکیک و مورد نقشه برداری قرار گرفت. سپس کانی های سنگین رسوبات آبراهه ای که به تعداد 120 نمونه پیش از این برداشت شده بود، مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. در این نمونه ها کانی های پیریت، باریت، رآلگار، سینابر، سلستین، طلا، گالن، سروزیت، شئلیت، نقره، بورنیت، پیرومورفیت و ماسیکویت مشاهده شد که در این میان وجود کانی سینابر در 53 نمونه از این 120 نمونه قابل توجه است. همچنین نتایج حاصل از آنالیز ژئوشیمیایی تعداد 136 نمونه برداشت شده از کل منطقه مطالعاتی، به روش های آماری تک متغیره و چند متغیره بررسی شد. مطالعات آماری نشان می دهد که عناصر همبستگی خیلی بالایی با هم ندارند. بررسی ها نشان می دهد که در مقدار عنصر جیوه در منطقه طوره و قورشاقلو، افزایش دیده می شود. به علاوه در محاسبات چند متغیره داده ها به روش آنالیز فاکتوری، جیوه، آنتیموان و طلا در فاکتور 3 بیشترین بار فاکتوری را دارند که می تواند در ارتباط با کانی سازی در منطقه باشد. فزون بر آن، تغییرات جرمی عناصر و اکسیدها در حین دگرسانی های سیلیسی-کربناته با استفاده از آنالیز شیمیایی تعدا 27 نمونه ژئوشیمیایی انجام گرفت. این بررسی گویای آن است که در لیستونیت های سیلیسی، اکسیدهای p2o5, cr2o3, tio2, k2o, sio2, al2o3, cao ، به ترتیب به میزان 327%، 285%، 189%، 205%، 140%، 107% و 72%، افزودگی و در اکسیدهای mgo, mnoبه میزان 56%- و 92%- کاهیدگی دیده می شود. در لیستونیت های سیلیسی-کربناته نیز بیشترین درصد افزایش به ترتیب در اکسیدهای k2o, cao, al2o3, na2o, tio2 به ترتیب به میزان 55%، 48%، 49%، 28%، 43% دیده می شود و بیشترین درصد کاهیدگی در اکسیدهای cr2o3, mgo, p2o5, mno, fe2o3, sio2 به میزان 103%-، 45%-، 50%-، 27%-، 13%- و 7%- دیده می شود. در لیستونیت کربناته بیشترین افزایش در اکسیدها مربوط است بهcao l.o.i, و k2o به ترتیب به میزان 4166%، 29/81%، 8/1% دیده می شود و بیشترین کاهش در درصد اکسیدها، مربوط است به mgo, na2o, sio2، tio2، al2o3، fe2o3، cr2o3، به میزان 3/70%-، 28/58%-، 5/60%-، 65%-، 46%-، 8/41%-، 6/51%-. سرانجام از نتایج حاصل از مطالعات دورسنجی، مطالعات لیتوژئوشیمیایی و گسل ها، لایه های اطلاعاتی تهیه شد و با کمک نرم افزار arcmap، منطق فازی بر روی این داده ها اعمال و مناطق امید بخش از نظر کانی سازی مشخص شد. سپس مناطق تعیین شده به عنوان پتانسیل دار، به وسیل? مطالعات انجام شده روی نمونه های کانی سنگین کنترل شد و مناطقی که با احتمال بالا کانی زایی دارند مشخص شدند.

ناحیه آق زیارت، در شمال شهرستان ارومیه و جنوب شرق شهرستان سلماس قرار دارد. جهت بررسی ارزیابی کانی سازی در این ناحیه از مطالعات زمین شناسی، ژئوشیمیایی و ژئوفیزیکی استفاده شده است. مهم ترین رخنمون های موجود در محدوده شامل توده های نفوذی مربوط به فاز کوهزایی لارامید که گرانیت قوشچی نامیده می شود، می باشد. بررسی انجام گرفته به روش میکروپروب گویای آن است که طلا در پیریت های موجود در سنگ های به شدت سیلیسی شده تمرکز پیدا کرده است. با توجه به غلظت پایین و انحراف معیار بالای طلا در جامعه آماری بررسی شده، به نظر می رسد که کانی سازی طلای روی داده در این منطقه از نوع اقتصادی نباشد، به ویژه آن که واحد پیریت کانی اصلی سولفیدی است و کانه های اقتصادی دیگر از فراوانی اندکی برخوردارند. دو عنصر مس و روی در بررسی های آماری مقادیر بالا و قابل توجهی را نشان می دهند که البته نمونه برداری سیستماتیک و تفضیلی از زون های کانه دار و بررسی-های ژئوشیمیایی بیشتر مورد نیاز است. شواهد زمین شناسی، ژئوشیمیایی و کانی شناسی دال بر کانی سازی گرمابی دما بالا در این منطقه است. مطالعات ژئوفیزیک نیز شارژپذیری بالا و مقاومت پایینی را در مناطق گسلی و زون های دگرسان نشان داده است.

کانسار زرشوران در استان آذربایجان غربی 25 کیلومتری شمال شهرستان تکاب واقع شده است. از نظر زمین شناسی پی سنگ پرکامبرین با شیست های سبز رخنمون دارد. این واحد سنگی قسمتی از یال طاقدیس ایمان خان را تشکیل می دهد. از نظر ژئوشیمیایی کلارک طلا در این شیست ها بالاتر از متوسط جهانی است. اعتقاد بر این است که منشا اصلی طلا در این کانسار از همین شیست های سبز است. برخورد یک توده کوارتز پورفیری به این شیست سبز و تأثیر سیالات گرمابی، شامل سیالات خود ماگما و نیز سیالات جوی فرو رو، سبب کانی سازی شده است. تیپ کانسار از نوع شبه کارلین و دارای لیتولوژی بسیار پیچیده است که دلیل آن تکتونیک شدید، گسل و شکستگی های فراوان در منطقه می باشد. بررسی ژئوشیمی کانسار به دلیل وجود چهار تیپ کانی سازی مجزا اما مرتبط باهم کاری بسیار مشکل و پیچیده است. این تیپ ها را می توان به دو گروه اصلی پرشیب و متوسط شیب تقسیم کرد. کانی سازی پرشیب (با شیب مساوی یا بیش از ?? درجه) شامل گوژ سیاه به همراه ذرات اورپیمنت و ژاسپیرویید (bg) و ژاسپیرویید و اورپیمنت توده ای (jas) است. همچنین کانی سازی متوسط شیب (شیب مساوی یا کمتر از ?? درجه) شامل برش ها و تکتونیک های کانی سازی شده (tb) و مرمر ماسه ای چالداغ (csm) می باشد. در این پژوهش بررسی های ژئوشیمیایی به روش های عددی گریگوریان، سالاوف و نیز تعیین سطح تراز فرسایش کانساری انجام گرفت. به این منظور از مقدار 10 متر اول نتایج آنالیز تعداد پنج گمانه بر روی واحد زرشوران – که از نوع تیپ کانی سازی پرشیب است – برای تعیین شاخص های ضربی در نظر گرفته شد. شاخص هایضربیsb/cu،as/cu،sb/cu، sb.as. ag /cu.pb, znsb.as/pb.zn،sb.as/cu.pb،sb, .as.ag/cu.pb.zn،au.as/cu.pb،as.ag/cu.pb ، au.as.sb/cu.pb.zn as. ag /pb. zn برای تعیین زونالیته ژئوشیمیایی مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس این بررسی ها کمترین میزان فرسایش در واحد زرشوران در موقعیت گمانه ta99d011 و بیشترین فرسایش در موقعیت گمانه ta00d016 صورت گرفته است. جهت بررسی هاله های هر چهار تیپ کانی زایی، مدل سازی سه بعدی و دو بعدی شاخص های ضربی زیر که از تعداد 46 گمانه اکتشافی به دست آمده است، انجام گرفت. مدل بلوکی شاخص های ضربی sb.as.ag/cu.pb. zn، sb.au.as/cu.pb.zn sb.as/pb.zn, as.ag/zn.pb, au/ag, تهیه شد و با مدل توپوگرافی ترکیب گردید. نتایج حاصل از این روش نشان داد در کانی سازی پرشیب، فرسایشی در جهت شیب توپوگرافی رخ نداده، اما کانی سازی متوسط شیب، با پیروی از شیب توپوگرافی زمین دچار فرسایش شده است. همچنین از بررسی مدل شاخص های ضربی و نمودار شاخص های ضربی این نتیجه حاصل شد که au رفتار فوق کانساری دارد. در مورد ag رفتار متناقض است؛ که علتش وجود توده های تراورتن با آنومالی بالای ag می باشد. اغلب آنومالی های عنصر zn در زیر آنومالی های طلا قرار دارد و تحت کانساری است. عنصر pb هم رفتار تحت کانساری از خود نشان می دهد. عنصر cu پراکندگی بسیار کمی دارد و در اکثر نمونه ها میزان مس ناچیز بوده و فقط در مرکز محدوده معدن، آنومالی سطحی دارد. در مورد عنصر sb پیک های آنومالی تقریباً منطبق بر پیک های طلا و کمی پایین تر است و همچنین همبستگی خوبی با سرب و در رتبه بعدی با طلا دارد.

در جنوب شهرستان ارومیّه، چند توده ی گرانیتوئیدی رخنمون دارند که از نظر ژئوشیمیایی از نوع s (گرانیتوئیدهای برخوردی) می باشند. از این توده های گرانیتوئیدی، تحت عنوان «گرانیت اشنویّه» نام برده می شود. گرانیت اشنویّه در فاز کوهزایی لارامید جایگزین شده و به درون سنگ های پالئوزوئیک فوقانی نفوذ کرده است. انواع کانی سازی های اسکارنی و گرمابی در ارتباط با این توده ی نفوذی روی داده است. کانی زایی های اسکارنی تنگستن، آهن، مس و طلا، در این ارتباط تشکیل شده اند. کانی زایی تنگستن از نوع اسکارن اکسید شده و کانی زایی های آهن و مس، در زون گارنت اسکارن تشکیل شده اند. کانی زایی گرمابی مس نیز در ماسه سنگ های کوارتزیتی سازند لالون روی داده است. این کانی زایی، توسّط سیستم-های گسل و شکستگی ها کنترل شده است. ناحیه ی آغ بلاغ شامل هر دو نوع کانی سازی رگه ای و اسکارنی می باشد که نوع رگه ای، به صورت تأخیری رخ داده است. در این پژوهش، کانی زایی اسکارنی از نظر دورسنجی، ژئوشیمیایی و ژئوفیزیکی بررسی شده است. سنگ میزبان کانی زایی، کربناتهای سازندهای مختلف به ویژه پرمین هستند. توده ی نفوذی، گرانیتوئیدهایی از نوع آلکالی گرانیت های پرکوارتز هستند. مطالعات ژئوفیزیکی در دو محدوده صورت گرفته است. بررسی های ژئوفیزیکی به روش ژئوالکتریک بر آن است که زون آنومالی از ضخامت زیادی برخوردار نیست. احتما?ً کانیزایی به صورت رگههای کم ضخامت در گسلهها عموماً با عمق متوسّط روی داده است. وجود گسله ی اصلی در منطقه توسّط مطالعات ژئوفیزیک به اثبات رسیده است. کانیزاییها با روند این گسل هم خوانی دارد. با توجه به رگهای بودن کانیزایی، شناسایی گسلهای احتمالی توسّط تغییرات مقاومت ویژه، کمک زیادی در اکتشاف خواهد کرد. به نظر میرسد کانی زایی، رگهای و کم ضخامت بوده و انجام مطالعات بیشتر، ضروری است. در محدوده ی 2 از مطالعات ژئوفیزیک، ناهنجاریِ با مقادیر نسبی با?، با روند رخنمونهای مشاهده شده تطابق دارد و مطابقت خوبی نیز با مقادیر مقاومت ویژه متوسط تا پایین مشاهده می شود که این تطابق معمو?ً در کانیزایی تیپ اسکارن دیده میشود. اسکارن آغ بلاغ، از نوع دگرگونی مجاورتی، کم ژرفا و بی آب است. اسکارن آغ بلاغ از نوع پلی متال با غلبه ی نوع مس باشد که در کنار آن فلزّات دیگری مانند مولیبدن نیز می توانند به عنوان محصول فرعی مطرح شوند. ویژگی های این اسکارن به اسکارن مس کلسیمی و اسکارن اکسیدی نزدیکتر می باشد. بررسی ژئوشیمیایی و مقایسه ی آن با کانسارهای شناخته شده ی دنیا نیز، حاکی از آن است که این اسکارن از نوع اسکارن مس می-باشد و دیگر عناصر به عنوان محصول فرعی آن در نظر گرفته می شوند. بررسی های ژئوشیمیایی رسوبات آبراهه ای برای ثبت آنومالی های احتمالی، انجام و داده ها به سه روش کلاسیک، شاخص غنی شدگی و p.n در مورد 10 عنصر au، ag، cu، fe، mn، pb، zn، mo، sn و w تحلیل شد. در جمع بندی بررسی های ژئوشیمیایی، روش p.n بهترین نتیجه را برای تشخیص و ثبت آنومالی ها به دست داد. روش p.n نشان داد که از بین 79 نمونه، تعداد 1 نمونه نسبت به au، 2 نمونه نسبت به ag، 1 نمونه نسبت به mo و 1 نمونه نیز نسبت به w آنومالی قطعی دارند، و هیچ نمونه ای نسبت به عناصر cu، fe، mn، pb، zn و sn آنومالی قطعی نشان نداده است. البتّه به عنوان آنومالی های احتمالی، 3 نمونه برای cu، 3 نمونه برای mn، 1 نمونه برای pb، 2 نمونه برای zn و 1 نمونه برای sn معرّفی شده است. نتایج آنالیز نمونه های سطحی از رخنمون نقاط کانی سازی شده، نشان از همبستگی معنی دار(بیشتر از 5/0) cu با w، ag و zn دارد که همبستگی با w منفی و با ag و zn مثبت است. در مورد نمونه های برداشت شده از ترانشه های حفر شده، همبستگی معنی دار cu با fe ، pb ، s ، zn ، ag و ca به چشم می خورَد که از این میان، تنها همبستگی با ca منفی و مابقیِ همبستگی ها مثبت اند. تلفیق نقشه ی آنومالی های ژئوشیمیایی و نتایج بررسی های دورسنجی در تشخیص زون های کانی سازی نشان می دهد که کانی سازی در محدوده ی برون اسکارن انجام شده، و برای جستجوی نقاط جدید کانی سازی شده، به ادامه ی اکتشافات لیتوژئوشیمیایی در هاله های اوّلیّه نیاز است.

محدوده اکتشافی نقده در شمال غرب ایران و در جنوب استان آذربایجان غربی قرار دارد. مختصات جغرافیایی این محدوده ً00 َ15 °45 تا ً30 َ22 °45 طول شرقی و ً30 َ37 ° 36 تا ً00 َ 45 ° 36 عرض شمالی است. این محدوده از اطراف به شهرهای سردشت، نقده، پیرانشهر، میانه و ... نزدیک است. مساحت محدوده مورد مطالعه در این پروژه 172 کیلومتر مربع می باشد. با توجه به وسعت محدوده، انجام عملیات اکتشاف ژئوشیمیایی و کانی سنگین تحت عنوان پی جوئی به روش اکتشافات ژئوشیمیایی 1:25000 در محدوده نقده iii انجام گرفته است. در این راستا تعداد 751 نمونه ژئوشیمی، 264 نمونه کانی سنگین از رآبراهه های منطقه برداشت شد. پس از آنالیز نمونه ها در آزمایشگاه سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور به پردازش داده ها توسط نرم افزارهای مختلف پرداخته شد

چکیده ندارد.