در بررسی و واکاوی تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هر کشوری آگاهی از اندیشه ها و زندگی شخصیت ها و اندیشمندان آن کشور از اهمیت زیادی برخوردار است در همین راستا بررسی تاریخ معاصر ایران نیز نیاز به بررسی افکار اندیشمندان و تئوریسین های آن دوره که استوانه های فکری ایران در آن عصر محسوب می شوند، لازم به نظر می رسد. دکتر محمود افشار نیز از این قاعده مستثنی نیست چرا که بخشی از لایه های پنهان تاریخ معاصر ایران در بررسی افکار و اندیشه های وی قابل درک است. می توان گفت وی یکی از مفاخر بزرگ علمی و ادبی و سیاسی و فرهنگی کشور ما در قرن اخیر است که عمر خود را در راه سر بلندی و اعتلای وطن صرف کرد و یادگارهای خیر و ثمرات نیکویی از خود بر جای گذاشت که فرهنگ و ادب ایران از برکات آن سالیان دراز، بهره مند خواهد شد. محمود افشار یزدی در سال 1311 قمری در یک خانواده بازرگان در یزد متولد شد. او بعد از آموختن تحصیلات ابتدایی برای ادامه تحصیل رهسپار هند شد. در سال 1325 قمری به تهران آمد و در مدرسه علوم سیاسی مشغول تحصیل شد. سپس برای تکمیل تحصیلات به سویس رفت و در دانشگاه لوزان با عنوان پایان نامه سیاست اروپا در ایران موفق به اخذ دا نشنامه دکتری علوم اجتماعی و سیاسی شد. افشار در سویس به مبارزه با سیاستهای استعماری روس و انگلیس در ایران پرداخت. جدی ترین موضع او مخالفت با قراردار 1919 م. بود. زیرا به اعتقاد او این قرارداد بطور کامل ایران را تحت الحمایه انگلیس قرار می داد. دکتر افشار بعد از دفاع و چاپ رساله دکتری، به ایران بازگشت و فعالیتهای علمی و فرهنگی وسیاسی خود را بیش از نیم قرن در ایران ادامه داد. او در گام نخست در سال 1304 ش. نشریه آینده را به منظور تحکیم وتقویت وحدت ملی و تعمیم و گسترش زبان فارسی بنیان نهاد؛ این نشریه آینه تمام نمای افکار و اندیشه های محمود افشار و باز تاب اوضاع و احوال سیاسی و فرهنگی و اجتماعی جامعه آن روز ایران می باشد که طی چهار دوره تا سال 1339 ش. منتشر شد. افشار از سال 1305 تا 1325 ش. به همکاری در وزارت خانه های عدلیه و مالیه و فرهنگ پرداخت و سپس به مدت بیست سال به جهانگردی روی آورد. در همان سالها بود که بخشی از دارایی های خود را در تهران و یزد وقف امور فرهنگی و اجتماعی کرد. یکی از تفکرات برجسته افشار ایجاد وحدت ملی در جامعه با تکیه بر عمومیت یافتن زبان فارسی بود. سرانجام دکتر محمود افشاردر 28 آذر 1362 در تهران در گذشت در حالیکه یادگارهای ارجمندی برای آیندگان برجای گذاشت. علاوه بر موقوفات که در راستای اعتلای فرهنگ ایران زمین می باشد از او کتب ارزنده و ارزشمندی به جای مانده است. از جمله سیاست اروپا در ایران ترجمه ضیاءالدین دهشیری، افغان نامه در سه جلد، گفتار ادبی در دو جلد... بعلاوه بخش زیادی از نوشته های افشار شامل موضوعاتی چون تاریخ، سیاست، ادب و اجتماع بوده که به صورت مقاله غالبا در نشریه آینده و دیگر نشریات آن روزگار مانند آفتاب، ایران، اطلاعات، کیهان و... به چاپ می رسید.

چکیده حکومت رضا شاه دارای ویژگی های منحصر به فرد از جنبه های سیاسی و فرهنگی بود ، روابط سیاسی و فرهنگی ایران با دول آن زمان بر وضعیت داخلی کشور تأثیراتی بر جای گذاشت . از کشور های قابل بحث در این زمینه می توان ترکیه را نام برد . رضا شاه از برنامه های آتا تورک ( مصطفی کمال پاشا ) متأثر شده و مطابق این روند دست به تغییراتی در نمادهای اجتماعی و سیاسی و فرهنگی ایران زد ، این اصلاحات شامل (کشف حجاب ، غرب گرایی ، جدایی دین از سیاست ) در جامعه چندان قابل پذیرش نبود البته تجدد گرایی پیشینه و زمینه ای در میان روشنفکران هر دو کشور داشت ولی با ظهور رضا شاه و آتا تورک به این موضوع سرعت بیشتری بخشیده شد هر دو رهبر دارای شباهت هایی مانند ؛ منحل نمودن حکومت های پیشین (امپراتوری عثمانی –پادشاهی قاجار ) وجود اندیشه های تجدد گرایی ، دیکتاتوری حذف سنت های دینی و فرهنگی بودند که از موارد قابل بحث پژوهش است. تاریخ بیست ساله روابط ایران و ترکیه مملو از تنش های مرزی و قرارداد ها و پیمان های دوستی است ، از سال 1311 شمسی / 1932 میلادی دورانی از صلح و صفا بین دو کشور حاکم بوده است ، که اوج این تفاهم و ارتباط سیاسی و فرهنگی بین دو دولت ، سفر رضا شاه در سال 1313 ش / 1934 م به ترکیه بود . نتایج این سفر در ، غرب گرایی ، کشف حجاب ، بسته شدن قرار داد های منطقه ای پیمان سعد آباد (1316 ش / 1937 م ) مشاهده می گردد ، این قرار داد ها ، شروع دوران طلائی در روابط ایران و ترکیه بود ، هدفهای استراتژیک دول بزرگ ( شوری و انگلستان ) در رابطه ایران و ترکیه موثر بود . نزدیکی علایق رهبران دو کشور در اجرای سیاست تنش زدایی باعث رفع بسیاری از اختلافات فرهنگی سیاسی و عقیدتی بود که قرنها موجب تنش در روابط بین دو کشور شده بود . کلید واژه : روابط فرهنگی و سیاسی ـ رضا شاه و آتاتورک ـ ایران و ترکیه ـ تجدد آمرانه

چکیده رساله حاضر روابط سیاسی ایران و امریکا را از دوره ریاست جمهوری کارتر تا پیروزی انقلاب اسلامی مورد بحث قرار می دهد. این روابط، منجر به یک سلسله تحولات بی سابقه در کشور شد که توازن قدرت را در خاورمیانه متحول کرد. روش این رساله بررسی جزئی تحولات این دوره است، در این راستا از منابع و مآخذ مختلف شامل کتاب ها، خاطرات، روزنامه ها، اسناد منتشر شده و مطالب روزنامه ها و جراید استفاده شده است. بنابراین حوادث سیاسی داخلی ایران و ارتباط آن با تحولات رابطه ایران و امریکا مورد بحث واقع شده است، با این که منابع و مآخذ این دوره بسیار فراوانند، اما در کلیه آن ها حوادث این دوره از نگاه خاص راویان مورد بحث واقع شده است، پس نگاه های متفاوت نسبت به حوادث این دوره، کار نگارش رساله را دشوار کرده است. نقطه آغاز رساله حاضر دی ماه سال 1355 و خاتمه آن پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 است، در این فاصله، سعی شده کلیه حوادث مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند.

چکیده: در طول تاریخ اجتهاد، نزاع های فراوانی در چگونگی وحد دخالت عقل در دین و کشف احکام وجود داشته است که بعد از غیبت امام دوازدهم آغاز شد. و باعث بوجود آمدن موضع گیری عقلی و نقلی در میان مسلمانان گردید و دو مکتب اصولی و اخباری شکل گرفت. نیاز روزافزون به استفاده از عقل به عنوان یک منبع استنباط حکم شرعی احساس می شد که در زمان آل بویه آشکار گردید. گروه اول که از آنها به عنوان گرایش اخباری یا فقه حدیثی می باشند، صرفاً به نقل و جمع آوری روایات (اخبار) و باب بندی آنها می پرداخت و با هر گونه تأویل و تفسیر در احادیث مخالف بود و غیر از این طریق را ناروا و نامشروع میدانست و گروه دوم، از علمای شیعی به گرایشی در فقه روی آوردند که جوهره اصلی آن «عقل در خدمت تعالیم دین» تشکیل می داد. این گرایش به عنوان اصولی یا فقه گفته شد و اولین بار عبدالجلیل قزوینی عنوان اصولی را به خرد گرایان و اخباری را به سنت گرایان اطلاق کرد. از اواخر دوره صفوی با ظهور محمدامین استرآبادی و تألیف کتاب فوائد المدنیه در رد اصولیون، نزاع اخباری و اصولی رونقی تازه یافت و یک سلسله بحث های کلامی ـ فقهی میان فقیهان شیعه برانگیخت. اخباریان با تکاپوهای فکری خود به گسترش رویکرد روایی ـ نقلی خود و انکار مرجعیت فقیهان در تفسیر روایت ها می پرداختند. اما بتدریج در اواخر حکومت زندیه با ظهور آقا محمد وحید بهبهانی و مهاجرت وی به کربلا و مباحثات وی با اخباریون بخصوص رهبر آنها شیخ یوسف بحرانی نقشی اساسی در تثبیت گرایش اصولی داشت، علمای صدر قاجاریه چون شیخ جعفر نجفی مشهور به کاشف الغطاء نیز در تثبیت این گرایش تلاش کرده اند. البته حمایت دولت قاجار نیز در تثبیت این گرایش تأثیر داشته است.. کلید واژه: اصولی، اخباری، اجتهاد، تقلید، وحید بهبهانی،کاشف الغطاء .