چکیده : نخستین فعالیت های جامعه شناسی را در کتاب « روح القوانین » بارون مونتسکیو می توان یافت . جامعه شناسی ادبیات ، در چند سال اخیر به وجود آمده و علم نوپایی است . جامعه شناسی ادبیات چه در جامعه ی ما و چه در جوامع دیگر جایگاه والایی دارد . شناخت ملل و اقوام و فرهنگ آن ها ، ایجاد ارتباط فرهنگی و مردمی با آن ها ، بررسی وجوه مشترک فرهنگ ها می تواند از جمله مسائل مورد بررسی در جامعه شناسی ادبیات باشد . کاوش در اعماق دیوان های شاعران ، می تواند بهترین زمینه برای مطالعات جامعه شناسانه باشد . از آن جایی که شعر و ادبیات با اوضاع و شرایط معیشتی شاعر و نیز اجتماع اوپیوندی عمیق و استواردارد ، شاعر به عنوان یک انسان ، از جامعه تأثیر می پذیرد که این تأثیر رنگ و بویی خاص به اثر وی می بخشد و از سویی دیگر بر جامعه اثر می گذارد . اگر بخواهیم تاریخ اجتماعی مردم ایران را به گونه ای دقیق تر از آنچه تاکنون شناخته شده است ، مورد بررسی قرار دهیم ، تفحص در آثار شاعران و نویسندگان بسیار مفید و موثر است . هدف ما در این پایان نامه بررسی مسایل جامعه شناسی دیوان جامی است . تفحص در اشعار او نشان می دهد که او به مسایل اجتماعی و اخلاقی اهمیت داده است . بخصوص قصاید و قطعات او سرشار از آموزه های اجتماعی و اخلاقی است البته باید گفت مطالب اخلاقی ، که در دیوانش نمود بیشتری دارد . جامی برای تبیین افکار خویش ، از فرهنگ مردم بهره برده است . جامی با توجه به اشعارش ، با مردم ارتباط تنگاتنگی داشته است ، در اشعارش به مشکلات زندگی آن ها اشاره داشته است . در قصاید مدحی اش که برای سلاطین زمان نوشته است ، آن ها را به عدالت و مراعات رعیت و مردم فرودست سفارش می کند . در شعر جامی می توان تمایلات پنهان جامعه و معیار ارزش ها را باز شناخت . فاصله طبقاتی تبعیض در میان افراد ، کوتاهی بعضی از افراد دولتی در مورد مردم ، نا بسامانی های اجتماعی و عدم شایسته سالاری ومسائلی از این قبیل در اشعار جامی بیشتر یافت می شود. این مجموعه که در آن جامعه شناسی دیوان جامی مورد بررسی قرار گرفته است ، به چهار فصل تقسیم شده است : در فصل اول ، کلیات ( زندگی نامه و محیط اجتماعی و سیاسی جامی ) ، در فصل دوم مباحث مربوط به اجتماعیات، در فصل سوم ، مسایل اخلاقی و در فصل چهارم فرهنگ عامه در دیوان جامی مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته شده است . کلید واژه : جامعه شناسی ، ادبیات ، فرهنگ ، اجتماع ، اخلاق ، آداب و رسوم ، ارزش و هنجار، فرهنگ عوام و دیوان جامی

ساختار روایت های تحول شخصیت از این نظر که باز گو کننده ی تجربه ی شخصیت هایی است که یا چنین تغییری پیدا کرده اند، یا چنین تجربه ای به آنها نسبت داده شده است، به قصه نزدیک می شود. از طرف دیگر، از آنجا که یکی از مهم ترین هدف های آمدن چنین روایت هایی تأثیر گذاری بر مخاطب است، متن روایی به شگرد هایی رو می آورد، که ساختار روایت را به ساختار های مدرن روایت نزدیک می کند. شکل گیری این سنت ها در بستر سنت صوفیانه، گاه موجب می شود، روایتگری از منطقی جدای از منطقی که در ساخت قصه ها یا روایت های مدرن با آن رو به رو هستیم، پیروی کند. بنابراین روی کرد ما در این پژوهش، روی کردی چند سویه است. از یک طرف، روایت ها را با توجه به نظریه های شناخته شده ی اسطوره، رویا و قصه بررسی می کنیم، از طرف دیگر، با توجه به نظریه های ساختار های مدرن روایت و ازطرف دیگر، با توجه به منطق حاکم بر متن. منطبق بودن برخی از روایت ها با تمامی نظریه هایی که از ساحت های متمایز از هم برای بررسی روایت های تحول شخصیت برگزیده ایم، نشان گر آن است، که این روایت ها توانسته است، در جایگاهی در میانه ی سنت های قصه پردازی کهن، سنت های داستان پردازی مدرن و سنت های روایت گری صوفیانه قرار بگیرد.

طرح (plot) یکی از عناصر داستان است که در شکل گیری آن نقش اساسی دارد . در رمان های سنتی طرح ساختار مشخص و روشنی دارد و از قواعد خاصی پیروی می کند . طرح این رمان ها آغاز ، میانه و پایانی دارد و از اجزایی چون مقدمه ، گره افکنی و ... تشکیل شده است . در آغاز قرن بیستم ، با گسترش دانش بشری در حوزه های مختلف فیزیک ، زیست شناسی ، روان شناسی و فلسفه تحولات عظیمی در حوزه های مختلف حیات انسان رخ داد و به تبع آن هنر و ادبیات و بویژه ادبیات داستانی نیز دگرگون شد . بسیاری از نویسندگان تحت تأثیر نظریات جدید روان شناسی به نوشتن رمان های ذهنی و روانی روی آوردند. در این قبیل رمان ها عناصر داستانی نیز دچار دگرگونی شده و به اشکال جدیدی ظهور می یابند . یکی از این عناصر "طرح" است که در رمان مدرن به حدی دچار تحول و تغییر شده است که اساسا برخی منتقدان عقیده دارند این نوع رمان ها فاقد طرح هستند. با توجه به بررسی هایی که در این تحقیق انجام گرفته است مشخص می شود طرح در این گونه رمان ها در قیاس با داستان های سنتی بسیار متفاوت و نامتعارف است . بررسی های انجام شده در این پایان نامه با تکیه بر سه رمان "در جست و جوی زمان از دست رفته" ، "خشم و هیاهو" و" صدسال تنهایی " صورت گرفته است . در ابتدای این تحقیق ، مباحثی را درباره ی مدرنیسم، رمان و تاریخچه و انواع آن بر مبنای آرای پژوهشگران ادبی مطرح نموده و سپس به موضوع طرح ، انواع ، ساختار و اجزای آن پرداخته ایم . پس از آن در سه بخش مجزا هر کدام از سه رمان مذکور را مورد بحث و بررسی قرار داده و ویژگی های طرح را در آن ها استخراج کرده ایم . در بخش پایانی ، ضمن مقایسه طرح های داستانی سنتی و مدرن ، رابطه ی طرح رمان مدرن را با هر یک از عناصر داستانی، مورد تجزیه و تحلیل قرار داده ایم .

عوام گرایی به عنوان یک پدیده ی اجتماعی معلول باورها، پندارها و اعتقادات مردمی است که در درازنای تاریخ در برابر طبیعت و محیط اسرارآمیز اطرافشان به مقابله و جدال برخاسته اند و یک زندگی اجتماعی را تشکیل داده اند، شناخت این باورها و عقاید - که در بسیاری موارد با خرافات همراه است - دریچه ای رابرای ورود به دنیای واقعی زندگی آن ها باز می کند که این خود سبب می شود تا به غنای ادبیات آن جامعه افزوده گردد. در ایران بعد از شکل گیری تصوف و صوفی گری برخی از اندیشه های عوام پسند و خرافی در بین صوفیان و عرفا رخنه کرد که عده ای از آن ها، خود به گسترش آن دامن زدند و سبب ترویج این عقاید گشتند، و بالطبع این اندیشه ها در متونی که بر جای گذاشته اند منعکس شده است. از آن جایی که در ادبیات مکتوب فارسی به ویژه در حوزه ی عرفان، نمونه های بی شماری از این باورها و اعتقادات یافت می شود، بر همین اساس سعی شده است تا آثار عرفانی ایرانی با تکیه بر متون نثر قرن هفتم هجری بررسی گردد تا نخست با گوشه ای از اوضاع اجتماعی، محیط زندگی و تفکرات مردم آن عصر آشنا گردیم، به خصوص تفکرات صوفیانه که نقش مهمی را در خلق آثار عرفانی ای داشته اند که سرشار از کرامات و کارهای خوارق عادات مشایخ و اولیاء می باشند. دوم این که علل اصلی گرایش طبقه ی صوفیان و درویشان به سوی این اندیشه ها و باورهای عامیانه نمایان گردد.

شعر دارای اغراض مختلفی است و یکی از این اغراض رثا می باشد .رثا در واقع گریستن بر مردگان و مدح و ثنای آنان است و در برابر مدح که ستایش زندگان است قرار می گیرد. اظهار تألم و اندوه را در زبان شعری در ماتم عزیزان مرثیه می گویند و این مرثیه ها انواع مختلفی دارند. مرثیه ی مذهبی از زیر شاخه های رثا است. کمیت اسدی، دعبل خزاعی و محتشم کاشانی از شاعران شیعه هستند که مرثیه های زیبایی در رثای ائمه(ع) بخصوص امام حسین(ع) دارند. هدف از پژوهش حاضر بررسی محتوایی اسلوب رثا و مقایسه نقاط قوت وضعف در اشعار این سه شاعر است. در این پژوهش که با روش تحلیل وتوصیف محتوای اشعار و بویژه مرثیه های مذهبی این شعرا ارائه شده، این نتایج حاصل گردیدکه رثا به عنوان یک غرض مستقل شعری در عربی و فارسی به شمار می آید، انواع مختلفی همچون رثای مذهبی ،تشریفاتی و خانوادگی،فلسفی را در بر می گیرد، دارای مضامین مختلف عاطفی، حماسی، عرفانی و غیره می باشد. نکته ی حائز اهمیت در اشعار سه شاعرمذکور این است که آنان اشعار خود را بر اساس عقل یا احساس سروده واز محیط اجتماعی وسیاسی خود تأثیر پذیرفته اند. این نکته در قوت وضعف شعر آنان اثر گذار بوده است.

حکایت سلطان محمود و غلام ترک نژادش ایاز ورای واقعیت تاریخی اش دستمایه ی بسیاری از نویسندگان بزرگ قرار گرفته است که برای تبیین مضامین لطیف عارفانه و عاشقانه از این حکایات بهره ی فراوان برده اند. در این جستار داستان های سلطان محمود و ایاز در آثار بزرگانی مورد بررسی قرار گرفته است که روش قصه-گویی را برای ارائه ی عقاید برگزیده اند، مانند عطار، مولانا و سعدی شیرازی. مثنوی ایاز و محمود زلالی خوانساری نیز به عنوان نمونه ی آثاری از این دست مورد توجه قرار گرفته است و برای آشنایی هرچه بیشتر با توانایی گذشتگان در زمینه ی داستان نویسی به نقد و توصیف ساختار این حکایت ها پرداخته می شود و امکان نقد این گونه آثار به وسیله ی الگوهای نوین روایت شناسی به آزمون گذاشته می شود. ساختارشناسی یکی ازگونه های نقد ادبی است که در زمینه ی داستان بدون رد یا تأ یید اثر ادبی آن را توصیف می نماید. تزوتان تودورف، که یکی از بزرگترین روایت شناسان در این زمینه به شمار می آید؛ روایات را دارای سه نمود می داند: نمود نحوی، نمود معنایی و نمود کلامی. این پژوهش در فصل اول به توضیح کلیات پرداخته است در فصل دوم و سوم ابتدا پیرنگ داستان های یاد شده ارائه می گردد و سپس بررسی نمود کلامی حکایات در چهار سطح وجه، دید، زمان و لحن، با استفاده از الگوی ارائه شده توسط تودورف در کتاب بوطیقای ساختارگرا صورت می پذیرد و در فصل چهارم نتایج بحث و قابلیت های برآمده از این حکایات بررسی می شود.

بررسی مختصر تاریخچه نرم افزار های مبتنی بر زبان طبیعی بیانگر این مطلب است که جز با داشتن یک انگاره زبانی مناسب طراحی آنها امکانپذیر نخواهد بود. لذا به نظر می رسد برنامه کمینه گرای چامسکی (1995) بتواند این انگاره را به منظور تدوین برنامه ای که در بر دارنده روش تجزیه کلیه بخشهای زبانی باشد، فراهم آورد. هدف پژوهش حاضر بررسی انواع گروه های نحوی و جملات ساده خبری در زبان فارسی بر اساس برنامه کمینه گرا است. بخش نرم افزاری این پژوهش زبان برنامه نویسی پرولوگ است که از جمله زبان های مبتنی بر منطق محسوب می شود. پیکره در نظر گرفته شده در این پژوهش با استفاده از الگوریتم های از پیش تعیین شده خودمفسر پرولوگ در چهار سطح زبانی توسط چهار تحلیل گر، بر اساس طرح برنامه کمینه گرای چامسکی تجزیه می شوند. به منظور تجزیه هریک از بخش های زبانی مربوط، در پرولوگ، بر اساس برنامه کمینه گرا یک تحلیل گر در نظر گرفته شده است که در بر دارنده دو بخش واژگان و نظام محاسباتی است. نتیجه حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که برنامه کمینه گرا در مقایسه با سایر انگاره های زبانی، شیوه اقتصادی تری را در زمینه پردازش گروه های نحوی و جملات ساده خبری زبان فارسی فراهم می آورد. کلمات کلیدی: برنامه کمینه گرا، پرولوگ، واژگان، نظام محاسباتی، گروه های نحوی، جمله ساده خبری.

قصه های رمزی و عرفانی ابن سینا، با حجم اندک، سرشار از مفاهیم عرفانی، فلسفی و اسطور ای است که فهم و دریافت آن را برای مخاطب دشوار یاب نموده است، در بیشتر این حکایات رمزی، قهرمان که نماینده ی یکی از کهن نمونه های ناآگاه جمعی بشر است، با راهنمایی پیر فرزانه پس از گذر از جاده ی ناهموار آزمون به بهشت سبز فردیت و تمامیت روانی گام می نهد. این الگو که در بیشتر اسطوره های جهان، با اندک تفاوت هایی در روساخت و ظاهر، به نمایش در می آید، نمودی از آرمان ها و آرزوهای بشر در رسیدن به حالت عالی تر و وجود روحانی، منزه و متفاوت است که جوزف کمپبل با عنوان الگوی اسطوره ی یگانه در کتاب قهرمان هزار چهره به آن پرداخته است. اگر از برخی تک نگاری های جلال ستاری بگذریم، کمتر اثری می یابیم که این نظریه ها و نمونه ها را در حوزه ی کاربردی تر آن( تحلیل کهن نمونه ای) و با تکیه بر آثار بومی و سنتی بی آزماید، اگر چه در این زمینه پژوهش هایی جزئی به صورت مقاله به خصوص در حوزه ی شاهنامه و هفت پیکر و آثار داستانی معاصر همچون آثار صادق هدایت به رشته ی تحریر در آمده است. با عنایت به این که آن چه درون مایه ی قصه های ابن سینا را شکل می دهد همین سفر درونی قهرمان، یا به تعبیر عرفا سلوک عرفانی است که بستری مناسب را برای حضور بسیاری از کهن نمونه های روانشناختی تحلیلی یونگ( خود، مادینه روان، نقاب، سایه، پیر فرزانه، نگاره ِنمادین ماندالا یا ناف هستی) و نمادهای آشنا سازی، فراهم ساخته است، در این رساله با توجه به تشابه بنیادهای نظری یونگ و ابن سینا، سعی شده است با استفاده از ایده ی اسطوره ی یگانه ی جوزف کمپبل، تحلیلی کهن نمونه ای از قصه های رمزی ابن سینا ارائه شود.